melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

niet aan Karel is opgedrongen zonder dat hij erom vroeg. Maar men stond voor de
keus óf om een belijdenis in te dienen óf door verloochening te tonen dat men de leer,
die reeds aanvaard was, losliet, zoals er dan toen ook enigen waren, die de gevaren
van een belijdenis liever wilden vermijden.
Andere vorsten en regeerders echter, wier namen onder de Confessie geschreven
staan, om daarmede te tonen dat zij niet om de nieuwigheid, niet om enige
ongerechtvaardigde begeerte, maar om de glorie Gods en hun eigen en anderer heil, de
zuivere leer omhelsd hadden, waren van oordeel, dat een belijdenis aangeboden moest
worden.
Verwenste boeken, die ten tijde zelf der samenkomst door de tegenstanders verspreid
werden, opdat de geest van Karel tot wanhoop gebracht werd, drongen daartoe ook de
onzen. In deze boeken werden vele valse beschuldigingen de onzen voor de voeten
geworden en werden onze Kerken niet onderscheiden van het Anabaptistische zoodje
en van andere misvattingen, die wijd en zijd, zoals dat in tijden van woeling het geval
is, overal felle woede gaande maakten.
Tegenover deze verderfbrengende beschuldigingen was het nodig een weerlegging te
stellen. Mocht maar veel eerder, toen de zaak door de ouderen reeds ernstig
overwogen was, een belijdenis met het oog op de toenemende spanning gereed
gemaakt zijn! Toen stak er volstrekt geen gevaar in hetzij de stof uit te zoeken, hetzij
de uitgezochte te verklaren. Er was iemand die - opdat het minder verschrikkelijk zou
schijnen dat wij zeggen, dat de mens door het geloof gerechtvaardigd wordt - schreef,
dat hetzelfde al door Plato en door Cicero gezegd is, met aanhaling van de bekende
versregels: 'Indien God Geest is, zoals de oude woorden ons zeggen, moet Hij door u
vooral met een zuiver gemoed vereerd worden.' Dist. Cat. 1, 1. En van Plato dit
gezegde in de Epinomis: God eren moeten niet zij, die met listige schijn omgaan, maar
die in waarheid de deugd eren (Epin. 989 c/d).
Het ontbrak ook niet aan bijval van degenen die het verschil niet inzagen tussen de
leringen van wet, filosofie en Evangelie. Nl. wanneer de Schrift zegt, dat de mensen
rechtvaardig zijn door het geloof, bedoelt zij dat zij door hun vertrouwen op de
barmhartigheid, beloofd om der wille van de Zoon Gods, Gode behagen; zij bedoelt
niet, dat de mensen door hun innerlijke deugden aan de wet voldoen. Ik zou nog vele
andere strijdpunten kunnen noemen.
Ik heb daarvoor in een eenvoudige studie de hoofdzaken der Confessie, die thans
bestaat, bijeengebracht en daarin opgenomen vrijwel het geheel van de leer onzer
Kerken, zowel ter verantwoording jegens de Keizer als ter weerlegging van de valse
beschuldigingen. En ik heb mij daarbij niets bespaard. In tegenwoordigheid van de
vorsten en andere overheden en woordvoerders is ordelijk gedisputeerd over alle
uitspraken afzonderlijk. Vervolgens is ook aan Luther de gehele tekst der Confessie
toegezonden en hij heeft aan de vorsten geschreven, dat hij deze belijdenis gelezen
had en ermee instemde (Weim Ausg. Briefe 5, 319). De vorsten en andere eerzame en
geleerde mannen, die nog in leven zijn, herinneren zich, dat het zo gebeurd is.
Vervolgens is in tegenwoordigheid van keizer Karel en van een groot aantal vorsten
deze Confessie gelezen, hetgeen op zichzelf reeds bewijst, dat zij niet opgedrongen is
aan de keizer zonder dat hij erom vroeg [te Augsburg, 1530].
Ik heb daarna ten tijde van de synode te Trente een Herhaling van dezelfde belijdenis
geschreven, waar vele anderen bijgehaald zijn om erover te oordelen, wier namen
eraan toegevoegd zijn. Hun getuigenissen stel ik met recht tegenover de onbillijke
beoordelaars, die later aanmerkingen op haar gemaakt hebben. Het is een gebruikelijk
kwaad, dat Gregorius van Nazianze betreurt met deze aan Demosthenes ontleende
woorden: beschuldigen kan iedereen, verbeteren kan niet iedereen. Het was dan ook
43