melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

175
vruchtbaar gebruik kunnen maken van de scholastiek in ethische vraagstukken en
allerlei wetenschappen.
Er zijn mensen die vanuit hun persoonlijke structuur, aard en karakter werken met
hun gevoel, met iets zichtbaars en tastbaars. Anderen werken met hun verstand, hun
intelligentie, hun inzicht. Dit onderscheid komt voor onder natuurlijke mensen en
onder kinderen van God, welke verstand verlicht wordt door de Heilige Geest.
De wijsbegeerte van Aristoteles toepassen op de exegese van de Heilige Schrift is
mijn inziens gevaarlijk. De kennis van Hebreeuws en Grieks is voortreffelijk en in
feite voor een leraar onmisbaar. Maar de wijsgerige of filosofische stellingen waarmee
een aantal oude schrijvers teksten of dogmatiek uitleggen is niet vruchtbaar. Het
Griekse denken heeft de Schriftuitleg teveel beïnvloed.
Luther heeft in 1516 de Romeinenbrief uitgelegd. Hij doceerde deze aan de
Wittenbergse universiteit. Luther hield zich nauwgezet aan de Bijbelse orde van
exegese en dogmatiek die in de Romeinenbrief door Paulus wordt beschreven.
Melanchton begon op dezelfde manier aan de uitleg van de Romeinenbrief maar hij
gaf later wellicht te veel toe aan de scholastiek. Wellicht kunnen we spreken van een
Hervormde scholastiek. Later prees professor Voetius deze leermethode van
Melanchton. P. van Mastricht prijst Melanchton als rechtzinnig in de leer. In feite
werd het dan een Gereformeerde scholastiek, zoals wij die ook min of meer aantreffen
bij andere Hervormers als Bucer, Bullinger, Zanchius en Calvijn.
Luthers 43 e stelling van zijn disputaties luidt: dat het een dwaling is, te zeggen, dat
men zonder Aristoteles geen theoloog kan zijn, enzovoort. (Disputaties zijn niet de 95
stellingen) Luther schoof de hele scholastiek aan de kant. Voor hem gold: alleen de
Schrift! Maar tegelijk moet gezegd worden, dat de uitleg van de Schrift die door
Augustinus werd nagelaten, dikwijls door Luther werd geraadpleegd en hoog
gewaardeerd. En terecht. Als wij alle kerkvaders negeren, maken we van onze eigen
visie een bijna onfeilbare scholastiek.
Melanchton schreef zijn loci communes in 1521. Deze is eigenlijk geen dogmatiek
zoals men die later leerde en beschreef. Het is een beginnende samenstelling van de
grondwaarheden die hij in de Romeinenbrief beschreven vond. In de Romeinenbrief
staan de zogenaamde Paulinische Loci Communes. Waren de Hervormers en hun
navolgelingen in de exegese van de Schrift méér hierbij gebleven!
Vanzelfsprekend volgde na de eerste druk van Melanchton heel wat wijzigingen en
aanvullingen bij volgende uitgaven. Er is immers een groei en wasdom in genade en
gaven. Door sommigen wordt dit onderkend en concludeert men al snel een afval van
de waarheid, wanneer theologen een oud standpunt verlaten doordat ze een meerdere
verlichting van de Heilige Geest ontvangen. Christus heeft beloofd Zijn Geest te
geven, die in al de waarheid leiden zal. Maar Hij doet dat trapsgewijze.
De beste schrijvers en sprekers worden het meest gebruikt en misbruikt. Seckendorf
schrijft: Men kan niet ontkennen dat Melanchtons toegevendheid hiertoe aanleiding
heeft gegeven. Hetwelk anderen uit verschillende inzichten weer hebben misbruikt.
Daarentegen heeft Luthers eerlijkheid en standvastigheid de kerk zolang hij geleefd
heeft, niet weinig voordeel toegebracht. Voor de beslissing van Bijbelse en
theologische vraagstukken raadpleegt men vanzelfsprekend theologen die gezag
hebben in de kerken. Augustinus heeft gezag in Rooms katholieke kerken en in
Protestantse kerken van allerlei formatie. De Bijbel is het beste boek, van de beste
auteurs, door de Heilige Geest gedreven, hebben ze geschreven. Geen boek wordt
meer misbruikt dan de Bijbel en geen naam wordt meer misbruikt dan de naam Jezus.