melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Tenslotte, hoewel de sacramenten zeer bepaalde handelingen zijn, dragen zij het brood
rond, volstrekt in strijd met het voorschrift en buiten de eigenlijke sacramentshandeling
om. Daar echter God aan geen enkel geschapen ding gebonden mag worden
zonder Zijn Woord, is het volkomen zeker, dat het brood buiten de voorgeschreven
handeling om niets te maken heeft met het sacrament. Het is zeker dat, wanneer een
mens gedoopt wordt, de Heilige Geest in de handeling aanwezig is. Indien nu iemand
het doopwater ronddroeg, als bleef daarin de Heilige Geest ingesloten, en gebood dat
het aanbeden werd, dan zouden alle vromen deze dwaling verwensen. Zo moeten ook,
wat het Avondmaal des Heren betreft, de gelovigen weten, dat de plechtigheid tijdens
de verrichting het sacrament is, maar niet het brood met een ander doel rondgedragen.
Indien Ambrosius en Augustinus tot het leven terugkeerden - om van de apostelen niet
te spreken - en tot zulke schouwspelen kwamen, waarbij in een lange rij de
offerpriesters schrijden, houten, zilveren en marmeren beelden dragend, en vervolgens
de hogepriester met het brood, en de omstuwende menigte dit brood zagen aanbidden,
dan zouden zij geheel verslagen zijn en vragen waar ter wereld zij zich bevonden en
wat voor heidense ceremoniën er na hun tijd ontstaan waren: want zij zouden niet
kunnen geloven op plaatsen van de Christenheid gekomen te zijn. En wanneer zij
hoorden, dat het Avondmaal des Heren op deze manier was verworden, dan zouden zij
in smart en verontwaardiging tegelijk ontsteken en met sterk bewogen gemoed het
volk tot het ware gebruik van het sacrament terugroepen en de beoefening van de ware
vroomheid te binnen brengen.
In Perzië heeft oudtijds een vergelijkbaar gebruik bestaan; het heilige vuur werd
rondgedragen, dat het volk aanbad en 365 priesters gingen voorop, zoveel als er dagen
in het jaar zijn, en droegen zekere sieraden.
Wanneer dus zo grote misbruiken voor ieders oog zijn, waarom bent u dan zo hard,
dat u het zuchten van de vromen en hun zeer gerechtvaardigde klachten niet wilt
horen? Ofschoon gij zelf deze verhardheden erkent, verontschuldigt gij ze toch bij het
volk opdat de kerkelijke orde, zoals gij zegt niet wordt gestoord, gij voert
getuigenissen van de ouden aan, kerkelijke bepalingen en synoden, om voor de
ongeleerden een rookgordijn op te hangen en deze dwalingen te bekrachtigen.
Ik herinner mij van ernstige mannen gehoord te hebben, dat er een offerpriester te
Tübingen kwam, die ik weet niet wat voor relieken, zoals zij ze noemen, van
beenderen ronddroeg en deze aan het volk aanbeval met de bekendmaking dat er het
gehele jaar geen enkel gevaar van pest zou zijn voor degene die slechts eenmaal deze
relieken gekust hadden. De wijze en ernstige vorst Eberhard, die geen platte
onbeschaamdheid in preken wenste te verdragen, bestrafte die priester hard. Deze
antwoordt, dat hij de waarheid spreekt omdat het volk niet de relieken maar het glas
kust. Zodanig zijn uw kleuren, waarmee gij thans de misbruiken wegverft om uzelf uit
de strikken van vrome berispingen te bevrijden en toch onder het volk de slechte
gewoonte en de dwaling te kunnen handhaven. Gij denkt dubbelzinnige en aanvechtbare
verklaringen van het offer uit, en zegt vervolgens dat ze goed voor de doden
zijn, indien niet als bescherming, dan toch als steun. Gij schrijft een verheven stijl in
de kanon om de dwaasheden er in te verzachten, want gij bidt daarin dat God dit offer
gunstig aanziet. Wat betekent dit, dat gij de Zoon ten offer brengt? Kortom, u hebt
uitvluchten klaar in vele zaken, evenals de Joden.
Onze [sacramenten] zijn eenvoudig en duidelijk. Het staat immers vast, dat bij de
ouden 400 jaar lang één gemeenschappelijk Avondmaal bestaan heeft, zonder private
[Missen]. Tegenover deze openbare en beproefde zede stelt gij het voorbeeld,
helemaal uit Africa aangehaald, van de private Mis, waardoor ergens een spook is
33