melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

108
Dertigjarige oorlog 1618-1648
Hier hebben wij de aanvang van de rampspoedige godsdienstoorlog, die over Europa
gekomen is, die dertig jaren lang het ongelukkige Duitsland verwoestte. De Bohemers
kozen een andere koning, Frederik V van de Palts, verwijderden de beelden en alles
wat naar de Roomse godsdienst zweemde.
Doch Frederik V was geen groot en krachtig veldheer, zoals indertijd Ziska en
Procopius, de aanvoerders der Hussieten, geweest waren. Anders had hij het wel
langer uitgehouden dan de éne winter, die hem de bijnaam van 'winterkoning' bezorgd
heeft.
Daarbij kwam, dat er weer verraad gepleegd werd van Lutherse zijde. Keurvorst
August van Saksen, van dezelfde stam als Maurits van Saksen, - die in de
Schmalkaldische oorlog de Protestantse zaak verraden had en Karel V aan de
overwinning van Mühlberg had geholpen terwille van eigen voordeel, - was hier de
schuldige. Hij hielp uit eigenbelang de Roomsen aan de overwinning op de Bohemers.
Dat waren ten dele Luthersen. Hij had bedongen, dat de Luthersen het niet zouden
ontgelden, maar ... De slag op de Witte Berg eindigde met een grote overwinning op
de Bohemers. Koning Frederik ontkwam. De Boheemse leiders werden gevangen, ter
dood veroordeeld, terechtgesteld. De Roomse godsdienst werd in geheel Bohemen
weer ingevoerd. Er mocht, zelfs in de huizen, geen Protestantse godsdienstoefening
meer gehouden worden. Wie niet in ballingschap ging, moest Rooms worden. De adel
werd door mooie beloften, rijke huwelijken of dwang tot het oude geloof
teruggebracht. De Luthersen werden iets langer gespaard, maar moesten hetzelfde lot
delen. Om de gedachtenis aan Johannes Hus, die haast als nationale heilige werd
vereerd, te doen verdwijnen, werd aan het volk St. Nepomuk in de plaats gegeven, die
in de Moldau zou geworpen zijn, omdat hij het biechtgeheim niet wilde prijsgeven.
Hetzelfde lot trof de Luthersen in Oostenrijk, waar het Evangelie zulk een heerlijke
weerklank had gevonden: in vele dorpen, maar ook in de kathedraal van Wenen, de
dom aan St. Stefanus gewijd, waar Lutherse preken door keizer Maximiliaan waren
beluisterd, werd de mis volledig ingevoerd.
Toen Gustaaf Adolf zijn zegetocht door Duitsland deed, herleefde de hoop in menig
Luthers hart. Maar diens dood maakte aan al deze verwachtingen een einde. Bij de
vrede van Munster en Osnabriick werd de religievrijheid voor de vorsten hersteld.
Maar de onderdanen van het huis van Habsburg kregen die vrijheid niet. Tot aan het
edict van tolerantie in 1780, gegeven door Jozef II, waren zware straffen gesteld op
het doen blijken van Lutherse of Gereformeerde gezindheid. Dat er toen nog in
verschillende boerenwoningen Bijbels van onder de planken tevoorschijn kwamen,
waar geslacht na geslacht zich aan gesticht en gesterkt had, is een bewijs voor de
macht van het Evangelie.
Het is de tijd geweest van de diepste vernedering van Duitsland. Toch stelde de vrede
van Westfalen (1648) paal en perk aan de contra-reformatie. Duitsland had een geheel
Protestants land kunnen worden. Maar dat er toch een deel voor het Evangelie
behouden gebleven is, dat in weerwil van de verwoestingen de Protestantse kerk
gespaard gebleven is, mogen wij danken aan Gods bewarende hand. De Lutherse kerk
heeft hoog spel gespeeld door haar afwijzende houding tegenover de Gereformeerden.
Zij zag het gemeenschappelijke gevaar niet in. Ook meende menigeen dat gevaar te
moeten trotseren, omdat in zijn ogen de volgelingen van Zwingli en Calvijn niet
minder grote vijanden Gods waren dan de Roomsen. Ja, zelfs de Roomsen de