12.12.2019 Views

2019 12 14 Amsterdam Baroque Ochestra an Choir

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Za <strong>14</strong> dec <strong>2019</strong><br />

Grote Zaal<br />

19.30 uur<br />

Kerst in het<br />

Muziekgebouw<br />

<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra <strong>an</strong>d <strong>Choir</strong><br />

Weihnachtsoratorium<br />

Het gratis beschikbaar stellen v<strong>an</strong> dit digitale<br />

programmaboekje is een extra service<br />

ter voorbereiding op het concert. Het is<br />

uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />

tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele<br />

telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />

<strong>an</strong>dere concertbezoekers.<br />

Bij voorbaat d<strong>an</strong>k.


Programma<br />

<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra <strong>an</strong>d <strong>Choir</strong><br />

Weihnachtsoratorium<br />

Kerst in het<br />

Muziekgebouw<br />

Za <strong>14</strong> dec <strong>2019</strong><br />

Grote Zaal<br />

19.30 - 22.45 uur<br />

ca. 80 minuten voor de pauze<br />

ca. 75 minuten na de pauze<br />

Ton Koopm<strong>an</strong> dirigent<br />

Yetzabel Arias Fern<strong>an</strong>dez sopra<strong>an</strong><br />

Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald alt (mezzosopra<strong>an</strong>)<br />

Tilm<strong>an</strong> Lichdi tenor<br />

Klaus Mertens bas<br />

Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach (1685 - 1750)<br />

Weihnachtsoratorium BWV 248 (1734-35)<br />

Bent u niet vergeten uw mobiele<br />

telefoon uit te zetten?<br />

D<strong>an</strong>k u wel.<br />

2


Programma<br />

I. Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage (eerste kerstdag)<br />

1. Koor: Jauchzet, frohlocket, auf preiset die Tage<br />

2. Ev<strong>an</strong>gelist: Es begab sich aber zu der Zeit<br />

3. Recitatief (alt): Nun wird mein liebster Bräutigam<br />

4. Aria (alt): Bereite dich, Zion, mit zärtlichen Trieben<br />

5. Koraal: Wie soll ich dich empf<strong>an</strong>gen?<br />

6. Ev<strong>an</strong>gelist: Und sie gebar ihren ersten Sohn<br />

7. Koraal, recitatief (sopra<strong>an</strong>, bas): Er ist auf Erden kommen arm<br />

8. Aria (bas): Großer Herr, o starker König<br />

9. Koraal: Ach mein herzliebes Jesulein<br />

II.<br />

Und es waren Hirten in derselben Gegend (tweede kerstdag)<br />

10. Sinfonia<br />

11. Ev<strong>an</strong>gelist: Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />

<strong>12</strong>. Koraal: Brich <strong>an</strong>, o schönes Morgenlicht.<br />

13. Ev<strong>an</strong>gelist, engel (sopra<strong>an</strong>): Und der Engel sprach zu ihnen<br />

<strong>14</strong>. Recitatief (bas): Was Gott dem Abraham verheißen<br />

15. Aria (tenor): Frohe Hirten, eilt, ach eilet<br />

16. Ev<strong>an</strong>gelist: Und das habt zum Zeichen<br />

17. Koraal: Schaut hin, dort liegt im finstern Stall<br />

18. Recitatief (bas): So geht denn hin, ihr Hirten, geht<br />

19. Aria (alt): Schlafe, mein Liebster, genieße der Ruh<br />

20. Ev<strong>an</strong>gelist: Und alsobald war da bei dem Engel die<br />

21. Koor: Ehre sei Gott in der Höhe<br />

22. Recitatief (bas): So recht, ihr Engel, jauchzt und singet<br />

23. Koraal: Wir singen dir in deinem Heer<br />

III. Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen (derde kerstdag)<br />

24. Koor: Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen<br />

25. Ev<strong>an</strong>gelist: Und da die Engel von ihnen<br />

26. Koor: Lasset uns nun gehen gen Bethlehem<br />

27. Recitatief (bas): Er hat sein Volk getröst<br />

28. Koraal: Dies hat er alles uns get<strong>an</strong><br />

29. Aria Duetto (sopra<strong>an</strong>, bas): Herr, dein Mitleid, dein Erbarmen<br />

30. Ev<strong>an</strong>gelist: Und sie kamen eilend und funden beide<br />

31. Aria (alt): Schließe, mein Herze, dies selige Wunder<br />

32. Recitatief (alt): Ja, ja, mein Herz soll es bewahren<br />

33. Koraal: Ich will dich mit Fleiß bewahren<br />

34. Ev<strong>an</strong>gelist: Und die Hirten kehrten wieder um<br />

35. Koraal: Seid froh dieweil<br />

Koor da capo: Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen (24)<br />

Pauze<br />

3


Programma<br />

IV. Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben (nieuwjaarsdag)<br />

36. Koor: Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />

37. Ev<strong>an</strong>gelist: Und da acht Tage um waren<br />

38. Recitatief met koraal (sopra<strong>an</strong>, bas):<br />

Imm<strong>an</strong>uel, o süßes Wort – Jesu, du mein liebstes Leben<br />

39. Aria (sopra<strong>an</strong>, echo sopra<strong>an</strong>): Flößt, mein Heil<strong>an</strong>d, flößt dein Namen<br />

40. Recitatief met koraal (sopra<strong>an</strong>, bas):<br />

Wohl<strong>an</strong>! dein Name soll allein – Jesu, meine Freud’ und Wonne<br />

41. Aria (tenor): Ich will nur dir zu Ehren leben<br />

42. Koraal: Jesus richte mein Beginnen<br />

V. Ehre sei dir, Gott, gesungen (zondag na Nieuwjaar)<br />

43. Koor: Ehre sei dir, Gott, gesungen<br />

44. Ev<strong>an</strong>gelist: Da Jesus geboren war zu Bethlehem<br />

45. Koor en recitatief (alt): Wo ist der neugeborne König der Jüden?<br />

46. Koraal: Dein Gl<strong>an</strong>z all’ Finsternis verzehrt<br />

47. Aria (bas): Erleucht’ auch meine finstre Sinnen<br />

48. Ev<strong>an</strong>gelist: Da das der König Herodes hörte<br />

49. Recitatief (alt): Warum wollt ihr erschrecken<br />

50. Ev<strong>an</strong>gelist: Und ließ versammeln alle Hohenpriester<br />

51. Terzett (sopra<strong>an</strong>, alt, tenor): Ach, w<strong>an</strong>n wird die Zeit erscheinen?<br />

52. Recitatief (alt): Mein Liebster herrschet schon<br />

53. Koraal: Zwar ist solche Herzensstube<br />

VI. Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben (Driekoningen)<br />

54. Koor: Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben<br />

55. Ev<strong>an</strong>gelist: Da berief Herodes die Weisen heimlich<br />

56. Recitatief (sopra<strong>an</strong>): Du Falscher, suchet nur den Herrn zu fällen<br />

57. Aria (sopra<strong>an</strong>): Nur ein Wink von seinen Händen<br />

58. Ev<strong>an</strong>gelist: Als sie nun den König gehöret hatten<br />

59. Koraal: Ich steh <strong>an</strong> deiner Krippen hier<br />

60. Ev<strong>an</strong>gelist: Und Gott befahl ihnen im Traum’<br />

61. Recitatief (tenor): So geht! Genug, mein Schatz geht nicht von hier<br />

62. Aria (tenor): Nun mögt ihr stolzen Feinde schrecken<br />

63. Recitatief (SATB): Was will der Höllen Schrecken nun<br />

64. Koraal: Nun seid ihr wohl gerochen<br />

4


Toelichting<br />

Op eerste kerstdag v<strong>an</strong> het jaar 1734 zit een enorme menigte v<strong>an</strong> kerkg<strong>an</strong>gers<br />

samengepakt in de Thomaskirche in Leipzig. Er staat iets bijzonders op het programma.<br />

Niet de gebruikelijke blijmoedige kerstc<strong>an</strong>tate is er door c<strong>an</strong>tor Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach<br />

ingestudeerd, zoals in de voorga<strong>an</strong>de jaren, maar een grootschalig werk in meerdere<br />

afleveringen, maar liefst zes: het Weihnachtsoratorium.<br />

Het is de vraag hoeveel a<strong>an</strong>wezigen het<br />

verschil opmerken. Wie is überhaupt in<br />

staat de muziek v<strong>an</strong> deze componerende<br />

professor na eenmalig beluisteren te<br />

bevatten? Laat sta<strong>an</strong> ineens zijn ingenieuze<br />

keukengeheimen te doorgronden.<br />

Indrukwekkende paukenslagen galmen er<br />

door de ruimte. Fluiten en hobo’s vallen in,<br />

gevolgd door schetterende trompetten en<br />

wervelende strijkers. In het tekstboekje dat<br />

de gelovigen bij de ing<strong>an</strong>g hebben gekocht,<br />

staat de tekst v<strong>an</strong> het openingskoor:<br />

‘Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage’. In<br />

de muziek heerst jubelstemming en niet de<br />

droefenis waarop Bach het patent heeft. Hier<br />

klinkt de blijdschap over de geboorte v<strong>an</strong><br />

Jezus Christus. Fluiten en hobo’s sta<strong>an</strong> voor<br />

het l<strong>an</strong>delijke karakter v<strong>an</strong> het verhaal, voor<br />

herders en herderinnen.<br />

Pragmatisme<br />

De vondsten en uitwerkingen klinken fris<br />

en origineel. Hoe k<strong>an</strong> het publiek weten, dat<br />

het hier luistert naar oude muziek, die Bach<br />

voor deze gelegenheid v<strong>an</strong> stal heeft gehaald<br />

en heeft bewerkt en v<strong>an</strong> een <strong>an</strong>dere tekst<br />

voorzien? Op de plek v<strong>an</strong> de paukenslagen<br />

v<strong>an</strong> nu had Bach in een vroegere versie<br />

v<strong>an</strong> deze muziek sta<strong>an</strong>: ‘Tönet ihr Pauken’,<br />

en op de tekst ‘auf, preiset die Tage’ stond<br />

voorheen: ‘Erschallet Trompeten’. Dat was<br />

in de c<strong>an</strong>tate Hercules auf dem Scheideweg<br />

BWV 2<strong>14</strong>, een werk gecomponeerd voor de<br />

verjaardag v<strong>an</strong> Maria Josefa, de keurvorstin<br />

v<strong>an</strong> Saksen en koningin v<strong>an</strong> Polen. Dezelfde<br />

muziek die c<strong>an</strong>tor Bach schreef voor een<br />

verjaardag v<strong>an</strong> de koninklijke familie leek<br />

hem ook geschikt voor het feest v<strong>an</strong> de<br />

geboorte v<strong>an</strong> de hemelkoning.<br />

Bach wilde door het<br />

omwerken v<strong>an</strong> oudere<br />

c<strong>an</strong>tates zijn kunst<br />

beschermen tegen<br />

vergetelheid.<br />

Velen zullen deze g<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> zaken misplaatst<br />

vinden en kunnen niet geloven dat Bach<br />

zo pragmatisch met zijn muziek omgaat.<br />

Daaronder zijn toch echte wetenschappers<br />

en Bachvorsers als Philipp Spitta en Charles<br />

S<strong>an</strong>ford Terry. Zij kunnen nauwelijks<br />

accepteren dat een kerkelijk werk uit een<br />

wereldlijk werk is voortgekomen. Geloof<br />

en vroomheid staat toch a<strong>an</strong> het begin<br />

v<strong>an</strong> alles? Zeker bij Bach. Slechts enkele<br />

ingewijden te midden v<strong>an</strong> het kerkvolk in de<br />

overvolle Thomaskirche zijn op de hoogte<br />

v<strong>an</strong> de harde feiten: zeker tachtig procent<br />

v<strong>an</strong> het Weihnachtsoratorium is afkomstig<br />

uit oudere verjaardagsc<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong> Bach.<br />

5


Toelichting<br />

Wie hem enigszins kent, weet dat deze<br />

c<strong>an</strong>tor niet h<strong>an</strong>delt uit gemakzucht, maar uit<br />

kwaliteitsbesef. Hij wil zijn vluchtige kunst<br />

slechts beschermen tegen vergetelheid<br />

en staat met zijn geniale techniek v<strong>an</strong> het<br />

omwerken, arr<strong>an</strong>geren, tr<strong>an</strong>sponeren in een<br />

traditie die dateert uit de renaiss<strong>an</strong>ce.<br />

Verdeeld over kerken en dagen<br />

De Leipziger kerkg<strong>an</strong>gers die de<br />

complete dubbele trilogie v<strong>an</strong> het<br />

Weihnachtsoratorium willen volgen, dienen<br />

de volgende zes dagen in hun agenda te<br />

reserveren: eerste kerstdag, tweede en derde<br />

kerstdag, het feest v<strong>an</strong> de besnijdenis v<strong>an</strong><br />

Christus (1 j<strong>an</strong>uari), de zondag na nieuwjaar<br />

(2 j<strong>an</strong>uari) en het feest v<strong>an</strong> epif<strong>an</strong>ie ofwel<br />

de openbaring (6 j<strong>an</strong>uari). Bel<strong>an</strong>gstellenden<br />

dienen zich verder te verplaatsen tussen<br />

de twee hoofdkerken in Leipzig, namelijk<br />

de Thomas- en Nikolaikirche, w<strong>an</strong>t de<br />

uitvoering v<strong>an</strong> alle zes c<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong><br />

het Weihnachtsoratorium zijn over die<br />

kerken verdeeld. Dit idee v<strong>an</strong> spreiding<br />

en verdeling v<strong>an</strong> de zes c<strong>an</strong>tates maakt<br />

dat een hedendaagse uitvoering meestal<br />

verdeeld wordt over meerdere avonden, of<br />

zich beperkt tot een selectie v<strong>an</strong> drie of vier<br />

c<strong>an</strong>tates op één avond. Dat alle zes c<strong>an</strong>tates<br />

op één avond worden uitgevoerd komt niet<br />

zo heel vaak voor.<br />

stralende en majesteitelijke D-groot en zijn<br />

bezet met een groot orkest met trompetten<br />

en pauken. De overige c<strong>an</strong>tates sta<strong>an</strong> in<br />

verw<strong>an</strong>te toonsoorten, zoals G-groot. Net<br />

als bij Bachs passies vormt een tekst uit het<br />

ev<strong>an</strong>gelie en verteld door een ev<strong>an</strong>gelist de<br />

rode draad. In dit geval fragmenten uit het<br />

ev<strong>an</strong>gelie v<strong>an</strong> Lukas 2:1,3-21 en Mattheus<br />

2:1-<strong>12</strong>. De uitingen en uitweidingen v<strong>an</strong><br />

individuele personen zijn toevertrouwd<br />

a<strong>an</strong> vocale solisten en die v<strong>an</strong> groepen, als<br />

herders, a<strong>an</strong> het koor.<br />

Majesteitelijk<br />

Bach verdeelde zijn Weihnachtsoratorium<br />

d<strong>an</strong> wel over zes c<strong>an</strong>tates en zes dagen,<br />

toch heeft het geheel geen verbrokkelde<br />

structuur, maar juist veel samenh<strong>an</strong>g en<br />

logica. De c<strong>an</strong>tates 1, 3 en 6 sta<strong>an</strong> alle in het<br />

6


Toelichting<br />

Kenmerken v<strong>an</strong> de c<strong>an</strong>tates<br />

C<strong>an</strong>tate I<br />

De negendelige eerste c<strong>an</strong>tate opent met<br />

een juichend en bruisend openingskoor.<br />

Verder zijn er nog twee koren gebaseerd<br />

op koraalmelodieën, twee aria’s en drie<br />

recitatieven. Bachkenner Alfred Dürr<br />

herkende in Bachs architectonische a<strong>an</strong>pak<br />

de opzet v<strong>an</strong> een schriftlezing (ev<strong>an</strong>gelist),<br />

een beschouwing (recitatief), een gebed<br />

(solo of aria) en een gemeentez<strong>an</strong>g (koor).<br />

C<strong>an</strong>tate II<br />

De vierdelige tweede c<strong>an</strong>tate is in alle<br />

opzichten wat bescheidener en begint met<br />

een heerlijk wiegende, rustieke engelenz<strong>an</strong>g,<br />

begeleid door een subtiel gekleurd<br />

instrumentarium v<strong>an</strong> twee fluiten en vier<br />

hobo’s.<br />

C<strong>an</strong>tate III<br />

In de derde c<strong>an</strong>tate sta<strong>an</strong> de stralende<br />

trompetten weer paraat. Hier wordt<br />

stilgesta<strong>an</strong> bij de a<strong>an</strong>bidding v<strong>an</strong> het<br />

Christuskind in de kribbe. Deze c<strong>an</strong>tate<br />

bevat een v<strong>an</strong> de mooiste gedeelten v<strong>an</strong><br />

het Weihnachtsoratorium, een aria die niet<br />

teruggaat op een oudere wereldlijke versie,<br />

maar door Bach nieuw werd gecomponeerd.<br />

C<strong>an</strong>tate IV<br />

In tegenstelling tot de <strong>an</strong>dere c<strong>an</strong>tates<br />

v<strong>an</strong> het Weihnachtsoratorium is de vierde<br />

c<strong>an</strong>tate, bestemd voor Nieuwjaarsdag en<br />

het feest v<strong>an</strong> de besnijdenis en naamgeving<br />

v<strong>an</strong> Jezus, beknopter v<strong>an</strong> opzet en kleiner<br />

bezet. A<strong>an</strong> het eind v<strong>an</strong> de c<strong>an</strong>tate staat<br />

een blijmoedig slotkoraal dat zin voor zin<br />

doorsneden wordt door instrumentale<br />

passages v<strong>an</strong> spr<strong>an</strong>kelende strijkers en<br />

heerlijk stralende hoorns.<br />

C<strong>an</strong>tate V<br />

In de vijfde c<strong>an</strong>tate voor de zondag na<br />

Nieuwjaar zijn de drie wijzen uit het oosten<br />

op zoek naar het Christuskind. Ond<strong>an</strong>ks de<br />

spaarzame instrumentatie met slechts twee<br />

hobo’s en strijkers wekt het uitgebreide<br />

openingskoor veel indruk. Verderop in<br />

de c<strong>an</strong>tate treedt het koor op als ‘turba’<br />

(menigte) v<strong>an</strong> waaruit de wijzen duidelijk<br />

hoorbaar roepen ‘Wo ist der neugeborne<br />

König der Juden?’<br />

C<strong>an</strong>tate VI<br />

In de elfdelige c<strong>an</strong>tate nr.6 wordt het verhaal<br />

v<strong>an</strong> de wijzen uit het Oosten uit de vijfde<br />

c<strong>an</strong>tate vervolgd, inclusief hun ontmoeting<br />

met koning Herodes, hun tocht naar<br />

Bethlehem en hun a<strong>an</strong>bidding bij de kribbe.<br />

De instrumentatie is opnieuw vol als in de<br />

eerste c<strong>an</strong>tate, maar zonder de fluiten. En<br />

weer is er een machtig openingskoor. Het<br />

geheel besluit stralend en geruststellend<br />

met een koraalkoor dat enkele malen wordt<br />

onderbroken door bijna lichtgevende<br />

orkestrefreinen met een virtuoze<br />

trompetsolo.<br />

Tekst toelichting: Clemens Romijn<br />

7


Liedteksten<br />

Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach<br />

Weihnachtsoratorium BWV 248<br />

I. Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage<br />

(eerste kerstdag)<br />

1. Koor<br />

Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage,<br />

Rühmet, was heute der Höchste get<strong>an</strong>!<br />

Lasset das Zagen, verb<strong>an</strong>net die Klage,<br />

Stimmet voll Jauchzen und Fröhlichkeit <strong>an</strong>!<br />

Dienet dem Höchsten mit herrlichen Chören,<br />

Laßt uns den Namen des Herrschers verehren!<br />

2. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Es begab sich aber zu der Zeit, daß ein<br />

Gebot von dem Kaiser Augusto ausging, daß<br />

alle Welt geschätzet würde. Und jederm<strong>an</strong>n<br />

ging, daß er sich schätzen ließe, ein jeglicher<br />

in seine Stadt. Da machte sich auch auf<br />

Joseph aus Galiliäa, aus der Stadt Nazareth,<br />

in das jüdische L<strong>an</strong>d zur Stadt David, die da<br />

heißet Bethlehem; darum, daß er von den<br />

Hause und Geschlechte David war, auf daß<br />

er sich schätzen ließe mit Maria, seinem<br />

vertrauten Weibe, die war schw<strong>an</strong>ger. Und<br />

als sie daselbst waren, kam die Zeit, daß sie<br />

gebären sollte.<br />

3. Recitatief, alt<br />

Nun wird mein liebster Bräutigam,<br />

Nun wird der Held aus Davids Stamm<br />

Zum Trost, sum Heil der Erden<br />

Einmal geboren werden.<br />

Nun wird der Stern aus Jakob scheinen,<br />

Sein Strahl bricht schon hervor.<br />

Auf, Zion, und verlasse nun das Weinen,<br />

Dein Wohl steigt hoch empor.<br />

4. Aria, alt<br />

Bereite dich, Zion, mit zärtlichen Trieben,<br />

Den Schönsten, den Liebsten bald bei dir zu<br />

sehn!<br />

Deine W<strong>an</strong>gen<br />

Müssen heut viel schöner pr<strong>an</strong>gen,<br />

Eile, den Bräutigam sehnlichst zu lieben!<br />

5. Koraal<br />

Wie soll ich dich empf<strong>an</strong>gen,<br />

Und wie begegn‘ ich dir?<br />

O aller Welt Verl<strong>an</strong>gen,<br />

O meiner Seelen Zier!<br />

O Jesu, Jesu, setze<br />

Mir selbst die Fackel bei,<br />

Damit, was dich ergötze,<br />

Mir kund und wissend sei.<br />

6. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und sie gebar ihren ersten Sohn, und<br />

wickelte ihn in Windeln und legte ihn in eine<br />

Krippen, denn sie hatten sonst keinen Raum<br />

in der Herberge.<br />

8


Liedteksten<br />

7. Koraal, sopra<strong>an</strong>, met recitatief, bas<br />

Er ist auf Erden kommen arm,<br />

Wer will die Liebe recht erhöhn,<br />

Die unser Heil<strong>an</strong>d vor uns hegt?<br />

Daß er unser sich erbarm,<br />

Ja, wer vermag es einzusehen,<br />

Wie ihn der Menschen Leid bewegt?<br />

Und in dem Himmel mache reich<br />

Des Höchsten Sohn kömmt in die Welt;<br />

Weil ihm iht Heil so wohl gefällt,<br />

Und seinen lieben Engeln gleich.<br />

So will er selbst als mensch geboren werden.<br />

Kyrieleis!<br />

8. Aria, bas<br />

Großer Herr, o starker König,<br />

Liebster Heil<strong>an</strong>d, o wie wenig<br />

Achtest du der Erden Pracht!<br />

Der die g<strong>an</strong>ze Welt erhält,<br />

Ihre Pracht und Zier erschaffen,<br />

Muß in harten Krippen schlafen.<br />

9. Koraal<br />

Ach mein herzliebes Jesulein,<br />

Mach dir ein rein s<strong>an</strong>ft Bettelein,<br />

Zu ruhn in meines Herzens Schrein,<br />

Daß ich nimmer vergesse dein!<br />

9


Liedteksten<br />

II.<br />

Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />

(tweede kerstdag)<br />

10. Sinfonia<br />

11. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />

auf dem Felde bei den Hürden, die hüteten<br />

des Nachts ihre Herde. Und siehe, des<br />

Herren Engel trat zu ihnen, und die Klarheit<br />

des Herren leuchtet um sie, und sie furchten<br />

sich sehr.<br />

<strong>12</strong>. Koraal<br />

Brich <strong>an</strong>, o schönes Morgenlicht,<br />

Und laß den Himmel tagen!<br />

Du Hirtenvolk, erschrecke nicht,<br />

Weil dir die Engel sagen,<br />

Daß dieses schwache Knäbelein<br />

Soll unser Trost und Freude sein,<br />

Dazu den Sat<strong>an</strong> zwingen<br />

Und letzlich Frieden bringen.<br />

13. Recitatief<br />

Ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und der Engel sprach zu ihnen;<br />

Der Engel<br />

Fürchtet euch nicht, siehe, ich verkündige<br />

euch große Freude, die allem Volke<br />

widerfahren wird. Denn euch ist heute der<br />

Heil<strong>an</strong>d geboren, welcher ist Christus, der<br />

Herr, in der Stadt David.<br />

<strong>14</strong>. Recitatief<br />

Was Gott dem Abraham verheißen,<br />

Das läßt er nun dem Hirtenchor<br />

Erfüllt erweisen,<br />

Ein Hirt hat alles das zuvor<br />

Von Gott erfahren müssen.<br />

Und nun muß auch Hirt die Tat,<br />

Was er damals versprochen hat,<br />

Zuerst erfüllet wissen.<br />

15. Aria, tenor<br />

Frohe Hirten, eilt, ach eilet,<br />

Eh‘ ihr euch zu l<strong>an</strong>g verweilet,<br />

Eilt, das holde Kind zu sehn.<br />

Geht, die Freude heißt zu schön,<br />

Sucht die Anmut zu gewinnen,<br />

Geht und labet Herz und Sinnen!<br />

16. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und das habt zum Zeichen: Ihr werdet finden<br />

das Kind in Windeln gewickelt und in einer<br />

Krippen liegen.<br />

17. Koraal<br />

Schaut hin, dort liegt im finstern Stall,<br />

Dess‘ Herrschaft gehet überall.<br />

Da Speise vormals sucht ein Rind,<br />

Da ruhet jetzt der Jungfrau‘n Kind.<br />

10


Liedteksten<br />

18. Recitatief, bas<br />

So geht denn hin, ihr Hirten, geht,<br />

Daß ihr das Wunder seht;<br />

Und findet ihr des Höchsten Sohn<br />

In einer harten Krippe liegen,<br />

So singet ihm bei seiner Wiegen<br />

Aus einem süßen Ton<br />

Und mit gesamtem Chor<br />

Dies Lied zur Ruhe vor!<br />

23. Koraal<br />

Wir singen dir in deinem Heer<br />

Aus aller Kraft Lob, Preis und Ehr,<br />

Daß du, o l<strong>an</strong>g gewünschter Gast,<br />

Dich nunmehr eingestellet hast.<br />

19. Aria, alt<br />

Schlafe, mein Liebster, genieße der Ruh,<br />

Wache nach diesem vor aller Gedeihen!<br />

Labe die Brust,<br />

Empfinde die Lust,<br />

Wo wir unser Herz erfreuen!<br />

20. Recitatief, Ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und alsobald war da bei dem Engel die<br />

Menge der himmlischen Heerscharen, die<br />

lobten Gott und sprachen:<br />

21. Koor<br />

Ehre sei Gott in der Höhe und Friede auf Erden<br />

und den Menschen ein Wohlgefallen.<br />

22. Recitatief, bas<br />

So recht, ihr Engel, jauchzt und singet,<br />

Daß es uns heut so schön gelinget!<br />

Auf denn! wir stimmen mit euch ein,<br />

Uns k<strong>an</strong>n es, so wie euch, erfreun.<br />

11


Liedteksten<br />

III. Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen<br />

(derde kerstdag)<br />

24. Koor<br />

Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen,<br />

Laß dir die matten Gesänge gefallen,<br />

Wenn dich dein Zion mit Psalmen erhöht!<br />

Höre der Herzen frohlockendes Preisen,<br />

Wenn wir dir jetzo die Erfurcht erweisen,<br />

Weil unsre Wohlfarht befestiget steht!<br />

25. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und da die Engel von ihnen gen Himmel<br />

fuhren, sprachen die Hirten unterein<strong>an</strong>der:<br />

26. Koor<br />

Lasset uns nun gehen gen Bethlehem und<br />

die Geschichte sehen, die da geschehen ist,<br />

die uns der Herr kundget<strong>an</strong> hat.<br />

27. Recitatief, bas<br />

Er hat sein Volk getröst‘,<br />

Er hat sein Israel erlöst,<br />

Die Hülf aus Zion hergesendet<br />

Und unser Leid geendet.<br />

Seht, Hirten, dies hat er get<strong>an</strong>;<br />

Geht, dieses trefft ihr <strong>an</strong>!<br />

28. Koraal<br />

Dies hat er alles uns get<strong>an</strong>,<br />

Sein groß Lieb zu zeigen <strong>an</strong>;<br />

Dess‘ frey sich alle Christenheit<br />

Und d<strong>an</strong>k ihm dess‘ in Ewigkeit.<br />

Kyrieleis!<br />

29. Aria Duetto, sopra<strong>an</strong> en bas<br />

Herr, dein Mitleid, dein Erbarmen<br />

Tröstet uns und macht uns frei.<br />

Deine holde Gunst und Liebe,<br />

Deine wundersamen Triebe<br />

Machen deine Vatertreu<br />

Wieder neu.<br />

30. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und sie kamen eilend und funden beide,<br />

Mariam und Joseph, dazu das Kind in der<br />

Krippe liegen. Da sie es aber gesehen hatten,<br />

breiteten sie das Wort aus, welches zu ihnen<br />

von diesem Kind gesaget war. Und alle, für<br />

die es kam, wunderten sich der Rede, die<br />

Ihnen die Hirten gesaget hatten. Maria aber<br />

behielt alle diese Worte und bewegte sie in<br />

ihrem Herzen.<br />

31. Aria, alt<br />

Schließe, mein Herze, dies selige Wunder,<br />

Fest in deinem Glauben ein!<br />

Lasse dies Wunder, die göttlichen Werke,<br />

Immer zur Stärke<br />

Deines schwachen Glaubens sein.<br />

<strong>12</strong>


Liedteksten<br />

32. Recitatief, Alt<br />

Ja, ja, mein Herz soll es bewahren,<br />

Was es <strong>an</strong> dieser holden Zeit<br />

Zu seiner Seligkeit<br />

Für sicheren Beweis erfahren.<br />

Koor da capo (24)<br />

Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen,<br />

etc.<br />

33. Koraal<br />

Ich will dich mit Fleiß bewahren<br />

Ich will dir<br />

Leben hier,<br />

Dir will ich abfahren,<br />

Mit dir will ich endlich schweben<br />

Voller Freud<br />

Ohne Zeit<br />

Dort im <strong>an</strong>dern Leben.<br />

34. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und die Hirten kehrten wieder um, preiseten<br />

und lobten Gott um alles, das sie gesehen<br />

und gehöret hatten, wie denn zu ihnen<br />

gesaget war.<br />

35. Koraal<br />

Seid froh dieweil,<br />

Daß euer Heil<br />

Ist hie ein Gott und auch ein Mensch geboren,<br />

Der, welcher ist<br />

Den Herr und Christ<br />

In Davids Stadt, von vielen auserkoren.<br />

13


Liedteksten<br />

IV. Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />

(nieuwjaarsdag)<br />

36. Koor<br />

Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />

Vor des Höchsten Gnadenthron!<br />

Gottes Sohn<br />

Will der Erden<br />

Heil<strong>an</strong>d und Erlöser werden,<br />

Gottes Sohn<br />

Dämpft der Feinde Wut und Toben.<br />

37. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und da acht Tage um waren, dass das Kind<br />

beschnitten würde, da ward sein Name<br />

genennet Jesus, welcher genennet war<br />

von dem Engel, ehe denn er im Mutterleibe<br />

empf<strong>an</strong>gen ward.<br />

38. Recitatief, bas met koraal, sopra<strong>an</strong><br />

Bas<br />

Imm<strong>an</strong>uel, o süßes Wort!<br />

Mein Jesus heißt mein Hort,<br />

Mein Jesus heißt mein Leben.<br />

Mein Jesus hat sich mir ergeben,<br />

Mein Jesus soll mir immerfort<br />

Vor meinen Augen schweben.<br />

Mein Jesus heißet meine Lust,<br />

Mein Jesus labet Herz und Brust.<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Jesu, du mein liebstes Leben,<br />

Bas<br />

Komm! Ich will dich mit Lust umfassen,<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Meiner Seelen Bräutigam,<br />

Bas<br />

Mein Herze soll dich nimmer lassen,<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Der du dich vor mich gegeben<br />

Bas<br />

Ach! So nimm mich zu dir!<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

An des bittern Kreuzes Stamm!<br />

Bas<br />

Auch in dem Sterben sollst du mir<br />

Das Allerliebste sein;<br />

In Not, Gefahr und Ungemach<br />

Seh ich dir sehnlichst nach.<br />

Was jagte mir zuletzt der Tod für Grauen ein?<br />

Mein Jesus! Wenn ich sterbe,<br />

So weiß ich, dass ich nicht verderbe.<br />

Dein Name steht in mir geschrieben,<br />

Der hat des Todes Furcht vertrieben.<br />

39. Aria, sopra<strong>an</strong><br />

Flößt, mein Heil<strong>an</strong>d, flößt dein Namen<br />

Auch den allerkleinsten Samen<br />

Jenes strengen Schreckens ein?<br />

Nein, du sagst ja selber nein. (Nein!)<br />

Sollt ich nun das Sterben scheuen?<br />

Nein, dein süßes Wort ist da!<br />

Oder sollt ich mich erfreuen?<br />

Ja, du Heil<strong>an</strong>d sprichst selbst ja. (Ja!)<br />

<strong>14</strong>


Liedteksten<br />

40. Recitatief bas, met koraal, sopra<strong>an</strong><br />

Bas<br />

Wohl<strong>an</strong>, dein Name soll allein<br />

In meinem Herzen sein!<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Jesu, meine Freud und Wonne,<br />

Meine Hoffnung, Schatz und Teil,<br />

Bas<br />

So will ich dich entzücket nennen,<br />

Wenn Brust und Herz zu dir vor Liebe<br />

brennen.<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Mein Erlösung, Schmuck und Heil,<br />

Hirt und König, Licht und Sonne,<br />

Bas<br />

Doch, Liebster, sage mir:<br />

Wie rühm ich dich, wie d<strong>an</strong>k ich dir?<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Ach! wie soll ich würdiglich,<br />

Mein Herr Jesu, preisen dich?<br />

42. Koraal<br />

Jesus richte mein Beginnen,<br />

Jesus bleibe stets bei mir,<br />

Jesus zäume mir die Sinnen,<br />

Jesus sei nur mein Begier,<br />

Jesus sei mir in Ged<strong>an</strong>ken,<br />

Jesu, lasse mich nicht w<strong>an</strong>ken!<br />

41. Aria, tenor<br />

Ich will nur dir zu Ehren leben,<br />

Mein Heil<strong>an</strong>d, gib mir Kraft und Mut,<br />

Dass es mein Herz recht eifrig tut!<br />

Stärke mich,<br />

Deine Gnade würdiglich<br />

Und mit D<strong>an</strong>ken zu erheben!<br />

15


Liedteksten<br />

V. Ehre sei dir, Gott, gesungen<br />

(zondag na Nieuwjaar)<br />

43. Koor<br />

Ehre sei dir, Gott, gesungen,<br />

Dir sei Lob und D<strong>an</strong>k bereit.<br />

Dich erhebet alle Welt,<br />

Weil dir unser Wohl gefällt, weil <strong>an</strong>heut<br />

Unser aller Wunsch gelungen,<br />

Weil uns dein Segen so herrlich erfreut.<br />

44. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Da Jesus geboren war zu Bethlehem im<br />

jüdischen L<strong>an</strong>de zur Zeit des Königes<br />

Herodis, siehe, da kamen die Weisen vom<br />

Morgenl<strong>an</strong>de gen Jerusalem und sprachen.<br />

45. Koor en recitatief alt<br />

Koor<br />

Wo ist der neugeborne König der Jüden?<br />

Alt<br />

Sucht ihn in meiner Brust,<br />

Hier wohnt er, mir und ihm zur Lust!<br />

Koor<br />

Wir haben seinen Stern gesehen im<br />

Morgenl<strong>an</strong>de und sind kommen, ihn <strong>an</strong>zubeten.<br />

Alt<br />

Wohl euch, die ihr dies Licht gesehen,<br />

Es ist zu eurem Heil geschehen!<br />

Mein Heil<strong>an</strong>d, du, du bist das Licht,<br />

Das auch den Heiden scheinen sollen,<br />

Und sie, sie kennen dich noch nicht,<br />

Als sie dich schon verehren wollen.<br />

Wie hell, wie klar muss nicht dein Schein,<br />

Geliebter Jesu, sein!<br />

46. Koraal<br />

Dein Gl<strong>an</strong>z all Finsternis verzehrt,<br />

Die trübe Nacht in Licht verkehrt.<br />

Leit uns auf deinen Wegen,<br />

Dass dein Gesicht<br />

Und herrlichs Licht<br />

Wir ewig schauen mögen!<br />

47. Aria, bas<br />

Erleucht auch meine finstre Sinnen,<br />

Erleuchte mein Herze<br />

Durch der Strahlen klaren Schein!<br />

Dein Wort soll mir die hellste Kerze<br />

In allen meinen Werken sein;<br />

Dies lässet die Seele nichts Böses beginnen.<br />

48. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Da das der König Herodes hörte, erschrak er<br />

und mit ihm das g<strong>an</strong>ze Jerusalem.<br />

49. Recitatief, alt<br />

Warum wollt ihr erschrecken?<br />

K<strong>an</strong>n meines Jesu Gegenwart euch solche<br />

Furcht erwecken?<br />

O! solltet ihr euch nicht<br />

Vielmehr darüber freuen,<br />

Weil er dadurch verspricht,<br />

Der Menschen Wohlfahrt zu verneuen.<br />

16


Liedteksten<br />

50. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und ließ versammlen alle Hohepriester<br />

und Schriftgelehrten unter dem Volk und<br />

erforschete von ihnen, wo Christus sollte<br />

geboren werden. Und sie sagten ihm: Zu<br />

Bethlehem im jüdischen L<strong>an</strong>de; denn also<br />

stehet geschrieben durch den Propheten:<br />

Und du Bethlehem im jüdischen L<strong>an</strong>de bist<br />

mitnichten die kleinest unter den Fürsten<br />

Juda; denn aus dir soll mir kommen der<br />

Herzog, der über mein Volk Israel ein Herr sei.<br />

53. Koraal<br />

Zwar ist solche Herzensstube<br />

Wohl kein schöner Fürstensaal,<br />

Sondern eine finstre Grube;<br />

Doch, sobald dein Gnadenstrahl<br />

In denselben nur wird blinken,<br />

Wird es voller Sonnen dünken.<br />

51. Terzett, sopra<strong>an</strong>, alt, tenor<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Ach, wenn wird die Zeit erscheinen?<br />

Tenor<br />

Ach, wenn kömmt der Trost der Seinen?<br />

Alt<br />

Schweigt, er ist schon würklich hier!<br />

Sopra<strong>an</strong> & tenor<br />

Jesu, ach so komm zu mir!<br />

52. Recitatief, alt<br />

Mein Liebster herrschet schon.<br />

Ein Herz, das seine Herrschaft liebet<br />

Und sich ihm g<strong>an</strong>z zu eigen gibet,<br />

Ist meines Jesu Thron.<br />

17


Liedteksten<br />

VI. Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben<br />

(Driekoningen)<br />

54. Koor<br />

Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben,<br />

So gib, daß wir im festen Glauben<br />

Nach deiner Macht und Hülfe sehn.<br />

Wir wollen dir allein vertrauen;<br />

So können wir den scharfen Klauen<br />

Des Feindes unversehrt entgehn.<br />

55. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Da berief Herodes die Weisen heimlich<br />

und erlernet mit Fleiß von ihnen, wenn der<br />

Stern erschienen wäre. Und weiset sie gen<br />

Bethlehem und sprach:<br />

Herodes<br />

Ziehet hin und forschet fleißig nach dem<br />

Kindlein, und wenn ihr‘s findet, sagt mir‘s<br />

wieder, daß ich auch komme und es <strong>an</strong>bete.<br />

56. Recitatief, sopra<strong>an</strong><br />

Du Falscher, suche nur den Herrn zu fällen,<br />

Nimm alle falsche List,<br />

Dem Heil<strong>an</strong>d nachzustellen;<br />

Der, dessen Kraft kein Mensch ermißt,<br />

Bleibt doch in sichrer H<strong>an</strong>d.<br />

Dein Herz, dein falsches Herz ist schon,<br />

Nebst aller seiner List, des Höchsten Sohn,<br />

Den du zu stürzen suchst, sehr wohl bek<strong>an</strong>nt.<br />

57. Aria, sopra<strong>an</strong><br />

Nur ein Wink von seinen Händen<br />

Stürzt ohnmächt‘ger Menschen Macht.<br />

Hier wird alle Kraft verlacht!<br />

Spricht der Höchste nur ein Wort,<br />

Seiner Feinde Stolz zo enden,<br />

Oh, so müssen sich sofort.<br />

Sterblicher Ged<strong>an</strong>ken wenden.<br />

58. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Als sie nun den König gehöret hatten,<br />

zogen sie hin. Und siehe, der Stern, den sie<br />

im Morgenl<strong>an</strong>de gesehen hatten, ging für<br />

ihnen hin, bis daß er kam, und stund obern<br />

über, da das Kindlein war. Da sie den Stern<br />

sahen, wurden sie hoch erfreuet und gingen<br />

in das Haus und funden das Kindlein mit<br />

Maria, seiner Mutter, und fielen nieder und<br />

beteten es <strong>an</strong> und täten ihre Schätze auf<br />

und schenkten ihm Gold, Weihrauch und<br />

Myrrhen.<br />

59. Koraal<br />

Ich steh <strong>an</strong> deiner Krippen hier,<br />

O Jesulein, mein Leben;<br />

Ich komme, bring und schenke dir,<br />

Was du mir hast gegeben.<br />

Nimm hin! es ist mein Geist und Sinn,<br />

Herz, Seel und Mut, nimm alles hin,<br />

Und laß dir‘s wohl gefallen!<br />

18


Liedteksten<br />

60. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />

Und Gott befahl ihnen im Traum, daß sie sich<br />

nicht sollten wieder zu Herodes lenken, und<br />

zogen durch einem <strong>an</strong>deren Weg wieder in<br />

ihr L<strong>an</strong>d.<br />

61. Recitatief, tenor<br />

So geht! Genug, mein Schatz geht nicht von<br />

hier,<br />

Er bleibet dabei mir,<br />

Ich will ihn auch nicht von mir lassen.<br />

Sein Arm wird mich aus Lieb<br />

Mit s<strong>an</strong>ftmutsvollem Trieb<br />

Und größter Zärtlichkeit umfassen;<br />

Er soll mein Bräutigam verbleiben,<br />

Ich will ihm Brust und Herz verschreiben.<br />

Ich weiß gewiß, er liebet mich,<br />

Mein Herz liebt ihn auch inniglich<br />

Und wird ihn ewig ehren.<br />

Was könnte mich nun für ein Feind<br />

Bei solchem Glück versehren?<br />

Du, Jesu, bist und bleibst mein Freund;<br />

Und werd ich ängstlich zu dir flehn;<br />

Herr, hilf! so laß mich Hilfe sehn.<br />

63. Recitatief, SATB<br />

Was will der Hölle Schrecken nun,<br />

Was will uns Welt und Sünde tun,<br />

Da wir in Jesu Händen ruhn?<br />

64. Koraal<br />

Nun seid ihr wohl gerochen<br />

An eurer Feinde Schar,<br />

Denn Christus hat zerbrochen,<br />

Was euch zuwider war.<br />

Tod, Teufel, Sünd und Hölle<br />

Sind g<strong>an</strong>z und gar geschwächt;<br />

Bei Gott hat seine Stelle<br />

Das menschliche Geschlecht.<br />

62. Aria, tenor<br />

Nun mögt ihr stolzen Feinde schrecken;<br />

Was könnt ihr mir für Furcht erwecken?<br />

Mein Schatz, mein Hort ist hier bei mir!<br />

Ich mögt euch noch so grimmig stellen,<br />

Droht nur, mich g<strong>an</strong>z und gar zu fällen,<br />

Doch seht! mein Heil<strong>an</strong>d wohnet hier.<br />

19


Biografieën<br />

Componist<br />

Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong><br />

Bach<br />

Het werk v<strong>an</strong> Joh<strong>an</strong>n<br />

Sebasti<strong>an</strong> Bach (1685 -<br />

1750) vormt zowel het<br />

hoogte- als het eindpunt<br />

v<strong>an</strong> de late barok. De<br />

in Eisenach geboren<br />

componist was actief in<br />

nagenoeg alle genres en<br />

werd voor latere generaties<br />

een ijkpunt en voorbeeld.<br />

Wohltemperiertes Klavier<br />

en Die Kunst der Fuge als<br />

de grootmeester v<strong>an</strong> de<br />

meerstemmige muziek wordt<br />

gezien, stond hij tijdens zijn<br />

leven in de eerste plaats<br />

bekend als musicus en<br />

orgelexpert.<br />

V<strong>an</strong>af achttienjarige leeftijd<br />

m<strong>an</strong>ifesteerde Bach zich als<br />

org<strong>an</strong>ist en kerkmusicus in<br />

Arnstadt en Mühlhausen<br />

Als hij na een vergelijkbare<br />

ba<strong>an</strong> in Weimar naar het hof<br />

v<strong>an</strong> Köthen vertrekt, houdt<br />

hij zich vooral bezig met<br />

instrumentale en wereldlijke<br />

muziek. Met de acceptatie<br />

v<strong>an</strong> de functie v<strong>an</strong> c<strong>an</strong>tor<br />

v<strong>an</strong> de Thomaskirche in<br />

1723 keert Bach weer terug<br />

naar de religieuze muziek.<br />

Hij schrijft er het merendeel<br />

v<strong>an</strong> zijn c<strong>an</strong>tates en de<br />

oratoria en passies. Hoewel<br />

Bach tegenwoordig mede<br />

d<strong>an</strong>kzij werken als het<br />

20


Biografieën<br />

21


Biografieën<br />

Uitvoerenden<br />

Yetzabel Arias<br />

Fern<strong>an</strong>dez<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

22<br />

foto: Ribaltaluce Studio<br />

Yetzabel Arias Fern<strong>an</strong>dez<br />

werd geboren in Hav<strong>an</strong>a,<br />

Cuba. Ze begon haar<br />

muzikale carrière met de<br />

studies cello en pi<strong>an</strong>o en<br />

studeerde vervolgens af in<br />

koordirectie en z<strong>an</strong>g a<strong>an</strong> het<br />

Superior Institute of Art in<br />

Hav<strong>an</strong>a.<br />

Een postdoctorale studie<br />

bracht haar naar Italië, Mila<strong>an</strong>.<br />

Hier volgde ze cursussen<br />

in 17e-eeuwse Italia<strong>an</strong>se<br />

muziekinterpretatie a<strong>an</strong> de<br />

Accademia Internazionale<br />

della Musica di Mil<strong>an</strong>o.<br />

Tegenwoordig studeert ze<br />

a<strong>an</strong> de M<strong>an</strong>ny Perez Vocal<br />

Studio in Miami, Florida.<br />

In 2013 begon ze haar<br />

samenwerking met Ton<br />

Koopm<strong>an</strong> en onder zijn leiding<br />

voerde ze onder <strong>an</strong>dere<br />

het Requiem v<strong>an</strong> Mozart en<br />

de Hohe Messe v<strong>an</strong> Bach<br />

uit. Ook was ze te horen in<br />

opera’s en vertolkte ze onder<br />

<strong>an</strong>dere de rol v<strong>an</strong> Elvira<br />

in Mozarts Don Giov<strong>an</strong>ni<br />

en Ross<strong>an</strong>e in Händels<br />

Aless<strong>an</strong>dro.<br />

Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald<br />

Alt (mezzosopra<strong>an</strong>)<br />

Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald is<br />

in Marburg a<strong>an</strong> de Lahn<br />

geboren. Na haar studie<br />

z<strong>an</strong>g in Saarbrücken,<br />

H<strong>an</strong>nover en Weimar was<br />

zij gedurende vier jaar<br />

vast ensemblelid bij het<br />

Deutschen Nationaltheater<br />

in Weimar.<br />

Gastengagementen voerden<br />

Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald onder<br />

<strong>an</strong>dere naar de operahuizen<br />

in Keulen, Stuttgart,<br />

H<strong>an</strong>nover, Wiesbaden,<br />

Toulouse, Bilbao, Basel en<br />

naar de Komische Oper<br />

Berlin.<br />

foto: Frederick Vidal<br />

Ze was soliste bij<br />

voora<strong>an</strong>sta<strong>an</strong>de orkesten<br />

waaronder het Gew<strong>an</strong>dhaus<br />

Orchester Leipzig, het<br />

Concertgebouworkest,<br />

het <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra, Musica Antiqua<br />

Köln en Ensemble Reson<strong>an</strong>z.<br />

Ze was winnares v<strong>an</strong> het<br />

Internationale Leipziger<br />

Bachwettbewerb en heeft<br />

een rijke schat a<strong>an</strong> ervaring<br />

op het gebied v<strong>an</strong> de<br />

historische uitvoerings-


Biografieën<br />

praktijk door de jarenl<strong>an</strong>ge<br />

samenwerking met<br />

dirigenten als Reinhard<br />

Goebel, Ton Koopm<strong>an</strong>,<br />

Andrea Marcon, Fabio Biondi,<br />

Konrad Junghänel, Christoph<br />

Spering en vele <strong>an</strong>deren.<br />

Tilm<strong>an</strong> Lichdi<br />

Tenor<br />

V<strong>an</strong> 2005 tot 2013<br />

was hij verbonden a<strong>an</strong><br />

het Staatstheater v<strong>an</strong><br />

Neurenberg, waar hij tal v<strong>an</strong><br />

rollen uit het klassieke en<br />

rom<strong>an</strong>tische operarepertoire<br />

zong. Zijn specialisme is<br />

echter de ev<strong>an</strong>gelistenpartij<br />

in de Passionen v<strong>an</strong> Bach.<br />

Lichdi trad op met dirigenten<br />

als Kent Nag<strong>an</strong>o, Bernard<br />

Labadie, Ton Koopm<strong>an</strong>, Martin<br />

Haselböck, Christoph Poppen,<br />

Claus Peter Flor en Michail<br />

Pletnev. Eerder nam hij deel<br />

a<strong>an</strong> de tournee naar Italië en<br />

Sp<strong>an</strong>je v<strong>an</strong> Ton Koopm<strong>an</strong> en<br />

diens <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra & <strong>Choir</strong>.<br />

samen met <strong>an</strong>dere bekende<br />

oude-muziekspecialisten,<br />

onder wie Fr<strong>an</strong>s Brüggen,<br />

Nikolaus Harnoncourt, René<br />

Jacobs, Philippe Herreweghe<br />

en Gustav Leonhardt.<br />

foto: Jutta Missbach<br />

Tilm<strong>an</strong> Lichdi groeide op in<br />

de omgeving v<strong>an</strong> Heilbronn,<br />

Duitsl<strong>an</strong>d. Na vier jaar<br />

trompetstudie ging hij<br />

z<strong>an</strong>g studeren bij Charlotte<br />

Lehm<strong>an</strong>n in Würzburg en<br />

sloot zijn opleiding met<br />

onderscheiding af.<br />

Klaus Mertens<br />

Bas<br />

Bas-bariton Klaus Mertens<br />

trad in de afgelopen<br />

decennia veelvuldig op en<br />

werkte mee a<strong>an</strong> meer d<strong>an</strong><br />

tweehonderd platen en cd’s.<br />

Als hechte muzikale partner<br />

v<strong>an</strong> Ton Koopm<strong>an</strong> was hij<br />

ook betrokken bij diens<br />

opnames v<strong>an</strong> alle c<strong>an</strong>tates<br />

v<strong>an</strong> Bach en Buxtehude.<br />

Klaus Mertens werkt<br />

daarnaast graag en veel<br />

foto: Gert Mothes<br />

Binnen zijn brede repertoire,<br />

dat ook hedendaagse<br />

muziek omvat, neemt het<br />

vocale werk v<strong>an</strong> Telem<strong>an</strong>n<br />

een speciale plaats in;<br />

in 2017 ontving Klaus<br />

Mertens de Georg-Philipp-<br />

Telem<strong>an</strong>n-Preis v<strong>an</strong> de stad<br />

Maagdenburg.<br />

23


Biografieën<br />

Ton Koopm<strong>an</strong><br />

Dirigent / orgel<br />

Ton Koopm<strong>an</strong> studeerde<br />

orgel, klavecimbel en<br />

muziekwetenschap in<br />

<strong>Amsterdam</strong>. Daarnaast<br />

ontwikkelde hij zich al<br />

vroeg als dirigent met een<br />

grote bel<strong>an</strong>gstelling voor en<br />

kennis v<strong>an</strong> het zeventiende<br />

en achttiende-eeuwse<br />

ensemblerepertoire.<br />

In 1979 richtte hij het<br />

<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra op, in 1992<br />

gevolgd door het <strong>Amsterdam</strong><br />

<strong>Baroque</strong> <strong>Choir</strong>. V<strong>an</strong> 1994 tot<br />

2004 heeft Ton Koopm<strong>an</strong><br />

met het ABO&C gewerkt a<strong>an</strong><br />

het uitvoeren en opnemen<br />

v<strong>an</strong> alle overgeleverde<br />

c<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong> Joh<strong>an</strong>n<br />

Sebasti<strong>an</strong> Bach. Voor dit<br />

bijzondere Bachproject<br />

werden hem verschillende<br />

prijzen toegekend, onder<br />

<strong>an</strong>dere de Deutsche<br />

Schallplattenpreis ‘Echo<br />

Klassik’, de BBC Award<br />

2008 en de Prix Hector<br />

Berlioz. Zijn volgende grote<br />

project was het uitvoeren<br />

en opnemen v<strong>an</strong> het gehele<br />

overgeleverde oeuvre<br />

24<br />

v<strong>an</strong> Dieterich Buxtehude,<br />

De editie bestaat uit 31<br />

cd’s, waarv<strong>an</strong> de laatste<br />

verscheen in 20<strong>14</strong>. Naast<br />

zijn werk voor het koor<br />

en orkest bleef Koopm<strong>an</strong><br />

zich ontwikkelen tot een<br />

internationaal gerespecteerd<br />

org<strong>an</strong>ist, klavecinist en<br />

dirigent en werkte hij<br />

als gastdirigent onder<br />

<strong>an</strong>dere samen met de<br />

Berliner Philharmoniker,<br />

New York Philharmonic en<br />

Symphonieorchester des<br />

Bayerischen Rundfunks. In<br />

het Bach-herdenkingsjaar<br />

2000 werd hem een<br />

eredoctoraat v<strong>an</strong> de<br />

Universiteit Utrecht<br />

verleend, v<strong>an</strong>wege zijn<br />

uitnemende bijdragen<br />

a<strong>an</strong> het onderzoek naar<br />

en de vertolking v<strong>an</strong> het<br />

religieuze oeuvre v<strong>an</strong><br />

Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach. In<br />

2006 ontving hij de Bachprijs<br />

v<strong>an</strong> de stad Leipzig.<br />

In 2010 ontving hij een<br />

ereprofessoraat a<strong>an</strong> de<br />

Anton Bruckner Universiteit<br />

in Linz. In 20<strong>12</strong> werd hem<br />

de Buxtehude-Preis v<strong>an</strong><br />

de stad Lübeck uitgereikt<br />

en in 20<strong>14</strong> ontving Ton<br />

Koopm<strong>an</strong> de Bach-prijs v<strong>an</strong><br />

de Royal Academy of Music<br />

in Londen. In 2016 ontving<br />

hij een ereprofessoraat<br />

a<strong>an</strong> de Musikhochschule<br />

Lübeck en werd hij Honorair<br />

Artistiek adviseur v<strong>an</strong><br />

Gu<strong>an</strong>gzhou Opera House. In<br />

2017 ontving Ton Koopm<strong>an</strong><br />

de Edison oeuvre award.<br />

Koopm<strong>an</strong> heeft ruim 25<br />

jaar lesgegeven a<strong>an</strong> het<br />

koninklijk conservatorium<br />

in Den Haag, is emeritus<br />

professor Universiteit<br />

Leiden, erelid v<strong>an</strong> de Royal<br />

Academy of Music in Londen<br />

en artistiek directeur v<strong>an</strong><br />

het Fr<strong>an</strong>se muziekfestival<br />

‘Itinéraire <strong>Baroque</strong>’. Dit jaar<br />

is hij voorzitter v<strong>an</strong> het Bach<br />

Archiv in Leipzig geworden.


Biografieën<br />

foto: Martina Simkovicova<br />

25


Biografieën<br />

<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra & <strong>Choir</strong><br />

Ton Koopm<strong>an</strong> richtte<br />

het <strong>Amsterdam</strong><br />

<strong>Baroque</strong> Orchestra op<br />

in 1979. Deze groep v<strong>an</strong><br />

internationaal vermaarde<br />

barok specialisten komt<br />

enkele malen per jaar<br />

samen om te werken a<strong>an</strong><br />

nieuwe programma’s. Het<br />

<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong> <strong>Choir</strong><br />

werd in 1992 opgericht.<br />

Het repertoire v<strong>an</strong> het orkest<br />

bestaat uit instrumentaal en<br />

vocaalinstrumentaal werk,<br />

gecomponeerd tussen 1600<br />

en 1791. Het <strong>Amsterdam</strong><br />

<strong>Baroque</strong> Orchestra & <strong>Choir</strong><br />

heeft opnames gemaakt<br />

v<strong>an</strong> alle bel<strong>an</strong>grijke<br />

barokke en klassieke<br />

werken, voor verschillende<br />

labels. Het orkest ontving<br />

daarvoor onder <strong>an</strong>dere<br />

The Gramophone Award,<br />

Diapason d’Or, 10-Repertoir,<br />

Stern des Monats-Fono<br />

Forum, de Prix Hector<br />

Berlioz en twee Edisons.<br />

Ton Koopm<strong>an</strong> richtte in<br />

maart 2003 zijn eigen label<br />

‘Antoine March<strong>an</strong>d’ op,<br />

een nieuw sublabel v<strong>an</strong><br />

‘Challenge Classics’, waarop<br />

26<br />

alle nieuwe opnames worden<br />

uitgebracht. Ton Koopm<strong>an</strong><br />

en het <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />

Orchestra & <strong>Choir</strong> zijn<br />

regelmatig te gast in de<br />

grote zalen v<strong>an</strong> Europa, de<br />

Verenigde Staten en Jap<strong>an</strong>.<br />

Koor:<br />

Sopra<strong>an</strong><br />

Amelia Berridge<br />

Martha Bosch<br />

Louise Moissonnié<br />

T<strong>an</strong>ja Obalski<br />

Rozemarijn Kalis<br />

Alt<br />

Peter de Groot (koorleider)<br />

Jonath<strong>an</strong> de Ceuster<br />

Clotilde C<strong>an</strong>tau<br />

Rob Cuppens<br />

Tenor<br />

Kier<strong>an</strong> White<br />

Henk Gunnem<strong>an</strong><br />

Chris Postuma<br />

Guido Groenl<strong>an</strong>d<br />

Bas<br />

H<strong>an</strong>s Wijers<br />

Jonathon Adams<br />

Jasper Schweppe<br />

Ralf Ernst<br />

Orkest:<br />

Viool 1<br />

Catherine M<strong>an</strong>son<br />

(concertmeester)<br />

Joseph T<strong>an</strong><br />

John Wilson Meyer<br />

Anna Ryu<br />

Rie Kimura<br />

Viool 2<br />

David Rabinovich<br />

Marc Cooper<br />

Liesbeth Nijs<br />

Karin Björk<br />

Altviool<br />

John Ma<br />

Yoshiko Morita<br />

Cello<br />

Werner Matzke<br />

Esmé de Vries<br />

Contrabas<br />

Michele Zeoli<br />

Traverso<br />

Wilbert Hazelzet<br />

Marion Moonen<br />

Hobo<br />

Antoine Torunczyk<br />

Nienke v<strong>an</strong> der Meulen<br />

Neven Lesage<br />

Lucile Tessier<br />

Fagot<br />

Wouter Verschuren


Biografieën<br />

foto: Foppe Schut<br />

Hoorn<br />

Thomas Müller<br />

Olivier Picon<br />

Trompet<br />

Nicolas Isabelle<br />

Steve Keavy<br />

Jonath<strong>an</strong> Impett<br />

Pauken<br />

Luuk Nagtegaal<br />

Orgel<br />

Kathryn Cok<br />

27


Verwacht<br />

Al Ayre Español<br />

Het Spa<strong>an</strong>se barokvuur<br />

Serie Oude<br />

Muziek<br />

Za 18 j<strong>an</strong> 2020<br />

Grote Zaal<br />

19.00 uur College<br />

20.15 uur Concert<br />

‘Er is geen betere m<strong>an</strong>ier om de Spa<strong>an</strong>se barok te ervaren’,<br />

schreef het voora<strong>an</strong>sta<strong>an</strong>de Engelse Gramophone over<br />

Al Ayre Español. Als dit Spa<strong>an</strong>se gezelschap d<strong>an</strong> ook<br />

nog een werk meeneemt v<strong>an</strong> José de Nebra, een v<strong>an</strong> de<br />

bel<strong>an</strong>grijkste Spa<strong>an</strong>se componisten uit de 17e eeuw, laait<br />

het vuur hoog op. De Italia<strong>an</strong>se <strong>Amsterdam</strong>mer Pietro<br />

Locatelli en de Londense Duitser Georg Friedrich Händel<br />

zorgen voor een internationaal referentiekader.<br />

Al dertig jaar benadrukt het door klavecinist Eduardo López<br />

B<strong>an</strong>zo opgerichte Al Ayre Español dat Sp<strong>an</strong>je naast Fr<strong>an</strong>krijk,<br />

Duitsl<strong>an</strong>d en Italië een eigen barokgeschiedenis heeft, met<br />

een geheel eigen Spa<strong>an</strong>s gekleurde stijl. Dat heeft al vele<br />

verrassende cd’s en concerten opgeleverd. Ook het Miserere<br />

v<strong>an</strong> José de Nebra is zo’n verrassing. Zeker als María Espada<br />

en Mari<strong>an</strong>ne Beate Kiell<strong>an</strong>d de solopartijen zingen.<br />

José de Nebra<br />

College: ‘De zegetocht v<strong>an</strong> de Napolita<strong>an</strong>se stijl in de 18e<br />

eeuw’ door J<strong>an</strong> V<strong>an</strong> den Bossche<br />

Een eeuw l<strong>an</strong>g domineerde de Napolita<strong>an</strong>se stijl de<br />

operahuizen v<strong>an</strong> Lissabon tot Petersburg. Maar ook buiten de<br />

opera waren de Napolita<strong>an</strong>se componisten toona<strong>an</strong>gevend.<br />

Het Stabat Mater v<strong>an</strong> Pergolesi kende talloze navolgers, o.a.<br />

Nebra in Madrid en Bach in Leipzig. De beroemde Fr<strong>an</strong>se<br />

Italië-reiziger Charles de Brosses noemde Napels in 1739 niet<br />

voor niks de muzikale wereldhoofdstad.<br />

Programma: Pietro Antonio Locatelli Sinfonia funebre<br />

Georg Friedrich Händel Sonate op. 5 nr. 4 / José de Nebra<br />

Miserere<br />

28


Verwacht<br />

Serie Pi<strong>an</strong>o<br />

Vr 7 feb 2020<br />

Grote Zaal<br />

20.15 uur<br />

Angela Hewitt<br />

Bachs Goldbergvariaties<br />

Een ‘heroïsche onderneming’ noemde The Independent<br />

de Bach-Odyssee v<strong>an</strong> Angela Hewitt. In de Londense<br />

Wigmore Hall brengt zij over verschillende seizoenen<br />

verspreid alle klavierwerken v<strong>an</strong> Bach. Vorig seizoen<br />

maakte ze de oversteek naar het Muziekgebouw voor<br />

Das wohltemperierte Klavier. Deze keer komt ze met<br />

Bachs beroemde Goldbergvariaties, het werk dat ze al<br />

twee keer opnam voor Hyperion. ‘Haar meesterschap is<br />

exemplarisch’, schreef Gramophone bewonderend.<br />

De Goldbergvariaties, de aria met dertig ‘Veränderungen’,<br />

zouden zijn ontsta<strong>an</strong> op verzoek v<strong>an</strong> Graaf Von Keyserlingk.<br />

Hij bestreed zijn slapeloosheid door zijn klavecinist Joh<strong>an</strong>n<br />

Gottlieb Goldberg delen uit Bachs Goldbergvariaties te<br />

laten spelen. Een mooi verzinsel v<strong>an</strong> de eerste Bachbiograaf<br />

Forkel. Bach gaf de Goldbergvariaties in 1741<br />

gewoon en zonder opdracht uit als de laatste Clavier-Übung<br />

‘voor liefhebbers ter verstrooiing v<strong>an</strong> hun gemoed.’ En<br />

slapeloosheid valt er ook niet mee te bestrijden. Wie Angela<br />

Hewitt de Goldbergvariaties hoort spelen, blijft klaarwakker.<br />

Angela Hewitt<br />

foto: Peter Hundert<br />

Programma: Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach Goldbergvariaties<br />

TIP: Op donderdag 6 februari geeft Angela Hewitt v<strong>an</strong> 13.30 - 17.00<br />

uur een masterclass a<strong>an</strong> drie talentvolle pi<strong>an</strong>isten. Alle drie wonnen<br />

tijdens de 7e YPF Pi<strong>an</strong>o Competition in <strong>2019</strong> in hun leeftijdscategorie<br />

een prijs voor hun uitvoering v<strong>an</strong> een suite of partita v<strong>an</strong> Bach.<br />

29


Verwacht<br />

December <strong>2019</strong><br />

vr 20 dec / 20.15 uur<br />

Música Tempr<strong>an</strong>a<br />

Misa Criolla<br />

za 4 j<strong>an</strong> / 20.30 uur<br />

FIBER X The Rest is Noise<br />

Robert Henke + Nkisi &<br />

Charlie Hope<br />

zo 15 dec / 13.00 uur /<br />

Atriumzaal<br />

Workshop SoundLAB<br />

Voor kinderen (7+) met<br />

volwassenen<br />

zo 15 dec / 15.00 uur<br />

Nederl<strong>an</strong>dse Bachvereniging<br />

Mariavespers<br />

zo 15 dec / 20.30 uur<br />

Kurt Elling<br />

The Beautiful Day | Kurt<br />

Elling Sings Christmas<br />

di 17 dec / 20.15 uur<br />

Stille Nacht am Silbersee<br />

Bezinning met Glenn Helberg<br />

wo 18 dec / 20.15 uur<br />

Liza Ferschtm<strong>an</strong> +<br />

Enrico Pace<br />

V<strong>an</strong> Beethoven tot Enescu<br />

do 19 dec / <strong>12</strong>.30 uur<br />

Lunchconcert<br />

i.s.m. Conservatorium v<strong>an</strong><br />

<strong>Amsterdam</strong><br />

do 19 dec / 20.15 uur<br />

Ensemble Reson<strong>an</strong>z<br />

Het alternatieve<br />

Weihnachtsoratorium<br />

za 21 dec / 20.15 uur<br />

Concerto Copenhagen<br />

Italia<strong>an</strong>se kerstconcerten<br />

ma 23 dec / 15.00 + 19.30 uur<br />

Nieuw Vocaal <strong>Amsterdam</strong> +<br />

Holl<strong>an</strong>d <strong>Baroque</strong><br />

Kerstspel<br />

di 24 dec / 11.30 + 15.00 uur<br />

Nieuw Vocaal <strong>Amsterdam</strong> +<br />

Holl<strong>an</strong>d <strong>Baroque</strong><br />

Kerstspel<br />

za 28 dec / 19.30 uur<br />

Calefax<br />

PAN <strong>2019</strong><br />

di 31 dec / 20.30 uur<br />

Oud & Nieuw<br />

Daverend feest en muzikaal<br />

vuurwerk i.s.m. Bimhuis en<br />

Asko|Schönberg<br />

J<strong>an</strong>uari 2020<br />

vr 3 j<strong>an</strong> / 13.00 uur<br />

Workshop SoundLAB /<br />

Groove Special<br />

Voor kinderen (7+) met<br />

volwassenen. I.s.m. Bimhuis<br />

zo 5 j<strong>an</strong> / 15.00 uur<br />

Dudok Quartet GT<br />

Wat is het geheim v<strong>an</strong> het<br />

strijkkwartet? (8+)<br />

W<strong>an</strong>naSwing<br />

Op de kade voor het<br />

Muziekgebouw staat de<br />

interactieve muziekinstallatie<br />

W<strong>an</strong>naSwing v<strong>an</strong> theatermaakster<br />

Caecilia Thunissen<br />

en scenograaf J<strong>an</strong> Boiten. Acht<br />

schommels sturen composities<br />

a<strong>an</strong> v<strong>an</strong> hedendaagse<br />

componisten als Joey Roukens,<br />

Mayke Nas en Rob Zuidam.<br />

Zie voor meer informatie<br />

muziekgebouw.nl/w<strong>an</strong>naswing<br />

Huil v<strong>an</strong> de Wolff<br />

Elke 22e v<strong>an</strong> de ma<strong>an</strong>d<br />

klinkt om 20.00 uur het<br />

geluidsmonument Huil v<strong>an</strong> de<br />

Wolff v<strong>an</strong> Martijn Padding ter<br />

herinnering a<strong>an</strong> oprichter v<strong>an</strong><br />

het Muziekgebouw J<strong>an</strong> Wolff<br />

(1941 - 20<strong>12</strong>). Zie voor meer<br />

informatie muziekgebouw. nl/<br />

huilv<strong>an</strong>dewolfff<br />

Geheimtips<br />

Bijzondere concerten<br />

die je niet mag missen<br />

30


Foto: Erik v<strong>an</strong> Gurp<br />

4’33 gr<strong>an</strong>d café<br />

Kom voor het concert eten in<br />

Gr<strong>an</strong>d café 4’33. Reserveren:<br />

020 788 2090 of 433gr<strong>an</strong>dcafe.nl.<br />

Bij de prijs inbegrepen<br />

Reververingskosten en garderobe<br />

zijn bij de kaartprijs inbegrepen.<br />

Ook een pauzedr<strong>an</strong>kje, tenzij <strong>an</strong>ders<br />

vermeld op uw concertkaartje.<br />

Bij concerten zonder pauze sta<strong>an</strong><br />

dr<strong>an</strong>kjes klaar na afloop v<strong>an</strong> het<br />

concert.<br />

Rondom het concert<br />

- Na a<strong>an</strong>v<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> het concert heeft<br />

u geen toeg<strong>an</strong>g meer tot de zaal.<br />

- Zet uw mobiele telefoon uit voor<br />

a<strong>an</strong>v<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> het concert.<br />

- Het maken v<strong>an</strong> beeld- of geluidsopnamen<br />

in de zaal alleen met<br />

schriftelijke toestemming.<br />

- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />

zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />

Steun het Muziekgebouw<br />

Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />

ten dele onze kosten. Word vriend<br />

of doneer: met uw extra steun<br />

kunnen we concerten op het<br />

hoogste niveau blijven org<strong>an</strong>iseren.<br />

Meer informatie:<br />

muziekgebouw.nl/steunons<br />

Op de hoogte blijven?<br />

Blijf op de hoogte v<strong>an</strong> nieuw geboekte<br />

concerten of <strong>an</strong>der nieuws.<br />

Volg ons via onze e-nieuwsbrief<br />

(a<strong>an</strong>melden op muziekgebouw.nl),<br />

Facebook, Twitter of Instagram.<br />

D<strong>an</strong>k!<br />

Wij kunnen niet zonder de steun v<strong>an</strong><br />

onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />

v<strong>an</strong> het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />

daarvoor zeer erkentelijk.<br />

Druk binnenwerk<br />

31

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!