melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Dit was toen Luthers mening. Melanchton wist het ongenoegen van Luther wel en het
ging hem zo ter harte dat hij besloot van Wittenberg te vertrekken, als hij door Luther
was gehaat en deze hem, zoals men zei met de pen kwam te bevechten. Intussen is
Luther door de godzalige voorzichtigheid van keurvorst Johann Frederik en de
zorgvuldigheid van dokter Brüg bewogen, dat hij Melanchtons verontschuldiging
heeft aangenomen. Die hierin bestond, dat hij dit artikel niet opgesteld heeft en Bucer
getoond had wat er aan mankeerde; maar dat dezelve hem niet had gevolgd. Luther
werd daarom op Bucer nog toorniger hoewel deze hem (Luther) ook heeft rechtgezet,
wanneer hij zijn gevoelen in andere geschriften duidelijker uitdrukte; en dat hij,
Bucer, Luther tegen Cochleüs dapper verdedigd had.
… Teneinde echter de Evangelisen op hetgeen de Keulse clerici in het algemeen tegen
de Evangelische leer hadden gezegd, niet zouden stilzwijgen en omdat ze keurvorst
Herman zouden sterken, zonden zij gezanten naar Keulen, die de 16e en de 17e juli
hun instructie op de Schmalkaldische dag ontvingen. De gezanten onderhandelden
met de raad van Keulen. Zij antwoordden hen: "Dat zijn niets afwisten van het
genoemde geschrift en dat dergelijke geschriften overlang verboden waren en zij
zouden die opnieuw verbieden. Wegens de Reformatie vertrouwden zij, dat de
Aartsbisschop zo zou handelen, dat de keizer en Standen daarmee tevreden waren. En
zou ook de Raad doen.
De gezanten antwoordden hen, dat ze aan hun principalen verslag wilden uitbrengen
en vermaanden de Raad in de religiezaak de waarheid en het geweten meer te volgen,
dan de instellingen van de mensen. Hierop reisden zij naar Bonn en legden de 24e juli
1543 voor de aartsbisschop en de vergaderde Landstanden hun commissie af. De
Aartsbisschop prees de genegenheid van de vorsten en Standen, toonde zijn
genegenheid tot een Christelijke Reformatie, met bijvoeging, dat hij zich van de
aangeboden hulp en raad als de nood het vereiste zou bedienen. Van het bewuste
Schrift had hij weinig kennis, doordat hij echter de opsteller kon ontdekken, wilde hij
hem naar behoren straffen en verbieden dat dergelijke dingen niet meer uitkwamen.
De Landstanden verklaarden eenparig, dat zij de Reformatie van hun aartsbisschop
wilden aannemen.
De Domheren konden op de gronden van de noodzakelijkheid der Reformatie niet
antwoorden en zochten alleen de zaak op de lange baan te schuiven.
De aartsbisschop wilde Melanchton en Bucers Reformatie-bedenken andermaal
overzien en liet de eerste de 28e juli genadig naar huis gaan. Thanne zegt in zijn
bericht, dat van de toestemming van het Kapittel weinig hoop te verwachten was. En
nog minder van de stad Keulen, die het weelderig leven en koophandeldrijven gewoon
was en van de religie geheel niet wilde weten." Tot zover Seckendorf.
Dat de aartsbisschop van Münster, Frans van Waldeck, en hertog Willem van Gulik en
Kleef tot een overeenkomstige reformatie geneigd waren, maakte de zaak politiek
alleen maar bedenkelijker. Karel V trok tegen Willem, die zijn rechten op Gelderland
wilde realiseren, te velde, versloeg hem en dwong hem bij het verdrag van Venlo tot
afstand. Karel had op deze tocht te Bonn tot Herman van Wied gezegd, dat reformeren
niet betekent een ander geloof aannemen. Dat kon deze met de keizer eens zijn, maar
de tegenstellingen waren zo gelegen in die tijd, dat toch ook voor Karel V, met al zijn
bezwaren tegen de curie en tegen het uitstellen van een concilie, een verfrist Bijbels
Christendom zich wel degelijk als een andere Kerk en een andere religie voordeed.
Dat was de tragiek, voortvloeiend uit de vergroeide kerkelijke toestanden.
Een weloverlegde, voorzichtige, zelfs behoudende, maar toch consequent
18