melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

164
deze strijd hebben."40
Toen Luther gestorven was, had Calvijn twee jaar lang een moeilijke verhouding met
de Zürichse theologen gehad. Het ging er daarbij om, in aansluiting bij de Ausburgse
Confessie, de sacramenten niet alleen als belijdenis van de christenen te verstaan,
maar meer nog als teken en getuigenis van de wil van God tegen ons. Maar toen de
poging met succes bekroond was, riep een scherpe Lutherse vleugel op tot strijd tegen
de avondmaalsvrede.
Toen schreef Calvijn aan bisschop Thomas Cranmer in Engeland: "Wij moeten het tot
het grootste ongeluk van onze eeuw rekenen, dat de kerken zo van elkaar gescheiden
zijn, dat er nauwelijks een menselijke verbinding tussen ons bestaat, laat staan dat de
heilige gemeenschap van de ledematen van Christus nog oprecht behouden blijft ...
Dat had tot gevolg, dat het lichaam van de kerk ... voor onze ogen bloedt."41
Deze klacht is echter ook een stil verlangen voor een tijd, waarin de hervormden en
Luthersen weer verstaan konden worden als gemeenschappelijke broeders en zusters
in de ene evangelische kerk.
Ik noem nog dit: dat, waarop Calvijn hoopte, is uiteindelijk in de 20e eeuw in
vervulling gegaan in een Concordie van Luthersen, geünieerden, hervormden kerken
in Europa. Als leider van een werkgroep van deze onderneming heb ik uw predikant
die hier aanwezig is leren kennen. Anders was ik zelfs niet bij u in deze ruimte.
40. Vgl. Eberhard Busch, Gotteserkenntnis oud Menschlichkeit. Einsichten in die Theologie
Calvins, Zürich 22006, 128f. Naar de Bremense leerling Christoph Pezel beval Goltsch Luther
aan de Bijbel met de woorden, waarin beide zijden "im Streit vom heiligen Abendmahl sollen
zu weit gangen seyn." Volgens lectuur van het eerste en laatste deel heeft Luther over Calvin
opgemerkt: "Er ist gewiss ein gelehrter vnnd frommer Mann / dem bette ich anfänglich wol
dörffen die gantze Sache von diesem Streit heimstellen / Ich bekenne meinen theil," als de
andere kant het ook zo vergaan was, konden we elkaar vanaf het begin verdragen.
41. Jean Cadier, Der Mann, den Gott bezwungen hat. Zollikon 1959, 196.
Summary
Originally conceived as a speech for the Calvin Jubilee the first essay explores the
personal relationship between Calvin and Luther. It is common knowledge that the
two reformers of the first and second generation never met; the only preserved letter
of Calvin to Luther, which let recognize much of Calvin's admiration for Luther, has
probably not reached Luther in his lifetime. But from Calvin' s epistolary remarks
about Luther we can see his high appreciation for Luther, resetting of Zwingli
included, while Calvin has nothing but scorn for some of Luther's pupils.
In the second part Eberhard Busch shows the proximity of the two theological
Reformers based on their interpretation of Galatians, the reformatory basic text. The
differences can be described as marginal and contingent, due to the difference in
biographical background.
In the third part the author not discreet differences in terms of understanding of law
and gospel, the theological importance of the doctrine of justification and the ethical
reasons. But they can not be a justification of real separation between the two
directions of the Reformation. The real problem turned out to be the different
interpretations of the sacrament, as they first emerged between Luther and the Swiss
Reformation. Interestingly, Calvin made the Swiss responsible for this dichotomy
within Protestantism. Calvin said that with a scriptural celebration of the Eucharist
actually all disputes must be finished. So he saw himself as a mediator in the conflict
within Protestantism, which has been overcome only recently with the Concordie of
Leuenberg.