melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

de mannen van Zürich antwoordden met een Waarachtige belijdenis van de dienaren
van de kerk te Zürich.
130
De Consensus Tigurinus (1549) bracht eenheid tussen het gereformeerde
protestantisme onderling. Zürich en Genève vonden elkaar. Calvijn en Bullinger
koesterden de hoop, dat deze belijdenis ook buiten Zwitserland aanhangers zou
vinden, vooral onder de Lutheranen. Maar in plaats daarvan werd haar verschijning in
1551 de oorzaak van het uitbreken van wat men gewoonlijk de tweede
Avondmaalsstrijd pleegt te noemen. Nieuwe argumenten werden niet gebruikt. Al het
oude materiaal kwam weer naar voren. Het kwam echter in een nieuw licht doordat
Luther zelf was weggevallen. Luther was altijd tegenstander geweest van een politieke
eenheid en van een kerkelijke eenheid zonder overeenstemming in de Avondmaalsleer.
Toen het Lutheranisme verzwakt werd door innerlijke tegenstellingen leek het onvermijdelijk,
dat het althans in de afwijzing van het calvinisme één zou zijn.
Hoe problematisch dit was bleek wel, toen vele Gereformeerde landskerken, b.v. die
van de Palts zich beriepen op de door Melanchthon veranderde Augsburgse Confessie.
Zo werden de leerbeslissingen omtrent het Avondmaal van grote betekenis voor de
verzelfstandiging van het gereformeerde protestantisme binnen het rijk.
Als voorbeeld daarvan geldt de ontwikkeling binnen de Palts. Toen Otto Hendrik in
1556 een kerkorde invoerde was het hem vooral te doen om de eenheid van het
kerkelijke leven en niet allereerst om dogmatische beslissingen. Het Avondmaal zou
men beschouwen, zoals dit geschiedde in de Augsburgse geloofsbelijdenis, n.l. dat in
het Avondmaal het lichaam en bloed van Christus waarlijk en tegenwoordig, met
brood en wijn uitgedeeld, ontvangen en genoten werd. In Frankfurt werd deze leer in
1558 nog eens uitdrukkelijk vastgelegd.
Maar de formule vond niet de instemming van vele theologen uit de Palts, terwijl iets
later vele gereformeerde vluchtelingen, die er een toevlucht zochten zich evenmin in
deze naar het katholicisme riekende formulering konden vinden. De strijd ontaardde in
allerlei spitsvondigheden.
Keurvorst Frederik III vroeg Melanchthon om advies en deze gaf in een nota van 28
oktober 1559 een uiteenzetting die voor de verdere ontwikkeling van de grootste
betekenis zou blijken te zijn. Hij gaf de raad om alle onnodige disputaties te
vermijden, de strijdlustigen te verwijderen en een eenvoudige overeenkomst aan te
gaan, waarin men zich zou kunnen vinden wat de vorm van de woorden betreft.
"Het beste in deze zaak zou zijn, om de woorden van Paulus te gebruiken: het brood
dat wij breken is een gemeenschap met het lichaam van Christus. Ook moet men
spreken over de vruchten van het Avondmaal, om de mensen liefde tot dit onderpand
in te boezemen en hen tot een veelvuldig gebruik ervan te bewegen. Voorts moet het
woord gemeenschap worden verklaard. Het betekent niet, zoals de papisten zeggen,
dat de natuur van het brood wordt veranderd; ook niet zoals die van Bremen stellen,
dat het brood het wezenlijke lichaam van Christus is; verder niet zoals Heshusen wil,
dat het het ware lichaam is, maar het betekent de gemeenschap, dat wil zeggen,
datgene waardoor de vereniging met het lichaam van Christus geschiedt, die in het
gebruik van het sacrament plaats vindt; en wel, niet zonder dat de mens zich daarbij
iets denkt, zoals bijvoorbeeld de muizen zonder bewustzijn aan het brood knagen. De
Zoon van God is in de bediening van het evangelische ambt tegenwoordig en daar is
Hij zeker werkzaam in de gelovigen; Hij is tegenwoordig niet vanwege het brood,
maar vanwege de mensen, zoals Hij zegt: 'blijf in Mij, zoals Ik in u' (Joh. 15 : 4) en 'Ik
ben in de Vader en gij in Mij'. Door deze troostrijke verzekeringen maakt Hij ons tot
zijn leden en betuigt Hij dat Hij onze lichamen vervullen wil. Zo hebben de ouden het