melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

INLEIDING
Melanchton was met Luther de schrijver van de Augsburgse Geloofsbelijdenis en de
voornaamste opsteller van de Apologie en een groot aantal artikelen, die de Lutherse
Geloofsbelijdenis en Leer betreffen.
Vanaf zijn publicatie van de Loci Communes(1521) hadden de theologen van diverse
kerkelijke richtingen een handleiding voor de beschrijving van hun geloofsleer.
Luther omschreef de Loci Communes als 'Een onoverwinnelijk boek, niet alleen de
onsterfelijkheid waardig, maar zelfs goed voor een plaats in de kerkelijke Canon.'
Erasmus noemde de Loci Communes: 'Een slagorde van dogma's, schitteren bijeen
gebracht tegen de Farizeese dwingelandij.'
Wij hebben nu de beschikking over goed doordachte leerstellingen die door de jaren
heen solide zijn gebleven en zo nodig aangevuld of gecorrigeerd werden. Melanchton
had dit niet.
Melanchton had een zeldzame parate kennis van de oude Kerkvaders. Hij streefde
ernaar om hun leer opnieuw in het daglicht te stellen. Het was hem niet om een
nieuwe leer te doen, maar om de oude Bijbelse waarheid, zoals die in de eerste
eeuwen na Christus geleden en in Geloofsbelijdenissen waren opgenomen.
Niet alle kerkvaders konden zijn goedkeuring wegdragen. 'Origenes, Chrysostomus,
en ná hen Thomas Aquino, zijn van het rechte pad afgeweken, omdat ze de grens van
de duidelijke leer in wezen niet hebben begrepen en Wet en Evangelie niet duidelijk
hebben onderscheiden, Epist, Lib, XII, 1555, pagina 543.
Kerkvaders die dwaalleraars bestreden zijn onder meer: Gregorius Neocaesarensis,
Basilius en boven allen Augustinus.'
De Loci Communes heeft een buitengewone invloed uitgeoefend op de Gereformeerde
leerstellingen en dogmatieken die na 1521 verschenen zijn.
We kunnen veel lijnen noemen die lopen vanuit de universiteit te Wittenberg, waar
Melanchton meer dan 40 jaar heeft gedoceerd, naar het vasteland van Europa en naar
Engeland. Bucer, de hervormer van Straatsburg was een leerling van Luther en
Melanchton. Zijn invloed op Calvijn en de Zwitserse hervorming was groot. Niet
minder van belang was zijn invloed in Cambridge in Engeland, waar hij doceerde aan
de universiteit, nadat hij uit Straatsburg werd verdreven.
Ursinus was een van de beroemdste leerlingen van Melanchton te Wittenberg. Via de
Heidelberger Catechismus heeft Melanchton in beperkte mate de leer van de
Catechismus beïnvloed. Op zijn beurt heeft Ursinus de universiteit van Heidelberg in
de geest van Melanchton beïnvloed.
De bekende Gomarus, lid van de Dordtse synode 1618/19 was leerling van Ursinus en
verwerkte het gedachtegoed van zijn leermeester in zijn theologische publicaties.
Bijvoorbeeld, ten opzichte van het begrip Natuurverbond, etc. bladzijde 293-5.
Franciscus Junius, hoogleraar onder andere in Heidelberg en Leiden was geestverwant
van Melanchton.
Wij mogen ook David Paraeus niet vergeten, wiens uitleg over de Romeinenbrief door
de kantekenaren werd geraadpleegd en in hun kanttekeningen zijn verwerkt.
Een groot theoloog in de Nederlandse kerkhistorie is Gijsbertus Voetius. In zijn
geschriften vraagt hij aandacht voor Melanchton. Hij noemt hem een licht onder de
theologen, niet alleen 'leraar van Duitsland' maar ook leraar van het hele
Gereformeerde gemeenschap. Let op de uitdrukking: Gereformeerde gemeenschap.
Voetius schrijft niet Lutherse gemeenschap, maar rekent hem als de theologische
grondlegger van de Gereformeerde religie, als we het zo eens mogen noemen.
5