melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

5. BUCER EN ZIJN 'SUMMARY', 1523
INLEIDING
Martinus Bucer (of Butzer), de latere hervormer van Straatsburg en in vele opzichten
een verzoenende figuur te midden van de hoofdstromingen der Reformatie, was als
kind van 15 jaar in het Dominicaner klooster in zijn geboorteplaats Schlettstadt in de
Elzas gekomen. Zijn ouders waren reeds enige jaren eerder naar Straatsburg verhuisd.
In 1516, toen hij reeds 25 jaar oud was, werd hij overgeplaatst naar Heidelberg,
studeerde daar aan de universiteit, maar werd geheel en al voor Luther ingenomen,
toen hij hem daar in april 1518 had horen spreken op de kapitteldag van de
Augustijner Eremieten. Zijn humanistische ambities maakten plaats voor de bezieling
der theologie, die al duidelijker en helderder reformatorisch werd. In deze
omstandigheden van bruisende geestelijke ontwikkeling legde Bucer zijn pij af, kwam
door tussenkomst van Ulrich von Hutten bij de grote verdediger van de
rijksridderstand Franz von Sickingen op de Ebernburg - 'herberg der gerechtigheid' -
en verkreeg zelfs in 1521 een officieel ontslag uit de orde en het recht om als
wereldgeestelijke der Kerk, waar dan ook, te dienen. Dat gebeurde tien dagen na
Luthers grote optreden op de rijksdag te Worms.
Hierop trad Bucer in dienst van de Paltsgraaf Frederik II maar, zeer onbevredigd door
en ongeschikt voor het leven aan het hof, keerde hij in het voorjaar bij de ridderlijke
vriend van humanisten en reformatoren terug, ditmaal op Landstuhl (ten Westen van
Kaiserslautern). Hij huwde in die parochie als een van de eerste, zo niet de eerste exmonnik
een bevrijde non, Elisabeth Silbereisen uit Mosbach in het Neckardal.
Rust was er op Landstuhl allerminst. Sickingen werd door de rijksridders, die
eenzelfde economisch en politiek herstel van hun stand, wel in dienst van de keizer
maar in oppositie tegen de landsvorsten beoogden, tot hoofd van hun 'broederlijke vereniging'
gekozen. Men zei van hem in die tijd: 'Werkelijk, Sickingen alleen is
tegenwoordig in Duitsland koning, want hij beschikt steeds over zoveel aanhangers als
hij maar wil; de andere vorsten leggen echter de handen in de schoot en de prelaten
beven en laten zich verslinden als konijntjes'. Enigermate overdreven waren deze
woorden wel! Om politieke redenen viel Sickingen de aartsbisschop-keurvorst van
Trier, Richard von Greifenklau, aan, maar moest, hoewel hij er sterk voorgestaan had,
toch het beleg wegens het uitblijven van hulp en het ingrijpen van Philips van Hessen
en de keurvorst van de Palts, Lodewijk, opbreken. Toen dreigde hem de oorlog -
bekend als 'die Sickingensche Fehde' - op zijn eigen burcht. Met het oog op dit grote
gevaar vertrok Bucer, met goedvinden van zijn eerste beschermer, om, zoals hij
hoopte, in Wittenberg te kunnen gaan studeren. Na uitvoerige voorbereidingen begon
inderdaad de belegering van Landstuhl door de Palts, Trier en Hessen - dat een oude
vete met Sickingen had - op 29 april 1523. Ruim een week later moest de burcht zich
overgeven en Sickingen, zwaar gewond, na zijn vorstelijke vijanden achtereenvolgens
aan zijn legerstede in een der gewelven gezien en met hen gesproken te hebben, stierf
de volgende dag, 7 mei 1523.
Bucer had, alvorens zelf naar Wittenberg te gaan, zijn vrouw eerst naar Straatsburg
willen brengen en reisde met haar daarheen via Weissenburg (Elzas). De pastoor van
Sankt Johannes aldaar, Heinrich Motherer, wist hem echter te bewegen hem voor een
half jaar als predikant te blijven assisteren. Bucer voelde dit als een roeping Gods; in
veel kleinere verhoudingen zoiets als de roeping van Calvijn te Genève door Farel in
1536.
Op de gebruikelijke wijze hield Bucer nu te Weissenburg twee reeksen: Advents- en
46