2019 12 14 Amsterdam Baroque Ochestra an Choir
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Za <strong>14</strong> dec <strong>2019</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.30 uur<br />
Kerst in het<br />
Muziekgebouw<br />
<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra <strong>an</strong>d <strong>Choir</strong><br />
Weihnachtsoratorium<br />
Het gratis beschikbaar stellen v<strong>an</strong> dit digitale<br />
programmaboekje is een extra service<br />
ter voorbereiding op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />
tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />
<strong>an</strong>dere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat d<strong>an</strong>k.
Programma<br />
<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra <strong>an</strong>d <strong>Choir</strong><br />
Weihnachtsoratorium<br />
Kerst in het<br />
Muziekgebouw<br />
Za <strong>14</strong> dec <strong>2019</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.30 - 22.45 uur<br />
ca. 80 minuten voor de pauze<br />
ca. 75 minuten na de pauze<br />
Ton Koopm<strong>an</strong> dirigent<br />
Yetzabel Arias Fern<strong>an</strong>dez sopra<strong>an</strong><br />
Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald alt (mezzosopra<strong>an</strong>)<br />
Tilm<strong>an</strong> Lichdi tenor<br />
Klaus Mertens bas<br />
Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach (1685 - 1750)<br />
Weihnachtsoratorium BWV 248 (1734-35)<br />
Bent u niet vergeten uw mobiele<br />
telefoon uit te zetten?<br />
D<strong>an</strong>k u wel.<br />
2
Programma<br />
I. Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage (eerste kerstdag)<br />
1. Koor: Jauchzet, frohlocket, auf preiset die Tage<br />
2. Ev<strong>an</strong>gelist: Es begab sich aber zu der Zeit<br />
3. Recitatief (alt): Nun wird mein liebster Bräutigam<br />
4. Aria (alt): Bereite dich, Zion, mit zärtlichen Trieben<br />
5. Koraal: Wie soll ich dich empf<strong>an</strong>gen?<br />
6. Ev<strong>an</strong>gelist: Und sie gebar ihren ersten Sohn<br />
7. Koraal, recitatief (sopra<strong>an</strong>, bas): Er ist auf Erden kommen arm<br />
8. Aria (bas): Großer Herr, o starker König<br />
9. Koraal: Ach mein herzliebes Jesulein<br />
II.<br />
Und es waren Hirten in derselben Gegend (tweede kerstdag)<br />
10. Sinfonia<br />
11. Ev<strong>an</strong>gelist: Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />
<strong>12</strong>. Koraal: Brich <strong>an</strong>, o schönes Morgenlicht.<br />
13. Ev<strong>an</strong>gelist, engel (sopra<strong>an</strong>): Und der Engel sprach zu ihnen<br />
<strong>14</strong>. Recitatief (bas): Was Gott dem Abraham verheißen<br />
15. Aria (tenor): Frohe Hirten, eilt, ach eilet<br />
16. Ev<strong>an</strong>gelist: Und das habt zum Zeichen<br />
17. Koraal: Schaut hin, dort liegt im finstern Stall<br />
18. Recitatief (bas): So geht denn hin, ihr Hirten, geht<br />
19. Aria (alt): Schlafe, mein Liebster, genieße der Ruh<br />
20. Ev<strong>an</strong>gelist: Und alsobald war da bei dem Engel die<br />
21. Koor: Ehre sei Gott in der Höhe<br />
22. Recitatief (bas): So recht, ihr Engel, jauchzt und singet<br />
23. Koraal: Wir singen dir in deinem Heer<br />
III. Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen (derde kerstdag)<br />
24. Koor: Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen<br />
25. Ev<strong>an</strong>gelist: Und da die Engel von ihnen<br />
26. Koor: Lasset uns nun gehen gen Bethlehem<br />
27. Recitatief (bas): Er hat sein Volk getröst<br />
28. Koraal: Dies hat er alles uns get<strong>an</strong><br />
29. Aria Duetto (sopra<strong>an</strong>, bas): Herr, dein Mitleid, dein Erbarmen<br />
30. Ev<strong>an</strong>gelist: Und sie kamen eilend und funden beide<br />
31. Aria (alt): Schließe, mein Herze, dies selige Wunder<br />
32. Recitatief (alt): Ja, ja, mein Herz soll es bewahren<br />
33. Koraal: Ich will dich mit Fleiß bewahren<br />
34. Ev<strong>an</strong>gelist: Und die Hirten kehrten wieder um<br />
35. Koraal: Seid froh dieweil<br />
Koor da capo: Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen (24)<br />
Pauze<br />
3
Programma<br />
IV. Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben (nieuwjaarsdag)<br />
36. Koor: Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />
37. Ev<strong>an</strong>gelist: Und da acht Tage um waren<br />
38. Recitatief met koraal (sopra<strong>an</strong>, bas):<br />
Imm<strong>an</strong>uel, o süßes Wort – Jesu, du mein liebstes Leben<br />
39. Aria (sopra<strong>an</strong>, echo sopra<strong>an</strong>): Flößt, mein Heil<strong>an</strong>d, flößt dein Namen<br />
40. Recitatief met koraal (sopra<strong>an</strong>, bas):<br />
Wohl<strong>an</strong>! dein Name soll allein – Jesu, meine Freud’ und Wonne<br />
41. Aria (tenor): Ich will nur dir zu Ehren leben<br />
42. Koraal: Jesus richte mein Beginnen<br />
V. Ehre sei dir, Gott, gesungen (zondag na Nieuwjaar)<br />
43. Koor: Ehre sei dir, Gott, gesungen<br />
44. Ev<strong>an</strong>gelist: Da Jesus geboren war zu Bethlehem<br />
45. Koor en recitatief (alt): Wo ist der neugeborne König der Jüden?<br />
46. Koraal: Dein Gl<strong>an</strong>z all’ Finsternis verzehrt<br />
47. Aria (bas): Erleucht’ auch meine finstre Sinnen<br />
48. Ev<strong>an</strong>gelist: Da das der König Herodes hörte<br />
49. Recitatief (alt): Warum wollt ihr erschrecken<br />
50. Ev<strong>an</strong>gelist: Und ließ versammeln alle Hohenpriester<br />
51. Terzett (sopra<strong>an</strong>, alt, tenor): Ach, w<strong>an</strong>n wird die Zeit erscheinen?<br />
52. Recitatief (alt): Mein Liebster herrschet schon<br />
53. Koraal: Zwar ist solche Herzensstube<br />
VI. Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben (Driekoningen)<br />
54. Koor: Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben<br />
55. Ev<strong>an</strong>gelist: Da berief Herodes die Weisen heimlich<br />
56. Recitatief (sopra<strong>an</strong>): Du Falscher, suchet nur den Herrn zu fällen<br />
57. Aria (sopra<strong>an</strong>): Nur ein Wink von seinen Händen<br />
58. Ev<strong>an</strong>gelist: Als sie nun den König gehöret hatten<br />
59. Koraal: Ich steh <strong>an</strong> deiner Krippen hier<br />
60. Ev<strong>an</strong>gelist: Und Gott befahl ihnen im Traum’<br />
61. Recitatief (tenor): So geht! Genug, mein Schatz geht nicht von hier<br />
62. Aria (tenor): Nun mögt ihr stolzen Feinde schrecken<br />
63. Recitatief (SATB): Was will der Höllen Schrecken nun<br />
64. Koraal: Nun seid ihr wohl gerochen<br />
4
Toelichting<br />
Op eerste kerstdag v<strong>an</strong> het jaar 1734 zit een enorme menigte v<strong>an</strong> kerkg<strong>an</strong>gers<br />
samengepakt in de Thomaskirche in Leipzig. Er staat iets bijzonders op het programma.<br />
Niet de gebruikelijke blijmoedige kerstc<strong>an</strong>tate is er door c<strong>an</strong>tor Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach<br />
ingestudeerd, zoals in de voorga<strong>an</strong>de jaren, maar een grootschalig werk in meerdere<br />
afleveringen, maar liefst zes: het Weihnachtsoratorium.<br />
Het is de vraag hoeveel a<strong>an</strong>wezigen het<br />
verschil opmerken. Wie is überhaupt in<br />
staat de muziek v<strong>an</strong> deze componerende<br />
professor na eenmalig beluisteren te<br />
bevatten? Laat sta<strong>an</strong> ineens zijn ingenieuze<br />
keukengeheimen te doorgronden.<br />
Indrukwekkende paukenslagen galmen er<br />
door de ruimte. Fluiten en hobo’s vallen in,<br />
gevolgd door schetterende trompetten en<br />
wervelende strijkers. In het tekstboekje dat<br />
de gelovigen bij de ing<strong>an</strong>g hebben gekocht,<br />
staat de tekst v<strong>an</strong> het openingskoor:<br />
‘Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage’. In<br />
de muziek heerst jubelstemming en niet de<br />
droefenis waarop Bach het patent heeft. Hier<br />
klinkt de blijdschap over de geboorte v<strong>an</strong><br />
Jezus Christus. Fluiten en hobo’s sta<strong>an</strong> voor<br />
het l<strong>an</strong>delijke karakter v<strong>an</strong> het verhaal, voor<br />
herders en herderinnen.<br />
Pragmatisme<br />
De vondsten en uitwerkingen klinken fris<br />
en origineel. Hoe k<strong>an</strong> het publiek weten, dat<br />
het hier luistert naar oude muziek, die Bach<br />
voor deze gelegenheid v<strong>an</strong> stal heeft gehaald<br />
en heeft bewerkt en v<strong>an</strong> een <strong>an</strong>dere tekst<br />
voorzien? Op de plek v<strong>an</strong> de paukenslagen<br />
v<strong>an</strong> nu had Bach in een vroegere versie<br />
v<strong>an</strong> deze muziek sta<strong>an</strong>: ‘Tönet ihr Pauken’,<br />
en op de tekst ‘auf, preiset die Tage’ stond<br />
voorheen: ‘Erschallet Trompeten’. Dat was<br />
in de c<strong>an</strong>tate Hercules auf dem Scheideweg<br />
BWV 2<strong>14</strong>, een werk gecomponeerd voor de<br />
verjaardag v<strong>an</strong> Maria Josefa, de keurvorstin<br />
v<strong>an</strong> Saksen en koningin v<strong>an</strong> Polen. Dezelfde<br />
muziek die c<strong>an</strong>tor Bach schreef voor een<br />
verjaardag v<strong>an</strong> de koninklijke familie leek<br />
hem ook geschikt voor het feest v<strong>an</strong> de<br />
geboorte v<strong>an</strong> de hemelkoning.<br />
Bach wilde door het<br />
omwerken v<strong>an</strong> oudere<br />
c<strong>an</strong>tates zijn kunst<br />
beschermen tegen<br />
vergetelheid.<br />
Velen zullen deze g<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> zaken misplaatst<br />
vinden en kunnen niet geloven dat Bach<br />
zo pragmatisch met zijn muziek omgaat.<br />
Daaronder zijn toch echte wetenschappers<br />
en Bachvorsers als Philipp Spitta en Charles<br />
S<strong>an</strong>ford Terry. Zij kunnen nauwelijks<br />
accepteren dat een kerkelijk werk uit een<br />
wereldlijk werk is voortgekomen. Geloof<br />
en vroomheid staat toch a<strong>an</strong> het begin<br />
v<strong>an</strong> alles? Zeker bij Bach. Slechts enkele<br />
ingewijden te midden v<strong>an</strong> het kerkvolk in de<br />
overvolle Thomaskirche zijn op de hoogte<br />
v<strong>an</strong> de harde feiten: zeker tachtig procent<br />
v<strong>an</strong> het Weihnachtsoratorium is afkomstig<br />
uit oudere verjaardagsc<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong> Bach.<br />
5
Toelichting<br />
Wie hem enigszins kent, weet dat deze<br />
c<strong>an</strong>tor niet h<strong>an</strong>delt uit gemakzucht, maar uit<br />
kwaliteitsbesef. Hij wil zijn vluchtige kunst<br />
slechts beschermen tegen vergetelheid<br />
en staat met zijn geniale techniek v<strong>an</strong> het<br />
omwerken, arr<strong>an</strong>geren, tr<strong>an</strong>sponeren in een<br />
traditie die dateert uit de renaiss<strong>an</strong>ce.<br />
Verdeeld over kerken en dagen<br />
De Leipziger kerkg<strong>an</strong>gers die de<br />
complete dubbele trilogie v<strong>an</strong> het<br />
Weihnachtsoratorium willen volgen, dienen<br />
de volgende zes dagen in hun agenda te<br />
reserveren: eerste kerstdag, tweede en derde<br />
kerstdag, het feest v<strong>an</strong> de besnijdenis v<strong>an</strong><br />
Christus (1 j<strong>an</strong>uari), de zondag na nieuwjaar<br />
(2 j<strong>an</strong>uari) en het feest v<strong>an</strong> epif<strong>an</strong>ie ofwel<br />
de openbaring (6 j<strong>an</strong>uari). Bel<strong>an</strong>gstellenden<br />
dienen zich verder te verplaatsen tussen<br />
de twee hoofdkerken in Leipzig, namelijk<br />
de Thomas- en Nikolaikirche, w<strong>an</strong>t de<br />
uitvoering v<strong>an</strong> alle zes c<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong><br />
het Weihnachtsoratorium zijn over die<br />
kerken verdeeld. Dit idee v<strong>an</strong> spreiding<br />
en verdeling v<strong>an</strong> de zes c<strong>an</strong>tates maakt<br />
dat een hedendaagse uitvoering meestal<br />
verdeeld wordt over meerdere avonden, of<br />
zich beperkt tot een selectie v<strong>an</strong> drie of vier<br />
c<strong>an</strong>tates op één avond. Dat alle zes c<strong>an</strong>tates<br />
op één avond worden uitgevoerd komt niet<br />
zo heel vaak voor.<br />
stralende en majesteitelijke D-groot en zijn<br />
bezet met een groot orkest met trompetten<br />
en pauken. De overige c<strong>an</strong>tates sta<strong>an</strong> in<br />
verw<strong>an</strong>te toonsoorten, zoals G-groot. Net<br />
als bij Bachs passies vormt een tekst uit het<br />
ev<strong>an</strong>gelie en verteld door een ev<strong>an</strong>gelist de<br />
rode draad. In dit geval fragmenten uit het<br />
ev<strong>an</strong>gelie v<strong>an</strong> Lukas 2:1,3-21 en Mattheus<br />
2:1-<strong>12</strong>. De uitingen en uitweidingen v<strong>an</strong><br />
individuele personen zijn toevertrouwd<br />
a<strong>an</strong> vocale solisten en die v<strong>an</strong> groepen, als<br />
herders, a<strong>an</strong> het koor.<br />
Majesteitelijk<br />
Bach verdeelde zijn Weihnachtsoratorium<br />
d<strong>an</strong> wel over zes c<strong>an</strong>tates en zes dagen,<br />
toch heeft het geheel geen verbrokkelde<br />
structuur, maar juist veel samenh<strong>an</strong>g en<br />
logica. De c<strong>an</strong>tates 1, 3 en 6 sta<strong>an</strong> alle in het<br />
6
Toelichting<br />
Kenmerken v<strong>an</strong> de c<strong>an</strong>tates<br />
C<strong>an</strong>tate I<br />
De negendelige eerste c<strong>an</strong>tate opent met<br />
een juichend en bruisend openingskoor.<br />
Verder zijn er nog twee koren gebaseerd<br />
op koraalmelodieën, twee aria’s en drie<br />
recitatieven. Bachkenner Alfred Dürr<br />
herkende in Bachs architectonische a<strong>an</strong>pak<br />
de opzet v<strong>an</strong> een schriftlezing (ev<strong>an</strong>gelist),<br />
een beschouwing (recitatief), een gebed<br />
(solo of aria) en een gemeentez<strong>an</strong>g (koor).<br />
C<strong>an</strong>tate II<br />
De vierdelige tweede c<strong>an</strong>tate is in alle<br />
opzichten wat bescheidener en begint met<br />
een heerlijk wiegende, rustieke engelenz<strong>an</strong>g,<br />
begeleid door een subtiel gekleurd<br />
instrumentarium v<strong>an</strong> twee fluiten en vier<br />
hobo’s.<br />
C<strong>an</strong>tate III<br />
In de derde c<strong>an</strong>tate sta<strong>an</strong> de stralende<br />
trompetten weer paraat. Hier wordt<br />
stilgesta<strong>an</strong> bij de a<strong>an</strong>bidding v<strong>an</strong> het<br />
Christuskind in de kribbe. Deze c<strong>an</strong>tate<br />
bevat een v<strong>an</strong> de mooiste gedeelten v<strong>an</strong><br />
het Weihnachtsoratorium, een aria die niet<br />
teruggaat op een oudere wereldlijke versie,<br />
maar door Bach nieuw werd gecomponeerd.<br />
C<strong>an</strong>tate IV<br />
In tegenstelling tot de <strong>an</strong>dere c<strong>an</strong>tates<br />
v<strong>an</strong> het Weihnachtsoratorium is de vierde<br />
c<strong>an</strong>tate, bestemd voor Nieuwjaarsdag en<br />
het feest v<strong>an</strong> de besnijdenis en naamgeving<br />
v<strong>an</strong> Jezus, beknopter v<strong>an</strong> opzet en kleiner<br />
bezet. A<strong>an</strong> het eind v<strong>an</strong> de c<strong>an</strong>tate staat<br />
een blijmoedig slotkoraal dat zin voor zin<br />
doorsneden wordt door instrumentale<br />
passages v<strong>an</strong> spr<strong>an</strong>kelende strijkers en<br />
heerlijk stralende hoorns.<br />
C<strong>an</strong>tate V<br />
In de vijfde c<strong>an</strong>tate voor de zondag na<br />
Nieuwjaar zijn de drie wijzen uit het oosten<br />
op zoek naar het Christuskind. Ond<strong>an</strong>ks de<br />
spaarzame instrumentatie met slechts twee<br />
hobo’s en strijkers wekt het uitgebreide<br />
openingskoor veel indruk. Verderop in<br />
de c<strong>an</strong>tate treedt het koor op als ‘turba’<br />
(menigte) v<strong>an</strong> waaruit de wijzen duidelijk<br />
hoorbaar roepen ‘Wo ist der neugeborne<br />
König der Juden?’<br />
C<strong>an</strong>tate VI<br />
In de elfdelige c<strong>an</strong>tate nr.6 wordt het verhaal<br />
v<strong>an</strong> de wijzen uit het Oosten uit de vijfde<br />
c<strong>an</strong>tate vervolgd, inclusief hun ontmoeting<br />
met koning Herodes, hun tocht naar<br />
Bethlehem en hun a<strong>an</strong>bidding bij de kribbe.<br />
De instrumentatie is opnieuw vol als in de<br />
eerste c<strong>an</strong>tate, maar zonder de fluiten. En<br />
weer is er een machtig openingskoor. Het<br />
geheel besluit stralend en geruststellend<br />
met een koraalkoor dat enkele malen wordt<br />
onderbroken door bijna lichtgevende<br />
orkestrefreinen met een virtuoze<br />
trompetsolo.<br />
Tekst toelichting: Clemens Romijn<br />
7
Liedteksten<br />
Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach<br />
Weihnachtsoratorium BWV 248<br />
I. Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage<br />
(eerste kerstdag)<br />
1. Koor<br />
Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage,<br />
Rühmet, was heute der Höchste get<strong>an</strong>!<br />
Lasset das Zagen, verb<strong>an</strong>net die Klage,<br />
Stimmet voll Jauchzen und Fröhlichkeit <strong>an</strong>!<br />
Dienet dem Höchsten mit herrlichen Chören,<br />
Laßt uns den Namen des Herrschers verehren!<br />
2. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Es begab sich aber zu der Zeit, daß ein<br />
Gebot von dem Kaiser Augusto ausging, daß<br />
alle Welt geschätzet würde. Und jederm<strong>an</strong>n<br />
ging, daß er sich schätzen ließe, ein jeglicher<br />
in seine Stadt. Da machte sich auch auf<br />
Joseph aus Galiliäa, aus der Stadt Nazareth,<br />
in das jüdische L<strong>an</strong>d zur Stadt David, die da<br />
heißet Bethlehem; darum, daß er von den<br />
Hause und Geschlechte David war, auf daß<br />
er sich schätzen ließe mit Maria, seinem<br />
vertrauten Weibe, die war schw<strong>an</strong>ger. Und<br />
als sie daselbst waren, kam die Zeit, daß sie<br />
gebären sollte.<br />
3. Recitatief, alt<br />
Nun wird mein liebster Bräutigam,<br />
Nun wird der Held aus Davids Stamm<br />
Zum Trost, sum Heil der Erden<br />
Einmal geboren werden.<br />
Nun wird der Stern aus Jakob scheinen,<br />
Sein Strahl bricht schon hervor.<br />
Auf, Zion, und verlasse nun das Weinen,<br />
Dein Wohl steigt hoch empor.<br />
4. Aria, alt<br />
Bereite dich, Zion, mit zärtlichen Trieben,<br />
Den Schönsten, den Liebsten bald bei dir zu<br />
sehn!<br />
Deine W<strong>an</strong>gen<br />
Müssen heut viel schöner pr<strong>an</strong>gen,<br />
Eile, den Bräutigam sehnlichst zu lieben!<br />
5. Koraal<br />
Wie soll ich dich empf<strong>an</strong>gen,<br />
Und wie begegn‘ ich dir?<br />
O aller Welt Verl<strong>an</strong>gen,<br />
O meiner Seelen Zier!<br />
O Jesu, Jesu, setze<br />
Mir selbst die Fackel bei,<br />
Damit, was dich ergötze,<br />
Mir kund und wissend sei.<br />
6. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und sie gebar ihren ersten Sohn, und<br />
wickelte ihn in Windeln und legte ihn in eine<br />
Krippen, denn sie hatten sonst keinen Raum<br />
in der Herberge.<br />
8
Liedteksten<br />
7. Koraal, sopra<strong>an</strong>, met recitatief, bas<br />
Er ist auf Erden kommen arm,<br />
Wer will die Liebe recht erhöhn,<br />
Die unser Heil<strong>an</strong>d vor uns hegt?<br />
Daß er unser sich erbarm,<br />
Ja, wer vermag es einzusehen,<br />
Wie ihn der Menschen Leid bewegt?<br />
Und in dem Himmel mache reich<br />
Des Höchsten Sohn kömmt in die Welt;<br />
Weil ihm iht Heil so wohl gefällt,<br />
Und seinen lieben Engeln gleich.<br />
So will er selbst als mensch geboren werden.<br />
Kyrieleis!<br />
8. Aria, bas<br />
Großer Herr, o starker König,<br />
Liebster Heil<strong>an</strong>d, o wie wenig<br />
Achtest du der Erden Pracht!<br />
Der die g<strong>an</strong>ze Welt erhält,<br />
Ihre Pracht und Zier erschaffen,<br />
Muß in harten Krippen schlafen.<br />
9. Koraal<br />
Ach mein herzliebes Jesulein,<br />
Mach dir ein rein s<strong>an</strong>ft Bettelein,<br />
Zu ruhn in meines Herzens Schrein,<br />
Daß ich nimmer vergesse dein!<br />
9
Liedteksten<br />
II.<br />
Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />
(tweede kerstdag)<br />
10. Sinfonia<br />
11. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und es waren Hirten in derselben Gegend<br />
auf dem Felde bei den Hürden, die hüteten<br />
des Nachts ihre Herde. Und siehe, des<br />
Herren Engel trat zu ihnen, und die Klarheit<br />
des Herren leuchtet um sie, und sie furchten<br />
sich sehr.<br />
<strong>12</strong>. Koraal<br />
Brich <strong>an</strong>, o schönes Morgenlicht,<br />
Und laß den Himmel tagen!<br />
Du Hirtenvolk, erschrecke nicht,<br />
Weil dir die Engel sagen,<br />
Daß dieses schwache Knäbelein<br />
Soll unser Trost und Freude sein,<br />
Dazu den Sat<strong>an</strong> zwingen<br />
Und letzlich Frieden bringen.<br />
13. Recitatief<br />
Ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und der Engel sprach zu ihnen;<br />
Der Engel<br />
Fürchtet euch nicht, siehe, ich verkündige<br />
euch große Freude, die allem Volke<br />
widerfahren wird. Denn euch ist heute der<br />
Heil<strong>an</strong>d geboren, welcher ist Christus, der<br />
Herr, in der Stadt David.<br />
<strong>14</strong>. Recitatief<br />
Was Gott dem Abraham verheißen,<br />
Das läßt er nun dem Hirtenchor<br />
Erfüllt erweisen,<br />
Ein Hirt hat alles das zuvor<br />
Von Gott erfahren müssen.<br />
Und nun muß auch Hirt die Tat,<br />
Was er damals versprochen hat,<br />
Zuerst erfüllet wissen.<br />
15. Aria, tenor<br />
Frohe Hirten, eilt, ach eilet,<br />
Eh‘ ihr euch zu l<strong>an</strong>g verweilet,<br />
Eilt, das holde Kind zu sehn.<br />
Geht, die Freude heißt zu schön,<br />
Sucht die Anmut zu gewinnen,<br />
Geht und labet Herz und Sinnen!<br />
16. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und das habt zum Zeichen: Ihr werdet finden<br />
das Kind in Windeln gewickelt und in einer<br />
Krippen liegen.<br />
17. Koraal<br />
Schaut hin, dort liegt im finstern Stall,<br />
Dess‘ Herrschaft gehet überall.<br />
Da Speise vormals sucht ein Rind,<br />
Da ruhet jetzt der Jungfrau‘n Kind.<br />
10
Liedteksten<br />
18. Recitatief, bas<br />
So geht denn hin, ihr Hirten, geht,<br />
Daß ihr das Wunder seht;<br />
Und findet ihr des Höchsten Sohn<br />
In einer harten Krippe liegen,<br />
So singet ihm bei seiner Wiegen<br />
Aus einem süßen Ton<br />
Und mit gesamtem Chor<br />
Dies Lied zur Ruhe vor!<br />
23. Koraal<br />
Wir singen dir in deinem Heer<br />
Aus aller Kraft Lob, Preis und Ehr,<br />
Daß du, o l<strong>an</strong>g gewünschter Gast,<br />
Dich nunmehr eingestellet hast.<br />
19. Aria, alt<br />
Schlafe, mein Liebster, genieße der Ruh,<br />
Wache nach diesem vor aller Gedeihen!<br />
Labe die Brust,<br />
Empfinde die Lust,<br />
Wo wir unser Herz erfreuen!<br />
20. Recitatief, Ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und alsobald war da bei dem Engel die<br />
Menge der himmlischen Heerscharen, die<br />
lobten Gott und sprachen:<br />
21. Koor<br />
Ehre sei Gott in der Höhe und Friede auf Erden<br />
und den Menschen ein Wohlgefallen.<br />
22. Recitatief, bas<br />
So recht, ihr Engel, jauchzt und singet,<br />
Daß es uns heut so schön gelinget!<br />
Auf denn! wir stimmen mit euch ein,<br />
Uns k<strong>an</strong>n es, so wie euch, erfreun.<br />
11
Liedteksten<br />
III. Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen<br />
(derde kerstdag)<br />
24. Koor<br />
Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen,<br />
Laß dir die matten Gesänge gefallen,<br />
Wenn dich dein Zion mit Psalmen erhöht!<br />
Höre der Herzen frohlockendes Preisen,<br />
Wenn wir dir jetzo die Erfurcht erweisen,<br />
Weil unsre Wohlfarht befestiget steht!<br />
25. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und da die Engel von ihnen gen Himmel<br />
fuhren, sprachen die Hirten unterein<strong>an</strong>der:<br />
26. Koor<br />
Lasset uns nun gehen gen Bethlehem und<br />
die Geschichte sehen, die da geschehen ist,<br />
die uns der Herr kundget<strong>an</strong> hat.<br />
27. Recitatief, bas<br />
Er hat sein Volk getröst‘,<br />
Er hat sein Israel erlöst,<br />
Die Hülf aus Zion hergesendet<br />
Und unser Leid geendet.<br />
Seht, Hirten, dies hat er get<strong>an</strong>;<br />
Geht, dieses trefft ihr <strong>an</strong>!<br />
28. Koraal<br />
Dies hat er alles uns get<strong>an</strong>,<br />
Sein groß Lieb zu zeigen <strong>an</strong>;<br />
Dess‘ frey sich alle Christenheit<br />
Und d<strong>an</strong>k ihm dess‘ in Ewigkeit.<br />
Kyrieleis!<br />
29. Aria Duetto, sopra<strong>an</strong> en bas<br />
Herr, dein Mitleid, dein Erbarmen<br />
Tröstet uns und macht uns frei.<br />
Deine holde Gunst und Liebe,<br />
Deine wundersamen Triebe<br />
Machen deine Vatertreu<br />
Wieder neu.<br />
30. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und sie kamen eilend und funden beide,<br />
Mariam und Joseph, dazu das Kind in der<br />
Krippe liegen. Da sie es aber gesehen hatten,<br />
breiteten sie das Wort aus, welches zu ihnen<br />
von diesem Kind gesaget war. Und alle, für<br />
die es kam, wunderten sich der Rede, die<br />
Ihnen die Hirten gesaget hatten. Maria aber<br />
behielt alle diese Worte und bewegte sie in<br />
ihrem Herzen.<br />
31. Aria, alt<br />
Schließe, mein Herze, dies selige Wunder,<br />
Fest in deinem Glauben ein!<br />
Lasse dies Wunder, die göttlichen Werke,<br />
Immer zur Stärke<br />
Deines schwachen Glaubens sein.<br />
<strong>12</strong>
Liedteksten<br />
32. Recitatief, Alt<br />
Ja, ja, mein Herz soll es bewahren,<br />
Was es <strong>an</strong> dieser holden Zeit<br />
Zu seiner Seligkeit<br />
Für sicheren Beweis erfahren.<br />
Koor da capo (24)<br />
Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen,<br />
etc.<br />
33. Koraal<br />
Ich will dich mit Fleiß bewahren<br />
Ich will dir<br />
Leben hier,<br />
Dir will ich abfahren,<br />
Mit dir will ich endlich schweben<br />
Voller Freud<br />
Ohne Zeit<br />
Dort im <strong>an</strong>dern Leben.<br />
34. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und die Hirten kehrten wieder um, preiseten<br />
und lobten Gott um alles, das sie gesehen<br />
und gehöret hatten, wie denn zu ihnen<br />
gesaget war.<br />
35. Koraal<br />
Seid froh dieweil,<br />
Daß euer Heil<br />
Ist hie ein Gott und auch ein Mensch geboren,<br />
Der, welcher ist<br />
Den Herr und Christ<br />
In Davids Stadt, von vielen auserkoren.<br />
13
Liedteksten<br />
IV. Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />
(nieuwjaarsdag)<br />
36. Koor<br />
Fallt mit D<strong>an</strong>ken, fallt mit Loben<br />
Vor des Höchsten Gnadenthron!<br />
Gottes Sohn<br />
Will der Erden<br />
Heil<strong>an</strong>d und Erlöser werden,<br />
Gottes Sohn<br />
Dämpft der Feinde Wut und Toben.<br />
37. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und da acht Tage um waren, dass das Kind<br />
beschnitten würde, da ward sein Name<br />
genennet Jesus, welcher genennet war<br />
von dem Engel, ehe denn er im Mutterleibe<br />
empf<strong>an</strong>gen ward.<br />
38. Recitatief, bas met koraal, sopra<strong>an</strong><br />
Bas<br />
Imm<strong>an</strong>uel, o süßes Wort!<br />
Mein Jesus heißt mein Hort,<br />
Mein Jesus heißt mein Leben.<br />
Mein Jesus hat sich mir ergeben,<br />
Mein Jesus soll mir immerfort<br />
Vor meinen Augen schweben.<br />
Mein Jesus heißet meine Lust,<br />
Mein Jesus labet Herz und Brust.<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Jesu, du mein liebstes Leben,<br />
Bas<br />
Komm! Ich will dich mit Lust umfassen,<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Meiner Seelen Bräutigam,<br />
Bas<br />
Mein Herze soll dich nimmer lassen,<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Der du dich vor mich gegeben<br />
Bas<br />
Ach! So nimm mich zu dir!<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
An des bittern Kreuzes Stamm!<br />
Bas<br />
Auch in dem Sterben sollst du mir<br />
Das Allerliebste sein;<br />
In Not, Gefahr und Ungemach<br />
Seh ich dir sehnlichst nach.<br />
Was jagte mir zuletzt der Tod für Grauen ein?<br />
Mein Jesus! Wenn ich sterbe,<br />
So weiß ich, dass ich nicht verderbe.<br />
Dein Name steht in mir geschrieben,<br />
Der hat des Todes Furcht vertrieben.<br />
39. Aria, sopra<strong>an</strong><br />
Flößt, mein Heil<strong>an</strong>d, flößt dein Namen<br />
Auch den allerkleinsten Samen<br />
Jenes strengen Schreckens ein?<br />
Nein, du sagst ja selber nein. (Nein!)<br />
Sollt ich nun das Sterben scheuen?<br />
Nein, dein süßes Wort ist da!<br />
Oder sollt ich mich erfreuen?<br />
Ja, du Heil<strong>an</strong>d sprichst selbst ja. (Ja!)<br />
<strong>14</strong>
Liedteksten<br />
40. Recitatief bas, met koraal, sopra<strong>an</strong><br />
Bas<br />
Wohl<strong>an</strong>, dein Name soll allein<br />
In meinem Herzen sein!<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Jesu, meine Freud und Wonne,<br />
Meine Hoffnung, Schatz und Teil,<br />
Bas<br />
So will ich dich entzücket nennen,<br />
Wenn Brust und Herz zu dir vor Liebe<br />
brennen.<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Mein Erlösung, Schmuck und Heil,<br />
Hirt und König, Licht und Sonne,<br />
Bas<br />
Doch, Liebster, sage mir:<br />
Wie rühm ich dich, wie d<strong>an</strong>k ich dir?<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Ach! wie soll ich würdiglich,<br />
Mein Herr Jesu, preisen dich?<br />
42. Koraal<br />
Jesus richte mein Beginnen,<br />
Jesus bleibe stets bei mir,<br />
Jesus zäume mir die Sinnen,<br />
Jesus sei nur mein Begier,<br />
Jesus sei mir in Ged<strong>an</strong>ken,<br />
Jesu, lasse mich nicht w<strong>an</strong>ken!<br />
41. Aria, tenor<br />
Ich will nur dir zu Ehren leben,<br />
Mein Heil<strong>an</strong>d, gib mir Kraft und Mut,<br />
Dass es mein Herz recht eifrig tut!<br />
Stärke mich,<br />
Deine Gnade würdiglich<br />
Und mit D<strong>an</strong>ken zu erheben!<br />
15
Liedteksten<br />
V. Ehre sei dir, Gott, gesungen<br />
(zondag na Nieuwjaar)<br />
43. Koor<br />
Ehre sei dir, Gott, gesungen,<br />
Dir sei Lob und D<strong>an</strong>k bereit.<br />
Dich erhebet alle Welt,<br />
Weil dir unser Wohl gefällt, weil <strong>an</strong>heut<br />
Unser aller Wunsch gelungen,<br />
Weil uns dein Segen so herrlich erfreut.<br />
44. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Da Jesus geboren war zu Bethlehem im<br />
jüdischen L<strong>an</strong>de zur Zeit des Königes<br />
Herodis, siehe, da kamen die Weisen vom<br />
Morgenl<strong>an</strong>de gen Jerusalem und sprachen.<br />
45. Koor en recitatief alt<br />
Koor<br />
Wo ist der neugeborne König der Jüden?<br />
Alt<br />
Sucht ihn in meiner Brust,<br />
Hier wohnt er, mir und ihm zur Lust!<br />
Koor<br />
Wir haben seinen Stern gesehen im<br />
Morgenl<strong>an</strong>de und sind kommen, ihn <strong>an</strong>zubeten.<br />
Alt<br />
Wohl euch, die ihr dies Licht gesehen,<br />
Es ist zu eurem Heil geschehen!<br />
Mein Heil<strong>an</strong>d, du, du bist das Licht,<br />
Das auch den Heiden scheinen sollen,<br />
Und sie, sie kennen dich noch nicht,<br />
Als sie dich schon verehren wollen.<br />
Wie hell, wie klar muss nicht dein Schein,<br />
Geliebter Jesu, sein!<br />
46. Koraal<br />
Dein Gl<strong>an</strong>z all Finsternis verzehrt,<br />
Die trübe Nacht in Licht verkehrt.<br />
Leit uns auf deinen Wegen,<br />
Dass dein Gesicht<br />
Und herrlichs Licht<br />
Wir ewig schauen mögen!<br />
47. Aria, bas<br />
Erleucht auch meine finstre Sinnen,<br />
Erleuchte mein Herze<br />
Durch der Strahlen klaren Schein!<br />
Dein Wort soll mir die hellste Kerze<br />
In allen meinen Werken sein;<br />
Dies lässet die Seele nichts Böses beginnen.<br />
48. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Da das der König Herodes hörte, erschrak er<br />
und mit ihm das g<strong>an</strong>ze Jerusalem.<br />
49. Recitatief, alt<br />
Warum wollt ihr erschrecken?<br />
K<strong>an</strong>n meines Jesu Gegenwart euch solche<br />
Furcht erwecken?<br />
O! solltet ihr euch nicht<br />
Vielmehr darüber freuen,<br />
Weil er dadurch verspricht,<br />
Der Menschen Wohlfahrt zu verneuen.<br />
16
Liedteksten<br />
50. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und ließ versammlen alle Hohepriester<br />
und Schriftgelehrten unter dem Volk und<br />
erforschete von ihnen, wo Christus sollte<br />
geboren werden. Und sie sagten ihm: Zu<br />
Bethlehem im jüdischen L<strong>an</strong>de; denn also<br />
stehet geschrieben durch den Propheten:<br />
Und du Bethlehem im jüdischen L<strong>an</strong>de bist<br />
mitnichten die kleinest unter den Fürsten<br />
Juda; denn aus dir soll mir kommen der<br />
Herzog, der über mein Volk Israel ein Herr sei.<br />
53. Koraal<br />
Zwar ist solche Herzensstube<br />
Wohl kein schöner Fürstensaal,<br />
Sondern eine finstre Grube;<br />
Doch, sobald dein Gnadenstrahl<br />
In denselben nur wird blinken,<br />
Wird es voller Sonnen dünken.<br />
51. Terzett, sopra<strong>an</strong>, alt, tenor<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Ach, wenn wird die Zeit erscheinen?<br />
Tenor<br />
Ach, wenn kömmt der Trost der Seinen?<br />
Alt<br />
Schweigt, er ist schon würklich hier!<br />
Sopra<strong>an</strong> & tenor<br />
Jesu, ach so komm zu mir!<br />
52. Recitatief, alt<br />
Mein Liebster herrschet schon.<br />
Ein Herz, das seine Herrschaft liebet<br />
Und sich ihm g<strong>an</strong>z zu eigen gibet,<br />
Ist meines Jesu Thron.<br />
17
Liedteksten<br />
VI. Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben<br />
(Driekoningen)<br />
54. Koor<br />
Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben,<br />
So gib, daß wir im festen Glauben<br />
Nach deiner Macht und Hülfe sehn.<br />
Wir wollen dir allein vertrauen;<br />
So können wir den scharfen Klauen<br />
Des Feindes unversehrt entgehn.<br />
55. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Da berief Herodes die Weisen heimlich<br />
und erlernet mit Fleiß von ihnen, wenn der<br />
Stern erschienen wäre. Und weiset sie gen<br />
Bethlehem und sprach:<br />
Herodes<br />
Ziehet hin und forschet fleißig nach dem<br />
Kindlein, und wenn ihr‘s findet, sagt mir‘s<br />
wieder, daß ich auch komme und es <strong>an</strong>bete.<br />
56. Recitatief, sopra<strong>an</strong><br />
Du Falscher, suche nur den Herrn zu fällen,<br />
Nimm alle falsche List,<br />
Dem Heil<strong>an</strong>d nachzustellen;<br />
Der, dessen Kraft kein Mensch ermißt,<br />
Bleibt doch in sichrer H<strong>an</strong>d.<br />
Dein Herz, dein falsches Herz ist schon,<br />
Nebst aller seiner List, des Höchsten Sohn,<br />
Den du zu stürzen suchst, sehr wohl bek<strong>an</strong>nt.<br />
57. Aria, sopra<strong>an</strong><br />
Nur ein Wink von seinen Händen<br />
Stürzt ohnmächt‘ger Menschen Macht.<br />
Hier wird alle Kraft verlacht!<br />
Spricht der Höchste nur ein Wort,<br />
Seiner Feinde Stolz zo enden,<br />
Oh, so müssen sich sofort.<br />
Sterblicher Ged<strong>an</strong>ken wenden.<br />
58. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Als sie nun den König gehöret hatten,<br />
zogen sie hin. Und siehe, der Stern, den sie<br />
im Morgenl<strong>an</strong>de gesehen hatten, ging für<br />
ihnen hin, bis daß er kam, und stund obern<br />
über, da das Kindlein war. Da sie den Stern<br />
sahen, wurden sie hoch erfreuet und gingen<br />
in das Haus und funden das Kindlein mit<br />
Maria, seiner Mutter, und fielen nieder und<br />
beteten es <strong>an</strong> und täten ihre Schätze auf<br />
und schenkten ihm Gold, Weihrauch und<br />
Myrrhen.<br />
59. Koraal<br />
Ich steh <strong>an</strong> deiner Krippen hier,<br />
O Jesulein, mein Leben;<br />
Ich komme, bring und schenke dir,<br />
Was du mir hast gegeben.<br />
Nimm hin! es ist mein Geist und Sinn,<br />
Herz, Seel und Mut, nimm alles hin,<br />
Und laß dir‘s wohl gefallen!<br />
18
Liedteksten<br />
60. Recitatief, ev<strong>an</strong>gelist<br />
Und Gott befahl ihnen im Traum, daß sie sich<br />
nicht sollten wieder zu Herodes lenken, und<br />
zogen durch einem <strong>an</strong>deren Weg wieder in<br />
ihr L<strong>an</strong>d.<br />
61. Recitatief, tenor<br />
So geht! Genug, mein Schatz geht nicht von<br />
hier,<br />
Er bleibet dabei mir,<br />
Ich will ihn auch nicht von mir lassen.<br />
Sein Arm wird mich aus Lieb<br />
Mit s<strong>an</strong>ftmutsvollem Trieb<br />
Und größter Zärtlichkeit umfassen;<br />
Er soll mein Bräutigam verbleiben,<br />
Ich will ihm Brust und Herz verschreiben.<br />
Ich weiß gewiß, er liebet mich,<br />
Mein Herz liebt ihn auch inniglich<br />
Und wird ihn ewig ehren.<br />
Was könnte mich nun für ein Feind<br />
Bei solchem Glück versehren?<br />
Du, Jesu, bist und bleibst mein Freund;<br />
Und werd ich ängstlich zu dir flehn;<br />
Herr, hilf! so laß mich Hilfe sehn.<br />
63. Recitatief, SATB<br />
Was will der Hölle Schrecken nun,<br />
Was will uns Welt und Sünde tun,<br />
Da wir in Jesu Händen ruhn?<br />
64. Koraal<br />
Nun seid ihr wohl gerochen<br />
An eurer Feinde Schar,<br />
Denn Christus hat zerbrochen,<br />
Was euch zuwider war.<br />
Tod, Teufel, Sünd und Hölle<br />
Sind g<strong>an</strong>z und gar geschwächt;<br />
Bei Gott hat seine Stelle<br />
Das menschliche Geschlecht.<br />
62. Aria, tenor<br />
Nun mögt ihr stolzen Feinde schrecken;<br />
Was könnt ihr mir für Furcht erwecken?<br />
Mein Schatz, mein Hort ist hier bei mir!<br />
Ich mögt euch noch so grimmig stellen,<br />
Droht nur, mich g<strong>an</strong>z und gar zu fällen,<br />
Doch seht! mein Heil<strong>an</strong>d wohnet hier.<br />
19
Biografieën<br />
Componist<br />
Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong><br />
Bach<br />
Het werk v<strong>an</strong> Joh<strong>an</strong>n<br />
Sebasti<strong>an</strong> Bach (1685 -<br />
1750) vormt zowel het<br />
hoogte- als het eindpunt<br />
v<strong>an</strong> de late barok. De<br />
in Eisenach geboren<br />
componist was actief in<br />
nagenoeg alle genres en<br />
werd voor latere generaties<br />
een ijkpunt en voorbeeld.<br />
Wohltemperiertes Klavier<br />
en Die Kunst der Fuge als<br />
de grootmeester v<strong>an</strong> de<br />
meerstemmige muziek wordt<br />
gezien, stond hij tijdens zijn<br />
leven in de eerste plaats<br />
bekend als musicus en<br />
orgelexpert.<br />
V<strong>an</strong>af achttienjarige leeftijd<br />
m<strong>an</strong>ifesteerde Bach zich als<br />
org<strong>an</strong>ist en kerkmusicus in<br />
Arnstadt en Mühlhausen<br />
Als hij na een vergelijkbare<br />
ba<strong>an</strong> in Weimar naar het hof<br />
v<strong>an</strong> Köthen vertrekt, houdt<br />
hij zich vooral bezig met<br />
instrumentale en wereldlijke<br />
muziek. Met de acceptatie<br />
v<strong>an</strong> de functie v<strong>an</strong> c<strong>an</strong>tor<br />
v<strong>an</strong> de Thomaskirche in<br />
1723 keert Bach weer terug<br />
naar de religieuze muziek.<br />
Hij schrijft er het merendeel<br />
v<strong>an</strong> zijn c<strong>an</strong>tates en de<br />
oratoria en passies. Hoewel<br />
Bach tegenwoordig mede<br />
d<strong>an</strong>kzij werken als het<br />
20
Biografieën<br />
21
Biografieën<br />
Uitvoerenden<br />
Yetzabel Arias<br />
Fern<strong>an</strong>dez<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
22<br />
foto: Ribaltaluce Studio<br />
Yetzabel Arias Fern<strong>an</strong>dez<br />
werd geboren in Hav<strong>an</strong>a,<br />
Cuba. Ze begon haar<br />
muzikale carrière met de<br />
studies cello en pi<strong>an</strong>o en<br />
studeerde vervolgens af in<br />
koordirectie en z<strong>an</strong>g a<strong>an</strong> het<br />
Superior Institute of Art in<br />
Hav<strong>an</strong>a.<br />
Een postdoctorale studie<br />
bracht haar naar Italië, Mila<strong>an</strong>.<br />
Hier volgde ze cursussen<br />
in 17e-eeuwse Italia<strong>an</strong>se<br />
muziekinterpretatie a<strong>an</strong> de<br />
Accademia Internazionale<br />
della Musica di Mil<strong>an</strong>o.<br />
Tegenwoordig studeert ze<br />
a<strong>an</strong> de M<strong>an</strong>ny Perez Vocal<br />
Studio in Miami, Florida.<br />
In 2013 begon ze haar<br />
samenwerking met Ton<br />
Koopm<strong>an</strong> en onder zijn leiding<br />
voerde ze onder <strong>an</strong>dere<br />
het Requiem v<strong>an</strong> Mozart en<br />
de Hohe Messe v<strong>an</strong> Bach<br />
uit. Ook was ze te horen in<br />
opera’s en vertolkte ze onder<br />
<strong>an</strong>dere de rol v<strong>an</strong> Elvira<br />
in Mozarts Don Giov<strong>an</strong>ni<br />
en Ross<strong>an</strong>e in Händels<br />
Aless<strong>an</strong>dro.<br />
Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald<br />
Alt (mezzosopra<strong>an</strong>)<br />
Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald is<br />
in Marburg a<strong>an</strong> de Lahn<br />
geboren. Na haar studie<br />
z<strong>an</strong>g in Saarbrücken,<br />
H<strong>an</strong>nover en Weimar was<br />
zij gedurende vier jaar<br />
vast ensemblelid bij het<br />
Deutschen Nationaltheater<br />
in Weimar.<br />
Gastengagementen voerden<br />
Fr<strong>an</strong>ziska Gottwald onder<br />
<strong>an</strong>dere naar de operahuizen<br />
in Keulen, Stuttgart,<br />
H<strong>an</strong>nover, Wiesbaden,<br />
Toulouse, Bilbao, Basel en<br />
naar de Komische Oper<br />
Berlin.<br />
foto: Frederick Vidal<br />
Ze was soliste bij<br />
voora<strong>an</strong>sta<strong>an</strong>de orkesten<br />
waaronder het Gew<strong>an</strong>dhaus<br />
Orchester Leipzig, het<br />
Concertgebouworkest,<br />
het <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra, Musica Antiqua<br />
Köln en Ensemble Reson<strong>an</strong>z.<br />
Ze was winnares v<strong>an</strong> het<br />
Internationale Leipziger<br />
Bachwettbewerb en heeft<br />
een rijke schat a<strong>an</strong> ervaring<br />
op het gebied v<strong>an</strong> de<br />
historische uitvoerings-
Biografieën<br />
praktijk door de jarenl<strong>an</strong>ge<br />
samenwerking met<br />
dirigenten als Reinhard<br />
Goebel, Ton Koopm<strong>an</strong>,<br />
Andrea Marcon, Fabio Biondi,<br />
Konrad Junghänel, Christoph<br />
Spering en vele <strong>an</strong>deren.<br />
Tilm<strong>an</strong> Lichdi<br />
Tenor<br />
V<strong>an</strong> 2005 tot 2013<br />
was hij verbonden a<strong>an</strong><br />
het Staatstheater v<strong>an</strong><br />
Neurenberg, waar hij tal v<strong>an</strong><br />
rollen uit het klassieke en<br />
rom<strong>an</strong>tische operarepertoire<br />
zong. Zijn specialisme is<br />
echter de ev<strong>an</strong>gelistenpartij<br />
in de Passionen v<strong>an</strong> Bach.<br />
Lichdi trad op met dirigenten<br />
als Kent Nag<strong>an</strong>o, Bernard<br />
Labadie, Ton Koopm<strong>an</strong>, Martin<br />
Haselböck, Christoph Poppen,<br />
Claus Peter Flor en Michail<br />
Pletnev. Eerder nam hij deel<br />
a<strong>an</strong> de tournee naar Italië en<br />
Sp<strong>an</strong>je v<strong>an</strong> Ton Koopm<strong>an</strong> en<br />
diens <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra & <strong>Choir</strong>.<br />
samen met <strong>an</strong>dere bekende<br />
oude-muziekspecialisten,<br />
onder wie Fr<strong>an</strong>s Brüggen,<br />
Nikolaus Harnoncourt, René<br />
Jacobs, Philippe Herreweghe<br />
en Gustav Leonhardt.<br />
foto: Jutta Missbach<br />
Tilm<strong>an</strong> Lichdi groeide op in<br />
de omgeving v<strong>an</strong> Heilbronn,<br />
Duitsl<strong>an</strong>d. Na vier jaar<br />
trompetstudie ging hij<br />
z<strong>an</strong>g studeren bij Charlotte<br />
Lehm<strong>an</strong>n in Würzburg en<br />
sloot zijn opleiding met<br />
onderscheiding af.<br />
Klaus Mertens<br />
Bas<br />
Bas-bariton Klaus Mertens<br />
trad in de afgelopen<br />
decennia veelvuldig op en<br />
werkte mee a<strong>an</strong> meer d<strong>an</strong><br />
tweehonderd platen en cd’s.<br />
Als hechte muzikale partner<br />
v<strong>an</strong> Ton Koopm<strong>an</strong> was hij<br />
ook betrokken bij diens<br />
opnames v<strong>an</strong> alle c<strong>an</strong>tates<br />
v<strong>an</strong> Bach en Buxtehude.<br />
Klaus Mertens werkt<br />
daarnaast graag en veel<br />
foto: Gert Mothes<br />
Binnen zijn brede repertoire,<br />
dat ook hedendaagse<br />
muziek omvat, neemt het<br />
vocale werk v<strong>an</strong> Telem<strong>an</strong>n<br />
een speciale plaats in;<br />
in 2017 ontving Klaus<br />
Mertens de Georg-Philipp-<br />
Telem<strong>an</strong>n-Preis v<strong>an</strong> de stad<br />
Maagdenburg.<br />
23
Biografieën<br />
Ton Koopm<strong>an</strong><br />
Dirigent / orgel<br />
Ton Koopm<strong>an</strong> studeerde<br />
orgel, klavecimbel en<br />
muziekwetenschap in<br />
<strong>Amsterdam</strong>. Daarnaast<br />
ontwikkelde hij zich al<br />
vroeg als dirigent met een<br />
grote bel<strong>an</strong>gstelling voor en<br />
kennis v<strong>an</strong> het zeventiende<br />
en achttiende-eeuwse<br />
ensemblerepertoire.<br />
In 1979 richtte hij het<br />
<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra op, in 1992<br />
gevolgd door het <strong>Amsterdam</strong><br />
<strong>Baroque</strong> <strong>Choir</strong>. V<strong>an</strong> 1994 tot<br />
2004 heeft Ton Koopm<strong>an</strong><br />
met het ABO&C gewerkt a<strong>an</strong><br />
het uitvoeren en opnemen<br />
v<strong>an</strong> alle overgeleverde<br />
c<strong>an</strong>tates v<strong>an</strong> Joh<strong>an</strong>n<br />
Sebasti<strong>an</strong> Bach. Voor dit<br />
bijzondere Bachproject<br />
werden hem verschillende<br />
prijzen toegekend, onder<br />
<strong>an</strong>dere de Deutsche<br />
Schallplattenpreis ‘Echo<br />
Klassik’, de BBC Award<br />
2008 en de Prix Hector<br />
Berlioz. Zijn volgende grote<br />
project was het uitvoeren<br />
en opnemen v<strong>an</strong> het gehele<br />
overgeleverde oeuvre<br />
24<br />
v<strong>an</strong> Dieterich Buxtehude,<br />
De editie bestaat uit 31<br />
cd’s, waarv<strong>an</strong> de laatste<br />
verscheen in 20<strong>14</strong>. Naast<br />
zijn werk voor het koor<br />
en orkest bleef Koopm<strong>an</strong><br />
zich ontwikkelen tot een<br />
internationaal gerespecteerd<br />
org<strong>an</strong>ist, klavecinist en<br />
dirigent en werkte hij<br />
als gastdirigent onder<br />
<strong>an</strong>dere samen met de<br />
Berliner Philharmoniker,<br />
New York Philharmonic en<br />
Symphonieorchester des<br />
Bayerischen Rundfunks. In<br />
het Bach-herdenkingsjaar<br />
2000 werd hem een<br />
eredoctoraat v<strong>an</strong> de<br />
Universiteit Utrecht<br />
verleend, v<strong>an</strong>wege zijn<br />
uitnemende bijdragen<br />
a<strong>an</strong> het onderzoek naar<br />
en de vertolking v<strong>an</strong> het<br />
religieuze oeuvre v<strong>an</strong><br />
Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach. In<br />
2006 ontving hij de Bachprijs<br />
v<strong>an</strong> de stad Leipzig.<br />
In 2010 ontving hij een<br />
ereprofessoraat a<strong>an</strong> de<br />
Anton Bruckner Universiteit<br />
in Linz. In 20<strong>12</strong> werd hem<br />
de Buxtehude-Preis v<strong>an</strong><br />
de stad Lübeck uitgereikt<br />
en in 20<strong>14</strong> ontving Ton<br />
Koopm<strong>an</strong> de Bach-prijs v<strong>an</strong><br />
de Royal Academy of Music<br />
in Londen. In 2016 ontving<br />
hij een ereprofessoraat<br />
a<strong>an</strong> de Musikhochschule<br />
Lübeck en werd hij Honorair<br />
Artistiek adviseur v<strong>an</strong><br />
Gu<strong>an</strong>gzhou Opera House. In<br />
2017 ontving Ton Koopm<strong>an</strong><br />
de Edison oeuvre award.<br />
Koopm<strong>an</strong> heeft ruim 25<br />
jaar lesgegeven a<strong>an</strong> het<br />
koninklijk conservatorium<br />
in Den Haag, is emeritus<br />
professor Universiteit<br />
Leiden, erelid v<strong>an</strong> de Royal<br />
Academy of Music in Londen<br />
en artistiek directeur v<strong>an</strong><br />
het Fr<strong>an</strong>se muziekfestival<br />
‘Itinéraire <strong>Baroque</strong>’. Dit jaar<br />
is hij voorzitter v<strong>an</strong> het Bach<br />
Archiv in Leipzig geworden.
Biografieën<br />
foto: Martina Simkovicova<br />
25
Biografieën<br />
<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra & <strong>Choir</strong><br />
Ton Koopm<strong>an</strong> richtte<br />
het <strong>Amsterdam</strong><br />
<strong>Baroque</strong> Orchestra op<br />
in 1979. Deze groep v<strong>an</strong><br />
internationaal vermaarde<br />
barok specialisten komt<br />
enkele malen per jaar<br />
samen om te werken a<strong>an</strong><br />
nieuwe programma’s. Het<br />
<strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong> <strong>Choir</strong><br />
werd in 1992 opgericht.<br />
Het repertoire v<strong>an</strong> het orkest<br />
bestaat uit instrumentaal en<br />
vocaalinstrumentaal werk,<br />
gecomponeerd tussen 1600<br />
en 1791. Het <strong>Amsterdam</strong><br />
<strong>Baroque</strong> Orchestra & <strong>Choir</strong><br />
heeft opnames gemaakt<br />
v<strong>an</strong> alle bel<strong>an</strong>grijke<br />
barokke en klassieke<br />
werken, voor verschillende<br />
labels. Het orkest ontving<br />
daarvoor onder <strong>an</strong>dere<br />
The Gramophone Award,<br />
Diapason d’Or, 10-Repertoir,<br />
Stern des Monats-Fono<br />
Forum, de Prix Hector<br />
Berlioz en twee Edisons.<br />
Ton Koopm<strong>an</strong> richtte in<br />
maart 2003 zijn eigen label<br />
‘Antoine March<strong>an</strong>d’ op,<br />
een nieuw sublabel v<strong>an</strong><br />
‘Challenge Classics’, waarop<br />
26<br />
alle nieuwe opnames worden<br />
uitgebracht. Ton Koopm<strong>an</strong><br />
en het <strong>Amsterdam</strong> <strong>Baroque</strong><br />
Orchestra & <strong>Choir</strong> zijn<br />
regelmatig te gast in de<br />
grote zalen v<strong>an</strong> Europa, de<br />
Verenigde Staten en Jap<strong>an</strong>.<br />
Koor:<br />
Sopra<strong>an</strong><br />
Amelia Berridge<br />
Martha Bosch<br />
Louise Moissonnié<br />
T<strong>an</strong>ja Obalski<br />
Rozemarijn Kalis<br />
Alt<br />
Peter de Groot (koorleider)<br />
Jonath<strong>an</strong> de Ceuster<br />
Clotilde C<strong>an</strong>tau<br />
Rob Cuppens<br />
Tenor<br />
Kier<strong>an</strong> White<br />
Henk Gunnem<strong>an</strong><br />
Chris Postuma<br />
Guido Groenl<strong>an</strong>d<br />
Bas<br />
H<strong>an</strong>s Wijers<br />
Jonathon Adams<br />
Jasper Schweppe<br />
Ralf Ernst<br />
Orkest:<br />
Viool 1<br />
Catherine M<strong>an</strong>son<br />
(concertmeester)<br />
Joseph T<strong>an</strong><br />
John Wilson Meyer<br />
Anna Ryu<br />
Rie Kimura<br />
Viool 2<br />
David Rabinovich<br />
Marc Cooper<br />
Liesbeth Nijs<br />
Karin Björk<br />
Altviool<br />
John Ma<br />
Yoshiko Morita<br />
Cello<br />
Werner Matzke<br />
Esmé de Vries<br />
Contrabas<br />
Michele Zeoli<br />
Traverso<br />
Wilbert Hazelzet<br />
Marion Moonen<br />
Hobo<br />
Antoine Torunczyk<br />
Nienke v<strong>an</strong> der Meulen<br />
Neven Lesage<br />
Lucile Tessier<br />
Fagot<br />
Wouter Verschuren
Biografieën<br />
foto: Foppe Schut<br />
Hoorn<br />
Thomas Müller<br />
Olivier Picon<br />
Trompet<br />
Nicolas Isabelle<br />
Steve Keavy<br />
Jonath<strong>an</strong> Impett<br />
Pauken<br />
Luuk Nagtegaal<br />
Orgel<br />
Kathryn Cok<br />
27
Verwacht<br />
Al Ayre Español<br />
Het Spa<strong>an</strong>se barokvuur<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Za 18 j<strong>an</strong> 2020<br />
Grote Zaal<br />
19.00 uur College<br />
20.15 uur Concert<br />
‘Er is geen betere m<strong>an</strong>ier om de Spa<strong>an</strong>se barok te ervaren’,<br />
schreef het voora<strong>an</strong>sta<strong>an</strong>de Engelse Gramophone over<br />
Al Ayre Español. Als dit Spa<strong>an</strong>se gezelschap d<strong>an</strong> ook<br />
nog een werk meeneemt v<strong>an</strong> José de Nebra, een v<strong>an</strong> de<br />
bel<strong>an</strong>grijkste Spa<strong>an</strong>se componisten uit de 17e eeuw, laait<br />
het vuur hoog op. De Italia<strong>an</strong>se <strong>Amsterdam</strong>mer Pietro<br />
Locatelli en de Londense Duitser Georg Friedrich Händel<br />
zorgen voor een internationaal referentiekader.<br />
Al dertig jaar benadrukt het door klavecinist Eduardo López<br />
B<strong>an</strong>zo opgerichte Al Ayre Español dat Sp<strong>an</strong>je naast Fr<strong>an</strong>krijk,<br />
Duitsl<strong>an</strong>d en Italië een eigen barokgeschiedenis heeft, met<br />
een geheel eigen Spa<strong>an</strong>s gekleurde stijl. Dat heeft al vele<br />
verrassende cd’s en concerten opgeleverd. Ook het Miserere<br />
v<strong>an</strong> José de Nebra is zo’n verrassing. Zeker als María Espada<br />
en Mari<strong>an</strong>ne Beate Kiell<strong>an</strong>d de solopartijen zingen.<br />
José de Nebra<br />
College: ‘De zegetocht v<strong>an</strong> de Napolita<strong>an</strong>se stijl in de 18e<br />
eeuw’ door J<strong>an</strong> V<strong>an</strong> den Bossche<br />
Een eeuw l<strong>an</strong>g domineerde de Napolita<strong>an</strong>se stijl de<br />
operahuizen v<strong>an</strong> Lissabon tot Petersburg. Maar ook buiten de<br />
opera waren de Napolita<strong>an</strong>se componisten toona<strong>an</strong>gevend.<br />
Het Stabat Mater v<strong>an</strong> Pergolesi kende talloze navolgers, o.a.<br />
Nebra in Madrid en Bach in Leipzig. De beroemde Fr<strong>an</strong>se<br />
Italië-reiziger Charles de Brosses noemde Napels in 1739 niet<br />
voor niks de muzikale wereldhoofdstad.<br />
Programma: Pietro Antonio Locatelli Sinfonia funebre<br />
Georg Friedrich Händel Sonate op. 5 nr. 4 / José de Nebra<br />
Miserere<br />
28
Verwacht<br />
Serie Pi<strong>an</strong>o<br />
Vr 7 feb 2020<br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Angela Hewitt<br />
Bachs Goldbergvariaties<br />
Een ‘heroïsche onderneming’ noemde The Independent<br />
de Bach-Odyssee v<strong>an</strong> Angela Hewitt. In de Londense<br />
Wigmore Hall brengt zij over verschillende seizoenen<br />
verspreid alle klavierwerken v<strong>an</strong> Bach. Vorig seizoen<br />
maakte ze de oversteek naar het Muziekgebouw voor<br />
Das wohltemperierte Klavier. Deze keer komt ze met<br />
Bachs beroemde Goldbergvariaties, het werk dat ze al<br />
twee keer opnam voor Hyperion. ‘Haar meesterschap is<br />
exemplarisch’, schreef Gramophone bewonderend.<br />
De Goldbergvariaties, de aria met dertig ‘Veränderungen’,<br />
zouden zijn ontsta<strong>an</strong> op verzoek v<strong>an</strong> Graaf Von Keyserlingk.<br />
Hij bestreed zijn slapeloosheid door zijn klavecinist Joh<strong>an</strong>n<br />
Gottlieb Goldberg delen uit Bachs Goldbergvariaties te<br />
laten spelen. Een mooi verzinsel v<strong>an</strong> de eerste Bachbiograaf<br />
Forkel. Bach gaf de Goldbergvariaties in 1741<br />
gewoon en zonder opdracht uit als de laatste Clavier-Übung<br />
‘voor liefhebbers ter verstrooiing v<strong>an</strong> hun gemoed.’ En<br />
slapeloosheid valt er ook niet mee te bestrijden. Wie Angela<br />
Hewitt de Goldbergvariaties hoort spelen, blijft klaarwakker.<br />
Angela Hewitt<br />
foto: Peter Hundert<br />
Programma: Joh<strong>an</strong>n Sebasti<strong>an</strong> Bach Goldbergvariaties<br />
TIP: Op donderdag 6 februari geeft Angela Hewitt v<strong>an</strong> 13.30 - 17.00<br />
uur een masterclass a<strong>an</strong> drie talentvolle pi<strong>an</strong>isten. Alle drie wonnen<br />
tijdens de 7e YPF Pi<strong>an</strong>o Competition in <strong>2019</strong> in hun leeftijdscategorie<br />
een prijs voor hun uitvoering v<strong>an</strong> een suite of partita v<strong>an</strong> Bach.<br />
29
Verwacht<br />
December <strong>2019</strong><br />
vr 20 dec / 20.15 uur<br />
Música Tempr<strong>an</strong>a<br />
Misa Criolla<br />
za 4 j<strong>an</strong> / 20.30 uur<br />
FIBER X The Rest is Noise<br />
Robert Henke + Nkisi &<br />
Charlie Hope<br />
zo 15 dec / 13.00 uur /<br />
Atriumzaal<br />
Workshop SoundLAB<br />
Voor kinderen (7+) met<br />
volwassenen<br />
zo 15 dec / 15.00 uur<br />
Nederl<strong>an</strong>dse Bachvereniging<br />
Mariavespers<br />
zo 15 dec / 20.30 uur<br />
Kurt Elling<br />
The Beautiful Day | Kurt<br />
Elling Sings Christmas<br />
di 17 dec / 20.15 uur<br />
Stille Nacht am Silbersee<br />
Bezinning met Glenn Helberg<br />
wo 18 dec / 20.15 uur<br />
Liza Ferschtm<strong>an</strong> +<br />
Enrico Pace<br />
V<strong>an</strong> Beethoven tot Enescu<br />
do 19 dec / <strong>12</strong>.30 uur<br />
Lunchconcert<br />
i.s.m. Conservatorium v<strong>an</strong><br />
<strong>Amsterdam</strong><br />
do 19 dec / 20.15 uur<br />
Ensemble Reson<strong>an</strong>z<br />
Het alternatieve<br />
Weihnachtsoratorium<br />
za 21 dec / 20.15 uur<br />
Concerto Copenhagen<br />
Italia<strong>an</strong>se kerstconcerten<br />
ma 23 dec / 15.00 + 19.30 uur<br />
Nieuw Vocaal <strong>Amsterdam</strong> +<br />
Holl<strong>an</strong>d <strong>Baroque</strong><br />
Kerstspel<br />
di 24 dec / 11.30 + 15.00 uur<br />
Nieuw Vocaal <strong>Amsterdam</strong> +<br />
Holl<strong>an</strong>d <strong>Baroque</strong><br />
Kerstspel<br />
za 28 dec / 19.30 uur<br />
Calefax<br />
PAN <strong>2019</strong><br />
di 31 dec / 20.30 uur<br />
Oud & Nieuw<br />
Daverend feest en muzikaal<br />
vuurwerk i.s.m. Bimhuis en<br />
Asko|Schönberg<br />
J<strong>an</strong>uari 2020<br />
vr 3 j<strong>an</strong> / 13.00 uur<br />
Workshop SoundLAB /<br />
Groove Special<br />
Voor kinderen (7+) met<br />
volwassenen. I.s.m. Bimhuis<br />
zo 5 j<strong>an</strong> / 15.00 uur<br />
Dudok Quartet GT<br />
Wat is het geheim v<strong>an</strong> het<br />
strijkkwartet? (8+)<br />
W<strong>an</strong>naSwing<br />
Op de kade voor het<br />
Muziekgebouw staat de<br />
interactieve muziekinstallatie<br />
W<strong>an</strong>naSwing v<strong>an</strong> theatermaakster<br />
Caecilia Thunissen<br />
en scenograaf J<strong>an</strong> Boiten. Acht<br />
schommels sturen composities<br />
a<strong>an</strong> v<strong>an</strong> hedendaagse<br />
componisten als Joey Roukens,<br />
Mayke Nas en Rob Zuidam.<br />
Zie voor meer informatie<br />
muziekgebouw.nl/w<strong>an</strong>naswing<br />
Huil v<strong>an</strong> de Wolff<br />
Elke 22e v<strong>an</strong> de ma<strong>an</strong>d<br />
klinkt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil v<strong>an</strong> de<br />
Wolff v<strong>an</strong> Martijn Padding ter<br />
herinnering a<strong>an</strong> oprichter v<strong>an</strong><br />
het Muziekgebouw J<strong>an</strong> Wolff<br />
(1941 - 20<strong>12</strong>). Zie voor meer<br />
informatie muziekgebouw. nl/<br />
huilv<strong>an</strong>dewolfff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen<br />
30
Foto: Erik v<strong>an</strong> Gurp<br />
4’33 gr<strong>an</strong>d café<br />
Kom voor het concert eten in<br />
Gr<strong>an</strong>d café 4’33. Reserveren:<br />
020 788 2090 of 433gr<strong>an</strong>dcafe.nl.<br />
Bij de prijs inbegrepen<br />
Reververingskosten en garderobe<br />
zijn bij de kaartprijs inbegrepen.<br />
Ook een pauzedr<strong>an</strong>kje, tenzij <strong>an</strong>ders<br />
vermeld op uw concertkaartje.<br />
Bij concerten zonder pauze sta<strong>an</strong><br />
dr<strong>an</strong>kjes klaar na afloop v<strong>an</strong> het<br />
concert.<br />
Rondom het concert<br />
- Na a<strong>an</strong>v<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> het concert heeft<br />
u geen toeg<strong>an</strong>g meer tot de zaal.<br />
- Zet uw mobiele telefoon uit voor<br />
a<strong>an</strong>v<strong>an</strong>g v<strong>an</strong> het concert.<br />
- Het maken v<strong>an</strong> beeld- of geluidsopnamen<br />
in de zaal alleen met<br />
schriftelijke toestemming.<br />
- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Steun het Muziekgebouw<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten. Word vriend<br />
of doneer: met uw extra steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven org<strong>an</strong>iseren.<br />
Meer informatie:<br />
muziekgebouw.nl/steunons<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Blijf op de hoogte v<strong>an</strong> nieuw geboekte<br />
concerten of <strong>an</strong>der nieuws.<br />
Volg ons via onze e-nieuwsbrief<br />
(a<strong>an</strong>melden op muziekgebouw.nl),<br />
Facebook, Twitter of Instagram.<br />
D<strong>an</strong>k!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun v<strong>an</strong><br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
v<strong>an</strong> het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk binnenwerk<br />
31