melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

zeker in de richting werken, waarin de gemeente als bewuste Avondmaalsgemeenschap
samenkomt. Nú nog is de situatie zo, dat men 'noch rups und raps durch
einander mussen gon lassen'. Het middel van de tucht ontbreekt nog. Maar Bucer ziet
het als een doel dat nagestreefd moet worden. Wanneer straks de Dopersen met hun
bezwaren komen, kan hij hen te woord staan vanuit een innerlijke overtuiging, die
open staat voor hun bezwaren, maar die zich ook weet te voegen binnen de
mogelijkheden.
Des te gereder kon Bucer dit, omdat in deze fase van zijn denken grote nadruk viel op
de noodzaak van de Geest. Zó gezien is het Avondmaal, evenals de doop een uiterlijk
ding. Daarom kon hij vrij relativerend spreken over de zich reeds aankondigende
Avondmaalsstrijd. Karlstadt krijgt geen gelijk van hem met zijn spiritualisme. Bucer
verwijt hem, dat hij Luther niet begreep. Luther dringt immers ook aan op de Geest en
op het geloof. Daarom zou Karlstadt zijn spitsvondige, nijdige en lichtvaardige
woorden hebben kunnen sparen. Men moet bovendien meer letten op het doel van de
Avondmaalsviering dan op de vraag, wat de tekenen in zichzelf zijn. 'Wanneer wij het
brood en de wijn tot Zijn gedachtenis ontvangen, waarom moeten wij dan terwille van
brood en wijn twisten? Moeten wij niet veel meer de dood van onze Heiland met een
eenvoudig geloof genieten. Paulus schrijft: zo dikwijls gij van dit brood eet en deze
beker drinkt, zo verkondigt de dood des Heeren. En wij willen vanwege het brood en
de beker een twistzieke disputatie beginnen!' Wij moeten dienaren van de Geest zijn
en over uiterlijke dingen niet met elkaar strijden. Dit standpunt zou Bucer in staat
stellen om voortdurend tussen de partijen in de Avondmaalsstrijd te bemiddelen.
De gemeente bemerkte de verandering het meest in de nieuwe liturgie die werd
ingevoerd en die Bucer als volgt beschrijft: 'Wanneer op de zondag de gemeente
samenkomt, vermaant de dienaar haar tot belijdenis van de zonden en tot gebed om
genade en hij biecht voor God in de plaats van de gehele gemeente, bidt om genade en
verkondigt de gelovigen vergeving der zonden. Daarop zingt de gehele gemeente
enkele korte psalmen of lofgezangen. Vervolgens doet de dienaar een kort gebed en
leest voor de gemeente iets uit de geschriften van de apostelen en verklaart dit in het
kort. Daarop zingt de gemeente de tien geboden of iets anders en dan verkondigt de
priester het evangelie en houdt de preek, waarop de gemeente de artikelen van het
geloof zingt. Daarop doet de priester voor de overheid en voor alle mensen en in het
bijzonder voor de gemeente die tegenwoordig is een gebed, waarin hij bidt om
vermeerdering van het geloof, van de liefde en de genade, teneinde de gedachtenis van
de dood van Christus met vrucht te houden. Daarop vermaant hij hen, die met hem het
Avondmaal des Heren willen houden, dat zij dit tot gedachtenis aan de dood van
Christus zó willen houden, dat zij van hun zonden afsterven, hun kruis gewillig
dragen, hun naaste in waarheid liefhebben en in het geloof gesterkt worden, hetgeen
wel geschieden moet, wanneer wij met een gelovig hart er op letten welke onmetelijke
genade en weldaad Christus ons heeft bewezen doordat Hij Zijn lichaam en bloed
voor ons aan het kruis heeft opgeofferd. Na deze vermaning verkondigt hij het
evangelie van het Avondmaal van Christus, zoals de drie evangelisten, Mattheüs,
Marcus en Lucas het met Paulus hebben beschreven. Hierna deelt de priester het
brood en de beker des Heren onder hen, en gebruikt deze zelf ook. Daarna zingt de
gemeente opnieuw een lofzang waarna de dienaar het Avondmaal besluit met een kort
gebed, het volk zegent en laat heengaan in de vrede des Heeren. Dit is de manier en
het gebruik, waarmee wij van nu af het Avondmaal van Christus op de zondag alleen
houden'.
Tal van bijzondere missen waren hiermee vervallen. De soberheid van de eredienst
zoals deze in grote lijnen zou blijven, was daarmee vastgelegd.
82