melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

169
werd. Dit werk is vooral bekend als het Corpus Doctrinae Philippicum. Sohn
gebruikte dit Corpus in Marburg voor zijn disputaties, zoals nog herkenbaar is aan de
titels en de opbouw van de verschillende hoofdstukken.
Het opvallendst zijn de ontwikkelingen die hun aanvang nemen in de opvolging van
Calvijn door Theodor Beza aan de Academie van Genève. Beza sluit in zijn visie op
de theologie als wetenschap en op de formele en inhoudelijke ordening van de
theologie meer bij Melanchthons methode aan dan bij Calvijns Institutie. In de
voorrede op de in 1583 verschenen ethiek van Lambert Danaeus 'Christiane Isagoges
ad christianorum theologorum locos communes', prijst Beza de herontdekking van
Aristoteles waar ook Melanchthon voor gezorgd heeft. Door Danaeus zelf is het
universitaire onderwijs overigens ook sterk beïnvloed door de leer van Melanchthon.
Hij doceerde namelijk in Geneve, Leiden, Gent en Orthez en Castres en het feit dat hij
direct door Melanchthon beïnvloed is, is bij hem met name zichtbaar in zijn Ethices
libri. Deze ethiek vormde één van de hoofdwerken uit de gereformeerde orthodoxie.
Danaeus beroept zich hierin herhaaldelijk op Melanchthon.
5. Andere faculteiten
Behalve voor de ontwikkeling op de artesfaculteiten en het theologisch onderwijs, is
Melanchthon ook van betekenis geweest voor de ontwikkelingen op andere
wetenschapsgebieden. Dit is onder andere te verklaren uit het feit dat Melanchthon
reeds in de artes-fase meer ruimte liet voor natuurwetenschappen dan dat bijvoorbeeld
in Genève het geval was.
Als eerste voorbeeld hiervan kan de faculteit rechten genoemd worden. De rol die
Melanchthons werk speelde op de ontwikkelingen aan de Europese rechtsfaculteiten,
zoals deze als direct gevolg van de Reformatie en Luthers aanval op het canonieke
recht op gang kwamen, is van groot belang is.
Melanchthon stond in verbinding met vooraanstaande juristen en heeft hen ook
beïnvloed. Voorbeelden hiervan zijn Johannes Apel (1486-1536)53, die vijf jaar
hoogleraar in Wittenberg was en Melanchthons dialectiek toepaste op de
rechtswetenschap en de Baselse
Jurist Claudius Cantiuncula (eind 15e eeuw - ongeveer 1560)54, die zijn bekende
Topica legalia (1520) volgens de loci-methode inrichtte. Ook de vanwege hun
leerboeken ook buiten Wittenberg invloedrijke professoren Konrad Lagus (1500-
1546)56 en Melchior Kling (1504-1571) behoren tot de geleerden die zich in hun
werken steeds op Melanchthon beriepen. Buiten het Duitstalige gebied genoot Melanchthon
bijvoorbeeld grote waardering onder Franse juristen die gebruik maakten
van zijn ethische werken en van zijn juridische inzichten. Franciscus Duarenus (1509-
1559) gaf zijn studenten het advies van Melanchthons Elementa doctrinae ethicae
gebruik te maken, omdat er geen werk was waarin de bronnen van het recht
duidelijker beschreven stonden.
In meerdere academische toespraken heeft Melanchthon zich met de thema's van
natuurrecht, Romeins recht en canoniek recht beziggehouden. Doordat hij hier
herhaaldelijk zijn overtuiging uitdroeg dat het Romeinse recht van grote en blijvende
betekenis was - ook uit
een verzet tegen de visie dat de Bijbelse, in casu de Mozaïsche wetgeving normatief
zou zijn - heeft hij ertoe bijgedragen dat dit Romeinse recht aan protestantse
universiteiten waardering en invloed kreeg. Daarnaast heeft hij in zijn ethische werken
vanuit zijn waardering voor de Nikomachische Ethiek van Aristoteles, de
reformatorische beweging gewezen op het belang van het natuurrecht en gezorgd