melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Vastenpreken, en wel over I Petrus en over het Evangelie van Mattheüs. Hij
ondervond zowel begrip als verzet. Bucers kritiek op de handel, die in het
kloosterrijke stadje met de Mis gedreven werd, sloeg wel in bij het volk, maar dit was
niet het geval met zijn verdere prediking, dat men het van de zijde van geestelijke
heren geleden onrecht - zoals in hun opeisen van de tienden - niet met onrecht moest
vergelden. Ofschoon nu wel de grondslag voor hervormingen gelegd en aanvaard was,
verzocht toch de raad aan Motherer en Bucer, beiden, de stad te verlaten. Hiertoe had
ook bijgedragen Bucers weigering om zich door de bisschop van Spiers, die canoniek
daartoe het volle recht had, te laten examineren terzake van zijn geestelijk standpunt.
De oorlogstoestand, waarop Bucer zich beriep, maakte het reizen wel lastig en
gevaarlijk, maar toch niet volstrekt ondoenlijk. Het trok de aandacht en wekte zekere
verdenking, waarop de raad niet erg gesteld was. Bovendien was Bucers
verkondiging, dat de vastengeboden slechts van het kerkelijk gezag kwamen en geen
grond hadden in de h. Schrift, aanleiding tot een conflict met de Barrevoeters geweest.
Bucer daagde hen uit tot een openbaar dispuut, maar zij ontweken dit. De stellingen,
die hij voor dit dispuut had opgesteld, vindt men beneden, als de 'Zes Artikelen', met
een uitvoerige toelichting en een kanselverklaring over deze kwestie.
Na de verovering van Landstuhl en de dood van Sickingen, (1523) zetten de Palts,
Trier en Hessen de strijd voort tegen de overige sterkten van Sickingen en tegen zijn
aanhangers. Naast Straatsburg had ook Weissenburg de naam, dat het hem gesteund
had. Inderdaad was het een loopplaats voor zijn huurtroepen geweest en ondersteld
mag worden, dat ook hier sympathie bestond voor het revolutionaire streven van
Sickingen om met de geestelijke vorsten af te rekenen. Weissenburg wenste zich
thans, nu de krijgskansen volkomen gekeerd waren, voor ernstige verdenking in dit
opzicht te vrijwaren en het was daarom dat Motherer en Bucer verzocht werd te
vertrekken. Zij deden dit reeds op 10 mei, doch zo, dat het volk, op Bucers preken
gesteld, het niet merkte. Weissenburg werd enkele dagen later ingesloten en zag zich
op 20 mei gedwongen te Schlettenbach een verdrag met de Keurpalts te sluiten.
Daarin werden, met een verwijt om Weissenburgs steun aan Sickingen, bepaalde
tolrechten voor de Palts, en verder alle oude rechten van abt, klooster en parochiekerk,
tienden inbegrepen, scherp geformuleerd hersteld. Heinrich Motherer kon tegen het
einde van het jaar terugkeren.
Tussen 10 en 18 mei was Bucer te Straatsburg aangekomen. Hij trachtte daar door een
soort particuliere Bijbelcolleges een positie op te bouwen, maar de raad liet dit niet
toe. Bucer wilde bovendien zijn werk te Weissenburg zo ontijdig afgebroken, trachten
te bevestigen. Hij deed dit door de prediking, die hij daar voorgedragen had, in een
z.g. 'Summary' samen te vatten. Dit Engels uitziende, maar in werkelijkheid Duitse en
dus Duits uit te spreken woord, met de nadruk op de tweede lettergreep, is een
vervorming van summarium, dat in het theologische spraakgebruik in de
hervormingseeuw zowel samenvatting als hoofdzaak betekent.
Bucer wilde daarin tot zijn kerkelijke rechtvaardiging laten zien, dat hij in
overeenstemming met het keizerlijk edict van de rijksdag te Neurenberg,
uitgevaardigd 6 maart 1523, niets anders dan het zuivere Evangelie had verkondigd.
Nu staat er echter in dit edict - dat een regeling voor de godsdienstproblemen wilde
treffen tot een concilie hierin zou oordelen - dat het Evangelie gepredikt moest
worden 'naar de uitlegging van de geschriften die door de Christelijke Kerk goedgekeurd
en aangenomen zijn'. Wel wordt dus uitdrukkelijk als stof voor de prediking
alleen het Evangelie genoemd, maar de uitleg zou kerkelijk en traditioneel moeten
zijn. Het spreekt vanzelf, dat hier een grote moeilijkheid lag. Bucer stapte hierover
47