melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

120
besluiten. Hij werd in 1562 met de overige Lutheranen verdreven, en in 1567 niet met
hen teruggeroepen. Zonder vast verblijf, overal verstoten, dwaalde hij nu rond, tot dat
hij kort voor zijn dood in 1575 toch zijn overijlde uitdrukking nog terugnam. In hem
was een stout en krachtig karakter en een verbazende geleerdheid onder de deels
zelfveroorzaakte deels onverdiende ongunst van de omstandigheden verloren gegaan.
V. De krypton-Calvinistische strijd (1552-1574) voornamelijk over de leer van het
avondmaal., de uitverkiezing en de alomtegenwoordigheid van het lichaam van
Christus. MELANCHTON was tot de overtuiging gekomen, dat door het
Calvinistische leerstuk van een geestelijk genot van het lichaam en bloed van
CHRISTUS (door middel van het geloof) bij het avondmaal geen wezenlijk
godsdienstig beginsel geschonden werd, en vermeed, om een vereniging voor te bereiden,
het hem geheel onwezenlijk schijnende onderscheid van belijdenis en leer.
Dat wilden echter de strenge Lutheranen geenszins toegeven, en zo ontstonden
langdurige, uiterst hartstochtelijk gevoerde twisten. De strijd bleef echter niet alleen
bij de avondmaalsleer bepaald, maar ging ook tot haar diepere grond terug. LUTHER
namelijk, nog verder gaande dan het 3 e en 4 de oecumenisch concilie had geleerd, dat
de persoonlijke vereniging van de beide naturen in CHRISTUS een mededeling van
de eigenschappen van de Goddelijke aan de menselijke natuur ten gevolge had
(communicatie idiomatum), dat derhalve CHRISTUS, sedert Hij door zijn hemelvaart
wederom in het volle gebruik van Zijn Goddelijke eigenschappen getreden was, als
Godmens, ook naar Zijn lichaam, alomtegenwoordig was (ubiquitas corporis Christi),
- en had zich door het onbegrijpelijke van een alomtegenwoordig lichaam voor het
(beperkte) aardse verstand niet van het spoor laten leiden.
De strijd werd geopend door de predikant JOACHIM WESTPHAL te Hamburg met
een aanval tegen CALVIJNS leer en haar geheime begunstiging van de kant van vele
Lutherse godgeleerden (1552). Het hevigst ontbrandde de strijd te Bremen, waar de
domprediker HARDENBERG het artikel van het avondmaal in de Augsburgse
Confessie openlijk aantastte. TILEMANN HESHUSIUS, die, uit Heidelberg
verdreven, kort daarop tot superintendent beroepen werd, sprak openlijk de ban over
hem uit en dreef door, dat hij van zijn ambt werd afgezet (1561).
Nu ontstond er een alle perken te buiten gaande hartstochtelijke partijstrijd, die met de
verjaging van 14 Lutherse predikanten en de zegepraal van het calvinisme eindigde.
Dezelfde uitslag had de strijd in de Palts, waar dezelfde HESHUSIUS met zijn
Calviniserende diaken KLEBITZ zelfs aan het altaar in de ergerlijkste strijd geraakte
(1559). Beiden werden afgezet. De keurvorst vroeg MELANCHTON om diens
schriftelijke mening en ging in 1560 tot de Gereformeerde kerk over.
Ook te Wittenberg werkten de Philippisten G. MAJOR, PAULUS EBER, PAULUS
CRELL, enz., ondersteund door de veelvermogende keurvorstelijke lijfarts KASPAR
PEUCER, de schoonzoon van MELANCHTON , sedert 1559 aan de invoering van het
calvinisme. MELANCHTON zelf zou de daaruit ontstaande verwarringen niet
beleven, een waar genadebewijs van God voor de diep gedrukte, buitendien nog door
hypochondrie gekwelde man, die reeds lang gesmacht had, om verlost te worden a
rabie theologorum. Hij stierf de 19 de april 1560.
Terwijl keurvorst AUGUST meende, dat zijn Wittenberg nog altijd het grote bolwerk
van het echte Lutherdom was, gingen de Philippisten altijd overmoediger met de
uitvoering van hun plan verder en poogden zij door bezetting van alle posten met
gelijkgezinden, en door anonieme Calviniserende schriften, de grond voor zich te
bereiden.
Eindelijk liet de keurvorst zich van het gevaar, dat het Lutherdom bedreigde,