melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

106
Luthers te zijn, toch nog onder de belijders van die Belijdenis zou scharen en dat men
als zodanig in Duitsland zou erkend worden.
Een beslissing werd ook gegeven, doch in voorzichtige termen, inzake een gevoelen
aangaande de Persoon van Christus. Om het mogelijk te doen voorkomen, dat het
lichaam van Christus tegelijk in de hemel en in het brood en de wijn van het
avondmaal hier op aarde aanwezig kon zijn, was men gekomen tot de leer der
communicatio idiomatum, dat namelijk de beide naturen in Christus elkander hun
eigenschappen zouden mededelen, dat dus ook de menselijke natuur
alomtegenwoordig zou zijn. Die werd door de Gereformeerden fel bestreden, door de
Luthersen niet overal aangenomen.
De Formula durfde het ook niet aan; alleen bestreed zij de bewering, dat het niet
mogelijk zou zijn, zich het lichaam van Christus tegelijk in de hemel en in brood en
wijn voor te stellen. God is toch almachtig!
Met de overige punten, waarover strijd was geweest, werd schoon schip gemaakt. De
strijd tegen Osiander en Schwenckfeld werd slechts even aangeroerd. Dat was
afgedaan. Evenzo was afgedaan de twist over de adiaphora, de onverschillige dingen.
In dezen werd Flacius in het gelijk gesteld, dat men in tijden van vervolging, wanneer
een duidelijke en standvastige belijdenis van ons geëist wordt, aan de vijanden van het
Evangelie in onverschillige dingen niet mag toegeven. Toen was er geen vervolging;
Flacius schreef het juist in zulke tijden.
Niet overal werd de Formula aangenomen. In Denemarken, Zweden, Holstein,
Pommeren en Hessen, Anhalt, te Maagdenburg, Neurenberg en Straatsburg
ondertekende men haar voorlopig niet, zonder haar evenwel vijandig tegemoet te
treden. In Zweden, Pommeren en Holstein volgde de erkenning later.
Verschillende landen werden feitelijk Gereformeerd. Van de Palts hebben wij dat al
gezien. Ook te Bremen kregen de Gereformeerden het overwicht, hoewel de
hoofdkerk voor de Luthersen behouden bleef; voorts in Anhalt, Lippe, Hessen en
Cassel. In Brandenburg ging het vorstenhuis eveneens over.
Een poging, om Saksen feitelijk Gereformeerd te maken, onder Christiaan I, mislukte
door diens vroegtijdige dood. Reeds had men het exorcisme (de bezwering van de
duivel) bij de doop afgeschaft, de uitgave van de Bijbel met Gereformeerde
uitleggingen aangevangen, maar daaraan kwam een einde. De streng Lutherse
Confessie werd in scherp onderscheid met de Gereformeerden doorgezet. Visitatieartikelen
moesten door alle kerkelijke en staatsambtenaren ondertekend worden,
waarin het onderscheid inzake het avondmaal, de persoon van Christus, de doop en
ook de uitverkiezing duidelijk uitkwam.
Verschillende Duitse landen werden ondanks de Augsburgse Confessie zozeer tot de
Gereformeerden gerekend, dat zij in 1618 uitgenodigd werden hun godgeleerden naar
de synode van Dordrecht te zenden.
Kerkregering
Langzamerhand kwam er orde in de kerkregering. In de Lutherse gemeenten waren er
geen kerkenraden; alles hing aan de predikant. Soms sloot deze mensen, die
ongeregeld wandelden, van het Avondmaal uit. Maar het was niet de gemeentelijke
tucht, zoals wij ze bij de Gereformeerden vinden. Zonder die meende men er door
prediking en vermaning te komen. De vorsten hadden het recht van een "hoogste
bisschop" en droegen dat over aan een consistorium, een "opperkerkeraad", die de
tucht over de predikanten had en zich met kwesties aangaande de leer bezig hield.
Synodes in de zin van de Gereformeerde kerken had men niet. Gemeentelijke tucht