Kantoor Courant | April 2019

April 2019
Een uitgave van Kantoor Contour, Promenade 14, 6411 JK Heerlen
Jaargang 2 ∙ nummer 1
Wie maakt,
gebruikt &
controleert
de stad?

Pagina 2
April 2018
INTRODUCTIE
Wat is ‘Kantoor Contour’?
De afgelopen maanden is Schinkel-zuid veel
veranderd. In aanloop naar tijdelijk gebruik
en een meer permanente invulling van het
gebied is Dear Hunter door de Gemeente
Heerlen gevraagd nog een keer de deuren
van Kantoor Contour te openen. In 2017
werd de start van het transformatieproces
(be)geleid door Kantoor Contour, daarvoor
gebruik makend van het pand van de
voormalige Rabobank aan de Promenade,
een open, transparant en beeldbepalend
gebouw dat ook in de toekomst
beeldbepalend zal zijn voor dit gebied.
In 2017...
ontwikkelde IBA Parkstad een plan voor Schinkel
noord, zuid, het Burgemeester van Grunsvenplein en
de aangrenzende straten, het huidige centrum-west
genaamd. Dit plan werd al snel het ‘contourenplan
Central Park’ genoemd, omdat het in hoofdlijnen
(contouren) de ambitie van IBA Parkstad ten aanzien
van dit gebied duidelijk maakt. Omdat er nog heel wat
beslissingen genomen dienden te worden en omdat
de expertise en betrokkenheid van de inwoners van dit
gebied essentieel is voor een degelijke planvorming,
werd Dear Hunter gevraagd hiermee aan de slag te
gaan.
Gedurende drie maanden is in en buiten dit pand door
bewoners, ondernemers, experts en critici gesproken
en gediscussieerd over het Heerlen van vroeger, nu en
de toekomst. Dit gebeurde volgens een georganiseerde
opzet: niet alleen inloopmomenten gaven de kans om
‘mee te doen’, maar ook lezingen, rondleidingen en
andere bijeenkomsten maakten dat een divers publiek
in aanraking kwam met het Schinkelkwartier, met de
ambities van alle betrokken partijen en vooral ook
met de kennis en kunde van de huidige bewoners,
gebruikers. pandeigenaren en ondernemers.
Alle inzichten en conclusies uit de activiteiten zijn
in kaart gebracht en beschreven, om uiteindelijk -
letterlijk - op het contourenplan terecht te komen. Om
het contourenplan realiteitswaarde te geven, maar ook
om de realiteit alvast kennis te laten maken met de
ambities die in het plan aanwezig zijn.
In 2019...
is het gebied drastisch veranderd en bijna klaar om
‘tijdelijk’ in gebruik te worden genomen door de
inwoners. Ook is het oorspronkelijk contourenplan licht
gewijzigd op basis van de inzichten uit Kantoor Contour
maar ook door de aankoop van een extra pand in het
plangebied door de gemeente.
Toch is de huidige stand van zaken voor de gemeente
niet voldoende om het contourenplan om te zetten in
een bestemmingsplan: er is nog veel onduidelijk en er
is nog werk aan de winkel om de gewenste kwaliteit
van dit toekomstig gebied te waarborgen. Dat gaf
aanleiding voor een tweede fase Kantoor Contour: met
de inzichten van nu nog eens kritisch kijken naar het
plan en ontdekken waar er behoefte aan is, zowel in de
komende jaren in de vorm van tijdelijk gebruik als in de
verdere toekomst.
THEMA’S
In één week Kantoor Contour (31 maart t/m
5 april 2019) zijn drie ‘thema’s’ gebruikt om
de dialoog aan te gaan. Deze thema’s zijn
niet alleen relevant voor het contourenplan,
maar beheersen ook het publiek debat over
Schinkel-zuid tot nu toe:
1. De roep om groen vs. de
noodzaak van meer/andere
woningen
(wie gebruikt de stad?)
2. Het eindbeeld vs. de
transformatie/de weg
ernaartoe
(wie geeft vorm aan de
stad?)
3. Stedelijkheid vs.
geborgenheid en veiligheid/
hekken
(wie controleert de stad?)

April 2018 Pagina 3
WEEKPROGRAMMA
Vr 29/3 17:00 – 19:00
Opening + opening tentoonstelling foto’s Carole Meijers.
Za 30/3 12:00 – 17:00
Open deur + tijdelijk kunstwerk/interventie op Schinkel-zuid door kunstenaar Wouter Huis
Mede mogelijk gemaakt door Heerlen Mijn Stad & IBA Parkstad
Zo 31/3 12:00 – 17:00
Open deur + tijdelijk kunstwerk/interventie op Schinkel-zuid door kunstenaar Wouter Huis
Mede mogelijk gemaakt door Heerlen Mijn Stad & IBA Parkstad
Zo 31/3 15:00 – 17:00
‘Hekkentour’, een wandeling door Heerlen-centrum langs groene en publieke ruimte ter inspiratie en discussie door
Dear Hunter
Ma 1/4 14:00 – 19:00
Open deur
Ma 1/4 19:00 - 21:00
Lezing ‘burgerinitiatieven en tijdelijk gebruik’ (commons) door Hanne van Reusel (B)
Mede mogelijk gemaakt door IBA Parkstad
Di 2/4 14:00 – 19:00
Open deur
Wo 3/4 14:00 – 19:00
Open deur
Wo 3/4 15:00 – 17:00
Opening klimmuur (Raadhuis) en workshop Buildering (Schinkel-zuid)
Mede mogelijk gemaakt door DMFF
Do 4/4 14:00 – 19:00
Open deur
Do 4/4 19:00 - 21:00
Lezing ‘naar een Parkstad zonder stedelijkheid?’
Over groen en/of stedelijkheid door Nol Reverda
Mede mogelijk gemaakt door IBA Parkstad
Vr 5/4 14:00 – 19:00
Open deur, tentoonstelling Carole Meijers en eigen foto’s van inwoners.
Vr 5/4 17:00 – 19:00
Afsluiting en korte toelichting op de bevindingen.
Plus:
Screening videobeelden waterpartij Theo Lenartz (doorlopend)
Oproep inzending foto’s (sloop) Schinkel-zuid

Pagina 4
April 2018
WIE MAAKT DE STAD?
LEZING: HANNE VAN REUSEL
Over burgerinitiatieven & collectief gebruik
Hanne van Reusel, recent gepromoveerd aan de KU
Leuven, nam vanuit haar onderzoek én persoonlijke
betrokkenheid deel aan verschillende collectieven
die tot doel hebben om de manier waarop we de stad
construeren te veranderen. Ze is nauw betrokken bij
het collectief Commons Josaphat: een voortdurende
reflectie over hoe een nieuwe wijk in Brussel ontwikkeld
zou kunnen worden volgens de principes van commons.
De (Engelse) term commons werd oorspronkelijk
gebruikt voor gronden die niet door een individu maar
door een gemeenschap werden gebruikt, bijvoorbeeld
een weidegrond waar alle boeren van het dorp hun
dieren konden laten grazen. Dit soort beheer vond
en vind je terug in alle delen van de wereld en wordt
meer en meer gewaardeerd als mogelijke alternatieve
strategie voor tijdelijk en (semi-)permanent gebruik van
stedelijk gebied.
De lezing van Hanne vormde de inleiding tot een
vragenronde en gesprek over hoe dit principe toegepast
zou kunnen worden in Heerlen, maar ook hoe een
overheid als de gemeente zich ertoe kan verhouden.
Verrassend genoeg bleek een degelijke organisatievorm
van initiatieven meer dan eens de sleutel tot succes
en meer structurele impact. Er zijn veel mensen nodig
om een relatief klein terrein te ‘ontwikkelen’. Zeker
in een gebied als Schinkel-zuid, waar relatief weinig
direct aanwonenden zijn, zal voldoende engagement
niet eenvoudig te vinden zijn. Tenslotte is het voor dit
engagement erg belangrijk dat tijdelijk gebruik niet
zomaar iets is maar daadwerkelijk impact kan hebben
op de toekomst van het gebied.
Heerlen-centrum: groen of grijs?
MUZEN
PARK
TERWORM
AAMBOS
Foto: Dear Hunter
WIE GEBRUIKT DE STAD?
LEZING: NOL REVERDA
WELTER
VIJVER
APG TUIN
Over groen & ruimte vs. wonen en dichtheid
Nol Reverda is als voormalig wetenschappelijk directeur
van Neimed uitgesproken in zijn visie op stedelijkheid
en door jarenlang onderzoek een kenner van de regio
Parkstad Limburg. In zijn lezing zal Reverda ingaan op
de paradox tussen krimp, het ontstaan van (letterlijk)
ruimte in Parkstad en het ‘verlies’ aan stedelijkheid
dat daarmee gepaard gaat. Is vergroenen wel nodig?
Wie zit er te wachten op (nog) meer publieke ruimte?
Mogen we Heerlen-centrum überhaupt nog wel als
‘stedelijk’ betitelen? Vragen die mede bepalen in welke
richting Heerlen-centrum zich op korte en lange termijn
zal ontwikkelen. Een dorp met een groen hart of een
centrum voor heel Parkstad?
Functiemenging lijkt volgens Nol een van de kritische
succesfactoren die bepalen hoe dynamisch, levendig en
leefbaar een stad(sdeel) wordt. Hij gebruikt de termen
‘ville’ en ‘cité’ om het onderscheid te maken tussen
de fysieke, gebouwde omgeving en de ‘geleefde’,
emotionele omgeving die de stad is: niet alleen
stenen maar ook de herinneringen, de wrijving en de
verschillende invloedssferen die een zekere anonimiteit
maar ook vrijheid geven aan de stadsbewoner en
bezoeker.
Foto: Dear Hunter

April 2018 Pagina 5
WOUTER HUIS:
‘JOEHOE!’ & ‘IT WILL ALL DISAPPEAR IN TIME’
Kunstenaar Wouter Huis is gevraagd om op een subtiele
manier de aandacht op Schinkel-zuid te vestigen. Een
vlag met de tekst ‘it will all disappear in time’ doet
anders kijken naar de locatie. De toevoeging van zo nu
en dan een ‘JOEHOE’-roep versterkt het bevreemdend
karakter van het sloopterrein maar maakt ook dat de
plek in transitie als het ware zelf om aandacht roept.
JOEHOE
Een vlag als kunstwerk wordt nogal vreemd gevonden,
vooral omdat het meer is dan een ‘vormelijk’ of
esthetisch-kleurrijk werk dat ‘mooi of lelijk’ gevonden
kan worden.
De ‘joehoe’-roep lokte veel omwonenden naar buiten,
en wekte niet alleen nieuwsgierigheid maar soms ook
twijfel en angst. Bang dat er ‘iemand’ op het terrein
aanwezig is, herinneringen aan de periode met de
drugsoverlast komen naar boven*.
Zelfs overdag werd de roep door een enkeling als
overlast ervaren. De bewoners rondom Schinkel-zuid
hebben ruim 15 jaar in totale rust en zonder (over)
buren geleefd. Er wordt door veel mensen geroepen om
meer groen en levendigheid, ook deels door de direct
omwonenden, maar er leeft ook een grote angst voor
overlast. Elk geluid, menselijk of anderszins, zal voor
hen in de nabije toekomst een aanpassing vereisen.
*Wanneer de voormalige waterpartij ter sprake komt
lijkt men de overlast aldaar dan weer vergeten: hierover
wordt louter nostalgisch en positief gesproken.
Foto: Heerlen Mijn Stad

Pagina 6
April 2018
WATER(PARTIJ)
THEO LENARTZ
Wederom kwam vrijwel dagelijks de vraag om water
in het centrum, in combinatie met groen, waarbij vaak
gerefereerd werd aan de voormalige waterpartij,
ontworpen door Theo Lenartz. Het is een van de vele
uitingen van nostalgie, maar vooral van het verlangen
naar gemoedelijkheid, idylle en kleinschaligheid.
Hiermee staat de waterpartij symbool voor datgene
wat vaak gemist wordt door de centrumbewoners en
-bezoekers: de cité, als tegenhanger van de fysieke
‘ville’. Plekken waar de menselijke maat geldt,
waar geborgenheid geboden wordt maar ook waar
verschillende belangen, sferen, doelgroepen en
idealen bij elkaar komen. Plekken die in staat zijn om
herinneringen achter te laten.

April 2018 Pagina 7
KLIMWAND & BUILDERING
Buildering is een samentrekking van bouldering en
building: klimmen in de stad!
Boulderen is het beklimmen van lage en sterk
overhangende klimwanden of rotspartijen, waarbij geen
touwzekering nodig is. Buildering is de ‘urban’ variant:
een soort apenkooien in de stad voor volwassenen.
Voor het Raadhuis staat de DMFF Buildering Wall, die
DMFF samen met Rachel Nilwik en PACCEKA studio
hebben gerealiseerd. Met deze muur maken we
buildering in Heerlen zichtbaar: de komende jaren zal
deze muur in z’n geheel of in delen op diverse plekken
in de binnenstad komen te staan en iedereen uitdagen
een traverse te voltooien zonder met de voeten aan de
grond te komen!
(Tekst: DMFF website. Bewerking: Dear Hunter)
Relatief oude, met zorg ontworpen panden bezitten
vaak de detaillering die vereist is voor buildering.
Tijdens de georganiseerde activiteit bleken de
historische panden aan de Honigmannstraat, tegenover
het Corio Center, bijzonder in trek. Zo zorgde het
builderen voor een zekere herwaardering omdat dat
deze panden minutieus bekeken werden en
de bijzondere kwaliteit ervan uitstekend van pas kwam.
Het builderen werd zo een manier om de kwaliteit van
de gebouwde omgeving te herkennen en waarderen.
Foto: Dear Hunter
Foto: Dear Hunter

Pagina 8
April 2018
HEKKENTOUR
De ‘ConTour’ leidde dit keer langs verschillende hofjes
en pleintjes, die - vooral in het weekend - niet allemaal
toegankelijk zijn.
Onderweg (en achteraf) is er gesproken over de
publieke ruimte in Heerlen-centrum, maar vooral ook
over wat voor soort publieke ruimte er in Schinkel-zuid
zou moeten komen. Hoe groen, hoe open, hoe veilig kan
of moet die worden? Wat is het nut van hekken, waarom
staan ze waar ze staan en is dat wenselijk of juist niet?
En voor wie staan ze er eigenlijk? Of beter gezegd: tégen
wie of wat?
Er zijn verschillende soorten hekken aangetroffen:
• Volledig gesloten en slechts toegankelijk voor
bewoners/huurders: het groen achter de Muzenlaan
bijvoorbeeld.
• Hek dat helemaal open is en meer als afscheiding
tot de (openbare) weg dient, mogelijk voor de
veiligheid van kinderen of dieren: Tempsplein,
Hesselleplein.
• Hek dat af en toe open is: APG-tuin
• Hek dat af en toe open zou moeten zijn maar feitelijk
continu geopend is: klein Vaticaan
• Tenslotte is er het hek aan het Betaplein, welke
open is wanneer er een huurder van het Betahuis
aanwezig is. Een ander hek dat het Betaplein van
het achterliggend gebied scheidt is permanent
gesloten.
Een gevolg van een (al dan niet geopend) hek kan
zijn dat het achterliggend gebied schoner en beter
onderhouden is, maar ook veiliger en ‘exclusiever’ voelt.
Dit laatste zorgt er mogelijk ook voor dat de bezoeker
ervan er meer zorg voor draagt.
Wanneer een hek eenmaal geplaatst is lijkt het bijna
onmogelijk de bewoners ervan te overtuigen dit weer
(deels) open te stellen (Muzenlaan). Er lijkt weinig
vertrouwen in de medemens en in verantwoord gebruik
waarin overlast beperkt blijft. Een (al dan niet tijdelijk)
park of groenvoorziening in Heerlen-centrum zal moeten
afrekenen met deze vooroordelen maar kan, bij goede
monitoring, wel een goed voorbeeld gaan worden.
Het kan ook anders. Bewoners van het Tempsplein en
Hesselleplein zorgen ervoor dat het plein ook zonder
afsluitbare hekken wordt toegeëigend. Een paar goed
bespraakte (hoog opgeleide) burgers weet de weg naar
de gemeente te vinden om het een en ander voor elkaar
te krijgen.
Klein Vaticaan is dan weer een voorbeeld waar de
hekken sterk aanwezig, ondanks het feit dat ze vrijwel
altijd te openen zijn. De openbare ruimte aldaar
wordt nauwelijks toegeëigend, ook zijn er weinig
mogelijkheden er te zitten of verblijven.
Het type hek bepaalt ook een deel van de beleving.
Een smeedijzeren hek geeft een andere indruk dan een
industrieel exemplaar en kan een enorm verschil maken
in beleving: van het ene uiterste (vijandigheid) tot het
andere (aandacht en zorg voor het omheind gebied).
De Hekkentour maakte duidelijk dat er verrassend veel
(toegankelijk) groen in en om Heerlen-centrum te vinden
is. Het ‘amphitheater’ in de APG-tuin bijvoorbeeld is
bij weinig mensen bekend, maar vormt een bijzonder
element dat geschikt is voor veel buitenactiviteiten. Ligt
er hier niet ook een taak voor culturele instellingen en
(locatie) theater?

April 2018 Pagina 9
In- en rond de Muzenlaan is de aandacht voor de
flat, de ruimte onder & tussen de kolommen en het
‘verwarmingsgebouw’ haast groter dan voor het groen.
De bijzondere architectuur in deze groene oase is een
pareltje in de stad, maar helaas (of gelukkig?) alleen
toegankelijk voor de bewoners van het complex.
FOTO’S CAROLE MEIJERS & BEWONERS
Na een oproep om foto’s te delen van (de sloop van)
het Schinkelkwartier zijn er vele gigabytes aan foto’s
binnen gekomen. Naast de vele mensen die dagelijks
even bleven staan en toekeken op de sloop is dit nog
een bewijs van de betrokkenheid bij dit stukje centrum.
In een afsluitende extra publicatie hebben we een
selectie van de bewoners-foto’s opgenomen, naast
de foto’s die Carole Meijers selecteerde uit haar eigen
archief dat ze aanlegt in opdracht van de Gemeente
Heerlen.
Foto: Albert Helmes

Pagina 10
April 2018
HET TIEN-PUNTEN MANIFEST
KRITISCHE PUNTEN VOOR SCHINKEL-ZUID
Deze tien punten zijn een weerslag van de
meest genoemde en besproken aspecten tijdens
en na de georganiseerde activiteiten en de
inloopmomenten. Wensen, verlangens en zorgen
van inwoners en belanghebbenden zijn gewikt
en gewogen, met elkaar in verband gebracht en
vertaald in tien overzichtelijke punten.
Ze zijn deels overlappend met de conclusies
uit de eerste fase van Kantoor Contour maar
vertegenwoordigen ook deels nieuwe inzichten,
vooral ten aanzien van het aanstaande tijdelijk
gebruik van het terrein.
3
4
2
3. (Op)nieuwe buren
Er wonen weinig mensen direct aan/rond het gebied, eigenlijk
alleen aan de Promenade. Van wie moet de toe-eigening
komen? Wie gaat er belang bij hebben?
4. Wantrouwen
Angst voor overlast, angst voor de medemens. Het nut en de
onzin van hekken en camera’s. Is operatie Hartslag nu voorbij
of niet?
Van 15 jaar geen buren te hebben gehad naar een ‘levendig’
park is geen sinecure.
1
1. Apollolaan & Muzenlaan
2. Plint
JOEH
Verborgen groen achter de Muzenlaan zichtbaar via de open
plint van de flat; Invulling, leegstand en verwaarlozing aan
de overzijde (Apollolaan).
“Kan dat niet weg? dan ontstaat er een fraaie stedelijke
ruimte onder de flat”
Wonen, horeca, een ontmoetingsplek of een combinatie?
Wat gebeurt er met de bestaande leegstand, bijvoorbeeld
aan de Promenade?

April 2018 Pagina 11
7
7. (On)duidelijkheid.
5
Wat komt er, wat gaat er gebeuren? Welk probleem zijn we
hier nu eigenlijk aan het oplossen, wiens behoefte vervullen we
eigenlijk?
5. Groen en/of grijs
‘Stadsparken’ Muzenpark, Terworm, Weltervijver, APG-tuin,
Aambos?
Park-stad: waar is het park en waar is de stad?
Een park om te ‘vluchten’ uit de drukte of een versnipperd
groen-grijs landschap?
6
6. Schaal
Grootsheid of intimiteit?
“Minimaal 30 meter” of de menselijke maat?
WETEN ZE NU AL?
TERWORM
7b. Oprechtheid.
OE
MUZEN
PARK
AAMBOS
8
Niet weten is niet erg.
Ben duidelijk in wat er kan en ook wat er niet kan.
8. Idylle.
APG TUIN
Nostalgie en gezelligheid.
Water, een bruggetje en bankjes.
Cité vs. ville, thuis vs. huis, emotie vs. beton.
WELTER
VIJVER
9
9. Trappenzicht
Kan er niet iets blijven staan, als een herinnering?
Het trappenhuis als uitkijkpunt: achteruit en vooruit.
10
10. Geborgenheid & controle
Behouden van controle, beheersbaarheid en netheid.
Overlast is ongewenst.
Hekken of camera’s? Het ene hek is het andere niet.

Deze krant is een overzicht van de
activiteiten georganiseerd door
Kantoor Contour en het resultaat van
de verwerking van alle opgehaalde
informatie door Dear Hunter. Kantoor
Contour is oorspronkelijk ontwikkeld
door Dear Hunter en tot stand gekomen
in opdracht van Gemeente Heerlen en
IBA Parkstad. De centrumontwikkeling
in Heerlen, waaronder de ontwikkeling
van het Schinkelkwartier, wordt mede
mogelijk gemaakt door de Provincie
Limburg in het kader van het Convenant
Stedelijke ontwikkeling Heerlen.
Inhoud, vormgeving en productie:
Dear Hunter
www.dearhunter.eu
Fotografie:
Petra Vroomen (tenzij anders vermeld)