melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

135
Heidelberg en Bazel gezonden.
Met de approbatie van deze instellingen legde hij ze nu voor aan de magistraat (22
maart 1562) waarop Marbach uitsprak dat deze stellingen goed uitgelegd konden
worden, maar dat de colleges van Zanchi niet in alles zuiver waren. De predikanten
brachten deze beschuldiging ook officieel tegen hem in, maar de rector en de
hoogleraren betoogden het tegendeel: Zanchi's opvattingen zouden de oorspronkelijke
Straatsburgse inzichten zijn, althans die van de eerste Straatsburgse reformatoren. In
dit laatste vergisten zij zich zeker niet, maar de tijden waren veranderd.
De grote vraag was nu, of de Tetrapolitana in Straatsburg nog gold. Een benoeming in
Zürich werd door Zanchi afgeslagen, omdat hij van oordeel was dat hij in deze
omstandigheden Straatsburg niet mocht verlaten.
In een commissie van scheidsrechters kwam eerst de vraag aan de orde welke
Confessie in Straatsburg officieel van kracht was. Toen de predikanten in juni 1562
deze vraag stelden bleef het antwoord uit. Nu kon de magistraat er niet om heen. Op
10 maart 1563 antwoordde men: 'Es hätten meine Herren und XXI die Chur- und
farstenconfession Anno 1561 unterschrieben und in demselben jnen nichts denn der
ceremonien halber jnen gebrauch vorbehalten. Dabei und bei der Wittenberger
Konkordie wollc man auch bleiben, und soll man meiner Herren oder der vier stett
Confession wie mans nennt nit gedencken, dieselbe weder loben noch schelten'.
Darmee was de Tetrapolitana geruisloos terzijde geschoven.
In het dispuut dat volgde kwam men tenslotte tot een compromis. Wat het Avondmaal
betreft werd uitgesproken, dat men in overeenstemming met de Augsburgse Confessie
en de Apologie zou leren. Men zou zich wederzijds aan de Wittenberger concordie
houden.
Maar was er een compromis mogelijk met betrekking tot de opvatting van de
predestinatie? Zanchi's stellingen waren in dit opzicht nogal fors uitgevallen. Over de
predestinatie gaf Zanchi als zijn mening te kennen:
� Er is bij God een zeker getal zowel van uitverkorenen tot het eeuwige leven als
van verworpenen die tot de ondergang bestemd zijn.
� Gelijk de uitverkorenen tot het leven niet kunnen omkomen en derhalve
noodzakelijk zalig worden, zo kunnen zij die tot het eeuwige leven niet
gepredestineerd zijn niet zalig worden en worden zij derhalve noodzakelijk
veroordeeld.
� Wie eenmaal uitverkoren is, wordt geen verworpene en kan het niet worden.
� Deze stellingen over de predestinatie werkten door in de opvatting van de
kerk.
� Er zijn twee banden, die noodzakelijk zijn om tot Christus en zijn kerk
werkelijk vergaderd te worden: de band van de eeuwige verkiezing in Christus
en de band van de geest van Christus en dus van het geloof in Christus. En
deze twee zijn eerst innerlijk en onzichtbaar en vervolgens onlosmakelijk.
� Twee banden zijn er waardoor wij aan de kerk, voor zover het de uiterlijke
gedaante aangaat, verbonden worden: de belijdenis van de leer van Christus en
het deelhebben aan de sacramenten: en deze twee zijn allereerst uiterlijk en
zichtbaar en vervolgens ook zo, dat ze losgemaakt runnen worden, n.l. voo
rzover iemand de leer kan verwerpen en de sacramenten kan verachten.
Een zekere doorwerking kreeg Zanchi's opvatting van de predestinatie ook in zijn
stellingen over het geloof. Aan de uitverkorenen wordt eenmaal het geloof
geschonken. Wie daarmee begiftigd is, gevoelt dit bij zichzelf en hij gevoelt ook dat
hij waarachtig gelooft.