melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

7. MELANCHTON EN REFORMATIE IN STRAATSBURG,
Prof. Dr. W. van 't Spijker 7
INLEIDING
In de volgende bladzijden wordt een overzicht geboden van de geschiedenis van de
Reformatie in Straatsburg. Men heeft Straatsburg wel genoemd de bakermat van het
gereformeerd protestantisme. Indien wij deze typering handhaven - er is weinig tegen
in te brengen - moet het mogelijk zijn om het eigen karakter van de gereformeerde
Reformatie af te lezen uit de gebeurtenissen die geleid hebben tot de invoering en
doorvoering van de Reformatie in de metropool van de Elzas. We lopen niet vooruit
op de conclusie die we aan het einde van deze bijdrage willen trekken. Wel kan nu
reeds duidelijk zijn, dat we met de geschiedenis van de Reformatie in Straatsburg een
bijzonder aspect van de Reformatie zelf aanduiden.
Slechts de hoofdlijnen van de ontwikkeling kunnen worden aangeduid. Er zijn de
laatste tijd een aantal studies verschenen, die een overzicht geven van het geheel,
terwijl het detailonderzoek ook nog steeds voortgaat. Daardoor is het mogelijk om het
geheel duidelijker in te kleuren. Van nieuwer materiaal is daarom gebruik gemaakt.
Van groot belang is de politieke geschiedenis omdat Straatsburg zelf daarin binnen het
rijk een grote rol heeft gespeeld. Ook allerlei sociale factoren zijn van belang geweest:
de opbouw van het gemenebest, de invloed van de sociale gelaagdheid binnen het
geheel van de ontwikkeling, de verdeling van de politieke en sociale macht, het zijn
even zoveel aspecten van de geschiedenis in Straatsburg geweest. Allerlei personen
hebben op de gang van zaken een stempel gezet. Vooral de laatste tijd wordt duidelijk,
dat niet alleen de vertegenwoordigers van het regulaire geloof, de reformatorische
predikers en de hun goedgezinde magistraatspersonen het gebeuren bepaald hebben,
maar dat ook allerlei dissenters hun bijdrage hebben geleverd aan het geheel. Dit geeft
aan de geschiedenis iets ongekend boeiends, altijd is er wel een nieuwe verrassing en
door een wat ongewone lichtval krijgt de beschouwer een verrassende kijk op het
geheel. Voor ons doel moet echter de nadruk vallen op de ontwikkeling van het
religieuze en theologische denken en op de vormen die dit denken zich schiep en die
van betekenis bleven de eeuwen door.
Om de ook zo besnoeide toch nog omvangrijke stof binnen een redelijk aantal
bladzijden onder te brengen volgen we eenvoudig de chronologische methode. Van de
invoering van de Reformatie tot de invoering van het interim rekenen we nog geen
dertig jaren. We brengen daarin drie perioden aan:
(1) die van 1520-1529, waarin de eigenlijke Reformatie tot stand kwam;
(2) die van 1529-1538, waarin de Reformatie een eigen gestalte ontving en
(3) die van 1538-1549, waarin het eigene van de Reformatie werd getoetst.
I. INVOERING
Eerste reformatoren
Sinds de overwinning op bisschop Walter von Geroldseck in de slag bij Hausbergen
(1262) was Straatsburg een vrije rijksstad. De bisschop was gedwongen buiten de stad
zijn eigenlijke residentie te hebben. Maar door middel van de geestelijkheid oefende
7 Luther en het gereformeerd protestantisme; door Dr. W. Balke, Drs. K. Exalto, Prof. Dr. J. van
Genderen, Prof. Dr. C. Graafland, Dr. J. Hoek, Prof. J. Kamphuis, Prof. Dr. W. van ’t Spijker, Dr. C. A.
Tukker. UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM B.V., ’s-GRAVENHAGE, 1982
76