melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

wesen' worden: vrucht van Luthers opmerkelijke verbinding tussen schepping en
christologie.
Men ziet aan dit alles, dat wat Luther betreft ongeveer de hele geloofsleer met de
Avondmaalstrijd gemoeid was. De schepping, de leer van Christus, de leer van het
heil, de leer van het Avondmaal, de Triniteit, de opvatting van wat een wonder is: dat
is allemaal voor hem bij deze zaak betrokken en in het geding.
Toen Oecolampadius het gebruik van het woord 'wonder' als aanduiding van Christus'
aanwezigheid in het Avondmaal bestreed, omdat hij slechts een wonder wilde noemen
wat in de Bijbel zo heette, kwam Luther ogenblikkelijk in het geweer en zei dat hij dit
een ongeoorloofde beperking van het wonderbegrip vond. Voor hem vormde het
wonder de schakel tussen schepping en Avondmaal. Christus de Logos is door het
wonder als de Godmens aanwezig in de hemel én in het Avondmaal, in, met en onder
de elementen.
Zwingli die zegt, dat Christus met zijn vergoten bloed alles in hemel en op aarde
tevreden heeft gesteld en niet door zijn lichaam en bloed lichamelijk te eten te geven,
wijst de mensen op Golgotha en niet op het Avondmaal. 'Im leiblichen Essen' vindt
volgens hem het gelovig geweten 'mit Nachlassung der Sünd.
Maar Luther zegt: Zwingli weet niet dat de verdienste van Christus en de uitdeling van
die verdienste twee onderscheiden dingen zijn. Je mag de verlossing niet lot het
gebeuren op Golgotha beperken. Wij weten, zo gaat hij voort, dat Christus eens voor
ons gestorven is en dat sterven uitdeelt door prediken, dopen, Geest, lezen, geloven,
eten en zoals Hij wil, waar Hij is en wat Hij doet. In dit alles is Christus Zelf
aanwezig. Daarom zeggen wij dat de vergeving der zonden er in het Avondmaal is,
niet vanwege het eten of omdat Christus daar de vergeving der zonden verdient of
verwerft (de offerhandeling in de mis wordt afgewezen), maar omwille van het
Woord, waardoor Hij zulke verworven vergeving onder ons uitdeelt en spreekt: Dat is
Mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt.
Bornkamm noemt dit de geestelijke samenhang, waarin voor Luther de schijnbaar zo
massieve voorstelling van het ontvangen van Christus' lichaam en bloed staat.
Begrijpelijk dat in tegenstelling tot Zwingli voor Luther alles gelegen is aan de
eenheid der naturen van Christus in zijn Persoon. Omdat Godheid en mensheid in
Christus één Persoon zijn, ent de Schrift terwille van zulke persoonlijke eenheid ook
aan de Godheid alles toe wat de mensheid overkomt, en omgekeerd. Wat hij met name
bij Zwingli bestrijdt, is de oneigenlijkheid van diens christologische uitspraken.
Zwingli vat de eenheid der beide naturen als manier van spreken (Redeweise), niet als
werkelijke eenheid op. Dat verscheurt de hele Christus en doet Hem als Verlosser
teniet.
Voor Luther is het vooral onaanvaardbaar, wanneer Zwingli zegt, dat alleen de
menselijke natuur geleden heeft, en hij geeft daarop als commentaar: 'So ist mir der
Christus ein schlechter Heiland, so bedarf er wohl selbs eines Heilands'. Wij zien
opnieuw, dat al Luthers uitspraken op dit punt een soteriologische spits hebben.
Aan het eind van zijn geschrift formuleert Luther nog eenmaal kort de vrucht van het
Avondmaal: 'Wie van deze beker drinkt, drinkt waarachtig het rechte bloed van
Christus en de vergeving der zonden of de Geest van Christus, die in en met de beker
ontvangen worden, en hij zal hier niet alleen maar een gestalte (Figur) of teken van het
Nieuwe Testament of van het bloed van Christus ontvangen. Want dat komt de Joden
toe in het oude verbond.'
Een en ander herinnert sterk aan wat Luther in zijn Vorrede zum Propheten Hesekiel
(van 1530-31) schrijft over het judenzen of verjoodsen van het Evangelie: Velen van
ons hangen zo aan de rabbijnen en vertrouwen hen zo, dat ze meer verjoodsen dan de
68