melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Simon Oomius, 1630 – 1706, Nederlands theoloog die een groot aantal boeken heeft
nagelaten, schreef in 1672 een driedelig handboek: leerstellige en praktische
theologie. Oomius maakte veel gebruik van allerlei werken van Melanchton.
Zie: Philippus Melanchton, Bruggenbouwer; Redactie Frank van der Pol; Uitgeverij
Kok, Utrecht, 2011.
- Melanchton was een zeer wijs man. In theologische geschillen lette hij op twee
dingen. Ten eerste wat zijn de motieven en de drijfveren van andersdenkenden?
Bedoelen ze werkelijk ons voordeel of hun eigen mening op te dringen? Komt het
aanprijzen van hun eigen visie voort uit eigenliefde waardoor men zijn eigen
overtuiging ook anderen wil opleggen, of uit de zuivere liefde van Christus, tot het
welzijn van zijn medebroeders en naasten?
Die de historie van de kerk onderzoekt en de geschillen in het kerkelijk leven
naspeurt, komt tot de ontdekking dat een aantal broeders hun eigen mening
voorschrijven, of dwingend voor willen schrijven aan anderen, omdat zij overtuigd
zijn van hun gelijk. Een godsdienstige overtuiging brengt een bepaalde zekerheid met
zich mee: dit is waarheid. Maar men geeft er geen aandacht aan, dat wij slechts ten
dele de waarheid verstaan. Paulus noemt het: wij profeteren ten dele. Dat houdt in, dat
anderen vanuit dezelfde tekst, een andere lering en overtuiging krijgen, hetzij door de
Heilige Geest, hetzij door studie of onderzoek.
Het werk van Gods Geest is altijd om Van de Vader en de Zoon te getuigen Zijn werk
in andere mensen te respecteren. Maar wie bezit de gave om de geesten te
onderscheiden? Melanchton had een grote mate van de Geest, om Gods werk in
andere theologen te respecteren, of in elk geval hun de vrijheid van geweten te geven.
Een persoonlijke visie moeten wij wel onderscheiden van een kerkelijk standpunt, wat
door een college ambtsdragers wordt besproken en aangenomen.
- Melanchton wist dat de duivel rondgaat als een briesende leeuw, maar niet minder
als een engel des lichts. Wanneer de Geest van God krachtig werkt, dan werkt de
duivel door en met zijn boze geesten ook krachtig. Als er één zaak aan het licht
gekomen is, tijdens de Hervorming is het deze geestelijke strijd. Melanchton had
mensenkennis en wist dat de duivel teksten en leerstukken kan gebruiken om
verwarring te stichten en zo de menselijke geest te beïnvloeden. Hoe gemakkelijk
wordt de menselijke ziel, die een redelijke geest is, beïnvloed door boze geesten die
onze redelijke geest in een zekere mate kennen en er mee om kunnen gaan. Neem het
bewijs bij moeder Eva die in een volmaakte staat toch vatbaar bleek te zijn voor de
inblazing van de boze geest. De duivel werkte in de tijd van Reformatie door mensen
in de Rooms-katholieke kerk, die met argumenten uit de leer van Augustinus en
andere kerkvaders, of met de leer van de Bijbel, de oprechte gelovigen verklaarden als
ketters. Zij gaven een aantal van hen over aan de burgerlijke overheid om
geëxecuteerd te worden. Deze handelwijze was voorzegd door Jezus, Die tot Zijn
discipelen zei: Zij zullen u uit de synagogen werpen; zij zullen u doden, en menen
Gode een dienst te doen.
Onder de protestantse broeders, zowel Lutheranen als de Gereformeerden, gebruikte
de duivel de Heilige Schrift, om tweedracht te zaaien. Iedere knecht of kind van God,
heeft een oude mens. Deze is geneigd God en zijn naasten te haten. De oude mens in
de gelovigen gebruikt het liefst godsdienstige argumenten om zijn medegelovigen te
kleineren, te negeren, weg te cijferen of uit te werpen. Melanchton had het goed door,
dat velen in zijn tijd elkander bestreden met verborgen en zondige achtergronden,
waarin de liefde gemist werd. Hoewel Melanchton door zijn grote vredelievendheid
6