Musculoskeletale kinesitherapie

MUSCULOSKELETALE
KINESITHERAPIE
EEN EVIDENCE BASED UPDATE
Vincent Haenen, Kjell Margodt, Ayoze Vandewalle
www.vhaenen.be
v.haenen@gmail.com
kjell.margodt@hotmail.com
vandewalle.ayoze@gmail.com

Musculoskeletale kinesitherapie
Een evidence based update:
• Lumbalgie
• Cervicalgie
• Heup- en knieartrose
• Meniscusscheur
• Schouderpijn: impingement, rotator cuff scheur
• Tendinopathie
Door Vincent Haenen, Kjell Margodt en Ayoze Vandewalle
Hieronder volgt een korte samenvatting van de meest recente
wetenschappelijke literatuur in verband met kinesitherapie en
bovenstaande pathologieën. Enkel hoogwaardige artikels werden
geselecteerd.
Lage rug- en nekpijn behoren tot de frequentste klachten
waarvoor patiënten een arts raadplegen. Bijna elke Belg zal in zijn
leven te maken hebben met rug- of nekklachten. De prevalentie van
rugklachten bedraagt namelijk 80%. 1 Het federaal kenniscentrum voor
gezondheidszorg (KCE) raadt bij lage rugklachten in de eerste
instantie niet-invasieve behandelmethodes aan. Promotie van selfmanagement,
begeleide oefentherapie, manuele technieken en
cognitieve gedragstherapie behoren tot de aanbeveling. 2 Een
recentere publicatie over lage rugpijn in The Lancet adviseert een
oproep tot actie voor het dringende wereldwijde probleem van lage
rugpijn. 3 Het is raadzaam rugklachten te behandelen in een
biopsychosociaal kader met initieel een niet-medicamenteuze
behandeling. Educatie dat ondersteuning biedt voor zelfmanagement
en hervatting van normale activiteiten en lichaamsbeweging, en
psychologische programma's voor mensen met aanhoudende
symptomen worden aanbevolen. 3 Richtlijnen bevelen bovendien een
verstandig gebruik van medicatie, beeldvorming en chirurgie aan. Er
bestaan echter lacunes tussen het bewijsmateriaal en de praktijk, met
beperkt gebruik van aanbevolen eerstelijnsbehandelingen en
overmatig gebruik van beeldvorming, operaties, opiaten, rust en
spinale injecties. Meer van hetzelfde doen zal rug- en nekgerelateerde
beperkingen of de gevolgen ervan op lange termijn niet verminderen. 3
De aanbevelingen voor nekklachten liggen in dezelfde lijn als die voor
rugklachten. Niet-invasieve behandelmethodes in een biopsychosociaal
kader dienen eerst gehanteerd te worden. 4
Heup- en knieartrose zorgen de laatste jaren voor een ware
toename in operaties. Een tienvoudige toename in heup- en knieprotheses
werd opgemerkt in de laatste 10 jaren. 5 Enkele studies
bekeken of kinesitherapie bij heup- of knieartrose een verschil kan
maken. In een zeer recente studie kon besloten worden dat
individueel begeleide oefentherapie kosten-effectief en klinisch
effectief is naast de gebruikelijke medische zorg bij een follow-up van
2 jaar. 6 Een Cochrane-studie uit 2015 concludeert dat oefentherapie
bij mensen met knieartrose op korte termijn een gunstig effect geeft.
Bovendien blijft het effect daarvan 2-6 maanden na de behandeling
bestaan. 7 Good Life with Osteoarthritis - Denmark, kortweg GLA:D,
onderzocht bij patiënten met heup- en knieartrose of 3 uur educatie in
combinatie met 12 sessies oefentherapie effectief was op vlak van
pijn, fysieke functie, levenskwaliteit en pijnstillende medicatie. De
deelnemers rapporteerde gemiddeld 25% minder pijn en 28%
reductie van medicatie. Daarnaast steeg de levenskwaliteit met 10%.
Deze resultaten konden na een jaar behouden worden. 8
Kinesitherapie blijkt ook effectief te zijn bij degeneratieve
meniscusscheuren. Meerdere studies, waaronder een recente
systematische review hebben kunnen aanwijzen dat een arthroscopische
partiële meniscectomie (APM) moet worden gereserveerd
voor patiënten met persisterende symptomen, na voltooiing van een
intensieve en gestructureerde kinesitherapeutische behandeling. Het
beschikbare bewijs suggereert dat een chirurgische behandeling niet
de eerstelijnsinterventie moet zijn voor patiënten met meniscusscheuren.
Een APM zou betere resultaten vertonen indien deze wordt
uitgevoerd bij patiënten zonder artrose en mechanische symptomen

zoals een blokkade van de knie. 9 Een arthroscopische interventie bij
een degeneratieve meniscusscheur brengt ook hogere kosten met
zich mee en zou daarenboven leiden tot een vervroegde plaatsing van
een knieprothese. 5, 10
Met een prevalentie van 30,3% is schouderpijn in Nederland,
na lage rugpijn, de tweede meest voorkomende musculoskeletale
aandoening. 11 Een recente systematische review en meta-analyse
concludeert dat een subacromiale decompressie geen bijkomend
effect heeft in vergelijking met een placebo-operatie of kinesitherapie
op het verminderen van pijn en het verbeteren van de schouderfunctie
op korte en lange termijn bij patiënten met (subacromiale)
schouderpijn. 12, 13 Deze bevindingen worden wederom bevestigd in
een andere systematische review waarin men besluit dat een
chirurgische ingreep weinig of geen voordeel heeft bij een
impingement pathologie bij een patiënt van middelbare leeftijd. 14
Kinesitherapie is ook een valide behandeloptie bij patiënten met
rotator cuff scheuren. Twee systematische reviews en een
longitudinale studie bevestigen dat kinesitherapie de eerste
behandelkeuze dient te zijn, kosten-besparend is en bovendien geen
complicaties biedt in vergelijking met een operatie. 15, 16, 17
dwarse fricties als behandelstrategieën omvatte. Zeventien jaar later
zijn deze technieken echter achterhaald. 19, 25 Desondanks is de rol van
kinesitherapie nog steeds niet onweerlegbaar bij deze pathologie. 26, 27,
28 CSI bieden slechts op korte termijn voordelen, terwijl na een jaar
tijd deze injecties zelfs nefast blijken te zijn. 24, 26 Vanwege de grote
prevalentie, langdurige klachten en complexiteit van het probleem
oppert Coombes dan ook “one size does not fit all”: een individueel
bepaald plan voor behandeling en management. 29 Bovendien zou
kinesitherapie economisch een streep voor hebben op CSI. 30
Hoogwaardige zorg is zorg waar de kinesitherapie naar
streeft. Lin et al. schreven dit jaar een fantastische systematische
review over hoogwaardige zorg. Ze identificeerden 11 aanbevelingen
voor de meest voorkomende pijnklachten van het bewegingsapparaat,
gebaseerd op hedendaagse, hoogwaardige klinische
praktijkrichtlijnen. Deze aanbevelingen zijn bedoeld voor clinici in
eerstelijnszorg en spoeddiensten. 31
Voor de behandeling van tendinopathieën, wijst de evidentie
eveneens in de richting van kinesitherapie. Oefentherapie blijkt uit
verschillende studies en reviews op lange termijn het beste effect te
hebben bij klachten aan de patellapees en gluteaalpees. 18,19,20,21,22,23
Daarnaast benadrukken onderzoekers Grimaldi (2015) en Mellor
(2018) het belang van educatie en load management. 20, 23
Corticosteroïdeninjecties (CSI) hebben volgens onderzoek slechts een
effect op korte termijn 20, 21 of bieden onvoldoende bewijskracht 19 . De
rol van shockwave therapie en platelet-rich plasma is niet eenduidig.
14, 17 Op het vlak van laterale epicondylalgie schreef Smidt (2002) in
The Lancet dat kinesitherapie slechts weinig voordelen bood t.o.v.
een wait-and-see aanpak. 24 Het moet echter gezegd worden dat het
beschouwde revalidatieprogramma onder meer ultrasound en diepe
Samenvattende afbeelding uit Lin et al. 2019 - Eleven consistent recommendations
from high-quality clinical practice guidelines: systematic review.

Bibliografie:
1. Nielens H VZJ, Mairiaux P, Gailly J, Van Den Hecke N, Mazina D. Chronische lage
rugpijn. Good Clinical practice (GCP). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de
gezondheidszorg (KCE); 2006 KCE reports 48 A (D/2006/10273/63). 2006.
2. Van Wambeke P DA, Ailliet L, Berquin A, Demoulin C, Depreitere B, Dewachter J,
Dolphens M, Forget P, Fraselle V, Hans G, Hoste D, Mahieu G, Michielsen J, Nielens H,
Orban T, Parlevliet T, Simons E, Tobbackx Y, Van Schaeybroeck P, Van Zundert J,
Vanderstraeten J, Vlaeyen J, Jonckheer P. Klinische Richtlijn rond lage rugpijn en
radiculaire pijn – Samenvatting. Good Clinical Practice (GCP). Brussel: Federaal
Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) 2017 KCE Reports 287As D/
2017/10273/33. 2017.
3. Buchbinder R, van Tulder M, Oberg B, et al. Low back pain: a call for action. Lancet.
2018;391(10137):2384-2388.
4. Blanpied PR, Gross AR, Elliott JM, et al. Neck Pain: Revision 2017. J Orthop Sports
Phys Ther. 2017;47(7):A1-A83.
5. Lars Bové SS. Implant Files. De Tijd2018.
6. Abbott JH, Wilson R, Pinto D, Chapple CM, Wright AA, team MOAT. Incremental
clinical effectiveness and cost effectiveness of providing supervised physiotherapy in
addition to usual medical care in patients with osteoarthritis of the hip or knee: 2-year
results of the MOA randomised controlled trial. Osteoarthritis Cartilage. 2019;27(3):
424-434.
7. Rongen JJ, Govers TM, Buma P, Rovers MM, Hannink G. Arthroscopic
meniscectomy for degenerative meniscal tears reduces knee pain but is not costeffective
in a routine health care setting: a multi-center longitudinal observational study
using data from the osteoarthritis initiative. Osteoarthritis Cartilage. 2018;26(2):
184-194.
8. Roos EM, Barton CJ, Davis AM, et al. GLA:D to have a high-value option for
patients with knee and hip arthritis across four continents: Good Life with
osteoArthritis from Denmark. Br J Sports Med. 2018;52(24):1544-1545.
9. Abram SGF, Hopewell S, Monk AP, Bayliss LE, Beard DJ, Price AJ. Arthroscopic
partial meniscectomy for meniscal tears of the knee: a systematic review and metaanalysis.
Br J Sports Med. 2019.
10. Barnds B, Morris B, Mullen S, Schroeppel JP, Tarakemeh A, Vopat BG. Increased
rates of knee arthroplasty and cost of patients with meniscal tears treated with
arthroscopic partial meniscectomy versus non-operative management. Knee Surg
Sports Traumatol Arthrosc. 2019.
11. Picavet HS, Schouten JS. Musculoskeletal pain in the Netherlands: prevalences,
consequences and risk groups, the DMC(3)-study. Pain. 2003;102(1-2):167-178.
12. Haik MN, Alburquerque-Sendin F, Moreira RF, Pires ED, Camargo PR. Effectiveness
of physical therapy treatment of clearly defined subacromial pain: a systematic review
of randomised controlled trials. Br J Sports Med. 2016;50(18):1124-1134.
13. Lahdeoja T, Karjalainen T, Jokihaara J, et al. Subacromial decompression surgery
for adults with shoulder pain: a systematic review with meta-analysis. Br J Sports Med.
2019.
14. Khan M, Alolabi B, Horner N, Bedi A, Ayeni OR. Surgery for shoulder impingement:
a systematic review and meta-analysis of controlled clinical trials. CMAJ Open.
2019;7(1):E149-E158.
15. Ryosa A, Laimi K, Aarimaa V, Lehtimaki K, Kukkonen. Surgery or conservative
treatment for rotator cuff tear: a meta-analysis.Disabil Rehabil. 2017;39(14):1357-1363.
16. Boorman RS, More KD, Hollinshead RM, et al. What happens to patients when
we do not repair their cuff tears? Five-year rotator cuff quality-of-life index outcomes
following nonoperative treatment of patients with full-thickness rotator cuff tears. J
Shoulder Elbow Surg. 2018;27(3):444-448.
17. Piper CC, Hughes AJ, Ma Y, Wang H, Neviaser AS. Operative versus nonoperative
treatment for the management of full-thickness rotator cuff tears: a systematic review
and meta-analysis. J Shoulder Elbow Surg. 2018;27(3):572-576.
18. Bahr R, Fossan B, Loken S, Engebretsen L. Surgical treatment compared with
eccentric training for patellar tendinopathy (Jumper's Knee). A randomized, controlled
trial. J Bone Joint Surg Am. 2006;88(8):1689-1698.
19. Larsson ME, Kall I, Nilsson-Helander K. Treatment of patellar tendinopathy--a
systematic review of randomized controlled trials. Knee Surg Sports Traumatol
Arthrosc. 2012;20(8):1632-1646.
20. Grimaldi A, Mellor R, Hodges P, Bennell K, Wajswelner H, Vicenzino B. Gluteal
Tendinopathy: A Review of Mechanisms, Assessment and Management. Sports Med.
2015;45(8):1107-1119.
21. Barratt PA, Brookes N, Newson A. Conservative treatments for greater trochanteric
pain syndrome: a systematic review. Br J Sports Med. 2017;51(2):97-104.
22. Everhart JS, Cole D, Sojka JH, et al. Treatment Options for Patellar Tendinopathy:
A Systematic Review. Arthroscopy. 2017;33(4):861-872.
23. Mellor R, Bennell K, Grimaldi A, et al. Education plus exercise versus corticosteroid
injection use versus a wait and see approach on global outcome and pain from gluteal
tendinopathy: prospective, single blinded, randomised clinical trial. Br J Sports Med.
2018;52(22):1464-1472.
24. Smidt N, van der Windt DA, Assendelft WJ, Deville WL, Korthals-de Bos IB, Bouter
LM. Corticosteroid injections, physiotherapy, or a wait-and-see policy for lateral
epicondylitis: a randomised controlled trial. Lancet. 2002;359(9307):657-662.
25. Loew LM, Brosseau L, Tugwell P, et al. Deep transverse friction massage for
treating lateral elbow or lateral knee tendinitis. Cochrane Database Syst Rev.
2014(11):CD003528.
26. Coombes BK, Bisset L, Brooks P, Khan A, Vicenzino B. Effect of corticosteroid
injection, physiotherapy, or both on clinical outcomes in patients with unilateral lateral
epicondylalgia: a randomized controlled trial. JAMA. 2013;309(5):461-469.
27. Hoogvliet P, Randsdorp MS, Dingemanse R, Koes BW, Huisstede BM. Does
effectiveness of exercise therapy and mobilisation techniques offer guidance for the
treatment of lateral and medial epicondylitis? A systematic review. Br J Sports Med.
2013;47(17):1112-1119.
28. Weber C, Thai V, Neuheuser K, Groover K, Christ O. Efficacy of physical therapy for
the treatment of lateral epicondylitis: a meta-analysis. BMC Musculoskelet Disord.
2015;16:223.
29. Coombes BK, Bisset L, Vicenzino B. Management of Lateral Elbow Tendinopathy:
One Size Does Not Fit All. J Orthop Sports Phys Ther. 2015;45(11):938-949.
30. Coombes BK, Connelly L, Bisset L, Vicenzino B. Economic evaluation favours
physiotherapy but not corticosteroid injection as a first-line intervention for chronic
lateral epicondylalgia: evidence from a randomised clinical trial. Br J Sports Med.
2016;50(22):1400-1405.
31. Lin I, Wiles L, Waller R, et al. What does best practice care for musculoskeletal
pain look like? Eleven consistent recommendations from high-quality clinical practice
guidelines: systematic review. Br J Sports Med. 2019.