melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

formeel zijn positie over.
Voordien echter was Bucer reeds de onbetwiste leider van de beweging in
Straatsburg. In 1591 in Schlettstadt geboren, had hij uit leergierigheid zich hij de
dominicanen gemeld. Zijn vorming echter ontving hij goeddeels uit de geschriften van
Erasmus, die hij met zuinig gespaard geld wist te bemachtigen. Toch heeft hij zijn
thomistische vorming, vooral in de laatste jaren van zijn leven, niet verloochend. In
1518 ontmoette hij Luther persoonlijk in Heidelberg tijdens de voor hem beslissende
disputatie. Op slag was hij voor Luther gewonnen, ook al heeft hij van meet af de
theologia crucis (theologie van het kruis) op een geheel eigen wijze opgevat, met
meer ruimte voor de Heilige Geest. Zijn enthousiast verslag over het gebeuren in
Heidelberg is tekenend voor de frisheid waai mee Luthers benadering van het
evangelie overkwam. In dienst van Frans von Sickingen zocht hij contact met Luther
toen deze naar de rijksdag van Worms ging. Hij werd prediker in Weissenburg, moest
daar echter wijken, en kwam als getrouwd priester in 1523 in Straatsburg om zich
onder bescherming te stellen van de magistraat. Zijn vader had het burgerrecht daar
ontvangen.
In de herfst kwam ook Hedio. Hij werd prediker aan de kathedraal. Als man van grote
ontwikkeling (hij was een van de eerste reformatorische kerkhistorici) had hij toegang
tot kringen waar de anderen niet gemakkelijk kwamen. Samen hebben deze vier
predikanten leiding gegeven aan de gebeurtenissen, voorzover dit althans door de
magistraat werd toegelaten.
Functie van de overheid
De bestuursorganen van de stad waren op een zodanige manier samengesteld, dat er
een bepaald evenwicht was tussen de oude patriciërsgeslachten en de nieuwe
burgerlijke krachten die zich lieten gelden. Het gildewezen was goed geregeld.
Erasmus liet zich zeer lovend uit over de Straatsburgse wijze van regeren, die hij
beschouwde als een gelukkige samenvoeging van allerlei lofwaardige deugden: de
discipline van Rome, de wijsheid van Athene en de zelfbeheersing van Sparta zag hij
in het bestuursapparaat op een ideale manier met elkaar verenigd. In de moeilijke tijd
van de boerenopstand en later nog tijdens allerlei Doperse woelingen zou deze
bestuursvorm geschikt blijken om de stad voor revolutie te bewaren. Anderzijds
werkte hij soms vertragend of in ieder geval kalmerend omdat de pax publica zwaar
woog bij de overheid. In het geheel genomen zijn de magistraten in de rijkssteden niet
de motorische krachten achter de Reformatie geweest. Zij hebben dikwijls de leiding
in handen genomen om revoluties te voorkomen. De Reformatie moest zich afspelen
binnen de vormen van bestuur van de stad.
Tegelijk echter moet vermeld worden dat krachtige promotoren van de Reformatie
deel uitmaakten van overheidsorganen. De onvergelijkelijke Jacob Sturm, een van de
grootste politici van de tijd der Reformatie moet hier wel in de eerste plaats genoemd
worden. Hij heeft een zeer vooraanstaande plaats ingenomen in de politiek van het rijk
en hij vertegenwoordigde niet alleen Straatsburg, maar ook de zaak van het evangelie.
Naast hem dienen genoemd te worden Daniel Mieg, Klaus Kniebis en Siegfrid von
Bietenheim. Zij hebben zich ingezet voor de Reformatie binnen de bestuursorganisatie
waarin zij een plaats hadden.
Een aantal besluiten van de overheid dient in het licht van dit alles te worden gezien.
In de eerste plaats valt daaronder het besluit van april 1523, waarbij onder druk van de
onrustige tijden de overheid alle geestelijken opnieuw verplichtte om het burgerschap
van de stad te aanvaarden. Velen verzetten zich daartegen. Zij moesten echter onder
de aandrang van de overheid hun verzet opgeven. In 1525 werden ten slotte alle
78