melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

heen en dacht zich aldus ook voor Straatsburg te kunnen handhaven. In werkelijkheid
toonde hij zich in zijn prediking krachtig reformatorisch in methode en beginsel: door
het geloof alleen, en: alleen de Schrift.
Men kan dit reeds enigszins als een reflectie zien op hetgeen in Luthers
reformatorische actie was geschied. Luthers uitgangspunt was Christus, wil men, de
Christologie en van hieruit kwam hij inderdaad tot zijn beide sola's: het geloof alleen,
en: alleen de Schrift. Voor Bucer waren deze geloofsbeginselen reeds methode: hij
was een nadenkend leerling van Luther.
Het fragment, dat wij uit de 'Summary' vertalen, bevat dus in de eerste plaats de
krachtige aansporing om zich alleen aan de Heilige Schrift te houden.
Dan volgt onmiddellijk een tweede punt, nl. dat de Christelijke gemeente, als zij de
Schrift bezit en zich aan haar onderwerpt, daardoor ook mondig is om te oordelen
over de zuiverheid van de predikers. Wij ontmoeten hier een opvatting, die van de
vroegste tijden af in de Kerk bestaan heeft en onder bepaalde omstandigheden telkens
op de voorgrond komt. Het is een soort circulaire, rondlopende redenering, waarvan
de bewijskracht alleen in haar evidentie schuilt en niet op enig punt rust buiten de
cirkel: de Schrift onderwijst het geloof, en het geloof leert de Schrift op de juiste wijze
te verstaan; daardoor kan dan ook de prediking beoordeeld worden. Hier ligt een bron
en grondslag voor die merkwaardige zekerheid van optreden die kenmerkend is
geweest zowel voor de vaders der vroege Kerk als voor de vaders der Reformatie en
die aan de Reformatie haar stootkracht en betrouwbaarheid heeft gegeven.
Een treffende en haast humanistische illustratie van dit verschijnsel uit een latere, de
Schotse, periode der hervorming, vindt men in de brief van de Earl van Argyll aan de
aartsbisschop van St. Andrews, onze tekst no. 38, deel II, blz. 137. Zij hadden
volkomen gelijk, de vaderen, zowel als het volk der Reformatie: de Bijbel werkt
creatief en leert daardoor geloof, zekerheid en kritiek tegelijkertijd. Er behoeft
nauwelijks op gewezen te worden, welk een sterk pleidooi voor zelfstandigheid
tegenover de kerkelijke overheid hieruit voortkwam en welk een hechte basis voor de
eigen verantwoordelijkheid der gemeente hierdoor gelegd was. Waarlijk niet Bucers
uitvinding alleen!
Op hetzelfde ogenblik, 10 mei 1523, verscheen te Wittenberg Luthers beroemd
geworden boekje: 'Dat een Christelijke vergadering of gemeente het recht en de macht
heeft over alle leer te oordelen en leraars te beroepen, aan te stellen en af te zetten:
grond en reden hiervoor uit de Schrift'. Het werd nog in hetzelfde jaar 9 maal herdrukt
(Weim. Ausg., 13d. XI, blz. 401-416).
In de derde plaats wijst Bucer er op, dat er gelukkig reeds voldoende getrouwe
predikers te vinden zijn om de door hem ledig gelaten post te bezetten. Deze
moedgevende omstandigheid speelt een reeds veel sterker rol in Melanchthons
antwoord aan de Keulse clerus uit 1543, waarin ook nog een persoonlijke verdediging
van Bucers persoon, leer en huwelijk voorkomt, onze tekst no. 17, beneden blz. 126.
Tenslotte, na aan het geval van de 'Zes Artikelen' herinnerd te hebben, spreekt Bucer
min of meer ironisch over zijn eigen armoede in de dienst van het Evangelie en valt
hij heftig uit tegen geestelijken, die daarin juist in overdreven pracht, maar overigens
in velerlei zonden leven.
De 'Zes Artikelen', die dan volgen, gaan vooral tegen voorschriften en gebruiken door
de Kerk opgelegd. Bucer is daarom zo consequent in zijn kritiek hierop, omdat hij
ervaren had, hoe deze vormen als het ware een gordijn voor alle ware begrip van wat
geloof en geestelijk leven is, schoven. Op deze nu niet meer zo belangrijke punten laat
48