melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

10. CALVINISME EN LUTERANISME,
Prof. Dr. W. van 't Spijker
123
GEREFORMEERDEN IN DORDT
In de Korte Historie van het Synode van Dordrecht, vervatende eenige aenmerckelijke
en noyt voor-henen ontdekte bysonderheden; begrepen in brieven van Mr. John Hales
en Dr. Walter Balcanqual ('s-Gravenhage 1672), treffen we enkele bijzonderheden aan
van een bespreking ter synode, waarbij een eigenaardig licht valt op de begrippen
'gereformeerd' en 'Luthers'.
Men hield zich in de 137e zitting bezig met de censuur, waarin het oordeel aan de
remonstranten zou worden medegedeeld. Bij die gelegenheid maakten de engelse
theologen een opmerking, die inderdaad behoort tot de bijzonderheden, die niet in de
eigenlijke Acta van de synode zijn opgenomen. 'De Engelsche godtgeleerden
vermaenden, dat in dese bestraffinge oft Censuere gheseid wierd dat de Sinodale
Artijkelen besloten waeren achtervolgens het gevoelen van alle Gereformeerde
kerken, met welk seggen te kennen wierd gegeven dat de Luthersche kerken, dewelke
anders gevoelden, voor geene gereformeerde kerken waeren te houden, hetwelk heur
seer hard scheen te zijn. D. Schultetus en Poliander antwoordden, dat de Lutherschen
selve dien naam van haeren hals schoven, en dat se onse kerken om dien naem van
'Gereformeerden' gemeenlijk haetlijk maeken. En de Heer President voegde er by, dat
hier in Nederland onse kerken door dien naem van 'Gereformeerden' niet alleenlijk
van de Paus-gesinden, maar ook van de Lutherschen gewoonlijk onderscheiden
wierden. De Engelschen antwoordden, dat in haere kerken de Lutherschen voor
Gereformeerden gerekend wierden, om dat de verbetering en Reformatie van den
Godtsdienst door heur aller-eerst bij de hand gevat is; dat se ook van haeren
Doorluchtigsten Heere Koning in lievelinge hadden, dat se, so veel als mogelijk was,
souden toesien, dat de Luthersche kerken niet geoffenseert nocht verongelijkt en
souden worden: daerom is er het woord van Onse by gedaen'. (blz. 348v).
Blijkbaar waren de afgevaardigden uit Engeland geïnstrueerd om voorzichtigheid te
betrachten in de terminologie, een standpunt dat vanuit het karakter
van de Engelse Reformatie wel begrijpelijk was. Maar de Nederlandse
gereformeerden merkten op, dat de Luthersen zelf geen gereformeerden wensten te
worden genoemd. Zij wezen daarmee een situatie aan, die werkelijk bestond.
Om echter de Engelsen terwille te zijn werd besloten te spreken van conformiteit met
'onze gereformeerde kerken'. Wie echter de sententie aan het einde
van de leerregels van Dordt leest zal het tevergeefs daar zoeken. Er is sprake
van "deze heylsame leere, die vande Synodus seer getrouwelick na t' Woord Gods
ende de overeenstemminge der ghereformeerde Kercken uytghedruckt is'.
De Engelsen verdachten de voorzitter, Joh. Bogerman ervan dat hij wel de vrijheid
zou hebben genomen om dit woord 'nostrarum' te 'royeren'. Een niet al te hoge dunk
had men van zijn goede trouw. Intussen werpt deze mededeling, zoals gezegd een
eigenaardig licht op het gebruik van de termen gereformeerd en Luthers. Voor het
besef van de Engelsen was het niet een adequate aanduiding van het verschil dat zich
binnen de reformatorische beweging was gaan aftekenen. De Dordtse vaderen
accepteerden de benaming als een gangbare uitdrukking voor een bestaande toestand,
die men niet meer kon ontkennen. En zij hadden gelijk, toen zij op dat moment de
vrijmoedigheid hadden om het woordje 'onze' weg te laten, omdat zij zich niet