melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

onderscheid zijn, zeggen zij, tussen de werken van heidenen en van Christenen, indien
alle werken zondig waren. Waartoe dient zulke taal? Wij leren met alle
zorgvuldigheid, hoe de gehoorzaamheid in de door Christus wedergeborenen Gode
behaagt, ofschoon zij nog onvolkomen is en er in dit leven steeds in de
wedergeborenen zonden blijven. Wij maken bovendien verschil tussen doodzonde en
heersende zonde, om welke de genade verloren wordt, en niet- heersende of
vergefelijke zonde, zoals men die noemt. Maar ik sla deze bladzijde verder over, die
slechts een inhoudloze beschuldiging bevat, die hetzij de kwaadaardigheid, hetzij de
onkunde van de schrijver aan het licht brengt. Indien hij de leer van de gerechtigheid
begrijpt, weet hij dat wij gelijk hebben; indien hij haar niet begrijpt, is het aanmatiging
om zich als beoordelaar ervan op te werpen.
(5) Over de satisfactie gaat men op erbarmelijke wijze te keer. Het geschrift tracht
deze, het koste wat het wil, in bescherming te nemen en beweert, dat met duidelijke
woorden de satisfactie is uitgedrukt door de geest van de Schrift, en hij vermengt
uitspraken van Cyprianus en getuigenissen van de Schrift. Cyprianus spreekt over het
gebruik van zijn tijd, toen degenen, die openbare zonden begaan hadden, vóór de
absolutie werden gekastijd en verhoord.
Indien zij voor deze gebruiken strijden, weten zij, dat die al eeuwenlang niet meer in
acht genomen worden, slechts de schaduw ervan en het woord zijn gebleven. Wij
hebben echter genoeg ernstige en grote oorzaken en dwalingen ter zake van de
satisfactie te veroordelen, die zij als onverschuldigde werken definiëren en waarvan ze
verzonnen hebben, dat daardoor de straffen in het vagevuur vereffend worden, ook als
ze geschieden door wie niet in staat van genade zijn. Later zijn uit deze bron de
waanzinnigheden over de aflaten voortgekomen. Of willen zij soms dat deze grappen
en bedriegerijen opnieuw aan het volk voorgehouden worden, daar zij met zo'n ijver
voor de term 'satisfactie' strijden, waartegen Bucer niets ingebracht had, omdat hij het
in zijn geschrift over andere dingen had?
Het is mij bekend, dat bij de beraadslaging der commissie enige wijze mannen te hulp
geroepen zijn, die intussen te kennen hebben gegeven, dat zij op de openbare
eendracht uit zijn - maar zo, dat deze het licht van de ware leer zou tegenhouden. Hoe
kan er echter ooit eendracht tot stand komen, zo lang zij aan dergelijke valse
aanklagers onbegrensde vrijheid laten om de strijd te hernieuwen? Want hun boeken
zeggen: dat door de geest van de Schrift met duidelijke woorden de satisfactie bedoeld
is. Welke dan? Wij weten dat de gelovigen door een totale bekering en goede werken
een verzachting van straffen in het tegenwoordige toekomt, gelijk geschreven staat:
"Bekeert u tot Mij en Ik zal Mij tot u bekeren", enz. Maar wat hebben deze woorden te
maken met die oude gebruiken van satisfactie, of met de schim, die daar nog van over
is? Of is de schrijver van oordeel, dat de profeten daar zinspelen op de bedevaarten
naar Sint Jacobus van Compostella of naar het hoofd van Anna hier in de buurt? Gij
ziet, lezer, de oprechtheid van de schrijver, wanneer hij tot een schim van satisfacties
verdraait de profetische woorden, die spreken van totale bekering, van de ware
eredienst Gods, van werkelijk verschuldigde werken en niet van die, waarvan gezegd
wordt: "Tevergeefs eren zij Mij met geboden van mensen ."
Over de zede, die ten tijde van Cyprianus bestond, hebben wij elders genoeg gezegd.
Zij had niets te maken met de vergeving van schuld of van straffen in het vagevuur,
niemand droomde toen nog van die dwaasheden. Maar er bestonden andere redenen,
van openbare orde wel te verstaan, voor het gebruik in die tijd. Het had bijvoorbeeld
zijn nut afgevallenen, verloochenaars van het geloof of vervalsers door schande
kenbaar te maken, want deze zonden straften de heidenen niet! Het was ook van
27