melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

14. MELANCHTON EN DE KERKELIJKE VISITATIE
172
Melanchton heeft zich ook bezig gehouden met de rechten en plichten van de kerk
tegenover de Staat en de verhoudingen tussen kerkelijke leiders en leden, zowel als de
kerken onderling. Allerlei voorschriften op diverse terreinen die hiermee te maken
hebben heeft hij beschreven. Daaronder valt ook de kerkelijke tucht over de leer en
leven. Luther had in het begin van de Reformatie andere gedachten hierover dan
Melanchton. Luther vond in de beginjaren van de Reformatie, dat de tijd nog niet rijp
was om kerkelijke tucht uit te oefenen. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het feit
dat alles nog in de kinderschoenen stond. Luther beschouwde de prediking van het
Evangelie als het voornaamste middel om tucht uit te oefenen over leer en leven van
de leden van de gemeenten. Het Evangelie van Jezus Christus behelsd in zich al de
geboden van de wetten door God gegeven, tenzij deze een ceremonieel karakter
hebben wat met de komst van Christus is geëindigd. Alle leervoorschriften die in het
Oude Testament voorkomen komen in het Nieuwe Testament voor als de wet van
Jezus Christus. Deze eist liefde tot de Vader, zoals dat bij een rechtgeaard kind
betaamt. Liefde tot God de Zoon, omdat Hij voor ons is Borg geworden. En liefde tot
God de Heilige Geest, omdat Hij inwoning neemt in ons hart. Daaruit vloeit de liefde
voort tot onze naasten, en de liefde tot onze medegelovigen omdat wij samen door de
Vader geliefd worden.
De visie van Melanchton is prachtig verwoord in: Philippus Melanchthon,
Bruggenbouwer; Red. Dr. Frank van der Pol. Op blz. schrijft Dr. Henk van den Belt:
"Melanchthon erkent dat er een onderscheid gemaakt kan worden tussen de morele, de
juridische en de ceremoniële wet. Dit onderscheid is blijkbaar geen uitvinding van Ze
reformatie. Maar Melanchthon ontkent wel dat alleen de juridische en ceremoniële
wetgeving tot een einde zijn gekomen en niet de morele. De wet is helemaal vervuld.
De christelijke vrijheid is een volkomen vrijheid van de eisen en de vloek van de wet
inclusief de Tien Geboden, omdat Christus de vloek heeft weggenomen. Het
christendom is vrijheid. Zij die de Geest van Christus niet hebben kunnen de wet niet
houden, maar 'zij die vernieuwd zijn door de Geest van Christus leven nu vrijwillig
zonder de wet in overeenstemming met wat de wet eist. De wet is de wil van God, de
Heilige Geest is niets anders dan de levende wil van God. Vernieuwd door de Heilige
Geest, de levende wil van God, doen christenen spontaan dat de wet van hen eist' (CR
21, 195). De Geest neemt nier de rol over van de wil (voluntas)."
Ook de Heidelberger Catechismus spreekt over de twee sleutels van het Koninkrijk
der hemelen. En noemt als eerste sleutel de prediking van het heilig Evangelie.
In 1527 stelde Melanchton op raad van de Keurvorst Johann visitatie-artikelen op, die
in 1528 werden gedrukt met een voorrede van Luther. De visitatie vond plaats van
1528-1529. De onkunde bleek onrustbarend groot. Luther gaf nu aan de predikanten
een handleiding voor de prediking. Dit was de Grote Catechismus. Voor huiselijk
gebruik gaf Luther een Kleine Catechismus. Tevens werd een Kerkenordening
opgesteld, de Saksische. Er zouden consistories zijn, vergaderingen van geestelijke en
wereldlijke personen, die de kerkelijke zaken moesten regelen. Aan het hoofd van de
consistories stond de landvoogd als rummus episcopus. Dat was het z.g.n.
consistoriaal systeem.