melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

163
daarin, een overwinning van deze strijd en zo het gevaar van het uiteengaan van de
evangelische kerk te bewerkstelligen.
In 1541 schreef hij een geschrift over het avondmaal met de boodschap: het werk van
de Reformatie is bedreigd door de avondmaalsstrijd van Luther en Zwingli resp. zijn
navolgers. Ten aanzien hiervan wil hij de bemiddeling van de beide kampen in deze
vraag en daarmee de eenheid van de reformatorische kerk dienen. Hij wil de
bereidheid bevorderen, naar elkaar te luisteren. En hij had het plan, "deze onzalige
strijd naar een einde te stationeren." Het schriftgetrouw gevierde avondmaal zelf
maakt de gedachte ondragelijk, dat daarover onder de evangelischen tweedracht
bestaat. Is het toch door het Hoofd van de kerk daartoe ingesteld, "dat wij onder elkaar
zo'n liefde en eendracht moeten oefenen, zoals de ledematen dezelfde liefde zou
moeten hebben". Daarom leidt de geloofwaardigheid van de reformatoren schade,
wanneer zij het in het verstaan van de 'heilige maaltijd' oneens zijn. Hij houdt de
scheuringen voor door de 'duivel veroorzaakt' om de loop van het evangelie te
hinderen en te stoppen. Daarom moet het in de strijd om gemeenschappelijk verstaan
gaan. In zijn geschrift stelt Calvijn een evangelisch concilie voor met zo'n
gemeenschappelijk verstaan als doel en meent, dat men zich daar kan verenigen,
wanneer men de volgende zinsnede erkent: "Wij bekennen allen met één mond, dat
wij, wanneer wij conform de instelling van de Heere in het geloof het sacrament
ontvangen, waarachtig de werkelijke substantie van het lijf en bloed van Christus
deelachtig worden."39
De zin probeert de positieve verlangens van de beide zijden te verbinden, om voor het
overige ruimte te laten voor de verschillende begrippen. Helder is het, dat het feest in
tegenwoordigheid van Christus gebeurt en daarmee het deelhebben aan zijn lijf en
bloed, bedoeld is: aan Christus zelf verbonden. Bij de vraag, hoe zich lichaam en
bloed van Christus tot brood en wijn verhouden, is alles op de uitspraak toegespitst,
dat zulk deelhebben geschonken wordt, wanneer de maaltijd "naar de inzetting van de
Heer" gevierd wordt. In de vraag naar de werkzame ontvangst van de beloofde gaven
worden de belangen van de Wittenberger en de Zwitser verbonden. Zij zegt met de
Wittenberger, lichaam en bloed van Christus worden werkelijk en werkzaam in de
maaltijd ontvangen; en zij zegt met de Züricher, dat gebeurt, wanneer het sacrament
"naar de inzetting van de Heer in het geloof' ontvangen wordt.
Aan het begin van 1545 verscheen een Latijnse vertaling van het geschrift. Luther
heeft deze nog in het verschijningsjaar "onder ogen gezien en enenmale
goedgekeurd", zoals Calvijn aan het begin van 1546, nog tijdens het leven van Luther,
in een door de Zürichse kerkhistoricus Hospinian overgeleverde brief bericht:
Wanneer het boekje in het Latijn vertaald is geworden, bracht [de boekhandelaar]
Moritz Gobsch het in 1545 van de
39. Calvin, Studienausgabe, dl. I,2. Reformatorische Anfänge (1533-1541. Hg von Eberhard
Busch. Neukirchen-Vluyn 1994, 489-493.
17
voorjaarsmarkt in Frankfurt naar Wittenberg en overhandigde het daar aan Luther,
toen deze hem naar de nieuwigheden van de boekhandelaren vroeg. Daar werd mij nu
door de betrouwbaarste getuigen gemeld, dat hij bij het lezen de woorden gesproken
had: "Waarachtig! Deze man oordeelt niet kwaad. Ik van mijn kant neem ten minste
aan, wat hij van mij zegt. Wanneer de Zwitsers hetzelfde zouden willen doen, zo dat
elke partij met ernst hun onrecht erkende en weer terugnam, zo zouden wij nu vrede in