NFM 26-18

NUMMER 26 • WINTER 2018 | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL
new
FINANCIAL
MAGAZINE
GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!
BOUDEWIJN VAN UDEN
OPEN DE LUIKEN!
SANDER VALKENBURG
GROOT GELD HEEFT
ENORME POTENTIE
HANS SIEPEL
HOUVAST VOOR
MODERNE LEIDERS
RALPH VAN DAM
FAILLISSEMENT
ALS LEERSCHOOL
PAUL DE BLOT
MENSELIJK WELZIJN
BERNICE NOTENBOOM
IJSKOUDE LESSEN
POSITIVE FINANCE DAY
VERANDERING BEGINT
TUSSEN DE OREN
THEMA
Nieuw
perspectief
ANNEMARIE GERRITSMA • MEREL VAN VROONHOVEN • ARNO GROOT KOERKAMP • IVO VALKENBURG

New Financial Forum
Doel
De stichting New Financial Forum stelt zich ten doel een
bijdrage te leveren aan het helpen van de financiële sector bij
het uitoefenen van haar belangrijke maatschappelijke functie
op basis van de kernwaarden integriteit en duurzaamheid.
Visie
De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Om
een gezonde bloedsomloop te behouden, is continue actie van
binnen uit de sector gewenst.
Ambitie
Het New Financial Forum bundelt krachten, ideeën,
inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen
en bedrijven die gezamenlijk een concrete en wezenlijke
bijdrage leveren aan een gezonde en maatschappelijk
relevante financiële sector. De doelstelling kent drie thema’s:
het zichtbaar maken van de positieve beweging, onderlinge
versterking en inspiratie.
What’s in it for you?
Het New Financial Forum is hét platform waar mensen uit
de financiële sector vrijuit met elkaar de dialoog kunnen
voeren over wezenlijke zaken. Wie deelneemt aan het
Forum kan ideeën lanceren en toetsen, kennis en inspiratie
opdoen en leren van anderen. En zodoende een bijdrage
leveren aan het hogere doel. Hierbij is ook jouw support
keihard nodig. Meld je daarom aan en bouw met ons mee
aan een betere financiële wereld.
Bestuurder van de Stichting New
Financial Forum is oprichter Willem
Vreeswijk (tevens hoofdredacteur VVP).
De Raad van Toezicht bestaat sinds
1 januari 2018 uit: voorzitter Indra
Frishert (Dazure), penningmeester
Douwe Dijkstra, secretaris Robin van
Been (Polis Advocaten) en de leden
Amba Zeggen (Risk & Governance),
Boudewijn van Uden (a.s.r.) en Faisal
Setoe (Aegon).
Aegon, Allianz, a.s.r., Dazure, De
Goudse, Nationale-Nederlanden,
Obvion, Turien & Co., Yarden en
Zwitserleven zijn partners van de
stichting New Financial Forum.
Dankzij hun support komt de missie
van de stichting een stuk dichterbij:
een gezonde en gerespecteerde
financiële sector die werkt aan het
herstel van vertrouwen op basis
van de kernwaarden integriteit en
duurzaamheid.
www.newfinancialforum.nl
Bouw ook mee aan een gezonde en gerespecteerde financiële sector en word Ambassadeur
www.newfinancialforum.nl

NIEUW PERSPECTIEF
VOORWOORD
Nieuw Perspectief
Elk bedrijf, elke werkgever, elke werknemer, ieder
mens heeft elke dag weer een keuze: bouw ik mee
– hoe bescheiden ook – aan een wereld die ik mijn
kinderen gun of houd ik een wereld in stand waar
overleven centraal staat en de angst regeert om
huis en haard te verliezen?
Een nieuw perspectief is geen kant-en-klare oplossing met
richtlijnen waar je aan moet voldoen. Een nieuw perspectief
bouw je samen, omdat je beseft dat er een enorme klus te
klaren is. Wereldwijd heb je het over klimaatverandering,
ontbossing, overbevissing, honger, armoede, overbevolking,
vluchtelingenproblematiek, etc.
Een te ver van mijn bed show? Richt je blik eens op Nederland.
Hoeveel mensen moeten aankloppen bij de voedselbank,
hoeveel mensen zitten in de winter in de kou, hoeveel
oudere mensen zijn eenzaam, hoe kan het dat ziekenhuizen
failliet gaan en banken niet, waarom groeit het aantal economische
daklozen zo snel, waarom ligt de focus in het onderwijssysteem
niet op het ontwikkelen van talenten die kinderen
al hebben en waarom moeten we met zijn allen toch zo
blij zijn als we horen dat de koopkracht van de gemiddelde
Nederlander er in 2019 1,6 procent op vooruit gaat?
Samen hebben we een enorme uitdaging, maar individueel
kun je in je dagelijkse leven al een verschil maken. Je
draagt namelijk bij als je bewuster bent van wat je koopt,
waar het is gemaakt, waarvan het is gemaakt,
wat je in je mond stopt, hoe je reist, naar welk
nieuws je luistert, waar je werkt, met wie je
werkt en door te weten hoe bedrijven hun
geld verdienen, etc. Individueel of samen,
als mens of als bedrijf, we kunnen allemaal
een steentje bijdragen om een samenleving te
bouwen waar we wel deel van willen uitmaken.
Dat is het nieuwe perspectief.
Deze wintereditie laat heel veel nieuwe
perspectieven zien. Neem de Positive Finance
Day die Dazure en de stichting New Financial
Forum voor de derde keer organiseerden. Een
dag met vele voorbeelden die laten zien dan
“EEN NIEUW
PERSPECTIEF
IS GEEN
KANT-EN-KLARE
OPLOSSING”
het wel anders kan. Voorbeelden die mens, maatschappij en
milieu centraal stellen in plaats van snelle winsten op de korte
termijn.
Of neem de vijftien financiële dienstverleners die de Spitsbergen
ambitie opstelden. Zij committeren zich via hun financieringen
en beleggingen aan scherpe klimaatdoelstellingen
en zullen daar ook scherp op afgerekend worden. Financiële
instellingen zijn de spin in het web van de samenleving en
kunnen enorme invloed uitoefenen op het gedrag van andere
bedrijven. Fantastisch als die invloed ook echt wordt aangewend.
Jongeren kijken anders tegen corporates aan. Mooi voorbeeld
in deze editie is Corporate Anthropologist Sander Valkenburg,
die gefascineerd is door het gedrag van mensen in de financiële
sector. Hij ziet een enorme potentie als we met elkaar
besluiten om op basis van andere waarden te gaan werken.
Wat te denken van Ralph van Dam, die in zijn boek Langs
de afgrond een groot taboe doorbreekt. Hij vertelt open en eerlijk
over zijn eigen faillissement en de enorme impact ervan
op hem en zijn gezin. Hij wil andere ondernemers verder helpen,
juist omdat hij ervan overtuigd is dat de belangrijkste
ondernemerslessen uit tegenslag zijn te trekken.
In deze uitgave nemen we plaats aan de keukentafel van
Boudewijn van Uden, directeur Corporate Communicatie
ASR: “Bedrijven moeten doen wat ze beloven en wat ze doen
moet relevant zijn voor klanten. Veel moeilijker
is het niet. De financiële sector heeft de
afgelopen jaren enorme stappen gemaakt van
productgericht denken naar een sector die
werkt vanuit het klant- en maatschappelijk
belang. Nu mogen de luiken verder open en
dienen we in dialoog te blijven met de samenleving.
En dat mag soms best gepaard gaan
met wat meer zelfrelativering en humor.” Dit
en veel meer. Veel leesplezier en inspiratie
toegewenst. n
WILLEM VREESWIJK
willem@newfinancialforum.nl
WINTER 2018 NFM | 3

COLOFON
NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM
VOOR DE NIEUWE FINANCIËLE WERELD
Een initiatief van Willem Vreeswijk
Nummer 26 van het New Financial Magazine
verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren.
UITGEVER/HOOFDREDACTEUR
Willem Vreeswijk 06 10630149,
willem@willemvreeswijk.com
EINDREDACTEUR
Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu
MEDEWERKERS
Toon Berendsen, Paul de Blot, Christel van
Capelleveen, Annemarie Gerritsma, Arno
Groot Koerkamp, Hans Siepel, Ivo Valkenburg
FOTOGRAFIE
ASA foto’s, Peter Beemsterboer, Eric Broere,
Nathalie Brugman, Geert de Jong, Fred
Libouchant (Fotobureau Roel Dijkstra), Anita
de Horde, Ellen Jonges, Lopke van de Reijt
(Lopke Fotografie), Fred Tigelaar
6 12
BOUDEWIJN VAN UDEN ZET DE LUIKEN SANDER VALKENBURG GROOT
OPEN EN BLIJF IN DIALOOG
GELD HEEFT ENORME POTENTIE
UITGAVE VAN
Stichting New Financial Forum,
Heemstedelaan 51, 3523 KE Utrecht
BASISIONTWERP EN VORMGEVING
Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl
ABONNEMENTEN
Een jaarabonnement (vier nummers) op het
New Financial Magazine kost € 44,95, excl
btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag:
willem@willemvreeswijk.com.
REPRODUCTIE
Overname van artikelen, tekeningen, foto’s
e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke
toestemming van de Stichting New Financial
Forum
24 30
BERNICE NOTENBOOM IJSKOUDE PAUL DE BLOT WETGEVING OF
LESSEN
MENSELIJK WELZIJN
REALISATIE
Edicola Publishing bv
Postbus 2013, 7420 AA Deventer
info@edicola.nl / www.edicola.nl
COÖRDINATIE
Thea van Dartel
DRUKWERK
Veldhuis Media, Raalte
38 52
POSITIVE FINANCE DAY VERANDERING ANNEMARIE GERRITSMA PERSOON-
BEGINT TUSSEN DE OREN
LIJKER DOOR DIGITALISERING
4 | NFM WINTER 2018

INHOUD
THEMA NIEUW PERSPECTIEF
19
HANS SIEPEL HOUVAST VOOR
MODERNE LEIDERS
INTERVIEW
6 Zet de luiken open en blijf in dialoogAan de keuken-tafel
van Boudewijn van Uden (ASR)
12 De wereld van het grote geld heeft enorme potentie |
Corporate anthropologist Sander Valkenburg
24 Duurzaamheid deftig woord voor gezond verstand |
Klimaatjournaliste Bernice Notenboom e.a.
32 Weg met het taboe op faillissementen | rasondernemer
Ralph van Dam
ESSAY
19 Oude wijsheid als houvast voor modern leiderschap |
auteur, docent en adviseur Hans Siepel
EVENT
38 Positive Finance Day | Verandering begint tussen de oren
45 Positive Finance Award 2018 | De winnaars zijn…
48 Powerevents van betekenis | Alternative Finance
Festival, Dive In Festival
32
RALPH VAN DAM FAILLISSEMENT
ALS BESTE LEERSCHOOL
COLUMN
30 Wetgeving of menselijk welzijn | Paul de Blot (Business
Universiteit Nyenrode)
AMBASSADEUR AAN HET WOORD
52 Persoonlijker door digitalisering | Annemarie Gerritsma
(GAPP Marketing)
ZINNIGE VRAGEN
56 Mensen helpen maakt gelukkig | Arno Groot Koerkamp
(Future of Finance)
56
ARNO GROOT KOERKAMP MENSEN
HELPEN MAAKT GELUKKIG
PARTNERARTIKEL
47 10.000 uur vrijwilligerswerk | a.s.r.
NEW FINANCIAL FORUM
3 Voorwoord
58 Overzicht Ambassadeurs
WINTER 2018 NFM | 5

AAN DE KEUKENTAFEL
BOUDEWIJN VAN UDEN:
“INTRINSIEK GEDREVEN.”
6 | NFM WINTER 2018

AAN DE KEUKENTAFEL
Woorden als purpose zal hij niet gauw in de mond nemen, daar is hij een te nuchtere Rotterdammer
voor. Tegelijkertijd is zijn maatschappelijke betrokkenheid groot. “Bedrijven moeten doen wat ze beloven
en wat ze doen moet relevant zijn voor klanten. Veel moeilijker is het niet. De financiële sector heeft de
afgelopen jaren enorme stappen gemaakt van productgericht denken naar een sector die werkt vanuit
het klant- en maatschappelijk belang. Nu mogen de luiken verder open en dienen we in dialoog te blijven
met de samenleving. En dat mag soms best gepaard gaan met wat meer zelfrelativering en humor”,
aldus Boudewijn van Uden, directeur Corporate Communicatie bij ASR.
Zet de luiken
open en blijf
in dialoog
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD FRED LIBOCHANT (FOTOBUREAU ROEL DIJKSTRA)
Het gesprek vindt plaats aan
de keukentafel van zijn huis
in Nieuwerkerk aan den IJssel,
vlakbij Rotterdam waar
hij is geboren en getogen.
Van Uden (60) is ruim 25
jaar getrouwd met Mariska, juriste van
huis uit. De appel valt blijkbaar niet ver
van de boom, want hun twee zonen studeren
allebei rechten in Rotterdam. De
één woont nog thuis, de ander in een
appartement in Rotterdam. Van Uden
groeide samen met zijn broer Ronald
op in Hillegersberg. Zijn moeder, inmiddels
85 jaar, is een echte Rotterdamse
en zijn vader, die tien jaar geleden overleed,
kwam uit Brabant. Ze vestigden
zich in de Maasstad en de Rotterdamse
mentaliteit werd er met de paplepel ingegoten.
Dat wil zeggen: geen woorden
maar daden, doe maar gewoon, werk
voor je geld, wees gastvrij, wees goed
voor jezelf en voor anderen.
Zijn ouders wilden graag dat hij ging
studeren, maar Boudewijn wilde direct
aan het werk. Hij ging een paar maanden
werken in een Spaans hotel, en wilde
daarna journalist worden. Bij het
Rotterdams Nieuwsblad was een vacature
voor leerling-journalist, maar ze
besloten hem niet aan te nemen omdat
hij nog in militaire dienst moest.
Intussen stuitte hij op een combinatie
die hem als muziek in de oren klonk:
studeren met salaris bij het Ministerie
“DE VOEDINGSBODEM
VOOR DUURZAME
INITIATIEVEN IS VRUCHT-
BAARDER GEWORDEN”
van Financiën en de Belastingdienst in
Rotterdam. Dat traject ging hij in. Na
zijn militaire dienst ging hij, in 1980,
vervolgens werken als beleidsmedewerker
bij het ministerie van Economische
Zaken. Ook hier waren er volop in- en
externe opleidingen en trainingen. “Ik
ben nog altijd dankbaar voor de kansen
die ik daar kreeg. Wel merkte ik dat
de hobbels om daar hogerop te komen
destijds een stuk lastiger waren als nietacademicus.
Maar het is me uiteindelijk
toch gelukt.”
Vervolgens raadde een voormalig
EZ-collega hem een baan aan als secretaris
bij de textielvereniging KRL, de
brancheorganisatie van de Nederlandse
textielindustrie. “Bij EZ zat ik aan
tafel met het bedrijfsleven, nu vertegenwoordigde
ik het bedrijfsleven. Het
waren uitstekende jaren, maar mijn
ambitie reikte verder. Ik wilde graag leiding
geven aan een dergelijke beroeps-
WINTER 2018 NFM | 7

AAN DE KEUKENTAFEL
organisatie. Na een eerlijk gesprek met
de toenmalige algemeen secretaris
bleek dat hij daar niet snel zou vertrekken.
Ik ging vervolgens solliciteren en
werd aangenomen bij de NBVA als directeur
van het bureau en secretaris
van de beroepsvereniging van onafhankelijk
financieel adviseurs.”
Daarmee ging Van Uden in feite zijn
broer Ronald achterna, die al langer
werkte in de verzekeringssector. De sector
omarmde Boudewijn van Uden al
snel. Niet alleen vanwege zijn inzet en
energie, maar ook vanwege zijn frisse
geluid en humor. Hij werd zeer gewaardeerd
door de leden van de NBVA en ook
de sector zag hem graag. Hij stond, samen
met beroepsvoorzitter Alexander
van Voorst Vader, pal voor de belangen
van de leden van zijn vereniging, maar
bleef in dialoog met aanbieders, ook al
liepen de belangen soms behoorlijk uiteen.
Met name de performance van verzekeraars,
de invloed van verzekeraars
op het intermediair, de ongebreidelde
groei in de markt en de donkere kant
daarvan en de strijd om marktaandeel
dat door verzekeraars met verlies werd
ingekocht, waren grote issues. Na zes
jaar bij de NBVA in dienst te zijn geweest
telde de brancheorganisatie duizend
leden. “We stonden er goed voor
en voor mij werd het langzaamaan tijd
om weer eens verder te kijken. Ik twijfelde
over werken bij een andere belangenorganisatie,
buiten de financiële
sector, of een functie binnen deze sector
die ik steeds meer was gaan waarderen
en waarin ik inmiddels een groot
netwerk had opgebouwd. Mijn vrouw,
die de sector inmiddels ook had leren
kennen, opperde op een avond dat ze
mij wel geschikt zou vinden voor een
functie als die van Theo van Duivenbode,
commercieel directeur bij Stad Rotterdam.
Het rare toeval wilde dat diezelfde
Van Duivenbode mij nog geen
drie maanden later belde met de vraag
of ik hem zou willen opvolgen.”
Zeventien jaar later werkt Van Uden
nog altijd bij ASR. Op 1 januari 2019
heeft hij in totaal 42 jaren gewerkt
waarvan ruim 23 jaar in de financiële
“HET BESEF GROEIT
DAT WE DE GOEDE AFSLAG
HEBBEN GENOMEN”
sector en zeventien bij ASR (tien jaar als
commercieel directeur en zeven jaar als
directeur Corporate Communicatie).
Bij ASR heeft hij het fantastisch naar de
zin. Wel is het uiteraard een hectische
baan. Zeker als commercieel directeur
moest hij er altijd zijn, ook in de weekenden,
bij onder meer voetbalwedstrijden
van Feyenoord. “Het hoorde bij het
werk en als Rotterdammer kun je het
slechter treffen natuurlijk. Mijn zoons
waren er uiteraard ook blij mee dat ASR
sponsor was van Feyenoord. Zij spreken
ook niet over Feyenoord maar over ‘wij’.
In de trant van: ‘wij’ hebben een nieuwe
spits nodig of ‘wij’ gaan wel of niet
Europa in. Op school was het vroeger
ook feest, want zij konden zeggen dat
hun vader sponsor van Feyenoord was.
Toen de kinderen nog klein waren, hebben
we er wel voor gekozen dat mijn
vrouw een heel stuk minder ging werken
en zich bijna volledig wijdde aan
de opvoeding. Een gezamenlijke beslissing
die goed is geweest, maar ook pittig
was, juist omdat zij een goede opleiding
had en zinvol werk deed dat
ze leuk vond. Inmiddels werkt ze weer
drie dagen in de week.”
BALANCING ACT
Als je al 23 jaar meeloopt in de financiële
sector, kun je ontwikkelingen en
trends vaak beter in perspectief zien.
Van Uden is positief gestemd. “De sector
is veel minder productgedreven geworden
en de dienstverlening is veel
meer in overeenstemming gekomen
met de oorspronkelijke bestaansreden:
het overnemen van risico’s die mensen
niet willen of kunnen dragen en mensen
helpen doelen te bereiken waarvoor
een financiële component essentieel is.
In het verleden stuurden met name de
grote financiële instellingen voornamelijk
op aandeelhouderswaarde, nu
worden de belangen van andere stakeholders
ook goed meegewogen. Je kunt
wel spreken van een balancing act. Het
vergt doorzettingsvermogen, visie, leiderschap
en een luisterend oor naar
de samenleving om ervoor te zorgen
dat alle belanghebbenden baat hebben
bij jouw organisatie. Gelukkig beseffen
ook steeds meer aandeelhouders dat alleen
kortetermijndoelen niet goed zijn
voor de samenleving, niet goed voor
het bedrijf waarin je investeert en dus
niet goed voor jezelf als aandeelhouder.
Steeds meer mensen begrijpen dat
we de problemen in deze wereld niet
kunnen oplossen door alleen maar te
kijken naar de eigen portemonnee. En
als bedrijven goed zijn voor zowel aandeelhouders,
medewerkers, klanten als
de samenleving als geheel, dan vindt
Aan de keukentafel
De financiële sector is people’s business,
zo luidt het cliché. Maar wie
zijn de mensen die in de financiële
sector werken? Wat houdt hen bezig,
wat drijft hen, waar lopen ze
echt warm voor en wat willen ze
de sector meegeven? Door financieel
dienstverleners aan hun eigen
keukentafel aan het woord te laten
over wat hun echt bezighoudt wil
de stichting New Financial Forum
de financiële sector een menselijk
gezicht geven. Eerdere keukentafelgesprekken
waren er met Cynthia
Tulp van Obvion (wintereditie 2016),
Carla Verwijmeren van Centraal Beheer
Achmea (lente-editie 2017), Marieke
van Zuien van BNP Paribas
Cardif (zomereditie 2017), Ron Bavelaar
van Yarden Uitvaartorganisatie
(herfsteditie 2017), Jeanette Hadderingh
van NIBE-SVV (wintereditie
2017), Maarten Edixhoven van Aegon
(lente-editie 2018), Sjoerd Laarberg
(zomereditie 2018) en Geert
Bouwmeester (herfsteditie 2018).
8 | NFM WINTER 2018

AAN DE KEUKENTAFEL
niemand het ook raar dat die bedrijven
een nette winst maken.”
Volgens Van Uden is er met name
als het gaat om transparantie en communicatie
nog winst te behalen in de
sector. “Het is heel belangrijk om de
vele zaken die in de sector heel goed
gaan, te belichten. Tegelijkertijd is het
ook goed als de sector transparanter
wordt over zaken die niet goed gaan.
Zaak blijft wel dat je verhaal oprecht
moet zijn. Klanten, media, televisiekijkers
prikken er zo doorheen als een verhaal
niet eerlijk is. Mijn oproep aan de
sector: zet de luiken verder open en ga
nog meer de dialoog aan met de samenleving.”
Ook in de intermediaire distributie
is uiteraard veel veranderd. “Adviseurs
maken de overstap van wederverkopers
van aanbieders naar adviseurs van de
klant. Deze overgang is uiteraard al jaren
bezig en alle varianten bestaan nog
altijd. Het intermediair is hard op weg
om zich meer dan ooit te bewijzen als
zelfstandige en respectabele beroepsgroeporden.
Dat is pure winst voor dit
maatschappelijk gezien zeer betekenisvolle
vak.”
Belangrijk voor Van Uden is dat iedereen
zijn eigen verantwoordelijkheid
neemt. “Iedereen kan een bijdrage leveren
aan een betere financiële wereld.
Als iedereen gaat doen wat hij of zij
binnen de eigen invloedssfeer wél kan
doen, kunnen we daadwerkelijk het
verschil gaan maken.”
Van Uden hecht er aan, in deze zin,
het New Financial Forum te noemen.
“Een belangrijk forum dat krachten,
ideeën, inspiratie en best practices bundelt
van positief ingestelde mensen en
bedrijven die gezamenlijk een concrete
en wezenlijke bijdrage willen leveren
aan een gezonde en maatschappelijk
relevante sector. Op een bijeenkomst
van het Forum in 2013 heb ik aangegeven
dat ik een actieve bijdrage wil leveren
om de zichtbaarheid van dit platform
te vergroten en de continuïteit te
helpen waarborgen. Dit vanuit het besef
dat het Forum een belangrijk middel
is om met elkaar de noodzakelijke
stappen te zetten op weg naar een betere
financiële sector.”
INSPIRATIE
Dat Van Uden een nuchtere Rotterdammer
is en blijft, blijkt ook uit zijn kijk
op inspiratie. “Bij mij komt mijn motivatie
vooral van binnenuit, ik ben intrinsiek
gemotiveerd zolang ik het idee
heb dat ik zinvol werk doe waar ik mijn
ei in kwijt kan. Ik probeer mijn eigen
weg te vinden en heb geen specifieke
voorbeelden die ik wil navolgen. Vroeger
had ik ook niet echt idolen. Wel kan
ik op een hoger abstractieniveau mensen
bewonderen. Ik heb bijvoorbeeld
veel respect voor iemand als Nelson
Mandela. Ik bewonder zijn onbaatzuchtigheid
en geweldloosheid. In het dagelijkse
leven word ik bijvoorbeeld geïnspireerd
door mensen die ik ontmoet,
die een sterke voordracht houden of
WINTER 2018 NFM | 9

AAN DE KEUKENTAFEL
een ontroerend verhaal vertellen. Als ik
toch iemand moet noemen die voor mij
een voorbeeld is geweest, is het de inmiddels
overleden Frans van den Berg,
destijds adviseur van de NBVA. Een hele
wijze man, die ik over allerlei zaken altijd
om raad kon vragen. Hij was een
van die mensen die hele ingewikkelde
zaken kon terugbrengen tot de kern.
Pas als je snel tot de essentie kan komen,
kun je ook tot een echte oplossing
komen. Dat heb ik van hem geleerd”
“Zoals gezegd werk ik graag en
hard. De balans tussen werk, gezin en
jezelf is soms dan ook lastig te vinden.
Het perfecte evenwicht heb ik in ieder
geval nog niet gevonden, maar dat is
vooral de aard van het beestje. Ik vind
het lastig om niets te doen, stilzitten
maakt me onrustig.”
“ALS IEDEREEN GAAT DOEN
WAT HIJ OF ZIJ WÉL KAN
DOEN, KUNNEN WE DAAD-
WERKELIJK HET POSITIEVE
VERSCHIL GAAN MAKEN”
WERELDPROBLEMATIEK
Die nuchtere kijk nam Van Uden ook
mee op de expeditie naar Spitsbergen
(zie ook elders in deze editie, red.). “Het
was voor mij een belangrijke reis met
veel impact. Maar ik zou het nu ook
weer niet een sleutelmoment in mijn
leven willen noemen. Het heeft me wel
bewuster gemaakt over wat ikzelf kan
doen, wat we in de privésfeer kunnen
bijdragen en welke impact organisaties
kunnen hebben. Voor mij was het
belangrijk dat ons RvB-lid Michel Verwoest
meeging. Dan ligt het onderwerp
namelijk ook meteen op de bestuurstafel.
Ik eet nu bijvoorbeeld wel minder
vlees en bespreek het onderwerp vaker
met vrienden en kennissen. Je denkt
ook beter na of je een vliegreis boekt
of niet. Aan de andere kant ben ik geen
veganist geworden en heb ik mijn auto
niet de deur uit gedaan. Je doet wat je
kunt of denkt te kunnen, binnen de
context van je huidige bestaan.”
Ook voor ASR is de expeditie van positieve
invloed geweest. “De voedingsbodem
voor duurzame initiatieven is
nog vruchtbaarder geworden. We hebben
de inzichten van de expeditie ook
gedeeld met onze medewerkers en kregen
veel positieve respons en ideeën
aangereikt. Binnen het bedrijf is het besef
nog meer gaan leven dat we de goede
afslag hebben genomen, ook al blijft
de vraag: hoe hard kun je gaan? Daarbij
dien je wel te beseffen dat er geen einddoel
is. Over tien jaar is het einddoel
van nu waarschijnlijk al lang niet meer
relevant en hebben we hele andere ambities,
misschien nog wel grootser en
omvangrijker omdat de bedreigingen
nog groter zijn.”
ONTSPANNING
Ontspanning vindt Van Uden in zijn
sport, korte en langere reisjes, bijvoorbeeld
naar Spanje, in etentjes met vrienden
en in zijn betrokkenheid bij Feyenoord.
Nu ASR geen sponsor meer is,
zit hij nog iedere twee weken met zijn
zoons op de tribune in Rotterdam. Bijna
was hij laatst door het legioen benoemd
in de stichting Continuïteit Feyenoord,
een soort gouden aandeel in de club. De
stichting kent vijf zetels en één wordt er
namens het Legioen vergeven. Het Legioen
gaf nipt de voorkeur aan Vopak-bestuurder
Michiel Gilsing. Van Uden feliciteerde
Gilsing direct met zijn benoeming.
Maar jammer vond hij het wel.
Een belangrijke vrijetijdsbesteding
voor Van Uden is altijd fietsen geweest.
Hij deed twaalf jaar op bescheiden niveau
mee aan wedstrijden, was daarna
bijna tien jaar trainer, o.a. van de juniorenselectie
Zuid Holland, was talentscout
bij de KNWU en was in 1993 coach
van de ploeg die meedeed aan de Jeugd
Olympische Spelen. Van Uden zit tegenwoordig
weer vaak op de fiets. Blij is hij
met zijn op maat gemaakte Herman
Braun. “Een fiets die niet standaard in
de winkel te koop is. Echt Nederlands
handwerk: een stalen frame met carbon
voorvork. Met deze fiets rijd ik per
seizoen zo’n 6 à 7.000 kilometer. Ik fiets
drie à vier keer in de week en tijdens
het fietsen kan ik vaak rustig nadenken
over allerlei zaken. Voor mij is fietsen
ontspanning door inspanning, ook al
moest ik tijdens de beklimming van de
Mont Ventoux wel heel veel inspanning
leveren om te kunnen ontspannen.” n
10 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
SANDER VALKENBURG:
“KWETSBAARHEID MAG MEER
RUIMTE KRIJGEN IN RELATIE TUSSEN
BANKIER EN ONDERNEMER”
12 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
Sander Valkenburg bestudeerde het menselijke gedrag in de affaire met de rentederivaten.
Een paar grote banken verkochten aan duizenden kleine ondernemers
een product dat uiterst nadelig bleek te zijn toen de rente daalde. “Het gaat
om veel meer dan geld alleen. Het leven van ondernemers is verwoest, terwijl de
bankier het idee had dat hij zijn vak goed uitoefende. We zijn terechtgekomen in
een financiële jungle van top down besluitvorming, bureaucratie en gebrek aan
ruimte voor sensitiviteit. Maar wat als we ons bewust worden dat het ook anders
kan? Wat als we ervoor kiezen om op basis van andere waarden te werken?”
Studie naar gedrag van mensen in de financiële sector
De wereld van het
grote geld heeft
enorme potentie
TEKST IVO VALKENBURG | BEELD PETER BEEMSTERBOER
Bij het behalen van zijn Mastergraad
in Antropologie,
werd hij door zijn begeleider
‘de nieuwe Joris Luyendijk’
genoemd. Hij noemt
zichzelf een Corporate Anthropologist.
Met dezelfde verwonderde
blik waarmee cultureel antropologen
naar de wereld van de inheemse bevolking
kijken, is Valkenburg gefascineerd
door het gedrag van mensen in organisaties.
De financiële sector heeft daarbij
zijn speciale aantrekkingskracht.
“Hoe meer je kijkt naar de wereld van
het grote geld, hoe meer potentie je
ziet. Terwijl de dienstverlening zichzelf
nu soms verliest in blinde moraliteit en
rationaliteit, mogen we niet vergeten
dat deze cultuur door mensen zelf is
ontwikkeld. Het wordt ook door mensen
zelf in stand gehouden. Ik ben ervan
overtuigd dat we er dan ook samen
voor kunnen kiezen om het financiële
stelsel grondig te herzien. Om opnieuw
ruimte te maken voor het sociale wezen
van de mens. Bewust spreek ik over
‘opnieuw’, omdat ik de affaire rondom
de rentederivaten als een schoolvoorbeeld
beschouw van een relatie tussen
“HOE MEER JE KIJKT
NAAR DE WERELD VAN
HET GROTE GELD HOE
MEER POTENTIE JE ZIET”
de warme en behulpzame bankier van
weleer die verworden is tot een relatie
waarin kwaliteit is opgelost in koude
rationaliteit.”
PLASTIC TIJDPERK
‘Waarom ziet de wereld eruit zoals hij
is?!’ is de kernvraag die Sander drijft in
zijn werk. “Het menselijk gedrag beïnvloedt
onze planeet drastisch. Wetenschappers
spreken over het Antropoceen
als een nieuw tijdperk in onze geschiedenis,
waarin het aardse klimaat
en de atmosfeer de zichtbare gevolgen
ondervinden van menselijke activiteit.
Er zijn nu bijvoorbeeld onderzoekers
die ervan overtuigd zijn dat ons gedrag
rondom plastic afval zal bijdragen tot
het vormen van nieuwe aardlagen. Plastics
die op vergelijkbare wijze als schel-
WINTER 2018 NFM | 13

NIEUW PERSPECTIEF
pen zullen fossiliseren. Ons menselijk
gedrag drukt een stevige stempel op de
kwaliteit van leven van de mens zelf, de
natuur en de samenleving als geheel.”
Sander verlangt naar een mooiere
wereld en ziet graag dat de mens straks
als meer zal worden herinnerd dan alleen
de grondleggers van het plastic
tijdperk. Vanuit zijn onderzoek naar de
rentederivaten komt hij tot de conclusie
dat onze onderlinge relaties voor alle
betrokken partijen tot verlies leiden. Zowel
financieel als emotioneel verlies.
PARADIGMA-VERSCHUIVING
“Net zoals het gebruik van plastic normaal
is geworden en in hevige mate bijdraagt
aan de verwoesting van onze natuur,
is het korte termijngericht winst
maken en de juridisering van de financiële
sector ook gebruikelijk geworden.
We hebben het als mens vaak niet meer
door hoe schadelijk ons eigen gedrag
is. We maken de wereld om ons heen
steeds abstracter. Dat geldt niet alleen
voor bankiers. Dat geldt voor elk mens,
in welke hoedanigheid dan ook. Ook
voor de consumenten en ondernemers.
Hoopvol is dat ik wereldwijd, en
in mijn directe omgeving, steeds meer
mensen zie die zich bewuster worden
van de structuren die hun leven bepalen.
Je ziet op maatschappelijk niveau
dat ogenschijnlijk saaie financiële thema’s
steeds meer gaan leven. Kijk bijvoorbeeld
naar de populariteit van het
werk van Joris Luyendijk, de theatershow
van De Verleiders en documentaires
zoals Boom Bust Boom. Stapje voor
stapje beslissen mensen op allerlei terreinen
van de samenleving het anders
te gaan doen. Veel eigentijdse verandering
komt van onderop. Ik weet zeker
dat deze beweging ook zichtbaarder
gaat worden in de financiële sector.
Het is in elk geval mijn droom om een
steentje bij te dragen aan de verschuiving
van het paradigma. In de rentederivaten-affaire
zie ik alleen verliezers.
Banken hebben zowel geld, reputatie
als vertrouwen verloren. Bij veel ondernemers
is het bedrijf onder water komen
te staan en is hun persoonlijk leven
ontwricht. In het nieuwe paradigma
gaan we van wederzijdse verlies
naar win-win voor iedereen.”
ANGSTCULTUUR
Het was voor Sander niet eenvoudig om
in gesprek te komen met bankiers. “Velen
gaven aan er persoonlijk voor open
te staan, maar zakelijk het niet te kunnen
of mogen doen. Alleen al het gegeven
dat bankiers niet zichzelf kunnen
en mogen zijn, zegt wat mij betreft
veel over de oorzaak van de problematiek
in de financiële sector. Er is vaak
sprake van een bedrijfscultuur waarin
medewerkers zich niet veilig voelen
om zich vrij uit te spreken. De cultuur
is veelal gesloten. De loyaliteit richting
leidinggevenden speelt hierbij een sleutelrol.
Angst voor fouten en juridische
aansprakelijkheid leidt tot gebrekkige
communicatie. Standaardisatie en protocollen
nemen het persoonlijke gesprek
over. Zeker als er problemen ontstaan,
dan wordt de aimabele band met
de accountmanager snel ingewisseld
voor een onpersoonlijke interactie met
een jurist. Er ontstaan dan relaties tussen
mensen zonder ruimte voor kwetsbaarheid.
Bepaalde pijnpunten worden
niet meer uitgesproken. Partijen komen
tegenover elkaar te staan. Terwijl
een persoonlijke band juist broodnodig
is voor een constructieve oplossing
voor alle betrokkenen.”
“IK VERLANG ERNAAR DAT WE STRAKS
ZULLEN WORDEN HERINNERD ALS MEER DAN DE
GRONDLEGGERS VAN HET PLASTIC TIJDPERK”
TALENTEN
Het waren dan ook vooral ex-bankiers
waarmee Sander heeft gesproken. “Opvallend
hoe deze vrijwel allemaal bewust
uit het bankleven zijn gestapt.
Neem bijvoorbeeld Ad Broere, voormalig
medewerker bij de NMB-Bank, die
onlangs zijn vijfde boek Geld in de Bijrol
publiceerde. De druppel die bij Broere
de emmer deed overlopen en de reden
waarom hij uit het bankiersvak stapte,
was het structureel afwijzen van een
ondernemerskrediet dat volledig voldeed
aan de criteria van de bank. Uiteindelijk
bleek dat een hoog geplaatste
bankmedewerker het krediet blokkeerde.
Hij beschermde de zakelijke belangen
van een vriend die in concurrentie
was met de cliënt van de bank. Deze situatie
eenmaal aangekaart met de leidinggevenden
bij de bank, leverde geen
enkele repercussies op. De cliënt heeft
zijn krediet niet gekregen. Broere besloot
om zijn baan op te zeggen en koos
voor ‘de vrijheid’ om ook als mens in
zijn werk te kunnen zijn wie hij is. Ik
heb niet de oplossingen voor vernieuwing
van de financiële sector. Wel is er
volgens mij een verband tussen de kwaliteit
van dienstverlening en de mate
waarin organisaties ruimte bieden aan
de talenten van mensen.”
CORPORATE TRIBES
Sander is tijdens het schrijven van zijn
thesis over de menselijke verbindingen
rondom de verkoop van renteswaps,
geraakt door het werk van Jitske Kramer.
Ze reisde als antropoloog de wereld
over om te leren van traditionele
healers, leiders, verrassende innovators
en willekeurige voorbijgangers.
Ze kijkt evenals Sander naar de wereld
en organisaties door het oog van een
antropoloog. Culturele antropologie
is de discipline die zich afvraagt wat
het betekent om mens te zijn tussen
mensen in organisaties en daarbuiten.
Ze is altijd op zoek naar manieren
om sterke tribes (stammen) te bouwen
en onderlinge relaties te verstevigen.
Ze leidt mensen op, zodat we nooit
meer hoeven te vergaderen. Ze neemt
14 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
“HOE MEER JE KIJKT NAAR
DE WERELD VAN HET GROTE GELD
HOE MEER POTENTIE JE ZIET”
je mee in verhalen die ruimte creëren
voor nieuwe manieren van kijken en
handelen. Gaandeweg wordt wat vertrouwd
is vreemd. En wat vreemd is
vertrouwd. “Kramer laat ons ontdekken
hoe de mensheid al 50.000 jaar
tribes bouwen en wat we daar in onze
moderne organisaties van kunnen leren.
Rond 2009 werd Kramer gegrepen
door de zienswijze en methode
van Deep Democracy. Een in post-apartheid
Zuid-Afrika ontwikkelde manier
van besluitvorming, waarbij de wijsheid
van de minderheid wordt meegenomen
in het meerderheidsbesluit.
Ze laat praktijkvoorbeelden zien hoe
de power (doelgerichtheid, macht en
ranking) en love (mensgerichtheid, samen
en verbinding) in balans met elkaar
kunnen komen. Na alles wat ik
heb gezien en gehoord in de financiële
sector, zou ik dolgraag ook deze twee
uiterste polen met elkaar in harmonie
willen brengen in het bedrijfsleven.”
SANDER VALKENBURG (1991)
behaalde in 2016 zijn bachelor graad
in sociologie aan de Universiteit van
Utrecht. In september 2018 heeft hij
zijn Master opleiding Culturele Antropologie
afgerond met een focus
op de ontwikkeling van een duurzame
samenleving. Parallel aan zijn
masteropleiding werd hij uitgenodigd
om deel uit te maken van het
Young Innovators Program waarin
een selecte groep van studenten, samen
met bedrijven en organisaties,
bouwen aan verbetering van de samenleving
op het gebied van gezondheid,
economie en verstedelijking.
Sander is bereikbaar via email:
SJValkenburg@hotmail.com
VAN EIGENBELANG NAAR
WEDERZIJDS BELANG
Een van de praktische toepassingen
vanuit de corporate tribes is Ubuntu.
Nelson Mandela sprak hier veelvuldig
over: ‘Ik ben omdat wij zijn’. Valkenburg
ziet het concept van Ubuntu als
een van de vele bronnen van inspiratie
vanuit de inheemse bevolking om
het menswaardig potentieel van de financiële
sector aan te boren. “Mensen
zijn in de kern sociale wezens. Als we
het sociale element maximaal integreren
in de dienstverlening van de bank,
dan vloeien de belangen van de ondernemer
samen met de belangen van de
bank. Uit vrijwel alle verhalen tijdens
mijn onderzoek knelt het eigen belang
van de bank drastisch met het eigen belang
van de klant. Wat is er mooier dan
‘het eigen belang’ op te tillen tot een
objectief toetsbaar niveau van ‘wederzijds
belang’? Het gedrag van alle betrokken
partijen, zowel bank als ondernemer,
zal daardoor veranderen. Tot op
heden wordt evenwel weinig of niet ingezet
op het wederzijdse belang. Alleen
op papier, maar in de praktijk van mijn
onderzoek ben ik het weinig of niet tegen
gekomen. Volgens mij is het vooral
een kwestie van oprecht met elkaar
in gesprek gaan. Met elkaar in dialoog
WINTER 2018 NFM | 15

NIEUW PERSPECTIEF
gaan en samen een nieuwe cultuur ontwikkelen.”
“Nu ervaar ik nog veel gebekvecht
tussen bank en ondernemer. De ondernemer
zit nogal eens gevangen in
een emotionele toestand van schuld en
schaamte rondom zijn financiële beslissingen.
De bankier zit gevangen in
een vast werkpatroon gericht op korte
termijn winst behalen. Vanuit die rol
ontbreekt het de bankier aan ruimte
om in verbinding te gaan met de ondernemer.
De ondernemer ervaart te
veel pijn om in gesprek te gaan met de
bankier. Er worden keuzes gemaakt die
partijen van elkaar niet begrijpen. In de
rechtszaal vindt een polarisatie plaats
van het probleem dat echte verbinding
ontbreekt in de relatie tussen de bankier
en de ondernemer. Het oprecht
met elkaar in gesprek gaan is in het
huidige systeem geen optie. De financiële
risico’s zijn te groot. Terwijl een
dialoog tussen beiden, een veilige plek
waarin echt naar elkaar kan worden geluisterd,
waar zelfs ruimte is om toe te
geven dat er vergissingen zijn begaan,
juist nieuwe doorgang zou geven.”
VLOEIBARE WERKCULTUUR
“Voor mijn thesis heb ik onder meer
het werk van de antropoloog Karen Ho
bestudeerd. Ze ging in 1996 werken op
Wall Street. Ze bestudeerde bedrijven
zoals Morgan Stanley, Lehman Brothers
en Goldman Sachs. Ze kwam tot de conclusie
dat niet alleen de verheerlijking
van aandeelhouderswaarde leidt tot
onmenselijke situaties in de financiële
sector. Juist ook de werkcultuur speelt
volgens haar een cruciale rol. Karen
Ho spreekt over een ‘vloeibare’ werkcultuur
met doorlopende onzekerheid
over je baan en het continue verkleinen
en herstructureren van organisaties.
Een werkcultuur waarin de werkzekerheid
en het gevoel van veiligheid
op de werkvloer ‘vloeibaar’ zijn geworden.
Ook het bankieren zelf is steeds
vloeibaarder geworden. Het traditionele
bankieren kent van oudsher een respectvolle
relatie tussen bank en ondernemer.
De bank is de dienstverlener en
“WE HEBBEN HET ALS
MENS VAAK NIET MEER
DOOR HOE SCHADELIJK
ONS GEDRAG IS”
voorziet de ondernemer van geleend
geld. In de wereld van de ‘finance’, het
grote zakenbankieren, is de dienstverlening
evenwel verworden tot de verkoop
van abstractie, verpakt in veelal complexe
en voor de ondernemer moeilijk
begrijpbare producten. 95 procent van
het geld gaat om in een soort wereldcasino,
waarin er geen enkele verbinding
meer is met de reële economie.
Geld wordt uit het niets geschapen. De
klassieke bankier, wordt steeds vaker
vervangen door algoritmes waarvan
we geen idee hebben hoe ethisch de
inhoud ervan is. De vloeibare werkcultuur
in de wereld van het zakenbankieren
wordt steeds minder tastbaar.”
MAAKBAARHEID
“De gevolgen zijn om verdrietig en boos
op te worden. Maar wat als we ons bewust
worden dat het ook anders kan?
Wat als we ervoor kiezen om op basis
van andere waarden te werken? Een
keuze die volgens mij begint bij jezelf.
We bepalen ieder de mate van verantwoordelijkheid
die we in ons eigen leven
bereid zijn te nemen. Ik word gelukkig
van de groeiende groep van
mensen die onderzoekt wat er mogelijk
is om andere keuzes te maken. De
destructieve potentie van de financiële
sector, de vernietiging van mens en
natuur is overbekend. Maar hoe zit het
met de potentie van de geldwereld om
een sleutelrol te spelen in de positieve
vernieuwing van de maatschappij? Ik
geloof in die potentie. Geld is een middel,
geen doel. Je kunt het middel inzetten
hoe je wilt. Na de afronding van
mijn thesis over het gedrag van mensen
in de financiële sector, voel ik mij gedreven
om bedrijven en organisaties te
gaan begeleiden in het wakker maken
van de potentie om vanuit maatschappelijke
betekenis te werken. Elke financiële
dienstverlener die deze droom
met me deelt, mag contact met me opnemen.
Stuur me gerust een email.” n
Thesis Underwater
De thesis ‘Underwater, an ethnographic
account of the relationship
between bank and business owner
in the aftermath of interest rate derivative
sales’ is kosteloos verkrijgbaar
via het scriptarchief van de
Universiteit van Utrecht: www.studenttheses.library.uu.nl.
Voor deze
thesis ging Sander in gesprek met
kopstukken uit de financiële sector,
zoals: Theo Kocken, Lex Hoogduin,
Ad Broere, Hester Bais, Patrick van
Gerwen, Pieter Lakeman, Frank
Wijn, Sabijn Timmer, Floris Kleemans
en Frans de Weert.
16 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
– e s s a y –
Oude wijsheid
als houvast voor
modern leiderschap
De werkelijkheid van vandaag de dag verontrust velen. Het lijkt alsof de mensheid op
ramkoers ligt met haar eigen toekomst. Hoe maken we rechtsomkeer? Oude wijsheden
fungeren als houvast voor modern leiderschap”, aldus Hans Siepel in een lezing voor de
SVDC-Kenniskring ‘Leiderschap & Communicatie in crisissituaties’ in Zeist.
TEKST HANS SIEPEL
“DE OPDRACHT VAN
MODERNE LEIDERS
IS HET HERSTELLEN
VAN VERBROKEN
RELATIES”
Met ongeloof kijken we naar de opstand van de
aarde die met overstromingen, orkanen, smeltende
poolkappen, bosbranden en stijgende
waterspiegels haar stem laat horen. De afkeer
en woede tegen het politieke establishment
wereldwijd groeit. Nagenoeg op elk continent
staan burgers op tegen hun (corrupte) politieke
leiders. Ook zien we de opmars van
autoritaire en populistische leiders die met
leugens, provocaties en haat als stijlmiddel
de internationale politieke arena meer en
meer domineren.
Nagenoeg alle oude instituten, van de
politieke tot kerkelijke, van de financiële
tot de media en wetenschap lijden aan een
chronisch tekort aan publiek vertrouwen
en zijn daardoor meer en meer een maatschappelijke
bedreiging geworden. Feiten,
dé waarheid en de vermeende objectiviteit
zijn hun overtuigingskracht kwijt. Nog frustrerender
is dat we er geen sluitende verklaring voor hebben.
Dat het ons overkomt zonder dat we het in perspectief
of ‘groot verhaal’ kunnen plaatsen. Dat alles tegen de achtergrond
van een groeiende, collectieve behoefte aan een nieuw
inspirerend ‘groot verhaal’, dat wél houvast biedt.
HOUVAST
Welk houvast kan de oude wijsheid bieden?
Welk groot nieuw en inspirerend verhaal
reikt zij ons aan? Hoe kan zij een inspiratiebron
zijn voor leiders die in dit kritisch
tijdsgewricht politieke en bestuurlijke verantwoordelijkheid
dragen? Wat vraagt het
van hen? En wat betekent deze wijsheid
voor modern leiderschap?
Voordat we deze vragen kunnen beantwoorden,
moeten we de vraag beantwoorden
wat we onder het begrip ‘werkelijkheid’
verstaan. Het woordenboek geeft de volgende
omschrijving: ‘iets wat vaststaat, dat
HERFST 2018 NFM | 19

NIEUW PERSPECTIEF
werkelijk zo is’. Nu brengt deze definitie ons niet veel verder.
Want het geeft geen antwoord op de kernvraag wat dan onder
die vermeende objectieve werkelijkheid valt; wat feiten
en waarheden zijn en wie de architecten zijn van deze werkelijkheidsdefinitie.
Voor een antwoord moeten we honderden jaren terug
naar het begin van wat de Verlichtingsovertuigingen zijn geworden,
op basis waarvan nagenoeg het gehele westers intellectuele
bouwwerk gefundeerd is. De intelligentsia en filosofen
van toen droegen de tot dan toe bestaande mens- en wereldbeeld
ten grave en bouwden een nieuw bouwwerk. Het
dragend fundament van de werkelijkheidsdefinitie is dat alleen
over dé (objectieve) werkelijkheid gesproken kan worden
als deze uit ‘de stof is geboren’. Dit vertrekpunt, dat de
bouwstenen van de werkelijkheid materiedeeltjes zijn, is uitgegroeid
tot ‘onze’ dominante en vermeend objectieve kijk op
mens en wereld.
Volgens de Verlichtingswetenschap zijn we ons brein. We
zijn niet meer dan een ‘vochtige robot’. De breinmens als een
te programmeren machine. Lange tijd leek het erop dat deze
overtuiging onaantastbaar was. De grote politiek-ideologische
stromingen schreven hun partijprogramma’s vanuit dit
darwinistische mens- en wereldbeeld. Hun grote mobiliserende
verhalen werden met de inkt van het verlichtingsgeloof geschreven.
Westerse wereldmachten veroverden in naam ervan
de wereld en zegenden de ‘onwetenden’ met de hostie van het
verstand, wetenschap en techniek. Het was een kwestie van
tijd voor de mensheid het aardse paradijs via de deuren van
wetenschap en technologische vooruitgang binnen kon gaan.
Maar de tijden zijn veranderd. De toestand in de wereld oogt
verre van paradijselijk.
“WOORDEN ZIJN HET
KRACHTIGSTE
GENEESMIDDEL
WAAROVER DE
MENSHEID BESCHIKT”
ANDERE SPELER
De andere speler op het toneel is de wijsheid. Wat is haar definitie
van de werkelijkheid? Niet de materie vormt het cement
van de werkelijkheid, maar de niet-stoffelijke substantie
‘geest’. Ook in ‘onze dagen’ zijn tal van waarheidszoekers tot
dit inzicht gekomen. De wetenschapper Bernard d’Espagnat,
die de Nobelprijs voor religie 2009 ontving, stelt bij voorbeeld
‘dat stof of materie niet als de enige
werkelijkheid bestempeld kan worden’ en
Max Planck, de vader van de kwantumfysica,
merkte bij de aanvaarding van de Nobelprijs
op dat materie eigenlijk geen materie
is. Wat wij voor het ‘stoffelijke’ houden,
is het gevolg van een intelligent denkende
Geest: de universele Geest. Deze mens ziet
het universum niet als een dode machinerie,
maar als een levend en samenhangend
‘bezield’ geheel met een evolutionair doel
en een richting.
Over dit uiteindelijk evolutionair doel is
in de oude wijsheidsliteratuur veel geschreven.
Hoe onwaarschijnlijk het op het eerste gezicht ook lijkt,
het is dit doel dat ons niet alleen antwoorden aanreikt om
ons huidig crisistijdsgewricht te begrijpen maar ook richting
en inhoud geeft van wat tegen deze achtergrond van modern
leiderschap wordt gevraagd.
HET WEZEN VAN WERKELIJKHEID
De darwinistische evolutieleer vormt de ruggengraad van
het Verlichtingsbouwwerk. De oude wijsheid stelt daar een
niet-materialistische evolutieleer tegenover. De rooms-katholieke
priester, mysticus en bioloog Pierre Teilhard de Chardin
(1881-1955) werkte dit nader uit. Hij omarmt de inzichten
van de oude wijzen dat het universum een levend en evoluerend
verschijnsel is. In deze, met het menselijk verstand bijna
niet te bevatten, groots evolutionair proces voorzag De Chardin
een cruciaal moment in de geschiedenis, waarbij aan de
mensheid een beslissende rol wordt toebedeeld in een nieuwe
stap in dit groots en meeslepend verhaal. De mens(heid) als
de beslissende schakel in een nieuwe fase in een groots evolutionair
proces. Een collectieve bewustzijnstransformatie naar
een hogere, geestelijke werkelijkheid.
Wellicht dat wat abstract in de oren klinkt: meer plaats
inruimen voor de geestelijke krachten. Maar wie met deze
nieuwe bril een blik op de samenleving werpt, ziet dit cruciale
punt in de evolutie zich manifesteren. Een steeds groter
wordend koor van stemmen zingt het lied van een nieuwe
tijd, van een nieuw tijdperk en bevestigen dat we op een
kruispunt staan van een paradigmashift.
VAN STOF NAAR GEEST
Het woord ‘transitie’ is in het publieke debat met een opmerkelijke
en niet te stuiten opmars bezig. Jan Rotmans is hier
met zijn boek Verandering van tijdperk een voorbeeld van. Hij
spreekt van de transitie van ‘systeemwaarden’ naar ‘menswaarden’.
Of om met Du Chardin te spreken: de transitie van
stof naar geest.
Wie met deze nieuwe bril naar de maatschappelijke realiteit
kijkt, ontdekt dat veel puzzelstukjes op zijn plaats vallen.
Oude systeemoplossingen werken niet meer. Het maatschappelijk
debat over uitgeprocedeerde asielkinderen
en over de vaccinatie-kwestie zijn de
‘morsetekens’ van deze paradigmashift. Ook
de steeds krachtiger stemmen die oproepen
om een menswaardige samenleving te
scheppen, illustreren dat we op het kruispunt
van oud en nieuw denken zijn beland.
Ook Herman Wijffels ziet het omslagpunt
als een beweging van onderop: bedrijven die
anders gaan opereren, buurtinitiatieven,
energiecorporaties die zich bezig gaan houden
met circulaire economie.
De paradigmashift zal vanzelfsprekend
niet zonder slag of stoot verlopen. De oude
20 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
HANS SIEPEL:
“GROOT NIEUW
INSPIREREND VERHAAL.”
machthebbers hebben immers hun statuur, macht, inkomen
en positie te verliezen. Het gaat echter om meer dan dat. De
omslag treft alles: scholen, ministeries, ziekenhuizen, psychiatrische
instellingen en de zorg. Denk maar eens aan de consequenties
als in de zorg moet worden erkend dat dementie
niet primair een hersenziekte is, maar een stem van de ziel
is. Er staat teveel prestige op het spel en het verzet zal hevig
zijn. Nagenoeg alle toegepaste wetenschappen, zoals de
geneeskunde en farmacologie en andere aanverwante miljardenindustrieën,
zouden immers hun benaderingen moeten
herzien
De vraag dringt zich op of we deze strijd om dé werkelijkheid
langs de weg van de logica kunnen beslechten. Met andere
woorden: is er een theorie te vinden die het aannemelijk
maakt dat het nieuwe denken niet alleen de toekomst heeft,
maar een logisch fundament legt onder het geestelijke mensen
wereldbeeld van de oude wijsheid?
DONKERE MATERIE
Het antwoord op deze vraag is een volmondig ‘ja!’ Met dank
aan theoretisch fysicus Eric Verlinde. Stelt u zich de kosmos
voor als een groot energetisch geheel. Van dit totale energieveld
is nog maar slechts 4 procent verklaard. De overige 96
procent is een groot raadsel en wordt wel ‘donkere’ energie
genoemd. Verlinde stelde in 2016 dat we het antwoord niet in
de stof zullen vinden. Een achterhaalde visie, noemt hij het.
Onze natuurwetten zijn te veel gebaseerd op een oud idee. De
oerknal komt niet uit een nog onbekend stofje voort. De 96
procent donkere energie is helemaal geen materie. Ze heeft
een fundamenteel andersoortige substantie. Een niet-stoffelijke
substantie. Ze is ‘geestesenergie’.
Teruggebracht tot de eenvoud kunnen we met de theorie
van Verlinde het volgende beeld oproepen. Het heelal kent
twee soorten energetische ‘bewoners’. De stoffelijk energetische
en de geestelijke. Beide spelers horen onlosmakelijk bij
elkaar. Om het concreet te maken: geestesenergie kan stoffelijke
energie worden en andersom.
De consequenties zijn enorm. Het gehele mens- en wereldbeeld
van de verlichtingsdenkers blijkt een illusionaire gedachte,
gestoeld op een foute, ondeugdelijke aanname. Het
wereldbeeld van vermeende objectiviteit en feitelijkheid leidt
geen onafhankelijk bestaan. Integendeel. Ze komt voort uit
iets anders. Ze is een geschapen werkelijkheid. Geboren en
voortkomend uit de geestesenergie. Verlinde gebruikt hiervoor
de term ‘emergent’.
EMERGENTIE
Het is Einstein geweest die ons op deze ‘emergentie-richting’
reeds lang geleden wees met zijn stelling dat het systeem dat
het probleem veroorzaakt nooit het oplossingsrepertoire in
WINTER 2018 NFM | 21

NIEUW PERSPECTIEF
huis heeft. Dat dát elders gezocht moet worden. Om emergente
verschijnselen te verklaren, moeten we de antwoorden
vinden in de werkzaamheid van de geesteswereld.
Zoals eerder opgemerkt biedt de reguliere wetenschap
geen houvast. Het nieuwe paradigma is om een mooie uitspraak
van oud-autocoureur Jan Lammers om het succes van
Max Verstappen te verklaren, de ratio voorbij en puur impulsief.
Ook al wordt er op scholen en in universiteiten niets verteld
over deze scheppende kracht, toch hebben we allemaal
ervaringen met deze energie. In de samenleving en het publieke
en vooral het sportdiscours wordt over deze energetische
geesteskracht uitbundig gesproken. Vooral de laatste decennia
zijn we getuige van de ‘opstanding van de geest’. Meditatie,
yoga of mindfulness zijn daarvan de uithangborden.
Het zijn vooral (top)sporters die ons wijzen op deze energetische
kracht. In woord en daad prijzen zij de geest en zijn onvermoede
krachten, met eigentijdse woorden als: ‘mindset’,
‘intuïtie’, ‘gevoel’, ‘ingeving’, ‘mentale weerbaarheid’, ‘innerlijk
weten’, ‘creativiteit’, ‘visualiseren’, ‘in een flow zijn’, ‘in
vervoering raken’ en de ‘magische krachten’ in de sport.
MODERN LEIDERSCHAP
Wat betekenen deze inzichten nu voor modern leiderschap?
Het is Herman Wijffels die de opdracht van leiders in dit tijdsgewricht
het meest kernachtig samenvat als: het herstel van
‘verbroken relaties’. Juist in het losgeraakt zijn van ‘onze oorsprong’
ligt een groot deel van de problematiek. We leven
in een wereld van verbroken relaties, tussen mens en aarde
en tussen mensen onderling. De opdracht van moderne leiders
is het herstellen van verbroken relaties. Hoe vertaalt zich
deze opdracht in de praktijk van alle dag? Waaraan herkennen
we moderne leiders?
• Moderne leiders tonen de moed het oude denken ter discussie
te stellen. Zij vertegenwoordigen de moderne variant
van de mythologische helden.
• Moderne leiders zijn begiftigd met het ‘Gorbatsjov’-besef.
Ze realiseren zich dat ze er de populariteitsprijs wellicht
niet mee winnen, maar dat de transitie van het oude naar
het nieuwe denken noodzakelijk is.
• Moderne leiders acteren vooral vanuit gevoel en intuïtie.
• Moderne leiders zijn de aloude politieke dualiteit voorbij
(links/rechts, conservatief/progressief) en beseffen dat
de toekomst gebouwd moet worden op fundamenten die
deze dualiteit overstijgen.
• Moderne leiders beseffen dat we als mensheid op een kritiek
kruispunt zijn belandt.
• Moderne leiders zijn zich ervan bewust dat er een nieuwe
religiositeit en taal vereist is. Zij hebben oog voor ‘de innerlijke
veranderingen van de wereld’.
• Moderne leiders beseffen dat niets eeuwig waar is en dat
het wijs is om te luisteren naar wat de wereldgeest wil.
• Wijze leiders weten dat de werkelijkheid zich niet objectief
buiten ons zelf bevindt.
Hans Siepel
Hans Siepel (1958) studeerde politicologie met als specialisatie
internationale betrekkingen en het ontwikkelingsvraagstuk.
Hij was werkzaam voor de PPR en later Groenlinks
en stapte in 1992 over naar de Nederlandse Spoorwegen
en in 1997 naar het ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties. Daar werd hij plaatsvervangend
directeur communicatie. In deze functie was hij
woordvoerder van ministers als Klaas de Vries, Hans Dijkstal
en Roger van Boxtel. Hij volgde een master Spiritualiteit
aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen. Hij is nu
schrijver, moderator, docent en adviseur, vooral op het gebied
van risico- en crisiscommunicatie.
• Wijze leiders zijn zich bewust van hun woorden omdat
woorden energiedragers zijn. Ze weten dat zij met de wijze
waarop zij communiceren een nieuwe werkelijkheid creëren.
• Moderne leiders beseffen dat het dé opdracht van deze
tijd is de transitie van systeem- naar menswerkelijkheid te
realiseren.
• Moderne leiders hebben het inzicht dat het absolute recht
op vrijheid van meningsuiting aan een fundamentele
herziening toe is.
• Moderne leiders brengen de geest terug in de taal. Woorden
zijn volgens de Britse schrijver en dichter Joseph Kipling
het krachtigste geneesmiddel waarover de mensheid
beschikt.” n
22 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
BERNICE NOTENBOOM:
“DE KOELING VAN DE WERELD
WORDT IN RAP TEMPO
KAPOT GEMAAKT.”
24 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
“De Noordpool is de indicator van de gezondheid van onze planeet. In tien jaar tijd is de
hoeveelheid ijs op de Noordpool met veertig procent afgenomen. We verliezen in rap tempo
de koeling van onze planeet met ingrijpende gevolgen voor iedereen op aarde”, aldus klimaatjournaliste
Bernice Notenboom tijdens een bijeenkomst op de dag van de duurzaamheid
voor leden van de Spitsbergen-expedities en hun relaties in de Climate Planet Utrecht.
Financiële sector versnelt transitie naar duurzame economie
Duurzaamheid
deftig woord voor
gezond verstand
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD ANITA DE HORDE
De Climate Planet is een twintig
meter hoge wereldbol
die de wereld rondreist en
tijdelijk Utrecht aandeed.
De Deense initiatiefnemers
Global Citizens bieden het
bedrijfsleven, politici, studenten, scholieren
en geïnteresseerden een aangrijpend
beeld hoe fragiel de planeet aarde
is. Met onder meer lesprogramma’s en
een 360 graden film die de bezoekers als
in een ruimtereis meenemen van de Big
Bang tot in de verre toekomst. De film,
die Notenboom ook vertoonde, toont de
urgentie om direct in actie te komen.
Een aantal expeditieleden die mee waren
naar Spitsbergen deelden tijdens de
bijeenkomst hun expeditie-ervaringen.
Notenboom, bekend van extreme
reizen op de Noord en Zuidpool, de
Groenlandse ijskap, de Everest en in
Siberië en Afrika, geeft op deze manier
het veranderende klimaat een gezicht.
Zij laat in films, in boeken en in
lezingen zien wat de gevolgen van de
klimaatverandering zullen zijn voor
mens, dier en planeet. In haar meest recente
boek Arctica, mijn biografie van de
Noordpool beschrijft zij haar liefde voor
de Noordpool en maakt zij een diepe
buiging voor deze meest mysterieuze
en minst onderzochte plek op aarde.
Samen met Anita de Horde organiseerde
zij in 2016, 2017 en 2018 drie expedities
naar Spitsbergen. Op de eerste
gingen Nederlandse captains of industry
mee, de tweede boot was voorbehouden
voor de vastgoedwereld, mogelijk
gemaakt door ING en op de derde expeditie
gingen beslissers uit de financiële
en energiesector mee, juist omdat
deze sectoren een enorme impact kunnen
hebben op het klimaatbeleid. Van
de financiële instellingen waren alleen
de pensioenfondsen niet vertegenwoordigd,
bang dat deze reis zou worden
gezien als een snoepreisje en derhalve
de reputatie zou schaden. “Onzin”, volgens
Notenboom. “De expedities zijn
noodzakelijk om de urgentie om in actie
te komen diep van binnen te ervaren.
Wie op de Noordpool is geweest, is
een ander mens en kan nooit meer zijn
ogen sluiten voor de klimaatproblematiek.”
Of zoals expeditielid Sandra
Schoonhoven van ING het samenvatte:
“Als je aan den lijve ervaart wat de opwarming
van de aarde met het klimaat
doet en wat de consequenties zijn, dan
hoef je nooit meer met elkaar over het
waarom we CO2-uitstoot drastisch moeten
verminderen, over het wat ben je
het snel met elkaar eens en over het
hoe kun je nog wel met elkaar discussiëren.
Je beseft dan: alleen ga je snel,
samen kom je verder.”
Er zijn bibliotheken volgeschreven
over de effecten van de mens op het
klimaat. Kort gezegd komt het hier op
WINTER 2018 NFM | 25

NIEUW PERSPECTIEF
neer: menselijke activiteiten oefenen
een niet eerder vertoonde druk uit op
onze planeet. De gemiddelde temperatuur
is reeds gestegen met 0,8 graden
en de verwachting is dat de stijging
eind deze eeuw 4 graden zal bedragen.
Dit leidt tot overstromingen, droogte,
superstormen en een ongekende stijging
van de zeewaterspiegel. Rond 40
procent van de landbouwgronden is inmiddels
aangetast en over een paar jaar
zal twee op de drie mensen op deze aarde
leven in gebieden waar een ernstig
watertekort is. Het gaat kortom over de
leefbaarheid van de wereld voor ons,
onze kinderen en kleinkinderen. Wijzelf,
in dit rijke westen, zijn degenen
die de verantwoordelijkheid moeten nemen
om die wereld leefbaar te houden.
SPITSBERGEN AMBITIE
Tijdens de derde expeditie in april 2018
werd niet alleen gekeken naar het smeltende
ijs en de in zee stortende ijsrotsen,
tevens werd met elkaar naar oplossingen
gezocht. Die oplossingen
werden uiteindelijk samengevat in de
Spitsbergen ambitie 2018-2020. De expeditie
werd georganiseerd aan de
vooravond van het nieuwe Nationaal
Energieakkoord. Arie Koornneef overhandigde
de ambitie aan de voorzitter
“ALS JE NIET GOED VOOR
DE NATUUR ZORGT, ZAL DE
NATUUR OOK NIET GOED
VOOR JOU ZORGEN”
van het klimaatberaad Ed Nijpels en delen
van de ambitie zijn opgenomen in
het uiteindelijke akkoord. De Spitsbergen
ambitie is een verbintenis tussen
vijftien Nederlandse financiële instellingen
die samen klimaatverandering
willen tegengaan via hun financieringen
en beleggingen. Doel is om gezamenlijk
de transitie naar een groene en
koolstofarme economie te versnellen.”
In de ambitie committeren de instellingen
zich aan het meten en extern
rapporteren van de klimaatimpact
van hun financieringen en beleggingen
voor 2020. Ook gaan de instellingen gebruikmaken
van klimaatscenario-analyses
en Science Based Targets. Dit zijn
klimaatreductiedoelen die worden gesteld
aan de hand van de wetenschap.
Zo kunnen de instellingen voldoen aan
de doelen in het Parijsakkoord.
GEZOND VERSTAND
Expeditielid Carola Wijdogen (directeur
Duurzaam Ondernemen NS), werd
zich tijdens de reis nog bewuster van de
enorme impact van de klimaatverandering.
“Ook in Nederland. Hier hebben
we te maken met meer grondverzakkingen,
bermbranden, blikseminslag
en droogte. En door die droogte kunnen
bijvoorbeeld bomen minder goed
wortelen. De stormen nemen in kracht
toe en meer bomen waaien dus om.
Ook voor het werk van de NS heeft dit
ef . Wijzelf veroorzaken geen klimaatschade,
maar dienen wel te betalen wel
voor de ontstane schade. Dit bracht mij
op het idee dat we de kosten van de klimaatverandering
voor iedereen inzichtelijker
dienen te maken. Door dit te
doen, wordt het duidelijk dat klimaatmaatregelen
geen geld kosten maar
geld opleveren. Hoe langer we immers
wachten met de maatregelen, hoe hoger
de kosten zullen worden.”
Bram Adema (CFP Green Buildings)
ging terug naar zijn roots. Hij groeide
op in een boerendorp nabij Leiden. “Ik
houd van praktische duurzaamheid en
dat is wat boeren in de praktijk brengen.
Zij weten dat als je niet goed voor
de natuur zorgt, de natuur ook niet
voor jou zal zorgen. Duurzaamheid is
Expeditieleden Spitsbergen.
26 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
dus een duur woord voor gezond verstand.
Ook zei Adema dat het mooi is
dat wij in het rijke westen een duurzaam
leven leiden, maar dat dat niet genoeg
is. “We hebben de plicht om onze
verantwoordelijkheid uit te dragen, zodat
ook andere mensen bewuster worden
en gaan meedoen.”
Boudewijn van Uden (ASR) hield het
ook vooral praktisch. Zelf droeg hij actief
bij aan de voorbereidingen van de
derde expeditie. Belangrijk voor hem
was ook dat RvB-lid Michel Verwoest
mee ging naar Spitsbergen. “Dan liggen
de issues direct op de bestuurstafel
en kan er sneller worden geschakeld.”
Verwoest zei direct na de expeditie
dat hij geraakt was om te zien wat CO2
met de aarde doet. “Wij brengen op dit
moment veel schade toe aan de wereld
waarin toekomstige generaties moeten
leven. Voor mij is het dan ook geen
keuze meer: we moeten met elkaar de
CO2-uitstoot drastisch terugdringen. Ik
merkte dat alle deelnemers deze overtuiging
hebben.”
Ook Van Uden zei zich pas op de
Noordpool te hebben gerealiseerd hoe
erg het in feite is met de klimaatveranderingen.
“Je hoort er letterlijk het
snerpende geluid van afbrokkelend ijs.
Dit heeft ook effect gehad op mij persoonlijk.
Je eet bewuster, gebruikt minder
plastic en je hebt het in gesprekken
met anderen ook over wat je ervaren en
geleerd hebt.”
Anita de Horde zei zich zorgen te
maken over de duurzaamheidsambities
van het huidige kabinet. Op 5 september
vond er in de Tweede Kamer
een debat plaats over klimaat en energie.
Er werden Kamervragen gesteld
over de rol van financiële dienstverleners
en het tegengaan van klimaatverandering.
Minister Wiebes zei toen letterlijk:
‘Ikzelf denk dat we niet moeten
denken dat wij de aarde gaan vergroenen
als wij banken vragen om te rapporteren
over hun investeringsportfolio.
Wat wij als samenleving vragen,
wordt op een gegeven moment gefinancierd.
De belangrijkste manier om het
portfolio van banken te veranderen, is
OPROEPEN AAN DE FINANCIËLE SECTOR
Ga zelf aan de slag
“De bijeenkomst op de dag van de duurzaamheid in Climate Planet Utrecht was
opnieuw een hoogtepunt in onze Spitsbergen expeditie. Die is in januari 2018 begonnen
en loopt door zolang we met de partners uit de expeditie samenwerken
aan de doelen uit de Spitsbergen ambitie. Inmiddels zijn er ook nieuwe partijen
aangesloten en werken we samen met oa. het NVB. Op Climate Planet hebben we
onze droom, onze ambities, onze verhalen, onze beelden en energie opnieuw
gedeeld met anderen. Hopelijk hebben we ze geïnspireerd. Ik wil iedereen oproepen
om zelf aan de slag te gaan. Ga minder met de auto, stap over op groene
stroom, eet minder vlees, gebruik minder plastic. Alles helpt. Doe dat vooral ook
in jouw sociale kring en waar je werkt. In bredere zin hoop ik vooral dat de coalition
of the willing and the actionable groter wordt en samen met ons en anderen aan
de slag gaat. We moeten veel doen en we moeten versnellen. Wat mij betreft mag
de overheid ook een tandje scherper instappen. Ik vind de huidige beschouwingen
rondom het klimaatakkoord niet echt lijken op een groen licht. Dat kan beter.
In dat opzicht vind ik Frank Elderson (DNB) een prachtig voorbeeld. Zulke leiders
hebben we nodig om vaart en verschil te maken” (Tekst: Pieter Lugtigheid, Head
of Responsible & Sustainable Business, Aegon Nederland. Foto: Ellen Jonges)
gewoon om onze samenleving anders
met energie te laten omgaan. Als we
huizen vergroenen, ontstaat daar vraag
naar financiering. Het is niet zo dat je
de raffinage uitbant door banken te laten
rapporteren over hoeveel financiering
ze verschaffen aan raffinage. Dat
is uiteindelijk niet de weg, maar het
is wel een van de dingen waarmee de
banken en de financieringsinstellingen
op dit moment bezig zijn.’ Een verbazingwekkende
uitspraak volgens De
Horde. “Volgens Wiebes pakt de financiële
sector de handschoen dus niet op.
Dat is onzin. De sector laat blijken dat
het een groene en koolstofarme economie
wil versnellen. Met het sturen op
de klimaatimpact van de financieringen
en beleggingen kan de sector zelfs
hierin een leidende rol spelen. De minister
zou dit moeten snappen en serieus
moeten nemen!” n
WINTER 2018 NFM | 27

NIEUW PERSPECTIEF
OPROEPEN AAN DE FINANCIËLE SECTOR
Wie volgt de klimaathelden?
“DNB moet een katalysator worden
van duurzaamheid”, zei DNB-president
Klaas Knot op 27 november 2015
tijdens een bijeenkomst met bestuurders
uit de Nederlandse financiële
sector en Simon Zadek van het United
Nations Environment Programme
(UNEP) in de aanloop naar de klimaattop
in Parijs.
Het was de eerste keer dat bestuurders
uit de financiële sector, op initiatief
van het Sustainable Finance Lab,
bij elkaar kwamen om over klimaatverandering
te praten. Ik realiseerde
me toen hoe gek het was dat in deze
sector nooit eerder gezamenlijk was
gesproken over een van de grootste
uitdagingen van deze tijd.
DNB voegde de daad bij het woord
en startte onder leiding van toezichtdirecteur
Frank Elderson het Platform
Duurzame Financiering. Inmiddels
ziet DNB klimaatverandering als een
van hun kernonderwerpen.
Er zijn bankiers en verzekeraars
die hun leiderschapsrol oppakken.
Drie jaar geleden richtten elf Nederlandse
instellingen op initiatief van
ASN Bank het Platform Carbon Accounting
Financials (PCAF) op. Dit
platform ontwikkelde een methode
om de CO2-uitstoot van hun beleggingen
en financieringen te meten.
Tijdens de poolexpeditie stelden financieel
dienstverleners de Spitsbergen
ambitie op. Ook heel bijzonder,
want het is complex om de klimaatimpact
van financieringen goed in kaart
te brengen, laat staan hierop te gaan
sturen. Het zijn geen loze beloften,
want de ondertekenaars worden daadwerkelijk
op hun ambities afgerekend.
Helaas werken nog niet alle financiële
dienstverleners mee aan het nationale
CO2-reductiepad. Gelukkig nam
de Tweede Kamer de motie van Dirk-
Faber (CU) en Jetten (D66) aan. Minister
Wiebes gaat met de sector concrete
afspraken maken om transparanter
te worden over hun totale gefinancierde
negatieve klimaatimpact en hoe zij
deze gaan verminderen.
Laten we hopen dat al de klimaathelden
in de financiële sector de wind
in de zeilen krijgen en ver komen. Wie
volgt hen? (Tekst: Anita de Horde, Consultant,
interim manager en organisator van
de derde expeditie naar Spitsbergen. Foto:
ASA Foto’s)
“DE MINISTER ZOU DE
DUURZAAMHEIDSAMBITIES
VAN DE FINANCIËLE SECTOR
SERIEUS MOETEN NEMEN”
28 | NFM WINTER 2018

COLUMN
PAUL DE BLOT:
“EEN DEMOCRATISCH
BESTUUR IS OOK EEN
MAATSCHAPPELIJK
VERANTWOORD BESTUUR”
30 | NFM WINTER 2018

COLUMN
Wetgeving of menselijk welzijn
TEKST PAUL DE BLOT | BEELD NYENRODE
Twee kinderen die het land
moesten verlaten mochten
tenslotte toch blijven. Dat
was uiteindelijk het besluit
van onze democratisch gekozen
regering. Bij mij roept
het de vraag op of we bij democratie
vooral aan wetgeving
moeten denken of vooral
aan menselijk welzijn?
Paul de Blot
Indien niet wettelijk, dan zeker
in sociaal opzicht was het voorlopige
besluit van de regering de
kinderen weg te sturen aanvechtbaar.
Onze maatschappij heeft
een groot gebrek aan jonge mensen.
Waarom worden kinderen dan op
wettelijke gronden weggestuurd die al
in Nederland zijn geworteld?
Een wet die kinderen wegstuurt die
zich in ons land thuisvoelen en daarom
juist hier willen opgroeien om later
een bijdrage te kunnen leveren aan
onze maatschappij, vraagt om bestuurlijke
vernieuwing die meer belang
hecht aan het welzijn van onze volgende
generaties.
Het zou meer voor de hand liggen
om alle kinderen in Nederland van harte
welkom te heten en te helpen zich
dienstbaar te maken aan onze maatschappij,
die een nijpend tekort heeft
aan jonge krachten.
De universele mensenrechten vormen
wettelijk óók voor kinderen een
wezenlijk aspect van ons democratisch
bestuur. Wie echter het hoogste wettelijke
recht laat gelden, veroorzaakt in
het geval van het wegsturen van kinderen,
tegelijk ook het hoogste bestuurlijke
onrecht dat kinderen in een democratie
kan worden aangedaan. Hier
zegt de wet: geen schuld, wel straf.
Elk besluit een kind uit ons land
weg te sturen is duidelijk gebaseerd op
een te strikte toepassing van ons rechtssysteem.
Zo’n besluit is onvoldoende gericht
op verbetering van het huidige en
toekomstige maatschappelijk welzijn
van alle mensen in Nederland.
De regering moet zich bij de besluitvorming
over kinderen steeds bewust
zijn dat sociale onzekerheid tot ernstig
psychisch letsel bij kinderen kan leiden.
Dit geldt vooral als de besluitvorming,
of de verbeterde wetgeving, jarenlang
op zich laat wachten. Veel kinderen
raken getraumitiseerd en voelen
zich nog lang veroordeeld te moeten leven
met frustraties.
Zonder aandacht en begeleiding
kunnen deze kinderen op latere leeftijd
ernstige persoonlijke moeilijkheden
ontwikkelen. Hierdoor wordt niet
alleen het kind beperkt in de ontwikkeling
van zijn of haar toekomstige bijdrage
aan het maatschappelijk welzijn.
Ook ons rechtssysteem wordt onnodig
beperkt door het hierop vaak onvermijdbare
verval tot onrechtmatig gedrag.
Een democratisch bestuur is ook
een maatschappelijk verantwoord bestuur
dat rekening houdt met het toekomstige
welzijn en de mensenrechten
van alle kinderen in Nederland. n
Paul de Blot (1924, Java) studeerde theologie, filosofie, natuurkunde, psychologie,
wetenschapsfilosofie, bedrijfskunde en spiritualiteit. Op Nyenrode promoveerde
hij op zijn proefschrift Vernieuwing in een chaotische omgeving door vernieuwing
van de mens. In deze studies specialiseerde hij zich vooral op de evolutie, het
geluk bij Plato en de cultuurfilosofie.
Tijdens deze vorming deed hij werk als bouwarbeider bij de Bouworde in
Duitsland voor de huisvesting van de Oostduitse vluchtelingen, in het Midden-
Oosten in de kibboets van Tel Aviv en gaf les in het lager en middelbaar onderwijs
op Java. Van 1962 tot 1978 doceerde hij Indonesische staatsleer, filosofie,
godsdienstleer en ecologische technologie aan de staatsuniversiteit in Yogyakarta
en was aalmoezenier van de Indonesische Marine.
Na de mislukte communistische staatsgreep in Indonesië van 1965 werd
hij belast met de zorg voor de slachtoffers van de staatsgreep, waaronder de
500.000 gevangenen in de concentratiekampen.
In 1979 werd hij benoemd tot studentenmoderator aan de Universiteit Nyenrode
en gaf daar ook trainingen voor bedrijfskundigen. In 2007 volgde zijn aanstelling
tot hoogleraar Business Spiritualiteit aan de Business Universiteit Nyenrode.
WINTER 2018 NFM | 31

NIEUW PERSPECTIEF
RALPH VAN DAM:
“JE ONDERNEMERSTALENT
GAAT NOOIT FAILLIET.”
32 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
Je bent rasondernemer, je onderneemt met hart en ziel en toch gaat het
helemaal fout. Achter elk faillissement gaat een persoonlijk drama schuil
en uit elk faillissement vallen belangrijke lessen te leren. Toch praten ondernemers
het liefst alleen over hun successen en zwijgen ze over hun tegenslag.
Ondernemer Ralph van Dam, tevens Head of Digital Change bij
Centraal Beheer Bedrijven, doorbrak dit taboe met het schrijven van Langs
de afgrond, een goudeerlijk boek over zijn eigen ingrijpende faillissement.
“De belangrijkste ondernemerslessen zijn te trekken uit tegenslag.”
Weg met
het taboe op
faillissementen
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD NATHALIE BRUGMAN
Z
elfs in deze hoogconjunctuur
gaan jaarlijks nog altijd
een paar duizend ondernemingen
failliet. Als de wind
draait, komen daar vele faillissementen
bij. De impact
van een faillissement is enorm. Natuurlijk
zijn ondernemers gewend dag en
nacht te werken, ze geloven in wat ze
doen en zijn bereid risico’s te nemen
die anderen niet aandurven. Soms nemen
ze teveel risico’s, maar vaker nog
zijn er allerlei andere factoren die leiden
tot een neergang: medewerkers of
partners die niet te vertrouwen zijn, relaties
die afspraken niet nakomen, contracten
die worden verscheurd, etc. Ondernemers
zijn ook strijders die tot het
laatst aan toe er alles aan zullen doen
om het lek weer te dichten. En als het
dan toch niet lukt dan krijg je als ondernemer
en als mens het stigma ‘mislukt’
opgeplakt. Een faillissement heeft
uiteraard enorme gevolgen voor het bedrijf
zelf en de eventuele medewerkers.
Daarnaast heeft een faillissement ook
veel impact op de eigenwaarde van een
ondernemer en kunnen de gevolgen
“SUCCES IS DE
OPTELSOM VAN HET
AANTAL KEREN FALEN
EN WEER OPSTAAN”
voor het gezinsleven desastreus zijn.
Voor Van Dam, ondernemer van jongs
af aan en oprichter van een aantal succesvolle
ondernemingen, doorbrak het
taboe en schreef een openhartig boek
over een ingrijpend faillissement dat
hem en zijn gezin tot op een millimeter
van de afgrond bracht. “Je kunt je laten
inspireren door andermans successen,
maar echte lessen leer je van de fouten
die andere ondernemers durven delen.
Ik heb de donkere kant van het ondernemerschap
leren kennen: de kant
van de keerzijde van geld, van verraad
door compagnons en werknemers, van
een faillissement dat niet alleen mezelf
maar ook mijn gezin tot de bodem van
ons bestaan bracht. Ik heb in dit boek
de zakelijke en de persoonlijke lessen
die ik heb geleerd willen delen.”
WINTER 2018 NFM | 33

NIEUW PERSPECTIEF
HET FAILLISSEMENT
Wat was kort gezegd het geval? Van
Dam had zijn sporen als ondernemer
vaak verdiend. Zijn kracht is vooral
het verzilveren van kansen. Kernwaardes
van zijn ondernemerschap zijn vertrouwen
en varen op intuïtie.
Ook zijn nieuwe bedrijf, een online
besparingsconcept dat zich in de hypotheekwereld
al had bewezen en zich nu
ook richtte op de energiewereld, was
een succes. Honderdduizenden mensen
werden aangespoord kritisch naar
hun maandelijkse uitgaven te kijken en
eventueel over te stappen naar een kwalitatief
goede, maar goedkopere aanbieder
van energie, telecom en internet.
Na twee jaar was er een databestand opgebouwd
van meer dan 800.000 consumenten.
De perspectieven van het bedrijf
werden verder vergroot toen een
energieleverancier een contract sloot
voor een omvangrijk project met een
omzet van twintig miljoen euro. Van
Dam en zijn vrouw kochten in die tijd
ook nog een boerderij met een aanzienlijke
hypotheek. Ergens had Van Dam
al een tijdje het idee het succesvolle bedrijf
van de hand te doen en een nieuw
ondernemersavontuur te beginnen.
Een stemmetje waar hij niet naar heeft
geluisterd met alle gevolgen van dien.
Ineens is het goed mis. De nieuwe
directeur van de energieleverancier
verscheurt van de ene op de andere
dag het bestaande contract. Desastreus,
want het contract zorgde voor tachtig
procent van de omzet in het bedrijf van
Van Dam en een groot deel van de diensten
uit het contract waren door Van
Dam voorgefinancierd. Van Dam onderzoekt
mogelijkheden om zijn bedrijf
te verkopen en komt erachter dat drie
medewerkers interne en zeer vertrouwelijke
informatie hebben toegespeeld
aan een mogelijke koper. Die weet dan
dat het bedrijf van Van Dam volkomen
afhankelijk is van het contract met
de energieleverancier. Daarnaast vertrekt
een van zijn belangrijkste ontwikkelaars.
Later blijkt dat hij achter
“WIE JE BENT ALS PERSOON
IS ONLOSMAKELIJK
VERBONDEN MET WIE
JE KUNT ZIJN ALS
ONDERNEMER”
de schermen alle data en gegevens te
hebben gekopieerd en dat hij met een
soortgelijk bedrijf tot op de dag van
vandaag succesvol is.
De rechtszaken beginnen. Hij houdt
goede hoop en deelt eerlijk informatie
met een mogelijke koper, nog niet wetende
dat de curator alles wat hij doet
of laat tegen hem zal gebruiken. Van
Dam heeft het geluk dat hij wordt bijgestaan
door de zeer ervaren insolventieadvocaat
Rinke Dulack die niet meer
kan voorkomen dat het faillissement in
mei 2011 wordt uitgesproken. Bijzonder
is dat Dulack in het boek adviezen
geeft aan ondernemers die in zwaar
weer terechtkomen.
Van Dam dacht dat het einde van
alle ellende met het uitspreken van
het faillissement in zicht was. Hij zegt
in het boek: “We leven in Nederland
en hier zijn de zaken goed geregeld.
Ik heb als werkgever verzekeringen
op het gebied van aansprakelijkheid,
ik heb een goede juridische structuur
voor mijn bedrijven, ik ben getrouwd
op huwelijkse voorwaarden, er staat
een concurrentiebeding in het arbeidscontract
van mijn medewerkers. Ik
heb mijn risico’s goed ingedekt. Toch?
Ik had er niet erger naast kunnen zitten.
Transparantie en openheid helpen
je in deze fase niet, maar maken je extra
kwetsbaar. Het heeft, zeker op het
gebied van bestuurlijke aansprakelijkheid,
mijn belagers een stok gegeven
om mee te slaan.”
En dat gebeurt. Er wordt een vrouwelijke
curator aangesteld. Het merkwaardige
is dat een curator zijn eigen salaris
uit de failliete inboedel moet zien
te halen. Als de voormalige opdrachtgever
haar belt om een bod te doen op de
waardevolle database van het bedrijf,
is dat voor de curator heel verleidelijk.
Ook de voormalige medewerkers willen
de database kopen. Samen met de
ex-klant een ideale combinatie omdat
ze dan zelf de software en de techniek
kunnen exploiteren.
Vervolgens begint het gevecht met
de curator die Van Dam tot zijn grote
woede en frustratie beschuldigt van oneigenlijk
gebruik van de database. Ook
schendt zijn bank het bankgeheim. Een
accountmanager vertelt aan de curator
dat Van Dam de database van een ander
bedrijf wil verkopen. Bij de curator
slaan de stoppen door omdat zij denkt
dat het om de database gaat van het
failliet verklaarde bedrijf. Er volgt beslaglegging
op alle bezittingen.
Uit het boek: “Door de curator word
ik volledig geïsoleerd. Ik sta met mijn
rug tegen de muur en mag met niemand
praten. Over de middelen om
hulp in te schakelen, beschik ik niet
langer. Ook emotioneel word ik door
de curator tijdens de afhandeling van
mijn faillissement maximaal onder
druk gezet. Ze slaat me knock-out met de
ene na de andere maatregel (…). Naast
beslaglegging zijn er voortdurend dreigementen.
De curator laat me weten
dat de kans reëel is dat ik thuis word
opgehaald en vastgezet. De gedachte
dat Kristel en onze twee jonge dochters
dát moeten meemaken, is huiveringwekkend.
Is het pech dat we een curator
treffen die bloed ruikt en geen enkel
mededogen kent? Ze laat me weten
dat mijn administratie zo keurig op
orde is dat ze daaruit nog voor jaren
munitie kan halen om mij het leven
zuur te maken. Ze stelt me persoonlijk
en bestuurlijk aansprakelijk voor mijn
34 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
faillissement. Ze trekt hiervoor alle mogelijke
registers open. Als ik de verslagen
hierover lees, word ik er letterlijk
ziek van. Wat een onzin allemaal! Na
de cruciale fout van mijn bank heeft
de curator beslag gelegd op álles wat ik
bezit. Ook op het geld van Kristel, hoewel
wij op huwelijkse voorwaarden zijn
getrouwd. Ook op de spaarrekeningen
van mijn kinderen.”
Het duurt jaren eer Van Dam en zijn
gezin dit inktzwarte hoofdstuk kunnen
afsluiten. Dit mede dankzij de hulp van
vrienden en twee vaste inkomens. Van
Dam had, ondanks de nodige tegenzin,
mede op verzoek van zijn vrouw, een
baan in loondienst gezocht en gevonden
bij een internationaal softwarebedrijf.
“ACHTER ELK FAILLISSEMENT GAAT EEN
PERSOONLIJK DRAMA SCHUIL EN UIT ELK FAILLISSEMENT
VALLEN BELANGRIJKE LESSEN TE LEREN”
LEERSCHOOL
“Dit boek is niet bedoeld als klaagzang.
Ik ben altijd gefascineerd geweest door
het ondernemerschap en las graag boeken
over ondernemers. Ik was niet zozeer
op zoek naar hun succesverhalen,
maar probeerde te achterhalen
welke lessen geleerd kunnen worden.
Met name de lessen uit tegenslag zijn
schaars, terwijl deze de meeste leerpunten
bevatten. Natuurlijk heb ik tijd nodig
gehad om een en ander te laten bezinken.
Je voelt je verraden, het doet
wat met je eigenwaarde en je levensenergie.
Maar niemand heeft er baat bij
als je blijft hangen in wrok en rancune.
Ik bedacht dat er vele duizenden ondernemers
in Nederland zijn die soortgelijke
verhalen te vertellen hebben, maar
dat ze eigenlijk nooit worden gedeeld
WINTER 2018 NFM | 35

NIEUW PERSPECTIEF
en gehoord. Ik besloot om mijn verhaal
open en eerlijk te delen, juist om andere
ondernemers aan te sporen hetzelfde
te doen.”
Het boek biedt overigens niet alleen
de lessen van Van Dam zelf. Naast zijn
eigen verhaal, deelt hij in zijn boek ook
de persoonlijke ondernemerslessen van
René Frijters, Arko van Brakel, Arthur
Schaap, Atilay Uslu, Pieter de Leeuw en
Tjarko Rikkerink.
ZELFKENNIS
“Door jezelf te laten zien in alle
eerlijkheid wordt ook sneller duidelijk
dat de mens achter de ondernemer
uiteindelijk allesbepalend
is voor de onderneming
en de wijze waarop je invulling
geeft aan je ondernemerschap.
Dat ondernemers mensen zijn
die ook deels gestuurd worden
door hun verlangens, dromen en
angsten, wordt wel eens vergeten.
Misschien zijn het bijzondere
mensen die meer kansen zien
dan anderen en ook meer durven
dan anderen, maar het blijven
mensen. Ondernemerschap
begint met zelfkennis. Als je echt
weet wie je bent en hoe je in elkaar
zit, kun je een betere ondernemer
worden. Ook denk ik dat
het van belang is dat ondernemers
veel meer gaan beseffen dat
het maken van fouten en het tonen
van kwetsbaarheid succesfactoren
zijn voor persoonlijk leiderschap
en dus voor je ondernemerschap.”
Van Dam is al bezig met de
contouren van een nieuw boek dat volgend
jaar moet verschijnen. Dan tekent
hij meer lessons learned van ondernemers
op.
Dat Van Dam na alle ellende het ondernemerschap
niet voorgoed aan de
wilgen heeft gehangen, blijkt uit het
feit dat hij een nieuw bedrijf, Journey
of Enterprises (JOE), heeft opgericht.
Het boek is in feite onderdeel van JOE.
Met JOE inspireert, adviseert en coacht
hij ondernemers en corporates op het gebied
van ondernemerschap, innovatie
en verandering. Belangrijkste thema’s
zijn ondernemerschap, leiderschap en
persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast
organiseert hij ondernemersreizen
waarbij het delen van ervaringen en geleerde
lessen centraal staat. “Mijn vertrouwen
in ondernemerschap ben ik
niet kwijtgeraakt. Ik heb mijn geloof in
mensen houden en durf nog altijd te
vertrouwen op mijn intuïtie. Wel is het
zo dat ik juist veel bewuster en alerter
hiermee omga. Ik hoor veel eerder innerlijke
alarmbellen afgaan.”
“Je zou kunnen zeggen dat mijn
faillissement mij m’n nieuwe missie
als ondernemer heeft gebracht. En
het mooie is dat mijn missie zich ook
uitstekend laat combineren met mijn
werk voor Centraal Beheer Bedrijven,
de grootste ondernemersverzekeraar
van Nederland. Binnen Achmea zijn
Arno Brons, Gerard Rooks en ik bezig
hun bestaande Voorzie programma
voor intermediairs om te vormen naar
een ondernemersprogramma voor het
MKB in Nederland. Hierbij zal het boek
een prominente rol krijgen om in het
verlengde daarvan thema’s als identiteit,
cultuur en persoonlijk leiderschap
met ondernemers beet te gaan pakken.
Je kunt hierbij denken aan wekelijkse
bijeenkomsten bij Centraal Beheer in
Apeldoorn, waarin ondernemers even
afstand nemen van hun dagelijkse
beslommeringen en met elkaar
in gesprek gaan over hun persoonlijke
en zakelijke uitdagingen
als ondernemers.”
BALANS
Met de balans tussen privé en zakelijk
is het beter gesteld. “Bij alles
wat zich aandient, zorg ik
eerst voor goede afstemming met
het thuisfront. Daarnaast is er eigenlijk
altijd een goede balans
tussen mijn werk voor Centraal
Beheer Bedrijven en mijn ondernemerschap,
omdat ik in beide
hoedanigheden werk aan dezelfde
missie: ondernemers verder
helpen groeien zowel persoonlijk
als zakelijk. Er is op dit vlak nog
heel veel te doen. De behoefte bij
ondernemers om echte lessen te
leren, is groot. Recent opende de
Kamer van Koophandel bijvoorbeeld
een hulplijn voor ondernemers.
Binnen twee weken werd
deze 600 keer geraadpleegd. Soms
zeggen mensen weleens dat iedere
ondernemer recht heeft op zijn eigen
leerpunten en dat je ze misstappen
daarom juist niet moet helpen voorkomen.
Onzin! Ondernemers zijn gewend
regelmatig langs de afgrond te lopen,
maar er in vallen kun je natuurlijk beter
voorkomen. Als ik ertoe kan bijdragen
dat ondernemers beter beslagen
ten ijs komen, kan dat onnoemelijk
veel leed besparen.” n
36 | NFM WINTER 2018

ZORG AAN DE BASIS
Emergency Management
of Severe Burns (EMSB)
Omdat de behandeling tijdens het eerste uur van levensbelang is
goed te behandelen. En dit is juist zo belangrijk voor
brandwondenslachtoffers. Daarom wil de Nederlandse
Brandwonden Stichting artsen en verpleegkundigen
van reguliere ziekenhuizen opleiden. Artsen leren van
professionals uit de drie Nederlandse brandwondencentra
hoe zij brandwondenslachtoffers het beste
kunnen behandelen en levens kunnen redden.
Voor brandwondenslachtoffers is het van levensbelang
dat de artsen en verpleegkundigen direct
op de juiste manier behandelen. De beslissingen
die de arts op dit kritieke moment neemt, hebben
cruciale gevolgen. Hoeveel vocht is nodig? Moet
er beademd worden? Moet de patiënt worden
doorverwezen naar een brandwondencentrum?
Deze beslissingen maken het verschil tussen leven
en dood.
Helaas wordt er in medische opleidingen te weinig
aandacht besteed aan de complexe brandwondenzorg.
Daardoor ontbreekt het veel artsen en verpleegkundigen
in reguliere ziekenhuizen aan de juiste
kennis en handvatten om brandwondenslachtoffers
AnsvarIdéa en Turien & Co. Assuradeuren weten als
brandverzekeraars hoeveel impact een brand kan
hebben. Natuurlijk, wij proberen een klant na een
brand zo goed mogelijk te helpen, maar dit komt in de
praktijk toch neer op ontlasten en financieel schadeloos
stellen. Uiteraard is dat belangrijk en fijn om te
mogen doen, maar het valt in het niets met het leed
dat een brand teweeg brengt als er mensen gewond
raken of komen te overlijden. Daarom ondersteunen
wij de Brandwondenstichting en maken het zo samen
met hen mogelijk om 125 artsen en verpleegkundigen
uit reguliere ziekenhuizen op te leiden. Zodat zij, op de
afdeling spoedeisende hulp (SEH) van het ziekenhuis,
echt het verschil kunnen maken!
Nederlandse Brandwonden Stichting:
IBAN: NL78INGB0000202122

NIEUW PERSPECTIEF
VOLKERT ENGELSMAN: “FINANCIALS MOETEN EERLIJK LEREN REKENEN.”
MICHEL VERWOEST: “ONZE IMPACT OP HET KLIMAAT IS SCHRIKBAREND.”
PETRA HOOGERWERF: “CREËER JE EIGEN SCHOKACTIE.”
AMBA ZEGGEN: “WERVINGSMETHODIEK DEUGT NIET.”
MARIUS WOENSDREGT: “HET SIGNAAL VAN SPTISBERGEN IS OOK TE ZIEN IN JE ACHTERTUIN.”
38 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
“Echte verandering begint bij onszelf. Wij zijn de consument, wij
zijn de kiezer, wij bepalen welke kant we met deze wereld op willen
gaan. Deze wereld hebben we niet geërfd van onze ouders, maar
hebben we te leen van onze kinderen. Het is onze taak om de wereld
beter achter te laten dan we hem aantroffen.” Dit zei Michel Verwoest,
lid Raad van Bestuur ASR, tijdens de Positive Finance Day,
die Dazure en de stichting New Financial Forum dit jaar voor de
derde keer organiseerden. Thema was: ‘Positive vibes only’.
Positive Finance Day 2018
Verandering
begint tussen
de oren
TEKST TOON BERENDSEN | BEELD LOPKE FOTOGRAFIE
Verwoest sprak over de praktijk
na Spitsbergen. Hij was
deelnemer aan een van de
drie poolexpedities die klimaatjournaliste
Bernice Notenboom
organiseerde. Verwoest
ging mee op de expeditie in april
2018 die speciaal was georganiseerd
voor financieel dienstverleners en energieleveranciers.
Notenboom hanteert
het principe: ‘je moet de klimaatverandering
aan den lijve ondervinden om
tot gerichtere acties over te gaan’. En
die veronderstelling klopt. Aan boord
van de expeditie werd de Spitsbergen
ambitie opgesteld. Dit is een verbintenis
tussen vijftien Nederlandse financiële
instellingen die samen klimaatverandering
willen tegengaan via hun financieringen
en beleggingen. Doel is
de transitie naar een groene en koolstofarme
economie te versnellen. De
tekst is grotendeels overgenomen in
het Nationaal Energieakkoord (zie het
artikel elders in deze uitgave).
“De poolexpeditie heeft mij duidelijk
gemaakt dat we nu in actie moeten
komen. Als bedrijven en als mensen.
Het is niet vijf voor twaalf, het is over
twaalven. Onderweg heb ik mijn ogen
uitgekeken; wat je ziet is beeldschoon,
het lijkt puur. Maar de meegereisde wetenschappers
wezen ons op de steeds
sneller smeltende gletsjers. We zijn in
rap tempo de koeling van de wereld aan
het kapotmaken, met desastreuze gevolgen
voor de hele planeet. Als dat bij
je binnenkomt, schrik je je rot en kun
je nooit meer op dezelfde manier naar
de wereld kijken. De manier waarop
wij leven is enorm bepalend voor toekomstige
generaties. Als gezin hebben
we ons gedrag inmiddels aangepast. We
eten minder vlees, pakken minder vaak
de auto en zijn veel bewuster gewor-
WINTER 2018 NFM | 39

NIEUW PERSPECTIEF
DAGVOORZITTERS WILLEM VREESWIJK EN INDRA FRISHERT.
den van de invloed die we hebben op
het klimaat. Dat geldt voor elk bedrijf,
dus ook voor ASR. Je kunt je bedrijf klimaatneutraal
maken en je medewerkers
bewuster maken. Tevens kun je als
bedrijf met je financieringen en beleggingen
grote invloed uitoefenen en kun
je je inzetten om verduurzaming voor
Nederlanders beter mogelijk te maken.
Het is economisch gezien bijvoorbeeld
een no brainer om je huis duurzaam te
maken. Toch komen mensen niet in beweging.
Er is niet echt één loket waar
je terecht kunt met je vragen. We moeten
het zo gaan organiseren dat mensen
een echt goed beeld krijgen bij de
verduurzaming van hun huis en de kosten
en baten daarvan.”
De boodschap van Verwoest past
uitstekend bij het gedachtegoed van
het New Financial Forum. De financiële
sector is de bloedsomloop van de
samenleving en financieel dienstverleners
hebben de taak om deze bloedsomloop
gezond te houden en waar mogelijk
gezonder te maken. Dat kan alleen
als iedereen verantwoordelijkheid
neemt voor zijn gedragingen. Individuen
maken het verschil, in welke positie
dan ook. Door vervolgens de krachten
te bundelen en ervaringen te delen,
ontstaat versnelling.
VERBORGEN KOSTEN
Deze visie werd bekrachtigd door Volkert
Engelsman, ceo Eosta, opgericht
in de jaren ‘90. Hij stond vorig jaar op
nummer 1 in de Duurzame honderd, is
Europees marktleider als distributeur
van verse biologische en eerlijke groente
en fruit, maar noemt zich een simpele
groenteboer uit Waddinxveen West.
“Verandering begint tussen de oren en
die zitten op harthoogte als het goed
gaat. Verandering gaat altijd uit van
een trendsettende minderheid, nooit
van de volgende meerderheid.”
Engelsman is voorloper van het inzichtelijk
maken van de verborgen kosten
van de economie. “People, planet,
profit is een soort duurzaamheidsmantra
geworden. Deze mantra mist echter
het punt dat de kosten van people en
planet in de profit moeten worden verwerkt.
Dat gebeurt nu niet. Je kunt niet
spreken van winst zolang we deze kosten
afwentelen op toekomstige generaties.”
Volgens Engelsman dienen financiële
dienstverleners ook te gaan rekenen
met eerlijke kosten. Dan zouden hun
balansen er anders uitzien en kun je
heel eenvoudig duidelijk maken waarom
bijvoorbeeld biologische groenten
en fruit juist geld opleveren. Hij deed
meer suggesties, zoals: “Laat banken
hogere reserves aan houden als ze investeren
in niet-duurzame bedrijven.”
SCHOKACTIES
Petra Hoogerwerf (Veleda) gaf de deelnemers
tips om verandering in gang te
zetten. Zij schreef onder meer het boek
Échte winst. In zeven stappen naar succesvol
ondernemen met maatschappelijk
impact, een standaard werk over
impact ondernemen. “Prachtig dat er
steeds meer sociale ondernemingen komen,
maar we maken pas echt meters
40 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
MODELS AT WORK: DUURZAME MODE VAN HET MERK ALCHEMIST.
POSITIVE VIBES OP DE POSITIVE FINANCE DAY 2018.
WINTER 2018 NFM | 41

NIEUW PERSPECTIEF
“TOPVROUWEN ZIJN ER VOLOP, MAAR ALS JE VISSEN GAAT VANGEN, VANG JE VISSEN EN NOOIT VOGELS”
als de grote bestaande organisaties in
beweging komen. De financiële sector
zou van grote betekenis moeten zijn
om de Global Goals van de Verenigde
Naties te realiseren.”
Hoogerwerf riep op tot schokacties:
“Ieder individu kan het verschil maken,
we hebben alleen meer lef nodig.”
Ze vertelde over haar eigen schokactie,
toen ze werkzaam was bij het ministerie
van VROM. Doelstelling in die tijd
was de Nederlander milieubewuster te
maken. “Dit werd tot mijn leedwezen
gedaan door zoveel mogelijk folders te
drukken en te verspreiden. Naar andere
suggesties werd niet geluisterd. Ik heb
zoveel mogelijk van die voorlichtingsfolders
in een vuilniszak gepropt en
heb de zak uitgestort over het bureau
van toenmalig minister Pronk en zei:
‘We moeten mensen voorlichten over
hoe goed om te gaan met het milieu en
zelf produceren we enorme bergen papier’.
Deze boodschap werd door de minister
goed begrepen en vanaf dat moment
waren andere oplossingen ineens
wel mogelijk. Bedenk je eigen schokactie
en voer die uit.”
MYTHES OVER VROUWEN AAN
DE TOP
Actuaris Amba Zeggen (Risk & Governance)
pakte een ander onderwerp op:
‘Vrouwen aan de top: mythes, feiten en
(mis)verstanden’. Volgen Zeggen is het
een feit dat vrouwen anders zijn en dat
vrouwen het verschil maken. Maar het
is een fabel dat er geen vrouwen te vinden
zouden zijn voor topfuncties. Dat
ze moeilijk worden gevonden, heeft ermee
te maken dat de wervingsmethode
niet klopt. “Als je vissen gaat vangen,
vang je vissen en nooit vogels. Pas dus
je wervingsmethodiek aan.”
Het allerbelangrijkst is dat de bedrijfscultuur
werkelijk gaat veranderen.
Daarom is Zeggen tegen een quotum
vrouwen aan de top. “Noorwegen
heeft zo’n quotum en hierdoor zijn er
inderdaad meer vrouwen aan de top gekomen,
maar in de functies daaronder
juist niet. Het is dan meer een kwestie
van moeten. Van een mindshift is geen
sprake.”
UITVINDERS AGILE WERKEN
Imker Marius Woensdregt (De Gulden
Raat) gaf diep inzicht in de wereld van
de bijen, die goed zijn georganiseerd en
die de talenten van iedere individuele
bij weten te benutten. De communicatie
is er excellent en het product is uitermate
duurzaam. “Bijen bestaan miljoenen
jaren en bieden ons mensen een
spiegel hoe we onszelf kunnen organiseren.
Alles en iedere bij draagt bij aan
het geheel en aan het voortbestaan van
komende generaties. Bijen zijn ook de
uitvinders van agile werken. Voor bedrijven
bestaat er geen beter voorbeeld
om je bedrijf in te richten en te verduurzamen.”
Helaas wordt de bij serieus bedreigd,
niet omdat ze het zelf niet goed
meer kunnen organiseren, maar vanwege
veranderende externe omstandigheden,
veroorzaakt door de mens. “Alleen
al in Nederland zijn bijvoorbeeld
steeds minder bloemen in de natuur,
een levensvoorwaarde voor de bij. Vijfenzeventig
procent van de insecten is
er al niet meer, de vogels zijn nu aan de
beurt. Een signaal vergelijkbaar met de
boodschap van Spitsbergen, maar dan
gewoon uit onze eigen achtertuin.”
De Positive Finance Day startte dit
jaar met een duurzame modeshow om
te laten zien dat verduurzaming in alle
sectoren gaande én mogelijk is. Modellen
van Models at Work showden kleding
van het duurzame merk Alchemist.
Tevens was er een marktplein
dat een podium bood aan betekenisvolle
initiatieven uit de financiële sector
zelf, zoals MFLjunior, Swim for Tim, de
ASR Participatiedesk en was er de uitreiking
van de Positive Finance Awards
2018. De dag werd ondersteund door
ASR, Flexfront Groep en ING. n
42 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
Broodfonds040 en FiKks zijn de
winnaars van de Positive Finance
Award 2018. Broodfonds 040
in de categorie Proven en FiKks
in de categorie Go Viral.
Positive Finance Award 2018
Broodfonds040 en FiKks winnaars
Positive Finance Award 2018
TEKST WILLEM VREESWIJK
BEELD LOPKE FOTOGRAFIE
De jury van de Positive Finance
Award, bestaande uit voorzitter
Odette Bakker (Dazure),
Alexander Koene (BR-ND)
en marketeer Arjen Bijlsma,
ging op zoek naar initiatieven waar de
samenleving écht iets aan heeft, waar
mensen duurzaam mee geholpen zijn
en waar de - financiële - wereld mooier
door is geworden. Dit jaar koos de
jury voor twee categorieën: Proven (bewezen
betekenisvol) en Go Viral (vooruitstrevende
initiatieven). De vijf genomineerden
kregen drie minuten de tijd
om hun initiatief te presenteren. Volgens
de jury allen winnaars. “De genomineerden
bieden met een vernieuwende
kijk, een het-kan-wel mentaliteit en
veel daadkracht oplossingen voor grote
maatschappelijke uitdagingen. Vertrouwen
blijkt de belangrijkste bouwsteen.”
Het publiek koos de twee winnaars.
De winnende pitch in de categorie
Proven werd gepresenteerd door Financial
Life Planner Thom Boot, tevens secretaris
van Broodfonds040. Het Broodfonds
bewijst dat ondernemers in staat
zijn zich gezamenlijk te organiseren
om zaken financieel goed voor elkaar
te regelen. Boot was ook te zien in de
Juryvoorzitter Odette Bakker (Dazure), Award-winnaars Ron Steenkuijl (FiKks) en Thom Boot
(Broodfonds 040) en mede-dagvoorzitter Indra Frishert (Dazure).
aflevering over Broodfondsen van VPRO
Tegenlicht. Het succes staat of valt met
vertrouwen. Boot maakte duidelijk dat
Broodfonds040 hier ver in gaat. “Als iemand
aangeeft niet te kunnen werken,
vragen wij niet naar het waarom. Wij
hoeven niet te weten of iemand niet
kan werken vanwege ziekte, mantelzorg
of liefdesverdriet, maar keren uit
op basis van vertrouwen.”
FiKks werd door het publiek gekozen
tot winnaar in de categorie Go Viral.
Ron Steenkuijl (ADG Dienstengroep)
deed de pitch. Missie van FiKks is: ‘heel
Nederland schuldenvrij’. Via een app
kan op een laagdrempelige manier een
buddy worden geraadpleegd die helpt
geldzaken weer op orde te brengen. De
maatschappelijke relevantie is groot,
alleen al gezien het feit dat één op de
vijf Nederlanders schulden heeft. “Nu
telt FiKks duizend vrijwilligers. Dat
moeten er in 2020 10.000 worden. Samen
kunnen we ervoor zorgen dat Nederland
schuldenvrij wordt. Waar een
wil is, is een wij.”
ANDERE GENOMINEERDEN
De andere genomineerden in de categorie
Proven waren Eyevestor en Gavin.
Eyevestor, initiatief van oud-bankier
Gijs van Dalen Meurs, is een platform
waar klanten, werknemers en
investeerders aandelen online kopen
en verkopen van bedrijven waar ze in
geloven. Eyevestor maakt het mogelijk
met elkaar te bouwen aan mooiere bedrijven.
Gavin van Matthijs Nelemans
is een risk-sharing-service. Gavin draait
het bestaande verzekeringsmodel om:
deelnemers betalen niet langer premie
voor schades die mogelijk nooit plaatsvinden,
maar een variabele bijdrage zodra
de schades zijn vastgesteld.
Naast winnaar FiKks werd United
Economy genomineerd in de categorie
Go Viral. De pitch werd gepresenteerd
door Niels Braamse (Kyotolease). “Doel
is een renteloze, schuldenvrije samenleving.
Bedrijven betalen elkaar in Uniteds.
Speculatie is niet mogelijk. Tientallen
bedrijven doen mee, zoals Eosta,
Peeze en Kyotolease.” n
WINTER 2018 NFM | 45

PARTNERARTIKEL
10.000 uur
vrijwilligerswerk
WAT VERWACHT NEDERLAND VAN
EEN VERZEKERAAR DIE MIDDEN IN
DE MAATSCHAPPIJ WIL STAAN?
Dit zette rapper Sticks in 2016 op een rij met de campagne
‘Het Andere Verhaal’. In 2017 lieten we met
de vervolgcampagne ‘Het Andere Bewijs’ zien dat
a.s.r. elke dag stappen zet om te voldoen aan die verwachtingen.
In het najaar van 2018 rapt Sticks samen
met de elfjarige Roos over de inzet door a.s.r. medewerkers voor
de maatschappij. Activiteiten die worden geïnitieerd vanuit a.s.r.
foundation.
A.S.R. FOUNDATION
Het bestaansrecht van a.s.r. is mensen helpen. a.s.r. helpt klanten
bij het samen delen van risico’s en het samen opbouwen van vermogen
voor later. Klanten moeten daarvoor bewuste financiële
keuzes kunnen maken. Om dat te kunnen, is het belangrijk om financieel
zelfredzaam te zijn. a.s.r. foundation helpt door medewerkers
te stimuleren zich naast hun werk vrijwillig in te zetten voor
de maatschappij door kinderen voor te lezen of les te geven in omgaan
met geld, maar ook door mensen met financiële problemen
te helpen hun financiën weer op orde te krijgen.
VOORLEZEN OP SCHOLEN EN BIJ GEZINNEN THUIS
a.s.r. foundation richt zich op het bevorderen van de financiële educatie
voor kinderen en jongeren. Goed kunnen lezen hoort daar bij.
Mandy van Schaaik is een van de vrijwilligers die via de Voorlees-
Express twintig weken lang voorleest aan kinderen met een taalachterstand.
“Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen.”
Ook tijdens het Nationale Voorleesontbijt lezen elk jaar veel
a.s.r. collega’s voor. Vorig jaar op bijna zeventig verschillende basisscholen.
LEREN OMGAAN MET GELD
Naast voorlezen geven we lessen in omgaan met geld. Kenny Zartarian,
manager a.s.r. vastgoed vermogensbeheer: “Het was mijn
eerste ervaring, erg leerzaam en volgend jaar zeker voor herhaling
vatbaar.” In maart dit jaar gaven bijna honderd collega’s meer dan
honderd gastlessen tijdens de Week van het Geld. Niet eerder waren
het er zoveel. Ook in het MBO staan a.s.r. collega’s regelmatig
voor de klas. Deze lessen vragen een langere tijdsinvestering, zoals
lessen via Stichting LEF en het programma MoneyWays van Diversion.
FINANCIËN OP ORDE
Ook ondersteunen we huishoudens met (risico op) problematische
schulden. Het hebben van een ongeordende administratie, het
ontbreken van een goede financiële opvoeding en laaggeletterdheid
verhoogt de kans op schulden. Daarom helpen we via de vrijwilligersorganisaties
U-centraal en de Tussenvoorziening mensen
hun financiën weer op orde te krijgen. Arne van Weenen, manager
klantreis: “Van het openen van een bankrekening tot het kwijtschelden
of verlagen van de gemeentelijke belasting. Dat moeten
ze allemaal zelf doen, dat is veel toekomstbestendiger dan dat ik
dat voor hen doe.”
HELPEN DOOR TE DOEN
Naast de financiële educatie stimuleren we collega’s om te helpen
bij maatschappelijke organisaties, zowel in teamverband als thuis.
We organiseren Maatschappelijke Teamactiviteiten waarbij collega’s
maatschappelijke organisaties helpen door hun handen uit de
mouwen steken. Daarnaast ondersteunen we collega’s die in de
privé-omgeving vrijwilligerswerk doen met een financiële bijdrage.
Marijke Troost, hoofd a.s.r. foundation: “In 2017 hebben ruim duizend
collega’s bijna 10.000 uur vrijwilligerswerk gedaan. Een ongekend
aantal! Daar ben ik enorm trots op en daar willen wij ons
graag voor blijven inzetten.” n
Christel van Capelleveen is contentmarketeer Merk & Positionering
bij a.s.r.
WINTER 2018 NFM | 47

NIEUW PERSPECTIEF
Powerevents
van betekenis
Zonder zingeving geen zinnig event. Steeds meer events richten zich op betekenis. Hoe zorg je ervoor
dat werknemers hun talenten kunnen ontplooien, hoe zorg je ervoor dat klanten weer als mensen worden
gezien en hoe draag je bij aan een menswaardige samenleving? Bedrijven zien de enorme uitdagingen
van deze tijd onder ogen en buigen zich over mogelijke oplossingen. Het New Financial Forum
belicht twee powerevents: het Alternative Finance Festival en het Dive In Festival.
TEKST WILLEM VREESWIJK EN IVO VALKENBURG
Het begint bij bewustzijn
Het is tien jaar geleden dat Lehman Brothers omviel waarna het
hele mondiale financiële systeem als een kaartenhuis in elkaar zakte.
Tien jaar later lijken we niet heel veel geleerd te hebben van de
crisis. Banken zijn nog steeds too big to fail, de schuldenberg is groter
geworden, de verschillen tussen rijk en arm eveneens en de huizenbubbel
staat weer op knappen.
Precies tien jaar na het omvallen
van Lehman Brothers
vond het Alternative Finance
Festival plaats, een groot
grassroots festival door heel
Nederland dat het bestaan
viert van financiële alternatieven en iedereen
die bezig is met financiële verandering,
van burgercoöperaties tot
ethisch bankieren, van lokaal geld tot
onvoorwaardelijk geven. Het Festival
is een initiatief van Our New Economy
(ONE) en wordt ondersteund door De
Grote Transitie, SOMO, TNI, Milieudefensie,
Sustainable Finance Lab, Rethinking
Economics NL, Good Finance, Jongeren
Milieu Actief (JMA), Ons Geld en
de stichting New Financial Forum.
Tijdens het festival was er onder
meer een indringende videoboodschap
van hoogleraar Saskia Sassen, reacties
van hoogleraar Ewald Engelen en Paul
“HET SCHEPPEN VAN GELD
IS GEEN TAAK VAN
COMMERCIËLE BANKEN”
Tang (lid Europees Parlement) en een
optreden van acteur George van Houts
(de Verleiders). Verder veel prachtige
voorbeelden hoe het anders kan. Onder
meer met ex-bankier Heidi Leenaarts,
oprichter van United Economy. Zij ontwikkelde
een circulair geldsysteem
voor bedrijven, zonder rente, zonder
speculatie. Tientallen bedrijven doen
mee, zoals Eosta (Europees marktleider
als distributeur van eerlijke groente en
fruit), koffiebranderij Peeze en Kyotolease.
Zij betalen voor elkaars diensten
in Uniteds. Leenaarts: “Als ruilmiddel
werkt geld prima, maar tot 95 procent
van al het geld wordt gebruikt om te
speculeren. Speculatie is een manier
om geld te verdienen zonder een productieve
prestatie te leveren, het is dus
een financieel product zonder economische
tegenwaarde.” De United maakt
aan dit systeem een einde.
Er was niet één organisator van
het festival “omdat een nieuwe economie
wat ons betreft meer gericht is op
48 | NFM WINTER 2018

NIEUW PERSPECTIEF
lokale omstandigheden, behoeftes en
dromen, is het geen centraal georganiseerd
festival, maar nodigen we iedereen
juist uit om lokaal activiteiten
te organiseren met een eigen karakter.
Een grassroots festival dus!”
Er werden meer dan dertig bijeenkomsten
in Nederland georganiseerd.
Ook het New Financial Forum deed
mee met een bijeenkomst in de Ambassade
van de Vrije geest in Amsterdam.
Niet alleen werden succesvolle initiatieven
in het zonnetje gezet (zoals Stichting
LEF, Ons Geld, Broodfonds040,
Manifesto en Coöperatie Business Versnellers),
maar werd tevens het nieuwe
boek Geld in de bijrol van Ad Broere
gelanceerd. Het eerste exemplaar werd
uitgereikt aan ‘Verleider’ George van
Houts. Het theaterstuk ‘Door de bank
genomen’ (geïnspireerd op een eerder
boek van Broere) was een ongekend
succes. Omdat bezoekers vaak lijkbleek
wegtrokken zodra ze begrepen hoe het
geldsysteem echt werkt, lanceerden
de Verleiders het Burgerinitiatief Ons
Geld. Het scheppen van geld is geen
taak van commerciële banken, maar
van de overheid, aldus het initiatief,
dat 120.000 handtekeningen ophaalde
en dat leidde tot een historisch debat
in de Tweede Kamer. Sterker nog, de regering
gaf de WRR opdracht het thema
‘geldcreatie weer in publieke handen’
nader te onderzoeken.
Dat meer bewustzijn over geldcreatie
noodzakelijk is, maakte Van Houts
duidelijk. De theatergroep werd verzocht
‘Door de bank genomen’ voor
zo’n honderd beleidsbepalers te spelen
in het DNB-gebouw. Na afloop bleek
dat ook de DNB-medewerkers niet wisten
hoe het geldsysteem daadwerkelijk
Acteur George van Houts (links) neemt het
nieuwe boek van Ad Broere in ontvangst.
Foto: Eric Broere.
werkt. DNB-president Klaas Knot kon
na afloop niet anders dan beamen dat
er geen onwaarheden werden verteld.
Op de vraag “Waarom weet niemand
dit dan?”, zou Knot hebben gezegd:
“We moeten de mensen niet onnodig
angst aanjagen.”
Alles begint bij bewustzijn. Hoe
meer mensen weten hoe het huidige systeem
werkt, hoe meer mensen zullen
opstaan om bruikbare alternatieven
aan te dragen.
Stap uit je bubbel
Zorg voor een bedrijfscultuur waarin het veilig is om je kwetsbaar
op te stellen en waarin je fouten mag maken en zorg voor diversiteit
en inclusiviteit op alle niveaus. Stap uit je bubbel. Dit was de boodschap
van AFM-bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven op het
Dive In Festival in Zeist.
Het Dive In Festival belicht wereldwijd
diversiteit en inclusiviteit
in de verzekeringssector.
Vier jaar geleden
begon Inga Beale (ceo
Lloyds of London) met het
initiatief. Zij wil de verzekeringssector
bewuster maken dat diversiteit en inclusiviteit
in bestuurskamers een must
is om in te kunnen blijven spelen op
de veranderingen in de samenleving,
waarin innoveren een must is. Vorig
jaar trok het Dive In Festival meer dan
7000 mensen in 17 landen en 32 steden.
Initiatiefnemers van het event in Nederland
zijn Marguerite Soeteman-Reijnen
en Bianca Tetteroo, topvrouwen
van respectievelijk Aon en Achmea. Een
van de keynote sprekers was van Vroonhoven
die onderstreepte dat het met
de diversiteit in de bestuurskamer nog
droevig is gesteld. De Raden van Bestuur
bestaan voor 76 procent uit mannen.
Kijk je naar de achtergrond van
de bestuurders dan heeft 69 procent
een economische opleiding en heeft 18
procent rechten gestudeerd. Daarnaast
zijn er nog wat accountants doorge-
WINTER 2018 NFM | 49

NIEUW PERSPECTIEF
stroomd naar de bestuurskamers. “Hoe
divers ben je dan? En dan hebben we
het nog niet gehad over leeftijd of culturele
achtergrond. Ik geloof wel dat iedere
bestuurder naar eer en geweten
werkt, maar als je zonder andere perspectieven
een onderneming runt dan
is het een stuk lastiger om de juiste beslissingen
te maken.”
Van Vroonhoven, die sinds 1 april
2014 aan het roer staat van de AFM,
was daarvoor bestuurder van de NS.
Mede onder haar leiding nam het aantal
vrouwelijke beslissers binnen de NS
fors toe. “We organiseerden veel bijeenkomsten
om de diversiteit binnen de NS
te bevorderen. Op een keer vroegen we
de vrouwelijke bestuurders twee vrouwen
mee te nemen uit een andere cultuur
naar een volgende bijeenkomst. Er
brak paniek uit, simpelweg omdat bijna
niemand dergelijke vrouwen kende.
Op dat moment begreep ik dat we
in onze eigen bubbel leefden en dat we
daar uit moeten stappen.”
Van Vroonhoven verwees ook naar
haar favoriete Netflix-serie The Crown.
In de serie wordt duidelijk hoe het Engelse
koningshuis begin jaren zestig
de band met de samenleving volledig
kwijtraakte en dat Koningin Elisabeth
niet eens doorhad hoe het volk morde.
Auteur Lord Altrincham schreef in de
krant dat het koningshuis diende te
veranderen, dat ze weer normaal Engels
moesten leren spreken en weer onder
de mensen moesten komen. De koningin
begreep dit, opende de deuren
van Buckingham Palace, zorgde voor
hervormingen en zorgde ervoor dat
het koningshuis weer de aansluiting
vond met de samenleving. Volgens Van
Vroonhoven staat de verzekeringssector
voor eenzelfde uitdaging. “Financiële
instellingen zijn vaak gesloten bastions
die de ogen sluiten voor wat er gaande
is in de samenleving. De samenleving is
namelijk divers, het is aantoonbaar dat
bedrijven die diversiteit en inclusiviteit
omarmen succesvoller zijn en alerter
inspelen op de uitdagingen in de snel
veranderende samenleving. De verzekeringssector
moet oppassen dat het niet
Initiatiefnemers Bianca Tetteroo (Achmea)
en Marguerite Soeteman-Reijnen (Aon). Foto:
Fred Tigelaar.
net zo archaïsch wordt als het Engelse
Koningshuis toen.”
Hoe krijg je weer aansluiting bij de
samenleving? “Door daadwerkelijk diversiteit
en inclusiviteit te omarmen
en door een veilige cultuur te creëren
waarin fouten gemaakt mogen worden,
geleerd mag worden van fouten en
waarin leiders kwetsbaar mogen zijn.
De verantwoordelijkheid hiervoor ligt
bij de sector zelf en uiteraard niet bij de
toezichthouder. Wij zullen geen gedrag
voorschrijven, ook al vinden we het
soms heel lastig om op onze handen te
moeten blijven zitten. Wat we wel kunnen
doen, is de sector een spiegel voorhouden,
bijvoorbeeld als wij zien dat
het beloningsbeleid en het solidariteitsbeginsel
uit balans raken.”
Aansluitend vond een debat plaats
aan de hand van een aantal stellingen
met Marry de Gaay Fortman (RvC DNB,
partner Houthoff en voorzitter Stichting
Topvrouwen), Mijntje Luckerath
(RvC Achmea en professor Corporate
Governance Universiteit van Tilburg),
Marco Keim (ceo Aegon Continental Europe)
en David Knibbe (ceo Nederland
NN Group). De debaters waren het allen
eens met de stelling: ‘het argument dat
kwaliteit gaat boven diversiteit is een
dooddoener’. Luckerath: “Het is wel een
hardnekkige dooddoener, want je kunt
het er simpelweg niet niet mee eens
zijn. Iedereen zal zeggen dat er voor
kwaliteit is gekozen, maar de leider bepaalt
uiteindelijk wat er onder kwaliteit
wordt verstaan en niemand komt
erachter wat het bedrijf zou winnen als
er wel voor diversiteit zou zijn gekozen.
Het gaat niet alleen om de kwaliteit van
personen, maar ook om de sterkte van
het team als geheel.”
Keim: “De lens waardoor je kijkt,
bepaalt hoe je je bedrijf organiseert.
Je bent er uiteraard niet met een herschikking
in de bestuurskamer alleen,
je zult diversiteit en inclusiviteit in je
hele organisatie moeten inbedden. Je
hebt kritische massa nodig om veranderingen
door te voeren.”
Volgens Knibbe is er na de overname
van Delta Lloyd heel goed gelet op
diversiteit. “Het totale management
werd opnieuw aangesteld en dat leidde
tot een sprong in het aantal vrouwelijk
managers. Nu staat dat op 35 procent.
Toch zijn er ook lastige afwegingen.
Ons bedrijf is internationaal georiënteerd.
Kies je dan voor een topfunctie
voor een excellente Nederlander of voor
een hele goede buitenlander?”
Lang niet iedereen was het eens
met de stelling: ‘zonder quota komen
we er niet’. De Gaay Fortman wel. “We
hebben al te lang geroepen dat het wel
goed komt. Alle landen waar Nederland
aan grenst, hebben wel een quota ingevoerd
en met succes.”
De laatste stelling luidde: ‘de stijl
van leidinggeven van vrouwelijke executives
is bedreigend voor mannen’.
Vreemd genoeg was niemand het hier
mee eens. Toch lijkt het een logische
stelling. Als mannen het immers niet
bedreigend zouden vinden, zou je toch
mogen verwachten dat het percentage
vrouwelijke executives een stuk hoger
zou zijn. Mooi voorbeeld blijft Audur
Capital uit IJsland, een bank geleid
door vrouwen, gefundeerd op vrouwelijke
waarden en met als beleid dat er
geen enkel product mocht worden verkocht
dat de bestuurders zelf niet begrepen.
Het was de enige bank in IJsland
die glansrijk de crisis doorstond.
Als dit zo aantoonbaar werkt in de
praktijk, wat houdt mannen dan echt
tegen om diversiteit en inclusiviteit
daadwerkelijk te omarmen? n
50 | NFM WINTER 2018

AMBASSADEURS
ANNEMARIE GERRITSMA:
“DE ‘BUURVROUW’ WORDT
STEEDS BELANGRIJKER.”
52 | NFM WINTER 2018

AMBASSADEURS
Ambassadeurs over werken in de financiële wereld
Persoonlijker door
digitalisering
TEKST ANNEMARIE GERRITSMA
Het New Financial Magazine
stelt in iedere editie een
Ambassadeur een aantal vragen
over de financiële sector.
Ditmaal aan Annemarie
Gerritsma van GAPP Marketing.
Hoe ziet de dienstverlening in de financiële
dienstverlening er idealiter uit? In
hoeverre speelt innovatie en vernieuwing
hierin een rol? En het nemen van
verantwoordelijkheid?
Alles wordt persoonlijker. We gaan van
formeel naar informeel en van institutioneel
naar persoonlijk. Bedrijven, organisaties
en merken worden steeds
minder vertrouwd. Maar de mensen die
er werken, waarmee contact is geweest,
worden wel vertrouwd. Gek genoeg of
misschien wel heel logisch kunnen we
persoonlijker worden door digitalisering.
Persoonlijk kan natuurlijk de adviseur
van vlees en bloed zijn maar ook
je digitale adviseur die je door middel
van chatbots op een ‘conversational’
manier je door de stappen heenleidt
en voor jou relevante informatie biedt.
Hoe relevanter, hoe zinvoller.
Daarom worden gegevens nog belangrijker.
Toegang hebben tot de juiste
data en het gebruik hiervan om klanten
inzicht te geven in hun financiën.
Hoe beter een organisatie met deze
data om kan gaan hoe makkelijke het
is om de data te koppelen aan kennis
en producten en relevant advies. PSD2
stelt organisaties in staat om toegang
te krijgen tot individuele bankdata. De
zogenaamde ‘aggregators’ maken hier
hun businessmodellen op. Kijk naar
een Mint in de VS of naar Tink. Apps die
bankdiensten bieden ongeacht bij welke
bank je geld staat. Door de aggregatie
van data is het mogelijk alle financiële
informatie te bundelen in een app.
Ik verwacht dat de ‘verapping’ niet
meer te stoppen is. Mensen willen snel
toegang hebben tot data en steeds meer
zelf doen. Het is de consument die het
tempo van de technologische ontwikkeling
versnelt.
“DOE WAT JE BELOOFT,
LEVER WAT JE AANBIEDT
EN HOUD REKENING
MET JE FOOTPRINT ”
Wat versta jij onder vernieuwing en het
nemen van verantwoordelijkheid?
Verantwoordelijkheid betekent in de
eerste plaats dat je moet doen wat je belooft,
leveren wat je aanbiedt rekening
houdend met je footprint. Daarom komt
de klant naar je toe. Maar het betekent
ook verder kijken dan alleen winstgevendheid,
verder dan alleen de afvinklijstjes
om maar niet te hoeven worden
afgerekend door de toezichthouder.
Vernieuwing vraagt om ethisch leiderschap.
Ethisch leiderschap vergroot
het vertrouwen bij de klanten en trekt
talent aan. Uit een experiment van de
universiteit van Chicago bleek dat wanneer
een bedrijf een duidelijke MVOstrategie
communiceert, het bedrijf
31 procent meer sollicitanten kreeg.
Bovendien bleken de werknemers die
naast winst ook voor een goed doel werken,
10 tot 15 procent productiever te
zijn.
Vernieuwing vraagt ook om creativiteit.
Creativiteit is nog niet weg te
robotiseren en is juist heel belangrijk.
Creativiteit met als doel je organisatie
beter, slimmer, wendbaarder en winstgevender
te maken in plaats van focus
op de huidige dingen en processen nog
slimmer en efficiënter te doen. Creativiteit
geeft energie en brengt nieuwe
ideeën en mogelijkheden.
WINTER 2018 NFM | 53

AMBASSADEURS
Wat zijn de belangrijkste kernwaarden
van de financiële sector? Zien we ze voldoende
terug in de sector? En welke
stappen zijn eventueel nodig om deze
kernwaarden beter te verankeren?
De bestaansreden voor de financiële wereld
is dat je goed op het geld van de
klant past of de klant aan geld helpt als
hij dit nodig heeft voor bijvoorbeeld de
aankoop van een huis. Wederzijds vertrouwen.
Maar laat dit vertrouwen in
instituten en organisaties nu steeds
minder worden en het vertrouwen in
personen die op mij als consument lijken
steeds meer. Experts blijven belangrijk
maar de ‘buurvrouw’ wordt steeds
belangrijker. Daarom zijn reviews ook
zo van waarde. Reviews vertellen hoe
mensen je dienstverlening waarderen,
stellen je organisatie open.
Openheid gaat steeds verder. Met
de komst van PSD2 geven we zelfs inzicht
in onze betalingen weg aan organisaties.
Velen denken dat het zo’n
vaart niet zal lopen, dat de consument
die data niet zo maar geeft vanwege de
privacy. De snelheid waarmee de consument
nieuwe tools adapteert bepaalt
hoe snel en kansrijk deze initiatieven
zijn. Het lijkt tegenstrijdig, maar openheid
geeft ook vertrouwen.
Is een financiële sector mogelijk met
rendement voor zowel medewerkers,
klanten als de samenleving?
Het woord rendement heeft in zich dat
iets moet renderen, winstgevend moet
zijn. Maar de manier waarop je winstgevend
bent, welke waarden je hebt bepaalt
of je ook rendement oplevert voor
je medewerkers. Uit het eerder genoemde
onderzoek blijkt dat je meer medewerkers
weet te vinden en dat ze productiever
zijn wanneer het om meer
gaat dan alleen winst maken. Ook klanten
kiezen steeds meer voor verantwoord,
groen, eco, duurzaam en de andere
mooie termen die we nu steeds
meer horen. Het bewustzijn dringt
steeds verder de samenleving in. Een
betere tijd om aan een rendement voor
medewerkers, klanten en samenleving
te werken is er volgens mij niet.
Is verjonging noodzakelijk om de financiële
sector te vernieuwen?
Er moet aansluiting zijn bij de verschillende
doelgroepen. Zo maakt generatie
Z zich veel meer druk over maatschappelijk
en politieke onderwerpen. Ook is
generatie Z meer privacy georiënteerd
dan bijvoorbeeld de millennials.
De huidige jonge generatie heeft
moeite met omgaan met geld. Ze willen
wel sparen maar geven spontaan
toch het geld bijvoorbeeld uit aan een
festival. Als je aan hen vraagt wat sparen
zo moeilijk maakt, is het antwoord
dat betalen te makkelijk gaat. We hebben
het te makkelijk gemaakt om geld
uit te geven. Contactloos betalen is hier
een voorbeeld van.
De doelgroepen kennen, weten wat
er speelt en hoe je daarop kan aansluiten
is essentieel. Is daarvoor verjonging
nodig? Ja, het helpt om de doelgroep
in huis te hebben maar met een grote
groep co-creëren, goed onderzoek
doen, design thinking en andere technieken
helpen ook om de juiste inzichten
te krijgen.
Welke boodschap zou je de financiële
sector graag meegeven?
Al sinds er geld is, bestaat de financiële
sector. En ook al gaan we meer ruilen
en delen, stimuleren we de circulaire
economie en ziet de jeugd minder contant
geld, de basisbehoefte blijft gelijk.
Door goed te kijken naar klantgedrag,
de tijdgeest en na te gaan welke footprint
je als mens en organisatie op deze wereld
wil achterlaten, kan je een onderscheidende
propositie realiseren.
“WE HEBBEN HET TE MAKKELIJK GEMAAKT
OM GELD UIT TE GEVEN”
Annemarie Gerritsma
Annemarie Gerritsma werkt al
sinds 1993 in de financiële wereld
en sinds 2002 als zelfstandig marketing-
en communicatie professional.
Ze heeft bijgedragen aan
productintroducties en marketingprogramma’s
bij banken en verzekeraars,
maar ook de marketing verzorgd
voor hypotheekadviesketens.
Daarbij heeft ze zowel bij bedrijven
gewerkt die zich positioneren met
persoonlijk advies als bij organisaties
die uitgaan van de financiële
zelfredzaamheid van de klant. Door
haar werk ziet ze veel organisaties
van binnen. “Het is iedere keer weer
een cadeautje om bij een nieuwe organisatie
aan de slag te gaan. De afwisseling
en diversiteit aan mensen
en onderwerpen geven energie om
uitdagende projecten en opdrachten
aan te pakken.” Daarnaast heeft
ze een mantelzorg agenda, de MiessAgenda,
ontwikkeld die mensen
helpt de dagelijkse zorg en aandacht
te eenvoudig te organiseren.
Wat draag je zelf bij om een betere financiële
sector te bereiken?
Als interimmer zie ik veel organisaties
van binnen. Ik merk de gedrevenheid
om het echt goed voor de klant te willen
doen. Door te luisteren naar de klant, de
klant te bellen, klantsignalen op te pakken
en te vertalen naar de producten,
processen en diensten draag je bij aan
het maken van iets wat de klant echt wil.
Daarmee ga je al veel verspilling tegen.
Wat is de belangrijkste les die je in het
afgelopen jaar hebt geleerd?
Met techniek wordt de dienstverlening
aan de klant beter. De klant wil zelf meer
doen, is beter geïnformeerd. Je hebt een
ander gesprek met de klant en meer tijd
om echt te kijken hoe je hem of haar
kan helpen in het bereiken van zijn financiële
doelen. Omarm de technologie
zodat je persoonlijk kan worden. n
54 | NFM WINTER 2018

INSPIRATIE
De redactie stelt in iedere editie van het New
Financial Magazine vijfentwintig ‘zinnige vragen’
aan een (financieel) dienstverlener die zich in het
afgelopen kwartaal positief heeft onderscheiden.
Ditmaal Arno Groot Koerkamp, consultant bij
Future of Finance.
ARNO GROOT
KOERKAMP:
“MENSEN HELPEN
MAAKT GELUKKIG.”
Zinnige
vragen
TEKST ARNO GROOT KOERKAMP | BEELD GEERT DE JONG
1
Hoe wil je herinnerd worden als financieel
dienstverlener?
Onze klanten hebben één ding gemeen:
het persoonlijk contact maakt
het verschil. Het ondersteunen van bedrijven
in hun persoonlijke contact en
dat klanten hierover vervolgens complimenten
geven, leidt tot meer energie
bij alle betrokkenen. Wanneer een
bedrijf oprecht meer waardering krijgt
van de klanten verbetert dit het humeur
van ieder mens. Als ik een traject
inga met een financieel dienstverlener
die meer complimenten ontving dan
voorheen, is mijn missie geslaagd.
2
En als mens?
Een betekenisvol mens die een zinvolle
impact heeft op levens van anderen
die op mijn pad komen, een sociale
verbinder die mensen bij elkaar brengt.
3
Waarom ga jij (iedere ochtend) aan
het werk?
Als jongen van zestien ging ik vrijwilligerswerk
doen kort na de oorlog in Bosnië
om mensen te helpen. Ik heb van
dichtbij gezien welke impact de oorlog
heeft gehad op het land en de mensen.
Dit liet een diepe indruk achter. Hulp
aan die mensen (soms in kleine dingen)
heeft mij veel teruggegeven. Nog steeds
maakt mensen helpen mij gelukkig.
Tijdens een rit naar mijn werk denk ik
dan: wie kan ik vandaag helpen? Dit resulteert
altijd gegarandeerd in een winwin.
4
Op welke (zakelijke) beslissing ben
je het meest trots?
Inmiddels ben ik er niet meer werkzaam,
maar waar ik enorm trots op
ben, is dat ik in een korte tijd een succesvolle
adviesorganisatie heb opgezet
met een team van enthousiaste collega’s
die elke dag met plezier naar hun
werk gingen.
5
En op welke het minst?
Niet mijn gevoel volgen, maar teveel
op ratio gebaseerde beslissingen
nemen. Zo ben ik een samenwerkingsvorm
aangegaan waar ik geen grip had
over de kwaliteit van de dienstverlening,
maar waarvoor ik toch verantwoordelijk
was. In mijn onderbuik wist
ik dit al en toch ging ik ervoor.
6
Wat is de mooiste eigenschap van
een mens?
Het luisterend oor en oprechte interesse
in anderen.
7
Zijn mensen van nature goed of
slecht?
Goed, alleen door bepaalde omstandigheden
in de opvoeding, milieu etc. kan
het gedrag slecht worden.
56 | NFM WINTER 2018

8
Welk dier kan de aarde wel missen?
Dieren die een ziekte kunnen overdragen
op de mens. Een teek is zo’n
voorbeeld. Van dichtbij heb ik gezien
wat voor schade en verdriet de ziekte
van Lyme kan aanrichten.
9
Ben je meer rationeel of meer intuïtief
ingesteld? Is er zakelijk en
privé een verschil?
Ik ben meestal meer intuïtief ingesteld,
echter onderbouw ik dit graag met de
ratio. Er is zakelijk of privé geen verschil.
10
Wat is de mooiste herinnering
uit jouw leven?
De eerste twinkeling in de ogen van
mijn zoon na de geboorte.
11
Als je een boek zou schrijven,
wat zou de titel dan zijn?
Van dromen naar doen. Door te zeggen
dat je iets gaat doen, heb je het niet gedaan.
12
Door wie of wat word jij geïnspireerd?
Door mijn vader. Begin dit jaar is mijn
vader overleden na een korte ziekteperiode.
Ondanks zijn ziekte had hij een
positieve instelling. Een realistische optimist.
Mijn vader is iemand die doet
wat hij zegt en echt iets voor iemand
anders over heeft. Dit neem ik mee in
de rest van mijn leven.
13
Wat vind je echt mooi? Kun je
uitleggen waarom?
Tijd maken voor gezelschap van vrienden
en familie, om die te zien genieten.
Wie goed doet, goed ontmoet.
14
Draag je bij aan een groenere of
duurzamere wereld?
Als ik aan de plastic soep denk in de
oceanen, de opwarming van de aarde,
overbevissing, etc, dan voel ik mij genoodzaakt
een steentje bij te dragen
aan een groenere en duurzamere wereld.
Toch is dit niet zo gemakkelijk.
Denk aan het plastic dat je nog altijd
krijgt aangedragen in de supermarkt
of een bank waarvan je denkt dat deze
duurzaam is maar toch blijkt te investeren
in niet duurzame projecten. Dit
blijft een zoektocht, ook al merk ik dat
de algemene mindset langzaam verandert.
Zelf probeer ik zoveel mogelijk
duurzaam te leven door te kiezen voor
producten met een duurzaam keurmerk
die op een milieuvriendelijke manier
zijn geproduceerd. Met de auto rijd
ik sinds kort volledig elektrisch, ben bewust
flexitariër en ga niet snel met het
vliegtuig op reis voor een aantal dagen.
Met het bedrijf proberen we ook zoveel
mogelijk te handelen in een groenere
en duurzame gedachte. We hebben
geen printer op kantoor, adviseurs
kunnen met onze tooling advies op afstand
geven en daardoor een autorit besparen
en collega’s kiezen bewust voor
het openbare vervoer om naar hun
werk te gaan.
15
Geef je aan goede doelen? Geloof
je in het nut ervan?
Als je niets geeft, weet je zeker dat je
niet hebt bijgedragen. Natuurlijk heb
ik mijn twijfels wel eens over sommige
goede doelen. Ik probeer zo gericht mogelijk
geld aan goede doelen te geven,
waarvan ik het resultaat kan volgen.
16
Is het leven op aarde een illusie
of is het leven de enige realiteit?
In die zin ben ik nuchter en is het leven
voor nu mijn realiteit.
17
Geloof je in een leven na de
dood?
Ik hoop het wel, maar verwacht het
niet.
18
Zou je eeuwig willen leven?
Ik ben geboren om te leven. Geniet
van het leven. Als iedereen gezond
blijft, wil ik eeuwig blijven leven.
19
Ben je bang voor de dood?
Op dit moment ben ik voor het
doodgaan niet bang. Ik ben er wel bang
voor dat mensen die mij lief zijn dood
zullen gaan.
20
INSPIRATIE
Waar haal jij troost/steun vandaan?
Door te weten wat je niet meer hebt, besef
je wat je wel hebt of hebt gehad.
21
22
Wat versta jij onder liefde?
Vertrouwen in elkaar hebben.
Ben jij honderd procent verantwoordelijk
voor je eigen leven?
Nee, ik heb door omstandigheden gemerkt
dat het soms anders verloopt.
Wel ben ik honderd procent verantwoordelijk
voor nieuwe ingeslagen wegen.
23
Welke levenswijsheid zou je je
kinderen op dit moment willen
meegeven?
Het maakt niet uit wat je doet, als je er
maar met volle overgave voor gaat en
maximaal geniet van wat je doet.
24
Welke levensvraag zou jij graag
voor je dood beantwoord zien?
Heb ik voldoende tijd gegeven aan de
mensen die mij dierbaar zijn?
25
Wat moet je voor je dood ooit
nog een keer absoluut hebben
gedaan?
Een tweede wereldreis samen met mijn
vrouw. n
Arno Groot Koerkamp
Arno Groot Koerkamp is ruim
tien jaar werkzaam in de financiële
dienstverlening en heeft ervaring
op het gebied van optimalisatie
klantcontact, bedrijfsprocessen,
efficiënte en kosteneffectieve ICTdienstverlening.
Future of Finance
laat financieel dienstverleners efficiënter
en klantvriendelijk werken
door het leveren van software
en het volledig uitvoeren van klantreizen.
WINTER 2018 NFM | 57

AMBASSADEURS
Ambassadeurs van het
• Dick-Jan Abbringh | Purpose
Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh
• Roy van den Anker | MultiSafe
Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker
• Martin van Arendonk | Univé
Newfinancialforum.nl/martin-van-arendonk
• Bjørn Aris | Return on People
Newfinancialforum.nl/bjorn-aris
• Armand Baas Becking | DELA
Newfinancialforum.nl/armand-baas-becking
• Jeroen Bais | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jeroen-bais
• Ferdinand Bakker | Schouten Zekerheid
Newfinancialforum.nl/ferdinand-bakker
• Pieter van den Ban | Univé
Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban
• Jelle Bartels | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jelle-bartels
• Ewald Bary | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/ewald-bary
• Ron Bavelaar | Yarden
Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar
• Lambert Becks | Qees
Newfinancialforum.nl/lambert-becks
• Robin van Beem | Polis Advocaten
Newfinancialforum.nl/robin-van-beem
• Johanneke Behrend | AEGON
Newfinancialforum.nl/johanneke-behrend
• Ted van den Bergh | Triodos Foundation
Newfinancialforum.nl/ted-van-den-bergh
• Toon Berendsen | VVP
Newfinancialforum.nl/toon-berendsen
• Egbert Berkhoff | NNEK
Newfinancialforum.nl/egbert-berkhoff
• Joke Bijleveld | Achmea Academy
Newfinancialforum.nl/joke-bijleveld
• Ria Blok-Leenheer | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/ria-blok-leenheer
• Olette Bollen | Connect4Value
Newfinancialforum.nl/olette-bollen
• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning
Newfinancialforum.nl/thom-boot
• Yvonne Bouman | Florijn College
Newfinancialforum.nl/yvonne-bouman
• Kevin Bourgonje | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/kevin-bourgonje
• Jules Brader | De Goudse
Newfinancialforum.nl/jules-brader
• Nanda Bramer | MY Organization
Newfinancialforum.nl/nanda-bramer
• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies
Newfinancialforum.nl/michiel-brandt
• Ad Broere | Ceder Consult
Newfinancialforum.nl/ad-broere
• Arno Brons | Avéro Achmea, Voorzie
Newfinancialforum.nl/arno-brons
• Mark de Bruijn | Obvion
Newfinancialforum.nl/mark-de-bruijn
• Wilma de Bruijn | Eurapco
Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn
• Christel van Capelleveen / a.s.r.
Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen
• Urjan Claassen | Quilify
Newfinancialforum.nl/urjan-claassen
• Klaas Coolen | Coolen Expertise
Newfinancialforum.nl/klaas-coolen
• Marcel Coopman | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/marcel-coopman
• Kim Cramer | Emotone
Newfinancialforum.nl/kim-cramer
• Gijs Dalen Meurs / Eyevestor.com
newfinancialforum.nl/gijs-dalen-meurs
• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam
• Gary Damen | Paradigma Groep
Newfinancialforum.nl/gary-damen
• Petrosjan Damen | Sintering
Newfinancialforum.nl/petrosjan-damen
• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen
Newfinancialforum.nl/chris-Das
• Douwe Dijkstra
Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra
• Jan Donselaar | DMA
Newfinancialforum.nl/jan-donselaar
• Frank van den Dungen Bille
Newfinancialforum.nl/frank-van-den-dungen
• Peter Dussel | Figlo
Newfinancialforum.nl/peter-dussel
• Wilko Emmens | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/wilko-emmens
• Madelon Engels | Beyond Marketing
Newfinancialforum.nl/Madelon-engels
• Patrick Eppink | Turner
Newfinancialforum.nl/patrick-eppink
• Serge Evers | Yarden
Newfinancialforum.nl/serge-evers
• Jolanda Franken | Obvion
Newfinancialforum.nl/jolanda-franken
• Erik Friedeberg | Manifesto
Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg
• Indra Frishert | Dazure
Newfinancialforum.nl/indra-frishert
• Nancy Gaertner | Schouten Zekerheid
Newfinancialforum.nl/nancy-gaertner
• Karin van Geelen | Yellow communicatie
Newfinancialforum.nl/karin-van-geelen
• Steven Geldof | Inspirerende Hutspot
Newfinancialforum.nl/steven-geldof
• Annemarie Gerritsma | GAPP
Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma
• Jacky van de Goor | Legende
Newfinancialforum.nl/jacky-van-de-goor
• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek
• Claudia Goossen | AEGON
Newfinancialforum.nl/claudia-goossen
• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam
Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf
• René de Haan | acht!
Newfinancialforum.nl/rene-de-haan
• Jeanette Hadderingh | NIBE SVV
Newfinancialforum.nl/jeanette-hadderingh
• Roger Hagen / Rebels in Finance
Newfinancialforum.nl/roger-hagen
• Arjan Hakkennes | Arag
Newfinancialforum.nl/arie-hakkennes
• Jan Hamburger | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/jan-hamburger
• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland
Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen
• Kees Haverkamp | Newest Industry
Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp
• Maurice van den Hemel | All-Insure
Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel
• Marco Hoekstra
Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra
• Liesbeth Hogervorst | Energizer
Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst
• Jack Hommel | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/jack-hommel
• Ton van Hooft | Van Hooft & Postema
Newfinancialforum.nl/ton-van-hooft
• Gerard Hulsman | Interim en Advies
Newfinancialforum.nl/gerard-hulsman
• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance
Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp
• Sylvia Janssen | Onkar Compliance
Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen
• Jelle Jansons | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/jelle-jansons
• Jorad Jongeneel | AEGON
Newfinancialforum.nl/jorad-jongeneel
• Femke de Jong
Newfinancialforum.nl/femke-de-jong
• Mark Jordens | Edmond Halley
Newfinancialforum.nl/mark-jordens
• Antoinette Kalkman | FlexFront
Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman
• Roland van Kemenade | Verberkmoes
Newfinancialforum.nl/roland-van-kemenade
• Oskar Kemperman | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/oskar-kemperman
• Ron van Kesteren | Stv
Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren
• Zairah Khan | Blue02
Newfinancialforum.nl/zairah-khan
• Jan Willem Kirpestein | Spirit, Heart & Mind Corpus
Newfinancialforum.nl/jan-willem-kirpestein
• Pepijn van Kleef | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef
• Kees Klomp | Karmanomics
Newfinancialforum.nl/kees-klomp
• Wibo Koole | Create2connect
Newfinancialforum.nl/wibo-koole
• Theo Kocken | Cardano Group
Newfinancialforum.nl/theo-kocken
• Alexander Koene | BR-ND
Newfinancialforum.nl/alexander-koene
• Erna Knipscheer | Lifebalance4u
Newfinancialforum.nl/erna-knipscheer
58 | NFM WINTER 2018

AMBASSADEURS
New Financial Forum
• Wiro Kuipers | Zin in de Zaak
Newfinancialforum.nl/wiro-kuipers
• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg
• Denise Land | Financial life planner
Newfinancialforum.nl/denise-land
• Michel van Leeuwen | Flanderijn
Newfinancialforum.nl/michel-van-leeuwen
• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group
Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher
• Joke Lodewijk | Urban Knowmads
Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk
• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals
Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen
• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence
Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij
• Thom Mallant | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/thom-mallanT
• Gilbert Mattu | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu
• Mark de Meij | PLANgroepFS
Newfinancialforum.nl/mark-de-meij
• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0
Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard
• Patrick Meijn | Allianz
Newfinancialforum.nl/patrick-meijn
• Richard Meinders | SVC Groep
Newfinancialforum.nl/richard-meinders
• Hans Ludo van Mierlo
Newfinancialforum.nl/hans-ludo-van-mierlo
• Constant Moolenaar | Rabobank
Newfinancialforum.nl/constant-moolenaar
• Marc de Moor / Sandstreet Consultants
Newfinancialforum.nl/marc-de-moor
• Kaj Morel / De Zaak van Betekenis
Newfinancialforum.nl/kaj-morel
• Saskia van Muijsenberg | BiomimicryNL
Newfinancialforum.nl/saskia-van-den-muijsenberg
• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming
Newfinancialforum.nl/natasja-naron
• Ton Nijenhuis | Tonsultancy
Newfinancialforum.nl/ton-nijenhuis
• Arjan Nollen | Delta Lloyd
Newfinancialforum.nl/arjan-nollen
• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar
Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen
• Jurjen Oosterbaan Martinius | Bureau DFO
Newfinancialforum.nl/jurjen-oosterbaan
• Thera van Osch | OQ consulting
Newfinancialforum.nl/thera-van-osch
• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond
Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen
• Inge Philippart | AEGON
Newfinancialforum.nl/inge-philippart
• Li An Phoa | Drinkable Rivers
Newfinancialforum.nl/li-an-phoa
• Monique Piet | Manifesto
Newfinancialforum.nl/monique-piet
• Gilbert Pluym / Onderlinge ‘s-Gravenhage
Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym
• Peter Post | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/peter-post
• Kathy Reinerie | Vivendi Financieel Advies
Newfinancialforum.nl/kathy-reinerie
• Hamid Ressang | RedZebra Group
Newfinancialforum.nl/Hamid-ressang
• Paul Rijns | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/paul-rijns
• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief
Newfinancialforum.nl/tim-rijvers
• Marije Romeijn | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/marije-romeijn
• Peter Ronteltap | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/peter-ronteltap
• Tamara Ronteltap / Purpose Coaching
Newfinancialforum.nl/tamara-ronteltap
• Katja van Roosmalen | MKB journalist
Newfinancialforum.nl/katja-van-roosmalen
• Rolf Rozestraten | Obvion
Newfinancialforum.nl/rolf-rozestraten
• Eline Rugebregt | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/eline-rugebregt
• Han de Ruiter
Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter
• Gerard van Santen | Inventiv
Newfinancialforum.nl/gerard-van-santen
• Mike Schilperoort | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/mike-schilperoort
• Faisal Setoe | Aegon
Newfinancialforum.nl/faisal-setoe
• Pauline Sibbel | Courage to move
Newfinancialforum.nl/pauline-sibbel
• Peggy van der Smitte | Marcel van der Smitte en Partners
Newfinancialforum.nl/peggy-van-der-smitte
• Ansfried Snijders | Meerwaarde en meer
Newfinancialforum.nlansfried-snijders
• Patrick Steehouwer | DAK Intermediairscollectief
Newfinancialforum.nl/patrick-steehouwer
• Ellen Steijvers | Senvy Consulting
Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers
• Pieter van Stratum | FIDIB
Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum
• René Teuwen | The Flourish Company
Newfinancialforum.nl/rene-teuwen
• Fred Toussaint | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/fred-toussaint
• Minke Tromp | Bureau voor Toegepaste Filosofie
Newfinancialforum.nl/minke-tromp
• Boudewijn van Uden | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden
• Ivo Valkenburg | Valkenburg bv
Newfinancialforum.nl/ivo-valkenburg
• Tjibbe van der Veen | Oare Wei
Newfinancialforum.nl/tjibbe-van-der-veen
• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen
Newfinancialforum.nl/cas-verhage
• Pauline Versteegh | Create Your Future
Newfinancialforum.nl/pauline-versteegh
• Jan Verstegen | Eerste stap.nl
Newfinancialforum.nl/jan-verstegen
• Carla Verwijmeren | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/carla-verwijmeren
• Hans Visser | Zwitserleven
New financial forum.nl/hans-visser
• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk
Newfinancialforum.nl/valentina-visser
• Wim Vonk | Sparkling CRM
Newfinancialforum.nl/wim-vonk
• Jack Vos | Luyten Adviesgroep
Newfinancialforum.nl/jack-vos
• Willem Vreeswijk | NFF/VVP
Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk
• Owen de Vries | Heartful Banking
Newfinancialforum.nl/owen-de-vries
• Michiel van Vugt / NNEK
Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt
• Petra van der Wal | Petra van der Wal Detachering
Newfinancialforum.nl/petra-van-der-wal
• Ruud van der Wal | Monuta
Newfinancialforum.nl/ruud-van-der-wal
• Ozewald Wanrooij | Neutralis
Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij
• Judith Webber | Pure Human
Newfinancialforum.nl/judith-webber
• Johan Wempe / VU/FEWEB
Newfinancialforum.nl/johan-wempe
• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars
Newfinancialforum.nl/richard-weurding
• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus
Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans
• Marijn Wiersma / Arise
Newfinancialforum.nl/marijn-wiersma
• Enno Wiertsema | Adfiz
Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema
• Marc Wilhelmus | VLPN
Newfinancialforum.nl/marc-wilhelmus
• Gijs Wintzen | LEF
Newfinancialforum.nl/gijs-wintzen
• Patricia Wouda | Patricia Wouda
Newfinancialforum.nl/patricia-wouda
• Diana Zandbergen | WIFS
Newfinancialforum.nl/diana-zandbergen
• Meino Zandwijk | dutch
Newfinancialforum.nl/meino-zandwijk
• Amba Zeggen | Risk & Goverance
New financial forum.nl/amba-zeggen
• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif
Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien
• Harry van der Zwan | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/harry-van-der-zwan
WINTER 2018 NFM | 59

New Financial
Magazine
Het meest inspirerende en
vooruitstrevende magazine voor
financieel dienstverleners
Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie,
Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis,
Rendement en Pure winst
Het magazine is een van de uitingen van de stichting New
Financial Forum. De stichting bundelt krachten, ideeën,
inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen
die gezamenlijk een bijdrage leveren aan een gezonde en
gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten,
workshops, faciliteert dialogen, is aanjager
van vernieuwing, voegt betekenis toe en is de stem van een
innovatieve en betrokken financiële sector.
WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES
EN MELD JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL