melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

ewijzen dat ze het Evangelie niet verstaan hebben. Een heel andere inzet dan hij
Luther in diens verhouding tot het doperdom, maar met ongeveer hetzelfde resultaat:
de Schwärmer weten niet wat het Evangelie inhoudt.
Het eigenlijke verschil met de Dopers ligt volgens Zwingli in hun afscheiding als
'reine gemeente' uit de kerk, waarmee zij bewijzen de zondigheid van ons mensen niet
te verstaan. Bovendien leidt het zich terugtrekken uit sociaal en politiek leven en hun
houding ten aanzien van de overheid tot anarchie. Men verstaat in die kringen niet, dat
God de overheid heeft aangesteld om het kwaad in de wereld te weren. In de Expositio
fidei voor Frans I (1531) heeft Zwingli de vriendelijke toon, waarmee hij tot 1524
over hen spreekt, geheel verloren. In het laatste hoofdstuk van dat geschrift, dat hij
wijdt aan de Wederdopers, beschrijft hij hen als een soort geheel vervallen lieden, die
door de nood voortvluchtig geworden zijn en wier kostwinning daarin bestaat, dat zij
oude wijven door heel mooi te praten over goddelijke dingen, inpalmen en zich zo
voedsel en aanzienlijke geldelijke giften verschaffen. En daarop laat hij hun
dwalingen volgen.
Wanneer het rond 1524-25 tot een definitieve breuk tussen de Dopers en Zwingli c.s.
komt, waarbij de raad van Zürich een duidelijke rol meespeelt, dan keren de Dopers,
ook degenen die theologisch de invloed van Zwingli hadden ondervonden, zich met
alle heftigheid tegen hem en Leo Judae, zijn naaste medewerker, en zetten zij hen op
één lijn met Luther. Deze drie en nog enkele anderen zijn in hun ogen dieven,
moordenaars en misleiders. Zwingli is de valse profeet uit Openbaring. Onmiskenbaar
klinkt de toon van teleurstelling in deze kwalificatie door. Tegenover hen benadrukt
Zwingli nu de heilshistorische betekenis van het verbond, de adellijke positie van
Israël en de uitverkiezing (in plaats van de bekering) als grond van het heil.
Locher wijst erop, dat de Boerenoorlog ook in Zwitserland ten nadele van het
democratische element van de Reformatie is gekomen en dat mede daardoor Kerk en
staat in en rond Zürich zo nauw met elkaar verbonden zijn geraakt, maar dat daarbij
het beeld van Zwingli en zijn leer minder gemakkelijk bleek te passen in het
maatschappijbeeld van de komende eeuwen, dan dat van Luther en Calvijn.
Ik wil hier Calvijn buiten beschouwing laten. Wellicht kunnen we het zo uitdrukken:
Luther en Zwingli, Wittenberg en Zürich hebben zich hevig tegen de Dopers verzet,
maar met geheel verschillende accenten. Zodoende werd Luthers tweerijken-leer door
de Boerenoorlog versterkt. In een preek over Psalm 1 zegt hij: Al sinds twintig jaren
heb ik menigmaal geschreven: maakt toch onderscheid tussen het wereldlijke en het
geestelijke, maakt er toch geen Babylonische spraakverwarring van ( ...) Het Woord
dat in de Kerk regeert, moet een ander woord zijn dan wat op het Raadhuis regeert. Bij
Zwingli ligt het anders: De wereldlijke (macht) heeft kracht en bevestiging in de leer
en het werk van Christus, zegt hij in Schlussrede 35. Hij gaat zover dat hij tijdens het
godsdienstgesprek van januari 1523 in de personen van de raadslieden in het stadhuis
te Zürich de Kerk aanwezig acht. Die vergadering is volgens hem te vergelijken met
een concilie en mag dus beslissingen nemen in leerkwesties en zaken van het geloof.
Volgens Zwingli moet de maatschappij zich in elke laag op het Woord van God
richten en is zij verplicht tot christelijke broederlijkheid.
Locher voegt er fijntjes aan toe: 'Die Erinnerung daran hat nie aufgehört, ihre
beunruhigende Energien auszustrahlen'. Door Bullinger onder andere is er het nodige
aan gedaan om de noodlottige vereenzelviging van Kerk en staat te doorbreken, en
zodoende is de Züricher Reformatie ook naar die kant niet in het slop geraakt.
W. van 't Spijker heeft in zijn dissertatie getiteld De ambten bij Martin Bucer duidelijk
gemaakt, dat Bucer ten aanzien van de kinderdoop een soortgelijk standpunt innam als
71