melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

derhalve die maatschappelijke opvattingen om de bestaande toestand altijd te willen
verdedigen de wijzen trachten te overschreeuwen, verkiezen wij toch het Woord van
de eeuwige God, die van de Zoon zegt: Hoort Hem, en evenzo het onveranderlijke
gebod: Ontvlucht de afgoderij!
(4) Hiermede heb ik op hun scheldwoorden geantwoord; nu zal ik nog een en ander
over de twistzaak zelf er aan toevoegen, niet om hier een volledige uiteenzetting van
de geschilpunten te geven, maar alleen om de ongeoefende lezer op de hoogte te
brengen van de bedrieglijkheden in het geschrift. Want indien men uit liefde voor de
waarheid deze controverse grondig wil leren kennen, dan bestaan er wel geschriften,
die de kerkelijke leer volledig bevatten en de lezer, die niet kwaadwillig wenst te oordelen,
volkomen kunnen voldoen. Thans voeren wij strijd met hen die, ofschoon zij de
waarheid erkennen, toch, tegen het oordeel van hun geweten in, de dwalingen in
bescherming nemen en de afgoderij in stand houden. Zij nu strijden deels met geweld,
deels met list. Met geweld, door zich te beroepen op de gewoonte en de
overeenstemming van de grote menigte; listig is het om bepaalde zinneloze dingen
verborgen te houden en de schoonste naar voren te brengen, bepaalde misbruiken met
nieuwe kleuren over te schilderen, zekere fouten toe te geven en enige verbetering te
beloven. Dit is veinzerij, om listiglijk de beginselen van alle [werkelijke]
verbeteringen te beloven. Want als enige werkelijke verbetering beproefd zou worden,
zien zij dat daarop een grote verandering volgen zal. Daarom vrezen zij, naar de waarschuwing
van Aristoteles, ook voor de kleinste stap in die richting.
Maar eigenlijk gaat het boek der commissie op geen enkele controverse grondig in. Zij
hebben het zich gemakkelijk gemaakt om met wat bedriegerijtjes te spelen en hier en
daar enkele aannemelijke dingen uit de gehele stof te pikken. Zeer vele bladzijden
worden aan deze onderwerpen gewijd; de biecht, de satisfactie, de aanroeping van de
gestorvenen, het Avondmaal en het huwelijk van de dienaren van het Evangelie.
Ook ik zal dus bij voorkeur antwoorden op deze punten, waardoor de lezer, als hij ziet
met welke trouw en eerlijkheid zij hun zaak behartigen, moge verstaan dat men zich
voor deze bedriegers dient te hoeden.
Het is hoogst nuttig voor de Kerk, dat er een zeer zuivere en duidelijke leer over de
boete bestaat. Iedereen echter weet, dat er bij de sententiarii (uitleggers) een eindeloze
verwarring en eindeloze doolhoven geweest zijn juist in deze stof. Ik zou ze wel
willen opsommen als het niet te ver zou voeren en hun eigen boeken het niet bewijzen.
Niets heeft in het begin de belangstelling van de weldenkenden meer genodigd om
kennis te nemen van de leer van Luther, dan hun behoefte aan een zuiverder leer over
de boete. Dit onderwerp is dan ook, door Gods goedheid, op vrome en duidelijke
wijze door de onzen uitgelegd. Biecht en voorschriften tot satisfactie waren beulen
voor de gewetens en er werd volstrekt gezwegen over het vertrouwen in de
barmhartigheid-om-niet.
Daarom was het noodzakelijk ook de leer uiteen te zetten over het geloof, dat de
vergeving van zonden om der wille van de Middelaar Christus om niet ontvangt, en
waardoor de ware aanroeping [van God] wordt ontstoken. En daarom moeten de geesten
ook opgevoed worden, opdat geen valse meningen over de opsomming [der
zonde] en de satisfactie het eigenlijke geloof zouden uitschakelen. Hoe wij er over
denken, is duidelijk uit onze geschriften. Zij echter stellen hier de opsomming als
noodzakelijk voor, ofschoon zij die zonder twijfel ook zelf niet kunnen nakomen.
Maar het is bij huichelaars gebruikelijk anderen lasten op te leggen, die zij zelf, zoals
Christus zegt, met geen vinger aanraken.
Vervolgens verdraaien zij op lasterlijke wijze enige gezegden van Bucer. Er zou geen
26