melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

hij binnen de stad een vrij sterke invloed uit. Daardoor zag de magistraat zich
genoodzaakt om de macht van de geestelijkheid te beperken. Een aantal maatregelen
leggen daarvan getuigenis af. In 1249 werd het verboden om nieuwe kloosters te
stichten. Men mocht voorts niet onbeperkt erfenissen aan de kerk doen toekomen. In
1471 beperkte de overheid het zelfbeschikkingsrecht van nonnen over hun vermogen,
uit vrees, dat de kloosters zich ermee zouden willen verrijken. De magistraat wees
functionarissen aan, die belast werden met het beheer van kerkelijke goederen, de z.g.
'pfleger.' Een van de belangrijkste maatregelen was het besluit dat de geestelijkheid
het burgerrecht diende aan te vragen. Daarmee kon de overheid haar plicht om de
geestelijkheid te beschermen koppelen aan de mogelijkheid om in verschillende zaken
zich te vrijwaren van de z.g. immuniteit der geestelijken; men kon de geestelijken dan
evenals de burgers aan hun plicht houden om belasting te betalen en stedelijke
verordeningen op hen van toepassing verklaren. Het was de logische gevolgtrekking
van de overwinning op de bisschop, ook al kwam de maatregel meer dan 250 jaren
later.
In dit heen en weer van burgerlijke en geestelijke bevoegdheid behield de overheid,
door de steun van de bevolking de overhand. Zo was een situatie geschapen waarin de
Reformatie kon worden ingevoerd.
Aan Matthias Zell komt de eer toe als eerste openlijk in Straatsburg voor de
Reformatie te hebben gekozen. Zell, geboren Elzasser, studeerde in Mainz, Erfurt en
Freiburg, waar hij in 1517 tot rector van de universiteit werd benoemd. In 1518
aanvaardde hij echter een pastorale functie als bisschoppelijk poenitentiarius,
verbonden aan de Sint-Laurens parochie van de kathedraal. In 1521 begon hij met de
uitlegging van de brief aan de Romeinen. Al vrij spoedig werd hij van Lutherse
opvattingen verdacht en beschuldigd van ketterijen, terwijl men ook verband legde
tussen zijn opvattingen en die van roerige elementen uit de omgeving van Straatsburg:
ook hier kondigde zich reeds de opstand van de boeren aan. Zeil gaf toe, dat hij een
nieuw inzicht in de Schriften ontvangen had door het lezen van Luther: 'Ik ben door
Luthers schrijven tot de Schrift gevoerd, en ik heb een inzicht in de Schrift ontvangen,
dat ik voor al het goed van de wereld niet zou willen ruilen, ook al zou hij duizend
maal een ketter zijn'. In 1523 verscheen van zijn hand een Christliche Verantwortung,
een apologie van de prediking van Zell zoals hij die tot nu toe gebracht had. Zo werd
Straatsburg voor het eerst geconfronteerd met de vraag of de beschuldigingen tegen
het evangelie zoals hij het preekte terecht waren.
In hetzelfde jaar 1523 kreeg Zell versterking. Een drietal predikanten kwam binnen de
muren van Straatsburg, dat samen met Zell een werkelijk team zou vormen om de
Reformatie tot stand te brengen. Capito kwam in maart, Bucer in mei en Hedio in de
herfst.
Capito bezette de op een na belangrijkste post in de kerkelijke hiërarchie te
Straatsburg, hij werd provoost van de St.-Thomaskerk. In 1478 geboren in Hagenau,
vriend van Erasmus in Bazel, ingevoerd in het kerkelijke en wetenschappelijke bedrijf
als weinig anderen, werd hij een van de leiders van de evangelische beweging in
Straatsburg, nadat Zelf hem over zijn aarzeling had heengeholpen. Hij was, vooral
naar buiten, door zijn positie de 'bisschop' van Straatsburg. Maar hij werkte het beste
in de kring van zijn collega's, die hem wel eens moesten opbeuren en die een tijdlang
grote zorgen hadden over zijn kerkelijke positie. Capito zocht al te gemakkelijk
contact met sommige Dopersen en spiritualisten. Meerdere beslistheid kwam er eerst
na de kritieke tijden in het begin van de jaren dertig. In 1533 kon Bucer schrijven aan
zijn vriend Blaurer in Constantz: 'Capito is geheel de onze; och dat hij het altijd
geweest ware!' In 1541 overleed Capito tijdens een pestepidemie. Bucer nam toen ook
77