melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

161
27 Calvin, Der Brief an die Galater, 52.53 = Commentarii (cf. noot 16), 79, 4v: "Non tamen
concedo Christi adventu totam Legem fuisse abrogatam."
28. Calvin, Der Brief an die Galater, 92 = Commentarii (cf. noot 16), 134, 24v: "Lex interna
officium suum facere non desinit docendo et exhortando. Sed Spiritus adoptionis a subiectione
liberat."
29. Calvin, Der Brief an die Galater, 100 = Commentarii (cf. noot 16), 144, 33-35: "Omnibus
ergo nos debitores facit communis humanitas, sed fidelibus vinculum arctius spiritualis
cognationis, quam Dominus inter nos sacravit."
30. Calvin, Der Brief an die Galater, 53 = Cornmentarii (cf. noot 16), 79, 16-21.
Luther, Ausführliche Erklärung der Epistel an die Galater (cf. noot 15), 448 = WA 40 I, 494.
14
genade en vrede wenst, valt Luther met de deur in huis en legt daartoe uit: Als het
hoofdstuk over de rechtvaardiging "ter neer ligt, zo ligt alles [op de bodem]. Daarom
is het nodig, dat wij hem dagelijks uitvoeren en hem zo scherpen en inprenten, zoals
Mozes door zijn wet beveelt. Want men kan hem nooit genoeg ... begrijpen en
houden. ... Want de wet klaagt het geweten voortdurend aan, ... verkondigt Gods toom
en drijft het geweten tot vertwijfeling".32 Daarom heeft de mens steeds weer de
rechtvaardiging nodig. En daarom merkt Luther bij de zin (3:6) op, dat Abraham God
geloofde, zodat de gelovige steeds tegelijk een gerechtvaardigde en zondaar is.33
Calvijn weet ook, dat de leer van de rechtvaardiging een belangrijk onderdeel van het
geloof van een christen is, maar hij verstaat de rechtvaardiging niet los van de
heiliging van de gerechtvaardigde zondaar. God neemt niet alleen de zonden in
genade aan, Hij maakt hen tot zijn kind, dat hem gehoorzaam volgen mag en zal.
Ondanks dat het door terugval in zijn oude leven bedreigt wordt, mag het in een nieuw
leven wandelen. Daarover zegt hij in Galaten 5:24e.v.: Waarin bestaat "eigenlijk een
werkelijk christelijk leven"? Daarin: "Gods genade (plant ons) in de Gemeenschap
met de dood van Christus, zodat wij voortaan niet meer voor onszelf leven ... Is Gods
Geest werkelijk de innerlijke kracht van ons leven, zo moeten wij ook in de Geest
wandelen, d.i. hem in het uiterlijke handelen tot uitdrukking laten komen.. De werken
moeten getuigenissen van het geestelijke leven zijn."34
Nog een onderscheid: Volgens Luther is de grondvorm van het christelijke leven
individueel bepaald: mijn geloof richt zich op God, en mijn liefde richt zich op de
naasten. Daarbij is het merkwaardig, dat deze liefde zich niet naar Jezus' dubbelgebod
ook op God betrekt. In ieder geval komt het in het leven van een enkeling daarop neer:
"Geloof in Christus en heb je naaste lief als jezelf '.35 Calvijn vindt het beter om te
denken, dat wij naar het evangelie wel degelijk met een dubbelgebod te doen hebben:
"Heb God lief en de naasten". Waarom benadrukt Paulus hier nu dat laatste, terwijl de
inachtneming van
32 Luther, Ausführliche Erklärung der Epistel no die Galater (cf. noot 15), 49 = WA 40 I, 72,
20-23, 73, 21v: "Iacente enim articulo iustificationis iacent omnia. Necesse igitur est, ut
quotiedie acuamus (quemadmodum Moses de sua lege dicit) et inculcemus eum. Nam natis
vel nimium non potest concipi et teneri." "Lex enim conscientiam accusat et terret propter
peccatum".
33. Luther, Ausführliche Erklärung der Epistel an die Galater (cf. noot 15), 319 = WA 40 I,
368, 26v: "Sic homo Christianus simul iustus et peccator. Sanctus, prophanus, inimicus et
filius Dei est."
34. Calvin, Der Brief an die Galater, 92 = Commentarii (cf. noot 16), 135, 5.8. 18-25: "quis
verus sit Christianismus"; "... inserimur Dei gratia in societatem mortis Christi, ut nobis
amplius non vivamus, Rom. 6, 5." "Quod si Spiritus Dei in nobis vivit, actiones omnes