melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

170
voor een herwaardering van het begrip aequitas.
Vooral zijn visie op het natuurrecht heeft een dusdanig grote en langdurige invloed
gehad via de Europese rechtsfaculteiten, dat met recht gezegd kan worden dat hij
daarmee de basis heeft gelegd voor zeker twee eeuwen protestants rechtsdenken.
Daarnaast was er nog een derde faculteit aan de Europese universiteiten, namelijk de
faculteit medicijnen. Zowel gebrek aan onderzoek als aan directe gegevens maken het
nu nog onmogelijk een beeld te geven van Melanchthons relatie tot dit vak. Het is
echter wel bekend dat hij zich als 'Universalgelehrter' en humanist met deze discipline
bezig heeft gehouden. Hij bestudeerde de werken van Hippokrates en Galenus en nam
in zijn in 1540 verschenen Commentarius de anima ook een hoofdstuk over anatomie
op. Terwijl hij in de editie van 1540 nog de klassieke opvattingen van Galenus
aanhing, verwerkte hij in de uitgave van 1552, die onder de titel Liber de anima
verscheen, de nieuwere anatomische inzichten. Deze editie werd direct na de
verschijning aan meerdere artesfaculteiten gebruikt en er werd niet alleen college over
gegeven, er verschenen ook commentaren op dit werk.
Minder bekend maar even belangrijk is Melanchthons inzet voor het vak
geschiedenis, dat hij tevens als basisvak voor de theologische studie zag. Zijn
argumentatie is daarbij niet de gebruikelijke humanistische - dat de geschiedenis de
magistra Vitae is - maar dat God de kerk door de geschiedenis leidt en dat Hij gezorgd
heeft dat de leer der kerk de eeuwen door bewaard is gebleven. Kennis van hoe dat
gegaan is, is nodig om die leer steeds weer door te kunnen geven en dwalingen af te
leren. Zo is geschiedenis de magistra ecclesiae. In 1558 is Melanchthon nog getuige
van het feit dat de reorganisatie van de universiteit waar hij zelf gestudeerd had ertoe
leidde dat in Heidelberg in de filosofische faculteit een leerstoel 'poësin et historias'
werd ingericht. Hoewel het niet direct tot een bloei van het vak kwam, verbond een
leerling van Melanchthtm, Victorin Strigel 1568/69, zijn behandeling van de
Nikomachische Ethiek met colleges over het Chronicon Carionis van Melanchthon.
De universiteit van Heidelberg heeft vooral in haar Gereformeerde periode een
wezenlijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het historisch onderzoek en met
name van de beoefening van de kerkgeschiedenis.
Johan Jakob Gryneaus leverde een bijdrage aan de bezinning op het vak geschiedenis
door naast zijn theologische ook historische colleges te geven. In zijn eerste college
over de geschiedenis van de wereld stelde hij allereerst de vraag naar het doel van
geschiedenis aan de orde. De rede is gevuld met citaten van Griekse en Latijnse
klassieke schrijvers en ook de boodschap van de rede toont de humanistische bedding
van zijn gereformeerde visie op de geschiedenis. Studie van de geschiedenis opent het
oog voor Gods leiding van elke gebeurtenis en zij spoort aan tot navolging Gods, tot
zelfkennis en tot een goede omgang met de 'medemens. Na het vertrek van Gryneaus
in 1586 kwam in november 1588 het verzoek van de studenten bij de universiteit
binnen een leerstoel geschiedenis in te stellen. In het verzoek werd onder andere
verwezen naar hetgeen Gryneaus op dit gebied al had gedaan en naar het feit dat hij
ook voor zo'n leerstoel had gepleit. Een maand later kwam er een vervolgbrief,
ondertekend door vijfenveertig studenten uit verschillende landen, waarin de wensen
ten aanzien van deze leerstoel nader gedefinieerd werden. Men had een gesprek gehad
met Franciscus Junius en dat was voor hen de aanleiding duidelijk te maken dat het bij
zo'n leerstoel om meer ging dan om alleen Griekse en Latijnse geschiedenis. Resultaat
van deze acties was er pas in 1592, toen Jan Gruterus tot hoogleraar geschiedenis
werd benoemd. Deze vrucht van MelanchthOns inzet kwam pas tweeëndertig jaar na