melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Zwingli. Ook in Straatsburg geeft de verworteling van de Kerk in het openbare leven
de doorslag, en tevens wat het interne kerkelijke leven betreft - o.a. in de
ambtsopvatting - wijst Van 't Spijker affiniteit tussen Zwingli en Bucer aan.
Straatsburg en omgeving was als een schakel tussen Zürich en Wittenberg zeer
belangrijk. Bucer fungeerde na Marburg ongeveer als postbode tussen de twee
'fronten'. Aandacht voor het objectieve van het heil kenmerkte voor Bucer deze tijd na
de conflictueuze ontmoeting, en dezelfde ontwikkeling komen we in de latere
geschriften van Zwingli tegen. Daardoor gingen Bucers ogen open voor de waarde,
die Luther aan de sacramenten, de instellingswoorden en de rechte bediening van de
sacramenten hechtte.
Hoewel Bucer velen niet meekreeg en er op het punt van het Avondmaal zelfs een
blijvende verwijdering met Zürich ontstond, stemde hij in met de Wittenberger
Conkordie van 1536, waarvan hij trouwens samen met Melanchthon de auteur was.
Wellicht nog belangrijker is het feit dat de Zwitsers in datzelfde jaar door
formuleringen in de eerste Zwitserse belijdenis, opgesteld te Bazel, duidelijk
toenadering zochten op dit punt. Zij ondertekenden wel niet de Wittenberger
Conkordie en waren er wellicht ook niet toe uitgenodigd, maar de toon van de Bazelse
belijdenis was er duidelijk een van welwillendheid.
In verband met Bucer moet tevens gezegd worden, dat Straatsburg in het algemeen
positiever stond naar de kant van Zürich dan ten opzichte van Wittenberg. Dat is
grotendeels te danken aan Bucer, onder wiens invloed de eredienst sedert 1524 in
Zwingliaanse zin werd ingericht. Maar ook Wolfgang Capito en Jakob Sturm en
anderen hebben het hunne tot deze ontwikkeling bijgedragen. Vooral op het punt van
de verbinding tussen Kerk en staat, het duidelijk onderscheid tussen Gods Woord en
menselijk woord, de nadruk op de Godheid van Christus en het doen van zijn wil, de
pneumatologie en het accent op het Avondmaal als 'gave' bewandelden Bucer en
Zwingli, Straatsburg en Zürich hetzelfde pad.
Ook de Elzas als gebied met een mystiek- piëtistische inslag, zoals Locher dat noemt,
toont duidelijke verwantschap met Zwingli.
De bekeerde Jood Leo Judae, Zwingli's meest intieme vriend en medewerker,
afkomstig uit Gebweiler, moet hier genoemd worden en ook Wolfgang Schuch,
vriend en leerling van Leo Judae, vanwege zijn 'Lutheranisme' op de brandstapel
terechtgekomen. In ditzelfde verband zijn Matthias Erb uit Reichenweier en Gervasius
Schuler uit Bischwiller te noemen.
Van de andere zijde werkte Melanchthon in toenemende mate aan eenheid en
verbroedering. Via Joachim Watt en Johannes Kessler werden goede contacten met
Wittenberg onderhouden. Kessler had hij Melanchthon gestudeerd en ontwikkelde
zich tussen 1551 en 1574 tot leidinggevende figuur in de Reformatie van Noord-Oost
Zwitserland. Vanuit Schaffhausen werden monniken van het benedictijnenklooster
door de abt naar Wittenberg ter studie gezonden. Binnen de stad Schaffhausen
ontstond een kring van Reformatiegezinde humanisten, van wie er een te Wittenberg
gestudeerd had, terwijl de kring zowel naar Zwingli's zijde contacten onderhield als
naar de kant van Wittenberg: men correspondeerde met Luther en Melanchthon en
ook met Johannes Agricola. Vooral de geschriften van de jonge Luther vonden er
gretig aftrek.
In de Zuidduitse rijkssteden kwam het rond 1535 en daarna tot hernieuwde contacten
met Zürich. Württemberg en Hessen moeten in dit verband genoemd worden, maar
ook de Pfalz onderhoudt contacten. Friesland (men denke aan de Ostfriesische
72