melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

176
In de tijd van de Remonstrantse twisten in ons land werd Melanchton misbruikt door
enkele Remonstrantse predikanten. Jakobus Trigland heeft in zijn Kerkelijke
Geschiedenissen, Leiden 1651, het misbruik van Melanchton weerlegt. Hij schreef
zijn weerlegging voornamelijk tegenover J. Uitenbogaert. Deze heeft een historie van
de Reformatie uitgegeven.
Trigland beschuldigd Uitenbogaert, dat hij (op pagina 40) schrijft, dat Luther en
Melanchton van de predestinatie met al den aankleve van dien, zachter begonnen te
spreken.
'Antwoord. Dat is, dat zij de leer van de Goddelijke Voorzienigheid en de verkiezing
niet altijd in de hoogste toon hebben ingezet. Dat is geen wonder, want zij wisten dat
ze te doen hadden met mensen die pas uit het pausdom getrokken waren, met
verwerping en weerlegging van de afgodische gruwelen die daar in zwang gaan; en
derhalve met mensen die nog klein en teer waren in de kennis van de leer der
zaligheid. Deze moesten met melk gevoed te worden en met de eerste beginselen van
Gods Woord, Hebreeën 5: 12,13. Zie ook Luthers voorrede over de brief van de
Romeinen. Zelfs enige voorname Luthersen hebben bekend en met kracht gedreven,
dat Luther zijn eerste gevoelen van de predestinatie en de Voorzienigheid nooit heeft
veranderd', enzovoort. Bladzij 63.
'Wij gaan verder van Luther tot Melanchton. Deze zou men graag, speciaal onze
historieschrijver Uitenbogaert en Grotius (Hugo de Groot) tot volkomen Arminianen
maken.
In een brief van Melanchton aan Calvijn, geschreven in 1543, schrijft Melanchton
over de voorverordinering en veel gebeurlijke dingen (= toevallige gebeurtenissen).
... Dit schrijf ik niet, dat ik als een meester u als een discipel zou willen dicteren wat u
te gevoelen staat; u die een uitstekend geleerde man zijt en voortreffelijk ervaren in de
oefeningen der godzaligheid. Ik weet ook, dat dit mijne met het uwe wel
overeenkomt; maar de mijne is wat grover en gericht tot het gebruik.' Pagina 67.
Trigland vermaant verder dat wij citaten uit Melanchton's Loci Communes met elkaar
in verband moeten vergelijken. 'De onderscheiden manier van voorstellen bestaat
daarin, dat Melanchton de verkiezing voorstelt van achteren en Calvijn van voren.'
Trigland: 'Van Melanchton gaan we over tot Bullinger waarvan de Historieschrijver
voorgeeft, alsof hij hetzelfde gevoelen had als de Remonstranten.'
Triglands antwoord komt erop neer, 'dat Bullinger de opvolger was van de Zwitserse
Reformator Zwingli. Hij weerlegt Uitenbogaert en citeert uitvoerig Bullinger over de
verkiezing en de algemene roeping. Bullinger zelf haalt een pittige opmerking aan uit
de leestellingen van Melanchton.'
Een bewijs dat Melanchton toen hoog gewaardeerd werd, zowel door Bullinger als
door Trigland. Maar na verloop van jaren kwam Luther en Melanchton in
vergetelheid. Anderen bleven achting voor hen behouden, maar kwalificeerden hen als
Hervormers met dwalingen. Het is mogelijk, maar een beetje meer bescheidenheid
zou ons wel passen. Wie zal de afdwalingen verstaan? Reinig mij van mijn verborgen
afdwalingen, bad David. Dat zijn ook die dwalingen die wij niet zien, niet erkennen
willen, omdat we menen dat we de waarheid hebben.
B. De Bruggenbouwer
De oorzaak van de geringe aandacht voor Melanchton in Nederland verklaart Dr.
Frank van der Pol in het RD, 2011.