melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

spaart hij de domheid en de ongerechtigheid van de 'gedeputeerden' niet. Wij vertalen
dit woord maar door 'commissie' of 'commissieleden', want men moet zich
voorstellen, dat de ijverige tegenstanders van het reformatiestreven goedgevonden
hebben, dat Billick en nog enige anderen als hun woordvoeders optraden; een al te
officieel karakter moet men aan het 'Iudicium' niet toekennen; het berust
waarschijnlijk niet op veel voorbesprekingen en heeft het vooral op de persoon van
Bucer gemunt, wiens invloed dus geducht werd. Vóór Melanchton het dan ook voor
Bucer persoonlijk opneemt, bespreekt hij de volgende punten.
(2) De leer van de hervormers is Bijbels en in overeenstemming met de vroegkerkelijke
geloofsbelijdenis, met het ware Katholieke Christendom derhalve.
(3) In de Kerk zijn schromelijke misstanden en bijgelovigheden gegroeid tot ergernis
van allen, die geen Epicureërs - godsdienstonverschilligen - zijn. Ten koste van hun
leven hebben sommigen die misstanden bestreden, terwijl een meerderheid alle
wijziging ten goede tegenging om het bestaande slechts te kunnen handhaven.
(4) Veelal moeten de hervormers strijden tegen lieden, die waarlijk wel beter weten.
(5) Satisfacties en goede werken van uitwendig karakter vormen het eerste grote
theologische punt. Men vindt hier duidelijk Melanchtons opvatting betreffende de
,zuiverder' Kerk terug en zijn critisch oordeel over het gezag van verschillende
kerkvaders.
Het betoog gaat over (6) op de aanroeping van gestorvenen, die de ware aanroeping
Gods, een voortdurend terugkerend argument, in de weg staat, de beeldenverering en
de bedevaarten.
(7) Het volgend hoofdpunt betreft de Avondmaalsleer.
(8) Dan volgen beperkte, organisatorische reformaties, waaraan uitvoerige betogen
tegen het verplichte celibaat verbonden worden. Melanchton veroordeelt scherp de
laster tegen het priesterhuwelijk en wijst er op, hoezeer de Kerk geholpen zou zijn
indien zij gehuwde, en daarbij bekwame geestelijken aanvaardde in de vele bestaande
vacatures.
(9) Daarop laten wij zijn verdediging van Bucer en diens huwelijk volgen. Wij
herinneren hierbij aan Bucers 'Summary', onze tekst no. 11 en de historische inleiding
daarop.
(10) Enige samenvattende bladzijden besluiten het geheel.
Meer dan eens is dit stuk een van de belangrijkste pleidooien voor de Reformatie
genoemd. Dit verwondert de lezer misschien, omdat het weinig diep en uitvoerig op
de eigenlijke reformatorische dogmatiek ingaat. Hoewel bepaalde beginselen van
Melanchton er heel goed in te herkennen zijn, vooral zijn opvatting van het Katholieke
Christendom der 'meer zuivere Kerk' van de eerste eeuwen, is hier toch niet de grote
systematicus van de Lutherse Hervorming, noch de 'leraar van Duitsland', de
praeceptor Germaniae, de geleerde autoriteit voor het schoolwezen in al zijn graden,
aan het woord. Melanchton gaat hier veeleer slechts op gewone verschijnselen van
alle dag af.
Het belang van dit 'Antwort' is dan ook vooral gelegen in de scherpe schildering - en
afwijzing - van de bestaande kerkelijke en met name cultische praktijken, die de ziel
ledig lieten of op dwaalsporen voerden. En in de tweede plaats in de eenvoudige
keuze der hoofdpunten, natuurlijk ook in verband met de aanvallen in het 'Iudicium',
dat hier bestreden werd, maar die voor het volk in 't algemeen bevattelijk en zelfs
actueel waren. Kortom, het realisme van dit 'Antwort' is er de hoofdkracht van.
Het past in ons kader omdat het zich, over het 'Judicium' heen, richt tot de
machthebbers in het keurvorstendom en aartsbisdom Keulen. Het laat, gegeven de
20