melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

173
Eind 1527 begon Melanchton met andere theologen een visitatiereis langs een aantal
gemeenten. Melanchton en de andere broeders werden volkomen overtuigd dat er
regels voorgeschreven moesten worden tot handhaving van de orde. De wet van God
zoals die in de 10 Geboden is samengevat, is onder het Nieuwe Testament niet alleen
een pedagoog of tuchtmeester tot overtuiging van zonden, maar ook een richtsnoer
voor het Christelijk leven.
In de Weimarse Kanselarij is nog voorhanden de instructie die aan de visitatoren of
onderzoekers werd meegedeeld. Deze bevat voornamelijk:
Om de adellijken, stadsraden, pastoors, (=predikanten) diakens, school-meesters en
het gewone volk de grote weldaad voor ogen te houden die God in deze laatste tijd
deze landen bewijst, doordat Hij het licht van Zijn heilig Woord ontsteekt en de
gemoederen van de mensen beweegt om het aan te nemen. Daarom is een ieder
verplicht zich in werken en woorden daarvoor Hem te danken. Daarentegen te klagen,
dat velen aan de prediking van het reine Woord Gods en het recht gebruik der heilige
Sacramenten geen plaats gaven, maar de oude misbruiken met verachting van God en
het heilig Woord, bleven aankleven; alsook dat onder degenen die hetzelve hebben
aangenomen, velen God een slechte dank bewijzen en hun pastoors en predikers hun
verdiend levensonderhoud niet willen geven. Zodat het te duchten staat, dat God Zijn
Woord vanwege deze ondankbaarheid zal wegnemen en de pastoors door gebrek van
onderhoud niet kunnen bestaan; dat zij derhalve al deze grote gewichtige zaken
terdege behoren gade te slaan en dit voornemen gewillig en gehoorzaam goed te
keuren.
Verder worden de visitatoren verzocht de leer en wandel van de predikers te
onderzoeken. Als zij mochten bevinden dat sommigen wegens de pauselijke duisternis
waarin zij verkeerd hebben, zo onbekwaam zijn dat men hen met goed geweten geen
parochie kan toevertrouwen; of wegens ouderdom of anderszins buiten staat zijn om
hun brood op een andere wijze te winnen, dezelve uit de inkomsten van de parochie
zoveel te geven als zij, zolang zij leven tot hun onderhoud nodig hebben. Of hen met
een eerlijke verering te ontslaan en niet leeg of gebrekkig te verstoten. En in hun
plaats vrome en geleerden aan te stellen. Als zij echter zodanig een aantroffen die
kwaad leerden, hadden de visitatoren bevel zodanigen af te zetten en naar bevind van
zaken te straffen. Insgelijks hadden zij bevel de zodanigen af te zetten die wel recht
leerden, maar een aanstotelijk leven voerden. Maar met degenen die beterschap
beloofden, geduld te hebben of hen te verplaatsen.
Degenen echter die bij hun ambt bleven, getrouw te vermanen Gods Woord in
eenvoud, waarin het tot nu toe in deze landen geleerd was, voor te dragen. En degene
die nadelige gevoelens hebben en verspreiden uit het land te verbannen. Want hoewel
de Keurvorst niemand tot het geloof wilde dwingen, kon hij echter niet gedogen
degene die oproer en onrust verwekten. En die zulks hardnekkig bleven doen moest
men in hechtenis zetten en naar behoren straffen, enzovoort.
De kosten die tot deze visitatie werden vereist, nam de Keurvorst alle op zich, zoals
uit de nog voorhanden zijnde rekeningen blijkt; zodat Cochleus schandelijke liegt, als
hij van die onkosten zoveel ophef maakt.
Wat betreft de schikking waarnaar de pastoors voortaan moesten leven, deze werd in
dit jaar ook met de druk gemeen gemaakt met de titel: Onderrichting der visitatoren
aan de pastoors in het keurvorstendom Saksen.
En voordat dit visitatieboekje, zoals het doorgaans wordt genoemd, uitkwam zond de
Keurvorst het aan Luther, op 3 januari 1528, omdat Melanchton het opgesteld had;
met bevel om het na te zien en een voorrede daarin te schrijven.