melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

verdreven. Het is aan te nemen dat gaandeweg voorbeelden daarvan, vooral bij
barbaarse volken zijn ingeslopen. Maar de openbare en beproefde zede mag toch meer
geldigheid hebben. Gaandeweg is ook de gedachtenis der gestorvenen bij het
Avondmaal aanvaard. De Griekse kanon zegt dat er geofferd wordt voor profeten en
apostelen; dit was om te danken en geschiedde niet om hen te bevrijden uit de straffen.
Later is de opvatting ontstaan van de toe-eigening, dat de gestorvenen daardoor van
straffen bevrijd zouden worden, hetgeen echter in strijd is met de aard van het
sacrament, dat ingesteld is om het geloof aan te vuren bij de levenden. Zoals Christus
zegt: 'Doet dat tot Mijn gedachtenis'. Bovendien is een gebed, dat geen getuigenis der
Schrift voor zich heeft, onzeker. Nergens immers bij de profeten of apostelen bestaat
daar een voorbeeld van.
Moge derhalve de oude zuiverheid hersteld worden, opdat het volk de kracht en het
gebruik van het sacrament recht versta en gewend worde aan de ware geloofsoefening
bij het gebruik van het sacrament, geen vals vertrouwen opvatte in andermans werk,
niet afgeleid worde van de kennis van de weldaden van Christus, en de deelnemers
weten, dat ze lidmaten van Christus worden en dat deze deelname er het zekere
onderpand van is, en dat ons in waarheid getoond, geschonken en toegeëigend wordt,
om der wille van de Zoon Gods, de vergeving van zonden, die in het Evangelie
beloofd is. En het geloof, aangevuurd door dit pand, steunt niet op eigen werk noch op
dat van de dienaar, maar op Christus de Middelaar; het denke aan de toorn van God
tegen de zonde, aan het offer, aan Christus, die Zijn Kerk bestuurt en verdedigt, het
brenge Gode dank, het bidde dat wij door de Heilige Geest geregeerd mogen worden
en neige onze geest tot de ware gehoorzaamheid. Deze zo belangrijke dingen moeten
de mensen bij gebruik van het sacrament onder het oog gebracht worden; maar de
kennis daarvan wordt uitgeblust wanneer het vertrouwen op de verdienste van en de
toe-eigening door de offerpriester wordt gevoed en deze worden losgemaakt van de
toe-eigening door het volk, terwijl toch een ieder door zijn eigen geloof, zowel bij het
gebruik van het sacrament als anderszins, zelf zich Christus moet toe-eigenen. Die
opvattingen over de toe-eigening door de priester zijn ontstaan uit gebrek aan kennis
van de leer der rechtvaardiging uit het geloof alleen.
Over dit gehele onderwerp hebben wij elders meer gezegd en de gekozen mannen
hebben niet regelrecht durven zeggen wat zij wilden verdedigen, maar halen gezegden
aan van schrijvers van vroeger en later tijd. Ik daag hen uit op de oudere geschriften
en vooral zou ik wensen dat de schrijvers niet alleen geteld maar ook vergeleken en
hun stemmen gewogen werden. Ik weet, dat er grote verschillen bestaan en dat de
nieuwere geschriften allengs minder zuiver zijn. In de laatste tijd praat men over 't
verdwijnen van het brood en vraagt zich af wat een muis eet als hij aan het gewijde
brood knaagt. Tegen mijn zin vermeld ik deze dingen en ik huiver als ik er aan denk.
Wat van dien aard is er te vinden bij Epifanius, Ambrosius, Augustinus, die met
zoveel groter omzichtigheid spreken?
Niet zozeer geleerdheid als wel geloof en aandacht zijn er nodig bij de beoordeling
van dit twistpunt. Alle verstandigen zien in dat dit gevoelen zeer terecht is, dat de
sacramenten wel omschreven handelingen zijn en dat buiten de ingestelde handeling
het sacrament geen enkele zin heeft. Ik verwijt dan ook niet zozeer onwetendheid als
wel onachtzaamheid aan hen, die door misvatting deze gebruiken hebben doen
toenemen of nu nog bevestigen. En zij die thans, na gewaarschuwd te zijn, ze toch nog
verdedigen, zondigen meer door goddeloze verkeerdheid dan door dwaling. De
gelovigen echter spoor ik aan de ontheiliging van het Avondmaal des Heeren, die
plaats heeft bij de private Missen en die Perzische processie, waarover ik gesproken
heb, te ontvluchten en te bedenken dat er één allerhoogste plicht is: God op de ware
34