You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Nr</strong>. 3 - <strong>2018</strong><br />
GEZONDHEIDSMAGAZINE<br />
ALLERGIE:<br />
de ellende<br />
van de lente<br />
Hoe voorkom je suikerziekte?<br />
Wat doe je aan RUGKLACHTEN?<br />
Depressie deskundig aanpakken<br />
zonder verslavende middelen<br />
SANA nr 63<br />
1
-<br />
-<br />
Bestellen?<br />
www.nutribell.be<br />
COLOFON<br />
I-SANA MAGAZINE<br />
Web-en Gezondheidsmagazine<br />
Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw<br />
info@isana.be<br />
www.isana.be<br />
Redactieadres:<br />
Wegvoeringstraat 66a<br />
B-9230 Wetteren<br />
redactie@isana.be<br />
Uitgave:<br />
Tweemaandelijks elektronisch<br />
nummer<br />
Verantwoordelijk uitgever:<br />
Monique Kmita<br />
Gedelegeerd bestuurder:<br />
Danny Zeegers<br />
Verantwoordelijke marketing,<br />
promotie en advertenties België:<br />
peter.adviesmedia@gmail.com<br />
Verantwoordelijke regie Nederland:<br />
Kees Martens<br />
Hoofdredacteur:<br />
Jan van Bercken<br />
2 SANA nr 63 SANA nr 63 3<br />
Art-Director:<br />
Ellen Drenth<br />
Artistiek advies:<br />
Alvin Bamps<br />
Documentatie & secretariaat:<br />
Klaudia Pauwels<br />
Abonnementen:<br />
Losse nummers : € 3,20<br />
Jaarabonnement: € 24,95<br />
Copyright <strong>2018</strong><br />
Alle in de advertenties en redactionele<br />
stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s<br />
door derden aangeleverd, vallen onder<br />
verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf,<br />
instelling of dienst die aanlevert aan Advies<br />
Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de<br />
rechten van die gegevens kan de uitgever niet<br />
aansprakelijk worden gesteld. Advertenties<br />
kunnen zonder enige motivering worden<br />
geweigerd.<br />
Niets uit deze uitgave mag worden<br />
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door<br />
middel van druk, fotokopie of welke andere<br />
wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke<br />
toestemming van de uitgever. De inhoud<br />
(teksten en advertenties) van I-sana is geen<br />
medisch advies en kan een consult bij een<br />
arts niet vervangen. Bij medische problemen<br />
of twijfel moet altijd een geneesheer worden<br />
geraadpleegd.<br />
i-sana een uitgave<br />
van Advies Media<br />
De voedselmaffia heeft<br />
weer toegeslagen: In<br />
België bedorven vlees<br />
dat scheikundig bewerkt<br />
en gekleurd werd om het er weer<br />
vers te laten uitzien. Bedorven<br />
vlees dat een biostempel kreeg<br />
en in de reformbranche verkocht<br />
werd. Het merkwaardigste<br />
van al is dat hoewel leven en<br />
gezondheid ermee gemoeid zijn,<br />
de consument erg rustig blijft bij<br />
dit financiële pokerspel met het<br />
welzijn van de maatschappij als<br />
inzet. En... we blijven in onze<br />
zetel zitten kijken als naar een<br />
soort buitenaards verschijnsel,<br />
entertainment van een merkwaardige<br />
beschaving die we<br />
niet tot de onze willen rekenen.<br />
Integendeel, voor sommigen is<br />
dit een dankbare gelegenheid om<br />
de waardeloosheid van gezonde<br />
voeding en het gesjacher van<br />
de biobelangen aan te tonen.<br />
De „gezonde beweging” die als<br />
tegenwaarde van de scheikundige<br />
landbouw en voedselindustrie<br />
startte in de jaren zestig en<br />
hoofdzakelijk gesteund was<br />
op idealisme functioneert<br />
niet meer. De vraag naar<br />
gezond voedsel werd dermate<br />
groot dat ook hier methodes<br />
van de klassieke economie<br />
moesten worden toegepast:<br />
grootschaligheid, moderne<br />
bewaarsystemen, verslapte<br />
controles. Terwijl nochtans vast<br />
staat dat de onkruidverdelger<br />
Nitrofen, aangetroffen in grote<br />
partijen biobrood, beschuit en<br />
graanproducten in Duitsland,<br />
Voorwoord<br />
Voedselschandalen<br />
kankerverwekkend is,<br />
genetische schade aanricht, het<br />
immuunsysteem ondermijnt, een<br />
zenuwvergif is, in het minste geval<br />
chlooracné en hersenschade<br />
kan veroorzaken en uiteindelijk<br />
even schadelijk is als de stoffen<br />
die in Seveso zijn vrijgekomen<br />
en dezelfde ruïne aanrichten als<br />
Round-up, waar nu zoveel om<br />
te doen is. Van alle schandalen<br />
die recent zijn losgebroken is de<br />
laksheid en de onverschilligheid<br />
het grootste gevaar dat ons<br />
bedreigt. En wie dreigt er opnieuw<br />
het grootste slachtoffer te worden:<br />
de mensen en de kinderen<br />
plus de kleine kwekers die met<br />
weinig geld tevreden moeten<br />
zijn, afhankelijk zijn van machtige<br />
ketens en belangengroepen.<br />
Waar het geld de belangrijkste<br />
factor wordt, moet wantrouwen<br />
regeren, zelfs tegenover de<br />
beste bedoelingen, want is<br />
vertrouwen goed, controle is altijd<br />
beter en dat is ook zo voor onze<br />
gezondheid. Het toont ook aan<br />
dat de bio-landbouw in gevaar<br />
is, het slachtoffer is geworden<br />
van zijn eigen succes: de vraag<br />
naar gezonde producten stijgt, de<br />
aantrekkingskracht van bedrog<br />
en onzorgvuldigheid neemt toe.<br />
We zijn gemakkelijk tevreden als<br />
het op onze gezondheid aankomt.<br />
Eerst wordt geld verdiend door<br />
bedrog in de voeding en nadien<br />
met de kankerlobby. Zullen we het<br />
ooit leren?<br />
Jan van Bercken<br />
Hoofdredacteur
12<br />
NHOUD<br />
06<br />
16<br />
18<br />
06Allergie: de ellende van de lente<br />
12Hoe vermijd je suikerziekte?<br />
16 Nierstenen:<br />
Veel drinken helpt!<br />
30Hoeveel uur moeten we slapen?<br />
Reuma genezen met ontzurend<br />
34dieet<br />
Depressie deskundig aanpakken<br />
38zonder verslavende middelen<br />
24 30<br />
28<br />
18Hoe blijft je haar mooi en gezond?<br />
Wie aan sport doet, wordt gezond<br />
24ouder<br />
Heilzame planten en hun<br />
42toepassing<br />
Lekker gezond koken met<br />
44groentenkok Dominique Vreven<br />
38<br />
28Mishandel je huid niet in de zomer<br />
46Groene vingers van Ivo Pauwels<br />
34<br />
4 SANA nr 63 SANA nr 63 5
Verzorg je darmen om<br />
overgevoeligheid te verhelpen<br />
ALLERGIE:<br />
de ellende<br />
van de lente<br />
Velen zien met angst de lente aankomen.<br />
Wat voor velen het mooiste<br />
seizoen van het jaar is na een nare<br />
winter, kan een marteling zijn. Ieder<br />
jaar begint de ellende opnieuw.<br />
Niezen, hoesten, kortademigheid.<br />
Vele vormen<br />
Allergie kan de vreemdste vormen<br />
aannemen en aangezien er heel<br />
wat allergiepatiënten zijn, zijn er<br />
ook vele vormen: jeuken, krabben,<br />
niezen, hoesten, naar adem snakken,<br />
rode vlekken in het aangezicht<br />
of op het hele lichaam, puistjes,<br />
diarree, lopende neus, buikpijn... er<br />
is haast geen mens meer die helemaal<br />
geen last heeft van allergische<br />
reacties. Die reacties kunnen erg<br />
uiteenlopend zijn, terwijl de allergenen<br />
dat ook kunnen zijn. Allergieën<br />
komen niet alleen in de lente of de<br />
zomer voor, ze zijn geen privilege<br />
meer van mensen die op het platteland<br />
de geur van vers gemaaid<br />
gras, stuivende hooikorrels of pollen<br />
meer kunnen verdragen. Ook<br />
in de huiskamer, zelfs bij de meest<br />
hygiënische personen kunnen allergieën<br />
de kop opsteken. Van langsom<br />
meer jonge mensen worden<br />
er het slachtoffer van, terwijl de<br />
oudere generatie van boven de vijftig<br />
nog enigszins gespaard wordt.<br />
De vervuilde lucht op straat, de<br />
industriële vervuiling van de lucht,<br />
allerhande toevoegingen aan voeding,<br />
kleurstoffen en bewaarmiddelen<br />
in alles wat we koken en eten,<br />
smaakversterkers, of zelfs kleurstoffen<br />
in kleding, in verven voor<br />
de woning, oplosmiddelen in houten<br />
panelen, bestrijdingsmiddelen in<br />
meubelen enz... het is niet altijd<br />
erg milieuvriendelijk en ook niet<br />
altijd even lief voor onze gezondheid.<br />
Ons lichaam verzet zich. Het<br />
bouwt verdedigingsstoffen op tegen<br />
Ooit last gehad van allergie? Dan weet je wel hoe<br />
vervelend dit kan zijn. Allergologen waarschuwen<br />
er voor dat als de vervuiling van milieu en voeding<br />
zo doorgaat en het ongebreideld inenten van jonge<br />
kinderen zo verder doorgedreven wordt, over tien jaar iedereen<br />
in ons land allergisch zal zijn aan een of ander product.<br />
Het is trouwens intussen een aparte specialiteit geworden in<br />
de geneeskunde, wat wijst op de omvang van het probleem.<br />
En allergie is niet enkel een kwestie van niezen. Het is een<br />
hyperreactie van het lichaam op allerlei stoffen die het in<br />
overdreven mate als gevaarlijk begint te beschouwen. Wat<br />
doe je er aan?<br />
6 SANA nr 63 SANA nr 63 7
wat het als schadelijke indringers<br />
ervaart. Het is niet gemakkelijk met<br />
deze problemen te leven, je wordt<br />
er continu mee geconfronteerd. Je<br />
bent wel niet de enige, maar toch is<br />
het geen plezierige ervaring, steeds<br />
met jeukende huid, of een gesloten<br />
of lopende neus te worden geconfronteerd.<br />
En toch moet je niet bij<br />
de pakken gaan zitten.<br />
Hoe herken je dat?<br />
Symptomen van een allergie kunnen<br />
erg verschillend zijn: rode<br />
ogen, een lopende neus, rode<br />
vlekken, hoofdpijn, buikpijn, astma<br />
enz... Soms hebben sommige<br />
mensen er geen erg in dat ze een<br />
allergisch probleem hebben, omdat<br />
ze vaak denken dat allergie zich<br />
beperkt tot de huid en de luchtwegen.<br />
Maar ook hoofdpijn, het zich<br />
minder goed voelen, kan te maken<br />
hebben met een allergische reactie.<br />
Het kan zelfs te maken hebben met<br />
het soort voedsel dat je af en toe<br />
gebruikt. Daarom is het van belang<br />
alles nauwkeurig te noteren, zodat<br />
je later kan nagaan in welke soortgelijke<br />
situaties je dezelfde verschijnselen<br />
hebt ondervonden. Het<br />
is bovendien een goede hulp voor<br />
de arts om een doeltreffende en<br />
volledige behandeling in te zetten.<br />
Het enige dat helpt, is zoveel<br />
mogelijk de allergenen vermijden.<br />
Allergieën zijn niet erfelijk, maar de<br />
aanleg misschien wel. Men merkt<br />
vaak dat in dezelfde familie verschillende<br />
leden er last van hebben<br />
en hun kinderen op hun beurt<br />
hetzelfde meemaken. Ouderen<br />
zijn er min of meer van gespaard,<br />
omdat tijdens hun puberteit minder<br />
allergene stoffen in de omgeving<br />
terecht kwamen en hun lymfocyten<br />
met minder vreemde eiwitten<br />
in contact kwamen dan de jeugd<br />
van vandaag. De jeugd is wat dat<br />
betreft niet erg bevoordeligd.<br />
Het milieu is drastisch veranderd.<br />
Bovendien reageert het immuunsysteem<br />
van jongeren veel allerter.<br />
Ook stress en negatieve emoties<br />
kunnen een allergische reactie uitlokken:<br />
problemen in het beroep of<br />
emotionele problemen in het gezin.<br />
Heb je een zwak immuunsysteem<br />
en een gevoelige ziel, dan kunnen<br />
die twee het best met elkaar<br />
vinden, maar jij bent er wel het<br />
slachtoffer van.<br />
Lopende neus<br />
Je bent er best mee gediend als<br />
je allergie veroorzakende stoffen<br />
zoveel mogelijk vermijdt. Maar<br />
natuurlijk kan je intussen ook je<br />
immuunsysteem versterken en de<br />
reacties van je lichaam tot juiste<br />
proporties proberen te herleiden.<br />
Dat doe je in de eerste plaats<br />
door je lichaam gezond te houden.<br />
Roken is taboe, voor iedereen die<br />
allergisch is, zelfs al kan je ogenschijnlijk<br />
goed de rook verdragen.<br />
Zorg voor voldoende vitamine C in<br />
de voeding en slik minder medicijnen.<br />
Grijp niet om de haverklap<br />
naar geneesmiddelen, hoofdpijnmiddelen,<br />
spijsverteringsmiddelen<br />
synthetische vitamines. Hou het<br />
bij het goede oude systeem: eet<br />
gezond, drink gezond en voldoende,<br />
rust voldoende en neem op<br />
tijd ontspanning. Spuit zo weinig<br />
mogelijk middelen in de neus die<br />
het neusslijmvlies irriteren. Wie erg<br />
veel last heeft van pollen, zal minder<br />
last ondervinden aan zee of in<br />
het gebergte boven de boomgrens.<br />
Uiteraard moet je in het pollenseizoen<br />
de vensters zoveel mogelijk<br />
gesloten houden als je allergisch<br />
bent, ook ‘s nachts. Was je haren<br />
in deze periode vooral ‘s avonds,<br />
zodat je een pollenvrije nacht kan<br />
hebben, want overdag hechten de<br />
pollen die in de lucht zweven zich<br />
gemakkelijk aan de haren. Trek<br />
‘s nachts nachtkleding aan die niet<br />
buiten is geweest, of slaap zonder<br />
kleding nadat je eerst hebt<br />
gedoucht. Lakens mogen natuurlijk<br />
niet aan de lucht buiten zijn<br />
gedroogd, maar in de droogkast<br />
waarbij de circulatielucht wordt<br />
gefilterd.<br />
Steeds meer kinderen<br />
Allergologen waarschuwen er voor<br />
dat steeds meer kinderen het<br />
slachtoffer worden van allergie.<br />
Te snel vast voedsel, te weinig of<br />
helemaal geen borstvoeding en te<br />
snel en te veel inentingen kunnen<br />
het immuunsysteem zodanig<br />
op de proef stellen dat het helemaal<br />
ontregeld geraakt. Kinderen<br />
van wie de ouders roken, zijn veel<br />
gevoeliger voor allergie. Stadskinderen<br />
en kinderen in industriegebieden<br />
lopen eveneens groter<br />
gevaar, omdat men vastgesteld<br />
heeft dat allergenen zich vastzetten<br />
op roetdeeltjes van uitlaat van<br />
8 SANA nr 63 SANA nr 63 9
dieselmotoren. In een omgeving<br />
van veel zwaar verkeer zijn er dus<br />
altijd meer patiënten met allergie.<br />
Veel kinderen hebben tegenwoordig<br />
last van lopende neus. In het begin<br />
verloopt de allergie als een gewone<br />
neusverkoudheid: niezen, waterige<br />
afscheiding uit de neus, verstopte<br />
neus met gezwollen slijmvliezen.<br />
De eerste drie dagen zijn bij een<br />
verkoudheid altijd het ergste, maar<br />
bij een allergie blijft het probleem<br />
continu voortduren. Als in het voorjaar<br />
een kind blijft sukkelen met<br />
een neusverkoudheid, moet je toch<br />
altijd bedacht zijn op allergie en is<br />
een bezoek aan de arts gerechtvaardigd,<br />
vooral omdat op jonge<br />
leeftijd een desensibiliseringskuur<br />
zinvol is en meestal goed helpt.<br />
Laat het niet tot astma komen<br />
Hooikoorts is eigenlijk niet gevaarlijk,<br />
maar wel erg hinderlijk.<br />
Toch moet het probleem worden<br />
verzorgd, omdat anders sinusitis<br />
of zelfs astma kan optreden. Eén<br />
op drie patiënten wordt er het<br />
slachtoffer van. Het is van belang<br />
te weten voor voor welke stoffen<br />
ze precies gevoelig zijn, ook voedsel.<br />
Varkensvlees, melk, kaas en<br />
eieren, naast pinda’s, aardbeien<br />
en tomaten, haver, rogge, chocolade,<br />
cola, koffie, scheikundige<br />
toevoegsels aan eten, kleurstoffen<br />
en bewaarmiddelen, bieren, wijn,<br />
kunnen voor allergische ongemakken<br />
zorgen. Men kan best noteren<br />
wanneer men wat eet en dan zal<br />
men gauw genoeg ontdekken op<br />
welke stof men allergisch reageert.<br />
’s Voormiddags is de concentratie<br />
van pollen het grootst.<br />
- Ga op vakantie in pollenarme<br />
streken: de bergen en de zee zijn<br />
best<br />
- Vermijd rook, pas geverfde lokalen<br />
- Wees voorzichtig met dierlijke<br />
eiwitten: varkensvlees, charcuterie,<br />
melk en harde kaassoorten<br />
- Vermijd stress en sterke emoties<br />
- Noten, bananen, perziken,<br />
aardbeien, druiven en tomaten<br />
zijn vruchten die meest histamine<br />
bevatten. Zij kunnen een aanval<br />
versterken<br />
- Verhoog je vitamine C gehalte<br />
door meer vruchten te eten<br />
- Zorg er voor dat je huis altijd<br />
kraaknetjes is. Op die manier<br />
voorkom je best narigheid en<br />
zal je de aanvallen fel kunnen<br />
verminderen.<br />
- Verzorg je darmen en gebruik een<br />
goed probioticum, bijvoorbeeld<br />
Allobiose van Fytobell.<br />
Wat is goed?<br />
• Verblijf aan zee<br />
• Verblijf op een hoogte boven de<br />
1000 meter<br />
• Niet roken<br />
• Gezond eten<br />
• Regelmatig huis schrobben<br />
• Lucht filteren met airco<br />
• Vitamine C<br />
• Borstvoeding voor baby’s<br />
• Weinig inentingen<br />
Wat is nadelig?<br />
• Geen borstvoeding geven aan<br />
baby’s<br />
• Te jonge kinderen te veel inenten<br />
• Te snel vast voedsel geven aan<br />
baby’s<br />
• Allergenen in de voeding<br />
• Kunstmatige producten in het<br />
voedsel<br />
• Vruchten die veel histamine<br />
bevatten<br />
• Vervuilde lucht, vooral dieselrook<br />
• Harde kaas<br />
• Biogene aminen in bieren en wijn<br />
• Stress en sterke emoties<br />
Jan van Bercken<br />
Allobiose is verkrijgbaar in de<br />
apotheek met cnk-bestelcode:<br />
2121-218 voor 50 capsules en met<br />
2121-226 voor de 100 capsules.<br />
Of vraag ernaar in de betere<br />
natuurwinkel.<br />
10 SANA nr 63 SANA nr 63 11<br />
www.<br />
Ook last in het pollenseizoen?<br />
Gedaan met het gesnotter!<br />
geeft weerstand tegen<br />
irritante allergenen en stof.<br />
.be<br />
Advertentie
Suiker, koffie en geraffineerde producten<br />
zijn onvriendelijk voor de pancreas<br />
Hoe vermijd je<br />
suikerziekte?<br />
De buikspeekselklier, pancreas of alvleesklier zijn verschillende<br />
benamingen voor een eerder kleine, maar<br />
daarom niet minder belangrijke klier die zich in de<br />
buik ter hoogte van de navel in het lichaam bevindt. Haar rol<br />
wordt vaak enkel met het ontstaan van suikerziekte verbonden,<br />
maar ze heeft een nog veel grotere functie dan velen<br />
zouden denken. Ze scheidt verschillende enzymen en hormonen<br />
af, waarvan insuline wel de bekendste is en die verantwoordelijk<br />
is voor de suikerstofwisseling in het lichaam.<br />
de pancreas afhankelijk. Als er<br />
wat hapert met de productie van<br />
insuline, ben je diabetespatiënt en<br />
dat kan je beter voorkomen dan<br />
genezen, want dikwijls worden deze<br />
patiënten afhankelijk van uitwendige<br />
toediening van insuline.<br />
In de symptomen van suikerziekte<br />
bestaat een grote variatie en er zijn<br />
zowel patiënten die een hypoglycemie<br />
als een hyperglycemie hebben,<br />
m.a.w. een tekort of een teveel aan<br />
bloedsuiker. In elk geval moeten<br />
deze patiënten de raad krijgen zo<br />
gezond en zo natuurlijk mogelijk te<br />
eten. Geraffineerde producten zijn<br />
niet het beste, voor niemand, maar<br />
zeker niet voor suikerpatiënten.<br />
Ze moeten wel zorgen voor een<br />
voeding die rijk is aan vitaminen en<br />
mineralen. Normaal zit dat uitgebreid<br />
in groenten en daarmee hebben<br />
ze doorgaans geen probleem,<br />
maar ook in vruchten en hiermee<br />
moeten ze voorzichtig zijn en hun<br />
behandelende arts om advies vragen,<br />
hoeveel ze van deze vruchten<br />
mogen eten en welke.<br />
Geen snel opneembare suikers<br />
Waar een patiënt die gezond wil<br />
blijven, of iemand die al last heeft<br />
met de pancreas beslist moet op<br />
letten, is het vermijden van snel<br />
opneembare suikers. Witte suiker,<br />
dextrose en glucose moeten worden<br />
vermeden. Daarentegen de suikers<br />
uit volkorenproducten, zetmeel<br />
in hun natuurlijke vorm en vruchtensuikers<br />
uit vruchten zijn daarentegen<br />
wel aan te bevelen voor wie<br />
nog gezond is en dat wil blijven.<br />
Als te weinig of geen insuline meer<br />
wordt afgescheiden in de eilandjes<br />
van Langerhans, dan krijg je te<br />
maken met suikerziekte of diabetes<br />
waarbij diabetisch coma uiteindelijk<br />
kan leiden tot de dood. Het is dus<br />
wel een heel belangrijk orgaan en<br />
we doen er goed aan er zorg voor<br />
te dragen. Een gezonde leefgewoonte<br />
is de beste manier om ook<br />
de pancreas gezond te houden.<br />
Selenium blijkt daarin van wezenlijk<br />
belang te zijn.<br />
Voorzichtig<br />
De pancreas heeft een belangrijke<br />
functie in ons lichaam.<br />
De hele suikerstofwisseling is van<br />
12 SANA nr 63 SANA nr 63 13
De beste zorgen uit de natuur!<br />
Uw online gezondheidsadviseur<br />
GEHEEL<br />
VERNIEUWDE SITE!<br />
www.boverte.com<br />
Advertentie<br />
Wie suikerziekte heeft, moet zich<br />
uiteraard wel aan zijn dieet en de<br />
adviezen van de arts houden.<br />
Traag opneembare suikers zijn gunstig<br />
voor de pancreas en voor de<br />
lever en uitstekende bronnen om<br />
glycogeen uit op te bouwen, wat<br />
opgeslagen wordt in de lever.<br />
Ook zure melkproducten zijn uitstekend<br />
voor de pancreas. Daarnaast<br />
zijn meerdere kleinere maaltijden<br />
verdeeld over de dag beter, dan<br />
een paar zeer zware maaltijden.<br />
Koffie kan je beter vermijden,<br />
omdat cafeïne de pancreas prikkelt.<br />
Die gaat meteen aan het werk<br />
en scheidt insuline af, omdat hij de<br />
prikkel van cafeïne niet kan onderscheiden<br />
van een aanbod van<br />
glycogeen uit de lever. Het gevolg<br />
is dat men zich na het drinken van<br />
koffie op den duur moe en flauw<br />
voelt, vanwege een tekort aan<br />
bloedsuiker. Koffie veroorzaakt dus<br />
een hypoglycemie.<br />
Selenium erg belangrijk<br />
Selenium heeft ook een belangrijke<br />
rol te spelen in de goede functie<br />
van de pancreas. Dit spoorelement<br />
kan je organisme beschermen<br />
tegen de gevreesde pancreatitis.<br />
Tarwekiemen zijn heel rijk aan<br />
selenium en bovendien hebben ze<br />
ook nog een beschermende functie<br />
voor de hartspier. Getoast brood en<br />
gerookte of gemarineerde vis is te<br />
mijden in verband met een verhoogd<br />
risico op ontsteking van de<br />
pancreas. Alcohol, vooral in grote<br />
hoeveelheden is enorm schadelijk<br />
voor de pancreas.<br />
Wie zijn pancreas gezond wil<br />
houden, schakelt best over op een<br />
zo natuurlijk mogelijk menu met<br />
veel vruchten en groenten, vermijd<br />
geraffineerde producten, eet bij<br />
het ontbijt tarwekiemen of neemt<br />
tarwekiemolie of tarwekiemoliecapsules<br />
en zorgt voor voldoende<br />
ontspanning en lichamelijke beweging.<br />
Vermijd stress en ook koffie.<br />
Op die manier blijft je buikspeekselklier<br />
gezond.<br />
Jos van Landuyt<br />
BOVERTE is een moderne internetwinkel.<br />
Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd<br />
en een goede service.<br />
U koopt bij Boverte omdat…<br />
• U toegang heeft tot een mooi assortiment van producten.<br />
• U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt.<br />
• U met korting op uw bestelling aankoopt.<br />
• De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd.<br />
• U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft.<br />
• Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is.<br />
Daarnaast kunt u 7 dagen per week<br />
bij onze klantenservice terecht.<br />
• Wij garant staan voor een optimale service.<br />
• Wij u helder en duidelijk over<br />
de producten informeren<br />
via de website, per telefoon<br />
en via e-mail.<br />
14 SANA nr 63 e-mail: info@boverte.com - tel.: 00/31 (0)40 254 30 48 SANA nr 63 15
Citroenen lossen vaak nierstenen op<br />
Nierstenen:<br />
Veel drinken helpt!<br />
We drinken te weinig en toch weten we wel dat ons<br />
lichaam vocht nodig heeft om normaal te kunnen<br />
functioneren. Een van de gevaren bij hoge koorts<br />
en bij extreem hoge temperaturen, zoals die in<br />
zuiderse landen voorkomen, is uitdroging. Ook bij diarree is<br />
uitdroging een gevaar, waar vooral bij kleine kinderen erg<br />
moet op gelet worden. Vooral de bloedsomloop komt in het<br />
gedrang als de nieren hun werk niet kunnen voortzetten.<br />
We kunnen wel wekenlang zonder<br />
voedsel in leven blijven, maar we<br />
kunnen amper een paar dagen<br />
zonder water overleven.<br />
Toeristen die in de woestijn verdwaalden<br />
of pech hadden met hun<br />
voertuig hebben dat niet zelden<br />
met hun leven moeten bekopen.<br />
Net zoals een plant water nodig<br />
heeft om de voedingsstoffen uit de<br />
bodem te kunnen assimileren, zo<br />
heeft ook het menselijk lichaam<br />
water nodig om zijn stofwisseling<br />
te kunnen voltooien. Gifstoffen<br />
moeten worden verwijderd uit het<br />
lichaam door middel van water.<br />
Nu bevatten heel veel vruchten<br />
en groenten grote hoeveelheden<br />
water, maar de dagelijkse portie<br />
die we daarvan tot ons nemen, is<br />
veel te weinig om de nieren goed<br />
aan het werk te houden. Dus: meer<br />
drinken.<br />
Vrouwen zondigen meest<br />
Vooral vrouwen zondigen gemakkelijk<br />
tegen deze regel. Ze hebben<br />
steeds hetzelfde excuus: „Ik heb<br />
geen dorst.” Maar dorst is meestal<br />
geen criterium om uit te maken of<br />
men al dan niet voldoende vocht in<br />
het lichaam heeft. Het organisme<br />
schakelt over op een spaarprogramma.<br />
De urine wordt ingedikt,<br />
de nieren functioneren minder, de<br />
viscositeit van het bloed verandert<br />
en gaat over op een veiliger programma.<br />
Een groot nadeel hiervan<br />
is dat heel wat toxines, stofwisselingsgiften<br />
in het lichaam achter-<br />
blijven, terwijl ze eigenlijk door de<br />
nieren uit het bloed moeten worden<br />
weggefilterd. Per dag anderhalve<br />
liter tot twee liter water drinken<br />
buiten de maaltijden, is geen luxe,<br />
maar is pure noodzaak.<br />
Opgepast voor nierstenen<br />
Wie te weinig drinkt loopt niet<br />
alleen meer kans op een blaasontsteking,<br />
omdat op die manier<br />
bacteriën gemakkelijker in de blaas<br />
achterblijven, vanwege het feit dat<br />
ze niet tijdig kan worden schoon<br />
gespoeld. Men ziet dan ook heel<br />
vaak bij vrouwen en zelfs jonge<br />
meisjes steeds terugkerende blaasontstekingen.<br />
Maar ook voor de nieren is het<br />
absoluut nodig dat het lichaam over<br />
voldoende water beschikt, zelfs om<br />
de bloeddruk binnen normale waarden<br />
te houden, want daar spelen de<br />
nieren ook een belangrijke rol in.<br />
Wie zijn nieren goed wil laten<br />
functioneren moet twee liter water<br />
per dag drinken. Sommigen hebben<br />
zelfs meer nodig. Pijn in de rug<br />
heeft niet altijd met een slechte<br />
rug zelf, of met verkeerde houding<br />
of gebrek aan beweging te maken.<br />
De nieren kunnen er ook voor iets<br />
tussen zitten.<br />
Wie gemakkelijk het slachtoffer<br />
wordt van nierstenen is best gediend<br />
met een dieet dat oxaalzuurrijke<br />
voeding uitschakelt. Daarom<br />
kan je beter volgende producten<br />
vermijden: spinazie, rabarber,<br />
tomaten, en ook kaas, enz...<br />
Een citroenkuur helpt ook tegen<br />
nierstenen. Eén tot tweemaal per<br />
week het sap van een vijftal citroenen<br />
uitdrinken, helpt nierstenen<br />
voorkomen. Citroensap lost urinezuur<br />
op en verhindert het ontstaan<br />
van stenen. Als je niet zo erg houdt<br />
van citroen, dan kan je in de plaats<br />
daarvan ook met sinaasappelsap<br />
proberen, maar dan moet je wel<br />
meer dan een liter drinken. Het<br />
smaakt minder zuur, maar het heeft<br />
ook wel een gunstig effect.<br />
Maar in elk geval moet je veel drinken,<br />
daar zijn de nieren erg gelukkig<br />
mee en het is ook goed voor je<br />
hele gezondheid.<br />
Je nieren kunnen trouwens ook<br />
altijd een extra steuntje gebruiken.<br />
Denk daarbij aan Orthoren van<br />
Fytobell, op basis van guldenroede,<br />
heermoes, blaaswier en berk.<br />
Jos van Landuyt<br />
16 SANA nr 63 SANA nr 63 17
Hoe blijft je haar<br />
mooi en gezond?<br />
Vertrouw je op je spiegelbeeld? Ben je toe aan<br />
een nieuwe haarsnit? Zal je een ander kleurtje<br />
kiezen? Eigenlijk is dat allemaal bijzaak, want<br />
gezond haar is het voornaamste. Want mooi<br />
stevig haar is ook functie van een goede gezondheid.<br />
Hoewel haar dood materiaal is dat uit<br />
keratine bestaat, groeit het toch enkel prima als de gezondheid<br />
helemaal in orde is. Als er vitale stoffen in het lichaam<br />
ontbreken, vertaalt zich dat ook in de schoonheid en de vitaliteit<br />
van het haar. En wie houdt niet van mooi haar? Je kan<br />
er jaren jonger uitzien als je haar goed verzorgd is.<br />
Rita was fier op haar mooie haar.<br />
Als kind had ze altijd heel dik en<br />
volumineus haar gehad, dat spontaan<br />
begon te krullen. Nu ze de<br />
dertig voorbij is, hadden de krullen<br />
plaats gemaakt voor mooi golvend<br />
haar, met een zijdeachtige glans.<br />
Velen in de familie en haar kennissenkring<br />
benijdden haar vanwege<br />
haar prachtig haar. Ze liet het af<br />
en toe groeien omdat verandering<br />
toch wel prettig is. Het hing dan los<br />
over de schouders en als ze stapte<br />
wuifde het haar achterna.<br />
Haar moeder had haar niet zonder<br />
reden „prinsesje” genoemd. Om<br />
jaloers van te zijn en dat waren er<br />
ook velen. Tot... het haar op de uiteinden<br />
begon te splitsen. Ze knipte<br />
de punten bij, maar een vriendin<br />
waarschuwde haar dat niet te doen,<br />
omdat het probleem telkens zou<br />
terugkeren en dat gebeurde ook.<br />
Toen schroeide ze de uiteinden<br />
dicht, maar het werd van kwaad<br />
tot erger. Elke morgen als ze zich<br />
uitgebreid kamde, kreeg ze honderden<br />
haren in de kam en de borstel,<br />
Mooier worden door goede haarverzorging<br />
het werd echt erger. Ze begon zich<br />
zorgen te maken, maar dat waren<br />
niet de enige zorgen. Ook op<br />
het werk had ze grote problemen.<br />
De firma verkeerde in financiële<br />
moeilijkheden nadat er een bestuurswissel<br />
had plaats gevonden<br />
en ze vreesde dat ze weldra zonder<br />
baan zou zitten. Dat zou een ramp<br />
worden, aangezien zij en haar man<br />
het geld broodnodig hadden, er<br />
moest nog meer dan vijftien jaar<br />
een huis worden afbetaald. En dan<br />
nu het haar... hele klissen kreeg<br />
ze in de kam. Ze probeerde allerlei<br />
shampoos, waste het haar op de<br />
duur tweemaal per dag.<br />
Het werd vettiger, ze<br />
kreeg het niet netjes<br />
meer, tot het haar<br />
met plakken losliet.<br />
Ze kreeg kringvormige<br />
kale plekken. Voor een<br />
vrouw een drama, voor<br />
Rita een catastofe, want<br />
ze was altijd zo fier<br />
geweest op haar mooie<br />
haar. Daarop ging ze<br />
naar de dokter... waar<br />
ze te horen kreeg dat<br />
ze leed aan alopecia<br />
areata, een ingewikkelde<br />
naam voor „kringvormige<br />
haaruitval”. En<br />
de oorzaak? Ongetwijfeld<br />
stress. De dokter<br />
schreef vitamines voor,<br />
ze moest anders gaan eten en zich<br />
vooral minder zorgen maken. En<br />
langzaam kwam het haar terug.<br />
Er zijn natuurlijk vele oorzaken<br />
van haaruitval: stress, medicijnen,<br />
chemotherapie en ernstige ziekten.<br />
Maar het is steeds een verschijnsel<br />
van een inwendige oorzaak of van<br />
mishandeling van de hoofdhuid met<br />
agressieve producten. Het vraagt<br />
altijd om een goede diagnose om<br />
het probleem adequaat aan te pakken,<br />
want met een lelijke haardos<br />
wil niemand rondlopen.<br />
Mooi zijn<br />
Mooi haar is ook in zekere mate het<br />
resultaat van onze levenswijze, en<br />
er zijn zelfs artsen die uit de toestand<br />
van het haar heel wat kunnen<br />
afleiden in verband met onze<br />
gezondheidstoestand. Als het haar<br />
ziek is, dof en moeilijk te verzorgen,<br />
moet men zich altijd afvragen<br />
of er elders in het<br />
lichaam niet iets verkeerd<br />
gaat. Met andere<br />
woorden: hou je haar<br />
gezond, van binnen-uit<br />
en je bent helemaal<br />
gezond.<br />
Bepaalde vergiften<br />
hebben een rechtstreekse<br />
invloed op het<br />
haar. Iedereen weet<br />
wel dat bij vergiftigingen<br />
met arsenicum, dit<br />
toxische product zeer<br />
lang in de haren kan<br />
worden terug gevonden<br />
en dat bij een<br />
gerechtelijk onderzoek<br />
ook een expertise van<br />
het haar zal plaatsvinden.<br />
Niet moeilijk<br />
om begrijpen dus, dat patiënten die<br />
bepaalde medicijnen moeten slikken<br />
zoals tranquilisers en hormonen,<br />
uiteindelijk moeilijk te verzorgen<br />
haar krijgen. Naarmate hun<br />
gezondheidstoestand verbetert, zal<br />
ook het uitzicht van het haar verbeteren.<br />
Patiënten die griep hebben<br />
18 SANA nr 63 SANA nr 63 19
Pas op voor agressieve wasmiddelen<br />
en te snel drogen<br />
doorgemaakt, weten ook dat hun<br />
haar nadien gemakkelijker uitvalt<br />
en dat ze zich geen zorgen hoeven<br />
te maken, want dat na een paar<br />
weken de situatie weer helemaal<br />
voor mekaar is.<br />
Er zijn nog andere ziekten waar<br />
haaruitval een frequent gevolg van<br />
is: tyfus en paratyfus, leverziekten,<br />
hormonale storingen. Ook tijdens<br />
de zwangerschap is het haar van<br />
een vrouw moeilijk in model te<br />
houden en niet gemakkelijk te verzorgen.<br />
Elke vrouw weet dat.<br />
Niet te veel shampoo<br />
Ook goede shampoos bevatten<br />
reinigingsmiddelen die bij overdreven<br />
gebruik schadelijk zijn voor<br />
de haren. Door te veel en te vaak<br />
shampoo te gebruiken wordt het<br />
haar bros, splitst en breekt gemakkelijk.<br />
Een fout die haast iedereen maakt<br />
is: de shampoo recht uit de fles op<br />
de hand en dan in het haar wrijven.<br />
Zoiets ruïneert je haar. Shampoos<br />
zijn veel te geconcentreerd om ze<br />
rechtstreeks op het haar te wrijven,<br />
zelfs de goede. Het is niet voldoende<br />
het haar eerst nat te maken en<br />
dan de shampoo erop. Neen, het is<br />
nodig de shampoo eerst te verdunnen,<br />
eventueel in een maatbeker,<br />
en pas dan de verdunde shampoo<br />
over het haar te verdelen en met<br />
de wasbeurt te beginnen.<br />
Je moet natuurlijk altijd eerst het<br />
haar goed nat maken, bij voorkeur<br />
met niet te heet water. Lauwwarm<br />
is best om het haar te wassen.<br />
De shampoo moet er na de<br />
wasbeurt ook goed worden<br />
uitgespoeld. Dat gebeurt best<br />
onder de douche, of althans met de<br />
douchesproeier. Geen te heet, noch<br />
te koud water.<br />
Eventueel kan je het wel deppen<br />
met een katoenen handdoek en<br />
de katoen-sponzen handdoek dan<br />
een vijftal minuten op het haar te<br />
laten als een soort tulband. Vooral<br />
als het haar nat is, is het nog meer<br />
kwetsbaar. Begin niet meteen te<br />
creperen, in model te leggen, op te<br />
kammen of verwoed te borstelen.<br />
Je krijgt zeker een triest resultaat.<br />
De grootste zonden tegen een<br />
mooie haardos, gebeuren ook bij<br />
het drogen. Vandaar dat velen<br />
graag snel droog haar hebben en<br />
dat karwei toevertrouwen aan een<br />
zeer hete en bijzonder snelle föhn.<br />
Een ruïne voor het haar!<br />
Daardoor wordt het haar snel uitgedroogd.<br />
De hitte op zichzelf is<br />
nog niet het ergste, behalve als je<br />
de droger te dicht bij het haar en<br />
te lang op dezelfde plaats houdt.<br />
De haarschacht wordt dan teveel<br />
geopend, waardoor het haar schraler<br />
en doffer wordt. Ideaal is het<br />
haar langzaam aan de lucht te laten<br />
drogen. Heb je daar niet altijd de<br />
tijd toe, probeer het dan toch maar<br />
af en toe eens te doen, dan kan het<br />
haar regenereren van de vele wasen<br />
föhnbeurten.<br />
Opgelet voor kleurmiddelen<br />
Veel vrouwen laten het haar afbleken<br />
en nadien verven. Je moet al<br />
uitkijken of je voor bepaalde middelen<br />
niet allergisch bent. Best kan<br />
je dat een paar dagen van tevoren<br />
testen in de holte van de elleboog.<br />
Als de huid daar rood wordt na een<br />
paar uur of een dag, dan zie je<br />
beter van het kwestieuze middel<br />
helemaal af en probeer je iets<br />
anders, of laat je de kleur gewoon<br />
zoals de natuur ze voor jou heeft<br />
voorzien.<br />
Te veel afbleken van het haar met<br />
sterke bleek- of oxiderende middelen<br />
is erg slecht voor het haar.<br />
Als je het per se wil doen, doe het<br />
niet te vaak. Belangrijker is dat je<br />
gezond blijft, gezond eet en dat<br />
vertaalt zich uiteindelijk ook op het<br />
haar en dat je er verder geen te<br />
grote mishandelingen mee uitricht.<br />
Op die manier zal je lang genieten<br />
van mooi en gezond haar.<br />
Goed voor het haar<br />
• Een zachte kam of borstel<br />
• Een kam met brede tanden<br />
• Zacht masseren van de hoofdhuid<br />
• Lichtjes masseren van het haar<br />
met milde shampoo<br />
• Lauwwarm water<br />
• Goed uitspoelen<br />
• Afdeppen bij drogen in plaats van<br />
hard wrijven<br />
• Drogen aan de lucht<br />
• Citroensap in laatste spoelwater<br />
• Geregeld bijknippen<br />
• Gezonde evenwichtige voeding<br />
• Vitamines van de B-groep<br />
• Zacht water<br />
Slecht voor het haar<br />
• Agressieve en sterk detergerende<br />
shampoo<br />
• Dagelijks wassen met shampoo<br />
• Te heet was- en spoelwater<br />
• Te heet drogen met sterke föhn<br />
• Te ruw afdrogen met ruwe<br />
handdoek<br />
• Kam met scherpe tanden<br />
• Harde synthetische borstel<br />
• Creperen van het haar met<br />
crepeerkam<br />
• Te sterke bleekmiddelen<br />
• Agressieve kleurmiddelen<br />
• Besmettelijke ziekten<br />
• Te veel toxische medicijnen<br />
• Kwaadaardige ziekten<br />
• Chemotherapie<br />
• Stress<br />
• Zwangerschap<br />
• Te veel UV-licht van de zon<br />
• Zeewater<br />
Jan van Bercken<br />
20 SANA nr 63 SANA nr 63 21
RUGKLACHTEN:<br />
curcumine helpt<br />
Het is wel tekenend dat meer jongeren<br />
met rugklachten te maken<br />
krijgen. Onze levenswijze heeft de<br />
zaken een beetje op zijn kop gezet.<br />
Vroeger waren het arbeiders die<br />
zware lasten moesten tillen en die<br />
hele dagen moesten rechtstaan die<br />
rugklachten kregen. Vandaag zijn<br />
het jongeren die alleen maar op<br />
een stoel moeten zitten en studeren<br />
die er al problemen mee hebben.<br />
Beter voorkomen<br />
Zoals met alles kan je ook hier<br />
beter voorkomen dan genezen.<br />
Hoewel het nooit te laat is, zou van<br />
in de schoolleeftijd een geregelde<br />
controle van de jeugd moeten<br />
Steeds meer<br />
jonge mensen<br />
hebben al<br />
last van rugpijn<br />
Naast migraine en slapeloosheid is rugpijn de<br />
meest gehoorde klacht bij de huisarts. De helft<br />
van de volwassenen heeft wel eens last van<br />
rugklachten, terwijl één op tien er constant last<br />
van heeft. Steeds meer jonge mensen worden<br />
er het slachtoffer van. Je kan heel veel zelf<br />
doen en er zijn goede natuurlijke middelen zoals curcumine,<br />
maar de beste methode om geen rugpijn te hebben, is ze te<br />
voorkomen.<br />
worden toegepast. Groeistoornissen<br />
zijn weliswaar niet altijd gemakkelijk<br />
op te sporen, maar door aangepaste<br />
oefeningen, raadgevingen<br />
en degelijk schoolmeubilair zouden<br />
houdingsfouten moeten voorkomen<br />
worden.<br />
De jeugd draagt bijvoorbeeld veel<br />
te zware boekentassen. Sommige<br />
van die „vuilnisbakken” wegen<br />
meer dan twintig kilogram. Waarom<br />
niet zoals in Duitsland de jeugd<br />
voorzien van rugboekentassen.<br />
Ze zullen er tenminste een rechte<br />
rug van krijgen en geen scoliose<br />
ontwikkelen zoals bij ons. Praktisch<br />
elke jongere van achttien heeft last<br />
van een scoliose.<br />
Sportprestaties zouden moeten<br />
gekozen worden in functie van de<br />
fysieke mogelijkheden. Tennis is<br />
niet de gezondste sport voor de rug<br />
en de gewrichten. Vooral de smashen<br />
en de service zijn een sterke<br />
belasting voor de rug.<br />
Joggen, springen en basket zijn<br />
evenmin de gezondste sporten.<br />
Wel gezond voor rug- en allerlei<br />
spieren zijn zwemmen, roeien,<br />
wandelen en oefeningen en balspelen<br />
in het water.<br />
De werktafel is ook van kapitaal<br />
belang. Liefst een schuin hellend<br />
schrijfblad in de plaats van een<br />
horizontaal schrijfblad. Zo te zien<br />
waren onze voorouders niet zo<br />
dwaas, want het schoolmeubilair<br />
vroeger was veel meer doordacht<br />
geconstrueerd.<br />
Til niet te zwaar<br />
De allerbelangrijkste preventieve<br />
maatregel is dat je nooit te zwaar<br />
mag tillen en als je dan toch<br />
gewicht moet heffen doe het dan<br />
met een rechte rug en til vooral op<br />
de knieën in de plaats van op de<br />
rugspieren.<br />
Gewicht moet je ook altijd zo dicht<br />
mogelijk tegen het lichaam<br />
tillen en dragen. Als je iets van de<br />
grond heft met gestrekte armen en<br />
ver van het lichaam af, werken de<br />
armen als hefboom en wordt het<br />
gewicht zwaarder en het risico voor<br />
de rug veel groter.<br />
Je moet ook dagelijks oefeningen<br />
doen om de rugspieren en de buikspieren<br />
te versterken. Veel problemen<br />
treden op omdat de meeste<br />
te zwakke buikspieren hebben.<br />
Ga zwemmen, bij voorkeur rugslag.<br />
Wie driemaal in de week gaat<br />
zwemmen krijgt geen rugletsels.<br />
Wees ook ’s morgens voorzichtig als<br />
je uit bed stapt. Doe geen bruuske<br />
bewegingen zolang de spieren niet<br />
zijn opgewarmd. Probeer in alle<br />
omstandigheden de rug zo recht<br />
mogelijk te houden. Op die manier<br />
zal je je veel ellende besparen.<br />
En natuurlijk, moet je er letterlijk,<br />
maar ook figuurlijk niet te zwaar<br />
aan tillen. Emotionele overlast<br />
werkt op de ziel, maar ook op de<br />
statiek, op de rug, op de spieren.<br />
Je gaat wel niet letterlijk door de<br />
knieën, maar wel figuurlijk, want<br />
de rug kan het niet meer dragen.<br />
Ontspanning, onthaasting zoals<br />
dat met een modern woord heet,<br />
stoom aflaten, stress weglachen,<br />
wegsporten, is enorm belangrijk.<br />
Dat is ook de beste garantie om<br />
geen last te hebben van de rug. En<br />
heb je wel pech gehad, dan kunnen<br />
twee natuurlijke middelen uitkomst<br />
brengen: curcumine dat ontstekingsremmend<br />
werkt op de spieren<br />
(Curcuma Forte van Fytobell) en<br />
Articulan op basis van Harpago,<br />
dat spierpijn verhelpt. Maar erg belangrijk:<br />
voorkomen is altijd beter!<br />
Jan van Bercken<br />
22 SANA nr 63 SANA nr 63 23
Sportieve kinderen studeren beter<br />
Wie aan sport doet,<br />
wordt gezond ouder<br />
Sport is „in”. Niet alleen omdat het gezond is, maar<br />
vooral ook omdat het een interessante bezigheid is<br />
voor velen in de vrije tijd. Doen ze zelf niet aan sport,<br />
dan kijken ze naar sport. Sommigen kunnen zelfs niet<br />
meer aan het werk beginnen zonder eerst een flinke dosis<br />
sport: ’s morgens een paar rondjes joggen en dan pas naar<br />
het werk. Een nieuw soort ritueel. De moderne man of vrouw<br />
heeft ontdekt dat een gezonde geest slechts kan functioneren<br />
in een gezond lichaam.<br />
dat we te zoet, te eenzijdig, te veel<br />
en te kunstmatig eten. We eten alleen<br />
nog met onze smaakpapillen of<br />
met onze portemonnee en te weinig<br />
met ons verstand.<br />
Daarnaast is er een andere belangrijke<br />
maatregel die jammer genoeg<br />
al te weinig mensen ter harte<br />
nemen: we moeten meer bewegen.<br />
Sport is daar een uitstekend middel<br />
voor en zowel jongeren als oudere<br />
personen moeten geregeld aan<br />
sport doen. Vooral wie een “zittend”<br />
beroep heeft, zou in de vrije<br />
tijd bijna dagelijks wat moeten<br />
bewegen, al was het maar een fikse<br />
wandeling maken.<br />
Gewoonte<br />
Kinderen nemen de gewoonten<br />
van de ouders over. Zowel goede<br />
als slechte voorbeelden trekken.<br />
In een gezin waar zelden of nooit<br />
aan sport wordt gedaan, moet men<br />
geen sportieve kinderen verwachten.<br />
Volwassenen die zelf nooit aan<br />
sport doen, zullen er moeite mee<br />
hebben hun kinderen te overtuigen<br />
van het nut en de noodzaak van<br />
beweging. Ideaal is dus gezinssport,<br />
waar iedereen bij betrokken<br />
wordt.<br />
Kinderen die aan sport doen, zullen<br />
ook hun coördinatievermogen<br />
aanscherpen of ontwikkelen door<br />
balspelen, door zwemmen en ze<br />
zullen ook beter studeren.<br />
Begin rustig<br />
Door sport kan je conditie verwerven.<br />
Ook jongeren moeten werken<br />
aan een conditie. Zonder lichamelijke<br />
inspanningen, oefeningen, sport,<br />
kunnen ze onmogelijk opgroeien tot<br />
harmonische personen die gezond<br />
en gelukkig kunnen worden.<br />
Wie bij een club aansluit, heeft het<br />
voordeel dat er meestal monitoren<br />
aanwezig zijn, die behulpzaam<br />
kunnen zijn en raad geven over<br />
welke inspanningen nuttig zijn voor<br />
bepaalde spiergroepen.<br />
Zwemmen kan gerust zonder<br />
monitor en individueel of in gezinsverband<br />
worden beoefend.<br />
Ook wandelen, zelfs in de winter<br />
(bijvoorbeeld aan zee), fietsen, of<br />
het gebruik van de trimbaan.<br />
Kinderen vanaf tien jaar, zijn eigenlijk<br />
in staat om fitnessoefeningen<br />
mee te doen. Ze moeten vanaf die<br />
leeftijd ook aangemoedigd worden<br />
geregeld te trainen.<br />
Sport of liever beweging heeft<br />
invloed op de levenskwaliteit en de<br />
lengte van het leven. Maar de zorg<br />
voor een gezonde oude dag moet<br />
niet beginnen tegen de tijd dat men<br />
aan zijn pensioen denkt. Van jong<br />
af aan bereidt men eigenlijk zijn<br />
derde leeftijd voor. De cellen en het<br />
erfelijk materiaal worden steeds<br />
vernieuwd, maar die vernieuwing<br />
heeft slechts de kwaliteit van het<br />
materiaal dat we aanreiken. Over<br />
gezond eten hebben we het al menig<br />
maal gehad. We weten allemaal<br />
24 SANA nr 63 SANA nr 63 25
Ook risico’s<br />
Sport kan evenwel ook een drug<br />
worden. De endorfines zorgen daar<br />
voor. Sportartsen waarschuwen<br />
tegen het feit dat kinderen soms te<br />
vroeg in de competitiesport worden<br />
ingeschakeld. Het is onverantwoord<br />
kinderen van elf langdurig zware<br />
inspanningen te laten doen.<br />
Bovendien is controle door een<br />
sportarts van belang om ernstige<br />
problemen te voorkomen. Niet<br />
zelden stuikt een jongeling op het<br />
sportveld in elkaar.<br />
Bij een kind van die leeftijd is de<br />
botgroei nog volop aan de gang<br />
en langdurige overbelasting van<br />
de gewrichten, kan schade aan de<br />
groeischijven veroorzaken, vooral<br />
als de ondergrond hard is: joggen<br />
op een betonweg bijvoorbeeld.<br />
Ook belangrijk om weten is dat<br />
het vermogen van het kind om<br />
lichaamswarmte kwijt te spelen<br />
ontstaan door energiek sporten,<br />
slechts op de leeftijd van tien jaar<br />
tot ontwikkeling komt. Tijdens<br />
hardlopen over lange afstand of het<br />
continu en driftig beoefenen van<br />
sporten zoals voetbal of tennis, is<br />
er grote kans op een hitteshock.<br />
Daarom moet de kleding van sportende<br />
kinderen aangepast zijn.<br />
Sport heeft nog een groot voordeel:<br />
vanaf de lente kan het buiten worden<br />
beoefend. De luchtkwaliteit is<br />
ondanks alles, buiten nog gezonder<br />
dan binnen. En vergeet vooral niet<br />
voldoende te drinken!<br />
Begin dus van jongs af aan sport<br />
te beoefenen, of toch energiek te<br />
bewegen, daar zal je in het latere<br />
leven de vruchten van plukken.<br />
Hans de Groot<br />
Ik ga op reis en neem mee...<br />
Maar ook<br />
Travelbac<br />
probiotische handgel<br />
Advertentie<br />
Operatie schone handen!<br />
Ook op vakantie...<br />
Verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode: 3311-909 voor 30ml en 3311-917 voor 100ml.<br />
Liever online bestellen? Veilig en snel via www.almed.be<br />
26 SANA nr 63 SANA nr 63 27
Aloë Vera<br />
helpt schade<br />
herstellen<br />
Mishandel je huid<br />
niet in de zomer<br />
binnenlucht waarin allerlei gifstoffen<br />
van meubilair tot lijmen<br />
en meubels tot onderhoudsproducten<br />
hun giftigheid uiteindelijk<br />
afgeven aan het lichaam.<br />
Naar buiten dus.<br />
Maar dat heeft ook zijn tol:<br />
te veel zon is schadelijk, te<br />
weinig drinken ook en dat zie je<br />
snel aan de huid die uitdroogt<br />
en gaat rimpelen.<br />
Wat kan je doen? Uiteraard<br />
voorzichtig zijn in de zon en de<br />
nodige voorzorgen nemen en<br />
uiteindelijk ook voor voldoende<br />
nazorg zorgen.<br />
Voorzorgen en nazorg<br />
Iedereen weet intussen wel<br />
ongeveer dat huidkanker de<br />
sterkst toenemende vorm van<br />
kanker is in België en Nederland.<br />
Dat komt omdat de babyboomers<br />
in de jaren zestig en<br />
zeventig zorgeloos en uitgebreid,<br />
maar ook onverstandig<br />
zijn omgesprongen met zon.<br />
Het kon niet lang genoeg duren<br />
en je kon er niet gebronsd<br />
genoeg uitzien.<br />
Om het allemaal nog een beetje<br />
bruiner te bakken werd de zon<br />
ook nog afgewisseld met de<br />
zonnebank. Totaal verkeerd<br />
uiteraard. Je moet uit de zon<br />
blijven tussen 11 uur en 16<br />
uur in de zomer en vooral een<br />
beschermende factor gebruiken<br />
die hoog genoeg is: 50 bijvoorbeeld.<br />
Kinderen mogen NOOIT zonder<br />
bescherming of kleding in de<br />
zon. En uiteraard moet je voldoende<br />
drinken en daar wordt<br />
heel erg tegen gezondigd.<br />
Natuurlijk moet je ook de huid<br />
verzorgen en de nodige vochtigheid<br />
geven: Aloë Vera is daarvoor<br />
zeker geschikt.<br />
Daarom is de crème van Ellen<br />
Dee op basis van Aloë Vera een<br />
bijzonder goed idee om schade<br />
door zon te voorkomen en de<br />
huid te herstellen. Je vindt er<br />
meer uitleg over op deze website:<br />
www.ellendee.be.<br />
Monique van Hasselt<br />
Doorgaans is de winter geen<br />
ideaal seizoen voor de huid: we<br />
zitten binnen, de verwarming<br />
staat hoog, de luchtvochtigheid<br />
is te laag, we eten te vet, te<br />
zoet, te zout, drinken te veel<br />
alcohol of koffie en vooral te<br />
weinig water. Bovendien bevat<br />
de voeding te weinig antioxidanten<br />
waardoor de veroudering<br />
sneller gaat. Wie rookt doet<br />
daar nog een schepje bovenop.<br />
De lente en de zomer zijn doorgaans<br />
vriendelijker voor de huid<br />
vanwege de vitamine D die door<br />
het zonlicht in de huid wordt<br />
aangemaakt: een krachtige<br />
antioxidant die er voor zorgt<br />
dat we gezond blijven, minder<br />
vatbaar zijn voor kanker, voor<br />
botbreuken, voor reumatoïde<br />
problemen enz. We vertoeven<br />
vaker in de buitenlucht en die is<br />
doorgaans veel gezonder dan de<br />
28 SANA nr 63 SANA nr 63 29
Vermijd slaappillen.<br />
De natuur helpt je<br />
veiliger.<br />
Hoeveel uur<br />
moeten we slapen?<br />
Iedereen heeft de oproep van minister De Block wel<br />
begrepen: er worden te veel slaappillen geslikt en… we<br />
slapen slecht en te weinig. Bijna de helft van de volwassen<br />
bevolking heeft een slaapprobleem. Ofwel slapen ze te<br />
weinig omdat ze er te laat inkruipen, zich amuseren voor tv<br />
of met internet, waardoor ze ’s morgens weer vroeg op moeten<br />
en niet uitgerust op het werk verschijnen. Ofwel maken<br />
ze er een gewoonte van om te weinig te slapen. Maar hoeveel<br />
slaap moeten we nu eigenlijk hebben, is vijf uur voldoende<br />
en wat is het ideale slaapmoment?<br />
doende herstel halen uit zo weinig<br />
uren. Caesar sliep zeven uur en had<br />
daar voldoende aan, Napoleon sliep<br />
zes uur en wie langer sliep was<br />
volgens hem een luiaard.<br />
Diepe slaap<br />
Volgens slaapdeskundigen heeft de<br />
mens 4 tot 5 uur diepe slaap nodig.<br />
Tijdens deze diepe slaap herstellen<br />
het lichaam en het zenuwstelsel<br />
zich. Deze diepe slaap gebeurt in<br />
fasen. Als we tijdens zo’n diepeslaapfase<br />
wakker worden gemaakt,<br />
dan voelen we ons niet prettig,<br />
voelen we ons niet helemaal uitgeslapen.<br />
Normaal ontwaakt het<br />
lichaam niet tijdens zo’n diepe<br />
slaapfase, tenzij een luide wekker<br />
daartoe oproept, een luide knal<br />
klinkt, een ongeval in de buurt<br />
plaats vindt, een aardbeving enz...<br />
Vandaar dat het te verklaren is dat<br />
bewoners van een huis niet wakker<br />
worden terwijl dieven heel de<br />
woning doorzoeken.<br />
De eerste helft van de slaap is de<br />
diepste. Inbrekers weten dat ook.<br />
De eerste drie uur nadat iemand<br />
naar bed ging, is de meest diepe<br />
fase, om het even om welk uur<br />
men ging slapen: voor middernacht<br />
of na middernacht maakt niet uit,<br />
op voorwaarde dat het donker is,<br />
want dan maakt het lichaam meest<br />
melatonine aan, het zogenaamde<br />
slaaphormoon. Precies daardoor<br />
zijn passagiers met jet-lag zo’n tijd<br />
van streek.<br />
Het feit dat veel mensen inslaapproblemen<br />
hebben, ligt vaak aan<br />
hun eigen gedrag: ze drinken te<br />
veel koffie, cola en eten te zwaar ’s<br />
avonds laat. Best van al is ook om<br />
op een geregeld tijdstip naar bed<br />
te gaan, zodat het lichaam zich kan<br />
gewennen aan het uur en het ritueel.<br />
Een rustverwekkend kruidentheetje<br />
drinken, is daarvoor ideaal.<br />
Als je niet kan slapen, blijf niet<br />
woelen en piekeren, sta op, ga<br />
even blootsvoets in het bedauwde<br />
gras stappen, spuit in de douche de<br />
onderbenen nat met koud water,<br />
zodat de hersenen wat van bloed<br />
ontlast worden en er een grotere<br />
appèl van bloed is naar de<br />
lichaamsuiteinden.<br />
Hoeveel slaap hebben we wel<br />
nodig? Volgens bepaalde slaapdeskundigen<br />
is vijf uur slaap voldoende<br />
om alle fasen (vooral de REM-slaap<br />
is belangrijk) door te maken.<br />
Tijdens de REM-fase (rapid eye<br />
movement) herstelt het lichaam<br />
zich van de vermoeienissen van<br />
de dag, de stress, de lichamelijke<br />
schade. Slapen we langer, dan is<br />
dat mooi meegenomen, maar eenmaal<br />
het lichaam zich op vijf uur<br />
heeft ingesteld, lijkt het lichaam<br />
daar perfect te kunnen mee functioneren.<br />
Volgens anderen is dat te<br />
weinig en kan het lichaam onvol-<br />
30 SANA nr 63 SANA nr 63 31
Advertentie<br />
Probeer ook voor je gaat slapen tot<br />
rust te komen, rustige, aangename<br />
gesprekken te voeren. Ruzies moeten<br />
niet in bed voortgezet worden,<br />
dan komt er van slapen niet veel in<br />
huis.<br />
Velen gebruiken alcohol als slaapmutsje.<br />
Een goed idee is dat niet,<br />
omdat alcohol weliswaar sneller<br />
doet inslapen, maar de kwaliteit<br />
van de slaap vermindert en ook<br />
de slaapduur wordt verkort. Eén<br />
enkele keer kan dat, maar elke dag<br />
is dat niet gunstig voor het herstel<br />
van het lichaam.<br />
Uiteraard wordt de slaap vaak gehinderd<br />
door stress, gedachten die<br />
in het kringetje blijven ronddraaien.<br />
Uitpraten van problemen is hiervoor<br />
de enige echte goede oplossing.<br />
Een goed bed is natuurlijk een vereiste.<br />
Als je weet dat een slapende<br />
mens zich gemiddeld per nacht 30<br />
à 40 maal omkeert in bed, is het<br />
wel belangrijk dat het bed ruim<br />
genoeg is, vooral ook om je partner<br />
de ruimte te geven.<br />
Slapen moet een natuurlijke<br />
bezigheid zijn en daar is een goed<br />
ingerichte, goed geventileerde niet<br />
te warme en niet te koele slaapkamer<br />
de beste plaats voor. De<br />
slaapkamer mag geen werkkamer<br />
worden waar computers en tv-toestellen<br />
vanuit bed worden bediend.<br />
Evenmin mag de slaapkamer voor<br />
kinderen een strafkamer worden,<br />
want een kind straffen door het<br />
vroeger naar bed te sturen leert het<br />
een aversie voor de slaap te krijgen<br />
en daardoor kunnen in zijn later<br />
leven onbewust slaapstoornissen<br />
uit volgen.<br />
Slaapmiddelen dienen te worden<br />
vermeden. Je kan wel zonder<br />
problemen natuurlijke middelen<br />
gebruiken: Passiflora, Escholtzia,<br />
Avena enz… Dit is op prachtige<br />
wijze verwerkt in een goed natuurlijk<br />
middel: Escholcin van Fytobell.<br />
Het geeft geen gewenning, maar<br />
het helpt je wel de natuurlijke slaap<br />
te vinden.<br />
Verder zijn regelmaat heel belangrijk<br />
om goed te slapen. Ook geen<br />
computer en tv vlak voor het slapen,<br />
want blauw licht verstoort het<br />
inslapen.<br />
Jan van Bercken<br />
Aloë Vera Crème<br />
Bij droge en gevoelige huid<br />
De unieke formule van deze crème met de natuurlijke<br />
en waardevolle actieve bestanddelen van aloë vera<br />
is uitermate geschikt voor dagelijks gebruik, in het<br />
bijzonder bij de droge en gevoelige huid.<br />
De crème verzacht en zorgt voor een optimale vochtbalans,<br />
waardoor de huid een frisse en gezonde<br />
uitstraling krijgt.<br />
Bovendien wordt ze toegepast bij een door de zon<br />
beschadigde huid, striae en littekens.<br />
Potje 100 ml - Prijs € 5,95<br />
Verkrijgbaar bij uw apotheek met cnk-bestelcode 2885-390.<br />
Neem deze code mee, zo zal uw apotheker u sneller en beter<br />
kunnen helpen.<br />
Voor meer info: www.ellendee.be<br />
32 SANA nr 63 SANA nr 63 33
Te veel mensen eten zich letterlijk ziek<br />
Dagelijks bewegen<br />
voor wie niet wil verstijven<br />
REUMA genezen<br />
met ontzurend dieet<br />
Over reuma bestaan veel misverstanden,<br />
over de invloed van de<br />
voeding eveneens. Er is uiteraard<br />
een erfelijke factor die de aanleg<br />
voor reumatoïde aandoeningen in<br />
de hand werkt. Reden te meer om<br />
zich te verzorgen en na te gaan<br />
welke procedures voor een genezing<br />
moeten worden gevolgd en<br />
wat er nadelig is in de dagelijkse<br />
gewoonten, waardoor de pijnen die<br />
voor velen een echte kwelling zijn,<br />
kunnen ontstaan.<br />
Te weinig bewegen<br />
Om te beginnen bewegen de<br />
meeste patiënten veel te weinig.<br />
Ze zitten een hele dag: kantoor,<br />
auto, trein, bus, tafel, televisie.<br />
Je kan de lijst zelf voortzetten,<br />
want we zouden onszelf best moeten<br />
kennen. De bewegingen die nog<br />
gemaakt worden, worden liefst tot<br />
een minimum beperkt.<br />
Zelfs voor een blokje om nemen we<br />
de auto. Winkelen gebeurt met de<br />
auto, naar kantoor gaan eveneens.<br />
Onze scharnieren, gewrichten,<br />
spieren en ligamenten kunnen de<br />
belasting van beweging op de duur<br />
niet meer aan. We krijgen verkeerde<br />
houdingen, de pijn begint. Het<br />
wordt van kwaad tot erger, want<br />
pijn verhindert ons om te bewegen<br />
en hoe minder je beweegt, des te<br />
groter wordt de stijfheid en dus<br />
ook de pijn. In de geneeskunde<br />
wordt dat een antalgische houding<br />
genoemd: de patiënt houdt het<br />
lichaam op die wijze dat hij of zij<br />
het minst pijn voelt. Maar op de<br />
duur verstijft het hele spierstelsel.<br />
Boodschap: meer oefenen, trainen,<br />
bewegen. Alle sporten zijn goed,<br />
vooral als je ze graag doet.<br />
Nooit aan sport beginnen doen zonder<br />
een opwarming van de spieren.<br />
Bewegen is van levensbelang,<br />
vooral voor reumapatiënten en<br />
voor allen die gauw last hebben<br />
van spierstijfheid en pijn in de rug<br />
en de gewrichten.<br />
Reumatische aandoeningen worden gemakkelijk<br />
in verband gebracht met ons klimaat. Kou, wind,<br />
vochtigheid, de eeuwigdurende winters, de natte<br />
zomers, het moet er allemaal wel mee te maken<br />
hebben... anders zouden er niet zoveel reumapatiënten<br />
zijn. Maar wie staat er stil bij het feit dat ook de<br />
voeding een woordje meepraat? En toch kan daar niet enkel<br />
een oplossing, maar in veel gevallen ook de oorzaak worden<br />
gevonden.<br />
34 SANA nr 63 SANA nr 63 35
Zwemmen is de beste sport, omdat<br />
alle spieren in beweging zijn en de<br />
belasting gedoseerd kan worden al<br />
naargelang je mogelijkheden.<br />
Geen zure voeding<br />
Bij reumatische klachten moet je<br />
je voeding onder de loep nemen.<br />
We eten niet alleen te vet, vooral<br />
te veel dierlijk vet, en dus ook te<br />
zuur. Dat heeft niets te maken met<br />
het eten van citroenen of zuurtjes,<br />
maar wel met de manier waarop<br />
het lichaam zijn stoffen haalt uit<br />
het voedingspakket. Te zure voeding<br />
is oorzaak van reuma, jicht,<br />
osteoporose, pijnlijke spieren,<br />
grotere vatbaarheid voor infectieziekten,<br />
vermoeidheid.<br />
Wanneer is voedsel te zuur? Wil je<br />
reuma en spierpijnen vermijden,<br />
dan moet je een basisch resultaat<br />
verkrijgen. Al dan niet zure smaak<br />
van voedsel is geen leidraad.<br />
Citroenen smaken zuur, maar hebben<br />
een basenoverschot. Zuur reagerende<br />
producten zijn bijvoorbeeld<br />
vlees, vis, kaas, graangewassen,<br />
dus ook brood en gebakjes. Al deze<br />
producten geven een overschot aan<br />
zuren.<br />
Van deze producten mag je dus niet<br />
te veel eten. Base-overschot verkrijg<br />
je door groenten, vruchten en<br />
aardappelen. Peulvruchten kunnen<br />
voor reumapatiënten ook nadelig<br />
zijn. De regel is: tweemaal zoveel<br />
groenten en vruchten eten als granen;<br />
dus brood en rijst maar ook<br />
vlees en kaas. Alcohol, chocolade,<br />
coladranken, koffie en zwarte thee<br />
geven eveneens een zuuroverschot.<br />
Een kop koffie kan een reuma-aanval<br />
uitlokken. Een reep chocolade<br />
of een half pondje pralines kan je<br />
’s anderendaags met felle pijnen<br />
opzadelen. Snoep bevat niet alleen<br />
veel suikers en verborgen vetten,<br />
maar is ook een zuurmaker.<br />
Omdat er een base-overschot moet<br />
zijn, wil dit niet zeggen dat zuur<br />
reagerend voedsel daarom compleet<br />
ongezond is. Granen en rijst<br />
zijn heel gezond, vooral als je de<br />
volledige granen neemt, maar het<br />
komt op de dosering aan. Een kuur<br />
van groenten en vruchten is ideaal<br />
om reuma aan te pakken of pijnlijke<br />
spieren te verbeteren.<br />
De bekende Zwitserse arts wijlen<br />
Bircher-Benner, van de gelijknamige<br />
kliniek heeft in zijn ziekenhuis<br />
in Zürich talrijke reumatische<br />
patiënten genezen door middel<br />
van zijn bekende rauwkostkuren.<br />
Ook nu nog gelden deze principes.<br />
Beperk eiwithoudend voedsel, zoals vlees<br />
en kaas, beperk het brood- en rijstverbruik<br />
en volg voor een paar weken een kuur met<br />
veel groenten en vruchten. Verse groenten,<br />
salades van rauwkost en fruit zijn bijzonder<br />
gezond en genezend.<br />
Reinigende voorjaarskuur<br />
Zo’n reinigende kuur is eigenlijk ideaal in<br />
het voorjaar. Daar is het nu het ideale<br />
moment voor: er zijn al vruchten en bessen<br />
en vooral verse groenten.<br />
Zo heeft het lichaam de kans om zich via<br />
allerlei verse kruiden en planten op te frissen<br />
en zich te ontdoen van de slakken die<br />
in de winter bezit hebben genomen van het<br />
lichaam. In het voorjaar kan ruim gebruik<br />
worden gemaakt van Oost-Indische kers,<br />
waterkers, paardenbloem, brandnetelscheuten,<br />
bieslook en tijm.<br />
Ook planten- en groentesappen kunnen<br />
voor reiniging worden gebruikt. Berk,<br />
paardenbloem en artisjok zijn goed voor de<br />
lever en... om reuma te behandelen of te<br />
voorkomen. Vooral voor patiënten die last<br />
hebben van een zwakke spijsvertering, zijn<br />
sappen gunstig, in afwachting dat hun toestand<br />
verbetert en dat ze na de gekookte<br />
of gestoomde groenten, ook rauwe zullen<br />
kunnen verteren.<br />
Harpagophytum of duivelsklauw is een zeer<br />
sterk ontzurende plant, ook nog goed voor<br />
de lever. Het is een sterke antioxidans.<br />
Reumapatiënten kunnen veel voordeel<br />
halen uit het gebruik van duivelsklauw.<br />
Articulan van Fytobell is daarom een uitstekend<br />
preparaat voor wie last heeft met<br />
spieren en gewrichten en wil ontzuren.<br />
Zoals je ziet heeft het eeuwenoude gezegde<br />
dat de gezondheid via de mond gaat,<br />
nog altijd waarde. In de schepping is het<br />
allemaal goed voor ons geregeld.<br />
Door de natuur te respecteren en natuurlijk<br />
te eten, worden we beloond met een goede<br />
gezondheid.<br />
Jos van Landuyt<br />
SUIKERVRIJ<br />
o o k g e s c h i k t v o o r d i a b e t i c i<br />
dills<br />
dIgEStIVE MIntS<br />
Zachtverfrissende muntjes<br />
met essentiële oliën<br />
uit kruiden en vruchten.<br />
Maakt de dingen<br />
verteerbaar!<br />
Verkrijgbaar in de apotheek:<br />
dills original<br />
met CnK-bestelcode: 2161-149<br />
dills ginger lime<br />
met CnK-bestelcode: 3035-086<br />
voor meer info:<br />
www.dills.be<br />
36 SANA nr 63 SANA nr 63 37
Sint-Janskruid<br />
haalt je<br />
uit de put<br />
Depressie deskundig<br />
aanpakken zonder<br />
verslavende middelen<br />
Het aantal mensen dat kampt met zwaarmoedigheid<br />
en depressie neemt toe. Zelfs jonge mensen<br />
zien het vaak niet meer zitten. Niet zelden<br />
maken ze er een eind aan en dat is dramatisch<br />
voor henzelf, voor de ouders, voor de omgeving.<br />
Onbegrijpelijk dat iemand die nog aan het<br />
leven moet beginnen, uit het leven wil stappen.<br />
De maatschappij is niet meer op mensenmaat en het nieuws<br />
kleurt niet meer je dag, maar vergalt je dag. Ook burn-out<br />
neemt ernstige proporties aan.<br />
Zelfs de minister heeft er zich mee bemoeid en wil dat aantal<br />
naar beneden. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan,<br />
maar toch moet iedereen aan zelfonderzoek doen, een duidelijk<br />
programma opstellen om weer uit de put te klimmen.<br />
Hoe doe je dat?<br />
Dat jongeren een beetje depri zijn<br />
is niet abnormaal. Dat is zowat<br />
van alle tijden. Ze moeten aan het<br />
leven beginnen en hun wensen zijn<br />
moeilijker te realiseren dan ze zelf<br />
voor mogelijk hielden. Dus: kortsluiting<br />
in de geest en de emoties<br />
komen los, of worden naar binnen<br />
geduwd. Dan krijg je een depressie.<br />
Dat is niet enkel zo voor jongeren,<br />
ook volwassenen krijgen het steeds<br />
moeilijker.<br />
Ernstig<br />
Depressie moet als een ernstige<br />
ziekte worden beschouwd en deskundig<br />
worden aangepakt. Omdat<br />
ze meer voorkomt bij vrouwen dan<br />
bij mannen wordt het vermoeden<br />
bevestigd dat hormonen er ook wat<br />
mee te maken kunnen hebben.<br />
Als er niets wordt gedaan kan<br />
depressie ondraaglijk worden zowel<br />
voor de patiënt als voor de omgeving.<br />
Dus is het van belang de<br />
symptomen tijdig te herkennen en<br />
naar de oorzaken te zoeken.<br />
Naast het bieden van emotionele<br />
warmte en begrip - want zich niet<br />
geliefd voelen, kan depressief<br />
maken - is goede voeding waarin<br />
alle vitale stoffen aanwezig zijn van<br />
groot belang, aangezien blijkt dat<br />
tekorten aan bepaalde stoffen in de<br />
scheikunde van het lichaam een depressie<br />
in de hand kunnen werken.<br />
Vitamine B is van heel groot belang.<br />
Bij gebrek aan stoffen uit<br />
deze groep is een depressie nooit<br />
ver weg. Het omgekeerde is eveneens<br />
waar: als je tekorten aanvult,<br />
dan kunnen ook de ongemakken<br />
verdwijnen. Want de informatie van<br />
het lichaam gaat via het zenuwstelsel<br />
- de elektrische bedrading<br />
die vanuit onze energiecentrale de<br />
hersenen, vertrekken. Dit communicatiesysteem<br />
ook wel neurotransmissie<br />
genoemd, brengt signalen<br />
over die daarvoor stoffen nodig<br />
hebben. Die stoffen kunnen meehelpen<br />
om zowel plezierige emoties<br />
als depressieve gevoelens tot stand<br />
te brengen: de dopamines en de<br />
endorfines zijn daarvoor verantwoordelijk.<br />
Vandaar ook dat bepaalde ziekten<br />
en tekorten invloed hebben op depressie:<br />
suikerziekte, hartziekten,<br />
leverziekten, longziekten, voedselallergie,<br />
voedingstekorten. Ook<br />
medicijnen, zoals middelen tegen<br />
hoge bloeddruk, tegen ontsteking,<br />
de anticonceptiepil, cortisonen<br />
enz… Uiteraard kan stress, door<br />
uitputting van de bijnieren, schildklierproblemen<br />
en pancreasproblemen<br />
zijn weerslag hebben op het<br />
gemoed.<br />
Uiteraard moet de grondoorzaak<br />
eerst worden aangepakt, maar<br />
de natuur kan helpen. Eerst door<br />
goede volwaardige voeding, verder<br />
door dagelijkse beweging. Een<br />
depressie en burn-out moet je wegstappen.<br />
Elke dag een uurtje flink<br />
doorwandelen en na amper één<br />
maand is het tij gekeerd.<br />
38 SANA nr 63 SANA nr 63 39
Detox voor je<br />
organisme.<br />
Advertentie<br />
Problemen uitpraten<br />
Moeilijkheden in de emotionele<br />
sfeer moeten worden uitgepraat en<br />
bijgelegd. Een relatie die je problemen<br />
bezorgt, moet worden opgeklaard<br />
en dat kan enkel door praten<br />
en goede wil van beide kanten.<br />
Ook in de werksfeer is het op tafel<br />
gooien van frustraties en ergernis,<br />
de enige manier om er uit te<br />
komen.<br />
Gelukkig kan je ook gebruik maken<br />
van natuurlijke antidepressiva en<br />
het is verstandiger daar gebruik<br />
van te maken, dan van verslavende<br />
middelen, die tijdelijk helpen en<br />
snel werken, maar op den duur het<br />
lichaam vergiftigen en de geest ten<br />
gronde richten. Spreek er over met<br />
uw natuurarts.<br />
Want de natuur kan echt helpen.<br />
Zo is Sint-Janskruid bekend als een<br />
uitstekend natuurlijk antidepressivum.<br />
Denk daarbij aan Hyperibell<br />
van Fytobell, om je weer in je<br />
nopjes te voelen.<br />
Uiteraard vitamine B niet vergeten<br />
en dat kan in de eerste plaats door<br />
volwaardige voeding.<br />
Suiker is echt een vitaminerover<br />
en een ontstekingstrigger. Mijd<br />
suiker in al zijn vormen. Het geeft<br />
een kick bij het verorberen, maar<br />
laat je nadien vallen. Bovendien is<br />
suiker een drug: uiteindelijk kan<br />
je niet meer zonder en het heeft<br />
een funeste invloed op alle organen<br />
van het lichaam: de geest, de<br />
lever, het hart, de bloedvaten, de<br />
pancreas enz… Het is bekend dat<br />
de voedingsindustrie overvloedig<br />
gebruik maakt van suiker. Je hebt<br />
alle moeite van de wereld om producten<br />
in de supermarkt te vinden<br />
waar geen suiker aan toegevoegd<br />
werd. Zelfs pekelharing wordt<br />
“gezoet” met suiker. Ook kant- en<br />
klare voeding bulkt van de suiker.<br />
Het is een uitstekend en goedkoop<br />
verdikkingsmiddel, bewaarmiddel<br />
en smaakversterker. We zijn er zo<br />
aan verslaafd dat we het niet meer<br />
opmerken. Wil je evenwel van de<br />
depressie en negatieve gevoelens<br />
af, dan moet je suiker mijden.<br />
Vervang het eventueel door Steviolglycosiden<br />
zoals Stevabell van<br />
Fytobell. Dan ben je veilig. En…<br />
vergeet uiteraard de dagelijkse<br />
beweging en wandeling niet! Je<br />
gemoed krijgt vleugels en je voelt<br />
je weer in stemming om het jaar<br />
aangenaam door te brengen, met<br />
jezelf en met de anderen.<br />
Jan van Gendt<br />
Cardubell helpt!<br />
• Ondersteunt de vertering<br />
van vetten<br />
• Ondersteunt de werking<br />
van het ontgiftingsorgaan<br />
• Goed voor de galfunctie<br />
Cardubell van Fytobell ® is in de apotheek<br />
verkrijgbaar met cnk-bestelcode: 2899-870<br />
Gezonde kracht uit de natuur !<br />
Meer informatie?<br />
Tel. 011/371924 of e-mail:<br />
info@fytobell.be<br />
www.fytobell.be<br />
40 SANA nr 63 SANA nr 63 41
Heilzame plantenextracten en hun toepassing<br />
Plant van de maand<br />
Algemeen<br />
De echte kamille werd in Duitsland<br />
tot geneeskrachtige plant van het jaar<br />
1987 uitgeroepen. De plant geniet een<br />
uitzonderlijke reputatie in de plantengeneeskunde.<br />
Ver voor het begin van onze jaartelling<br />
werden de geneeskrachtige eigenschappen<br />
van kamille reeds beschreven.<br />
Door Kees Martens<br />
Kruidenkundige<br />
Matricaria recutita L.<br />
KAMILLE:<br />
de allrounder in de<br />
kruidengeneeskunde<br />
Plantengeneeskunde is zo oud als de mensheid. In de loop der<br />
eeuwen is veel ervaring opgedaan en oude geschriften vertellen<br />
over het nut en de toepassing. Zo is kamille één van de<br />
kampioenen in de kruidengeneeskunde en heeft nog niets<br />
van waarde ingeboet. Ook nu nog bewijst kamille heel goede<br />
diensten voor de complete gezondheid en ook voor de gaafheid van de<br />
huid, is ook nuttig bij ontstekingen en pijnen.<br />
De oude Egyptenaren beschreven kamille<br />
bij de behandeling van malaria al in<br />
de ‘Papyrus Ebers’ (naar professor Ebers<br />
uit Leipzig), één van de belangrijkste<br />
papyrusrollen met 110 pagina’s medische<br />
informatie, waarop 700 kwalen worden<br />
beschreven. Het is ook een van de oudste:<br />
het stamt uit de 18de dynastie (die<br />
begon in 1550 vóór Christus). De Griek<br />
Hippocrates (460-377 v. Chr) erkende<br />
al de medicinale eigenschappen van de<br />
plant. Dioscorides en Galenus uit de eerste<br />
en tweede eeuw na Christus waren<br />
op de hoogte van de ontstekingsremmende<br />
werking; zij schreven kamille voor<br />
bij keelpijn, mondslijmvliesaandoeningen<br />
en slecht helende wonden.<br />
De naam ‘Matricaria’ betekent ‘plant voor<br />
moeders’. Een toepasselijke naam,<br />
want kamille werkt goed bij een aantal<br />
typische vrouwenkwalen, zoals<br />
menstruatiepijn en overgangsklachten.<br />
Eigenschappen<br />
Kalmerend, kramp opheffend, menstruatie<br />
bevorderend, ontstekingsremmend.<br />
Kamille stimuleert tevens de spijsvertering<br />
na de maaltijd, versterkt de maag,<br />
bevordert de eetlust, is wind- en galdrijvend,<br />
en heeft een gunstig effect op het<br />
zenuwstelsel.<br />
Uitwendig gebruikt, is kamille ontstekingswerend,<br />
antibacterieel, wondhelend<br />
en jeukstillend.<br />
Verwerking<br />
Er bestaan verschillende soorten kamille.<br />
Het is belangrijk de juiste soort te<br />
gebruiken (de hele plant wordt gebruikt).<br />
Matricaria recutita heeft een sneller effect<br />
en geeft betere resultaten dan andere<br />
Om zelf te doen<br />
Kamillethee, bij ondermeer menstruatieklachten:<br />
Giet op 10 gram bloemen<br />
een kwart liter kokend water en laat het<br />
geheel 10 minuten trekken. Drink hiervan<br />
een week voor de menstruatie elke dag<br />
1 tot 2 kopjes. (Opmerking: bij langdurig<br />
dagelijks gebruik als ‘kruidenthee’ is het<br />
raadzaam om kamillethee af te wisselen<br />
met een andere drank.<br />
Anders kan namelijk het kamille-geneesmiddelenbeeld<br />
ontstaan.)<br />
soorten kamille (bijvoorbeeld Roomse<br />
kamille). Het kiemdodende effect is<br />
alleen aanwezig bij een hoge dosis.<br />
Toepassing<br />
Kamille wordt toegepast bij ontstekingen<br />
en krampen in het maagdarmstelsel,<br />
bij menstruatiepijn, spijsverteringsproblemen<br />
en nerveuze klachten.<br />
Uitwendig onder andere bij keelpijn en<br />
huidproblemen zoals jeuk, zonnebrand,<br />
slecht helende wonden, doorligplekken,<br />
ruwe, schrale en droge huid, kloven,<br />
enzovoorts.<br />
Interessant is de Kamille-crème van<br />
Ellen Dee, die bij al die huidaandoeningen<br />
wordt toegepast.<br />
Zie www.ellendee.be.<br />
Chamomilla is in de homeopathie<br />
een echte ‘kinderplant’ en werkt<br />
goed bij baby’s en kinderen met<br />
oorpijn waarbij de wang aan de<br />
kant van de oorpijn rood en warm<br />
is. De verschijnselen verergeren<br />
‘s nachts. Ze is bij uitstek geschikt<br />
voor nerveuze kinderen, tandjes<br />
krijgen en krampen.<br />
Een ‘chamomilla-kind’ wil graag<br />
gedragen worden.<br />
Kamillelotion, ter verzorging van<br />
de huid: Kook 20 gram bloemen 5 tot<br />
10 minuten in een kwart liter melk. Na<br />
afkoelen en filteren de lotion toepassen<br />
met behulp van kompressen of watten.<br />
Kamille-olie, bij zenuwpijn, zonnebrand:<br />
Voeg aan 50 gram kamillebloemen<br />
in een platte schaal met een minimum<br />
inhoud van 1 liter een halve liter<br />
olijfolie toe en laat het geheel twee uur<br />
trekken op een pan met kokend water<br />
(au bain-marie). Na afkoelen en filteren<br />
de pijnlijke plekken geregeld inwrijven.<br />
42 SANA nr 63 SANA nr 63 43
Lekker en gezond koken met<br />
groentenkok Dominique Vreven<br />
Konijn met asperges,<br />
brandnetelpuree en<br />
Herkenrode tripel<br />
In het boodschappenmandje:<br />
• 2 konijnenruggen<br />
• 1kg asperges (witte, groene en/<br />
of paarse)<br />
• 500g bloemige aardappelen<br />
(bintjes)<br />
• 150g jonge brandneteltopjes<br />
• 75g hoeveboter<br />
• 2 eetlepels olijfolie<br />
• 2 eetlepels room<br />
• 20g gedroogde hopbellen<br />
• Herkenrode tripel ( erkend<br />
abdijbier, hergist op fles met<br />
prachtige hop nuances)<br />
Bereidingswijze<br />
• De konijnenruggen fileren en<br />
van de karkassen een bruine<br />
fond maken die je later als saus<br />
kan gebruiken. (de hopbellen<br />
aan de fond toevoegen en er<br />
achteraf uitzeven)<br />
• De filets nauwkeurig ontvliezen.<br />
• De konijnenfond laten inkoken<br />
tot gewenste dikte en er een<br />
koffielepeltje kandijsuiker aan<br />
toe voegen.<br />
• Op het laatste moment (net<br />
voor het serveren) er een flinke<br />
scheut Herkenrode tripel aan<br />
toevoegen.<br />
• Dan de witte asperges zorgvuldig<br />
schillen van “kop naar<br />
staart”. De groene en paarse<br />
asperges hoef je echt niet te<br />
schillen tenzij ze te dik of niet<br />
meer zo vers zijn en een te<br />
vlezige huid hebben.<br />
• De asperges (zonder de houtige<br />
uiteinden) nu schuin overlangs<br />
in stukjes snijden van ong. 1.5<br />
cm dikte en de verschillende<br />
kleurtjes gewoon mengen.<br />
• Ondertussen een puree maken<br />
van de aardappelen. De brandnetel<br />
topjes wassen en fijn<br />
hakken en onder de goed hete<br />
puree samen met 25g boter en<br />
de room mengen.<br />
• Op smaak brengen met peper,<br />
zout en een weinig muskaatnoot.<br />
• Nu de asperges kort wokken<br />
met 25g hoeveboter en 1 eetlepel<br />
olijfolie en ev. wat peper en<br />
zout gedurende drie minuutjes.<br />
• De met peper en zout gekruide<br />
konijnenfilets ook kort bakken<br />
in de rest van de boter en olijfolie,<br />
twee min. aan elke kant,<br />
zodat het vlees mooi zacht en<br />
sappig blijft.<br />
• In het midden van een groot<br />
bord leggen we wat van onze<br />
brandnetelpuree, hierop de<br />
gewokte asperges en daarrond<br />
een waaier van de versneden<br />
konijnenfilets.<br />
• Overgieten met de saus en dan<br />
maar smullen.<br />
Natuurlijk smakelijk!<br />
Gebruikte kruiden<br />
Humulus lupulus (hop)<br />
Hopbellen hebben een fyto-oestrogene<br />
werking en kunnen gebruikt<br />
worden bij traditionele ongemakjes<br />
van de menopauze. Ook is er een<br />
duidelijke kalmerende werking aan<br />
toe te schrijven versterkt uiteraard<br />
door het alcoholpercentage van het<br />
bier.<br />
Urtica dioica (brandnetel)<br />
De bladeren van deze plant hebben<br />
vooral hun invloed op de bloedsomloop<br />
met name zijn ze bloedsuikerverlagend.<br />
Ook is er een<br />
ontstekingsremmende factor vooral<br />
naar de gewrichten toe.<br />
De wortel van deze plant heeft<br />
daarentegen een heel andere<br />
toepassing. Hij verbetert / vergemakkelijkt<br />
de urineafscheiding bij<br />
prostaatvergroting. De plant is in<br />
zijn geheel licht diuretisch.<br />
Asparagus officinalis<br />
(tuinasperge)<br />
Werkt tevens licht diuretisch en in<br />
combinatie met brandnetel moet je<br />
er dus niet mee overdrijven.<br />
Keukentip<br />
Opgelet met het verwerken van<br />
bier in je gerecht. De beste<br />
manier is uw bier niet laten<br />
meekoken omdat de saus dan<br />
wel eens te bitter kan worden.<br />
Door op het laatste moment het<br />
bier aan uw saus toe te voegen<br />
wordt het geheel niet te bitter<br />
en proeft u duidelijk de smaak<br />
van dit heerlijk abdijbier.<br />
‘t Vlierhof<br />
Hasseltsestraat 57A<br />
3740 Bilzen<br />
Tel. 089 41 44 18<br />
GSM 0478 61 33 02<br />
info@vlierhof.be<br />
www.vlierhof.be<br />
44 SANA nr 63 SANA nr 63 45
Ivo Pauwels, een gerenommeerd natuurkenner, auteur en<br />
groen-journalist verzorgt elke maand een aantal schitterende<br />
rubrieken in i-Sana.<br />
DE GROTE VERLEIDING<br />
Genieten van de tuin en het mooie weer<br />
De zomers aandoende lente is er weer en dus roept de natuur<br />
en de tuin iedereen naar buiten. Wie het geluk heeft een tuin te<br />
bezitten zoals ik, is telkens weer verwonderd over het wonder<br />
van de natuur. En… dat je zelf ook creatief kan omgaan met dit<br />
grootse geschenk.<br />
Gisteren kwam ik thuis met één uit de<br />
kluiten gewassen augurkestruik. De<br />
lange stevige takken, bijna twee meter<br />
hoog, met de dikke knoppen staken me<br />
op de kwekerij de ogen uit en ik wou<br />
ook wel van die grote worstvormige<br />
blauwgerijpte vruchten kunnen oogsten.<br />
Probleem is dat een uit de kluiten<br />
gewassen Decaisnea fargesii zes meter<br />
hoog kan worden en ruim half zo breed.<br />
Ik heb driemaal rond de tuin gewandeld<br />
en me telkens proberen voor te stellen<br />
waar deze augurkestruik tot zijn recht<br />
zou kunnen komen zonder de andere<br />
beplanting onrecht aan te doen. Ik ben<br />
er nog niet helemaal uit. Een ander<br />
struikje dat me op slag wist te verleiden<br />
is Exochorda macrantha ‘The Bride’.<br />
De witte bloempjes met de gele diepte<br />
waar de meeldraden en de stampers<br />
zitten, is gelukkig veel bescheidener<br />
van aard en voor een subtiel struikje<br />
als dit is er altijd nog wel een hoekje te<br />
vinden. In de voortuin misschien waarin<br />
de bloesemende appelaars er nu een<br />
bruidsmeisje bijkrijgen.<br />
Maar daar is het niet bij gebleven: ik<br />
heb mijn auto, zoals meestal, helemaal<br />
volgeladen met twee prachtig gevormde<br />
seringestruiken. Ik let altijd op de vorm<br />
van een boom of een struik. Als die<br />
me aanstaat, is de kans groot dat ik er<br />
een plekje voor vind. Planten, bomen<br />
en struiken koop ik vaak gevoelsmatig,<br />
zonder voorafgaand plan. Ik heb ook<br />
zelden een lijstje bij me wanneer als ik<br />
op kwekerijbezoek ga. Veel hangt af<br />
van de inspiratie van het ogenblik. In dit<br />
eerder droge voorjaar let ik er uiteraard<br />
op dat de plant op zijn minst een grote<br />
wortelkluit bezit of in pot staat. Eén van<br />
de seringestruiken die ik kocht is de<br />
in juni bloeiende Syringa reflexa, een<br />
minder bekende sering. Ze bloeit ook wat<br />
langer door dan de gewone sering maar<br />
geurt niet in het minst. Je kan niet alles<br />
hebben.<br />
Verrassingen<br />
Ik had toch één plannetje in mijn hoofd.<br />
Ik zou een pracht van een hulst meebrengen,<br />
een hulst met kleine, blauwig<br />
groene blaadjes die zelfs zonder snoei<br />
een erg dichte struik maakt. Een hulstcultivar<br />
die aan al die voorwaarden<br />
voldoet, is Ilex x meserveae ‘Blue<br />
Prince’, een compacte en geharnaste<br />
schoonheid. Wil het toeval dat er die<br />
dag geen schitterende exemplaren in<br />
mijn lievelingskwekerij te koop waren.<br />
Ze staan nog op het kweekveld. En dus<br />
wacht ik nog een tijdje om deze struik<br />
aan te schaffen. Ik wil een exemplaar<br />
waaraan ik met plezier mijn goede geld<br />
geef. Voor minder doe ik het niet. Mijn<br />
manier om kwekerijen af te schuimen,<br />
heeft er voor gezorgd dat er veel bomen<br />
en struiken in mijn tuin groeien die ik<br />
er vooraf niet had voorzien. Dat heeft<br />
zijn voor- en nadelen. Daardoor zijn<br />
er verrassingen in mijn tuin geslopen.<br />
Planten die me heel veel plezier<br />
verschaffen en die ik vooraf niet kende.<br />
Het nadeel is dat je die planten niet<br />
altijd op de juiste plek zet en ze vaak<br />
achteraf, als je vertrouwd bent met<br />
de eigenschappen van de struik moet<br />
verplanten. Nu ben ik daar niet verlegen<br />
voor. Uiteindelijk moet ik de kans krijgen<br />
het karakter van die vele planten te leren<br />
kennen. Echt grote vergissingen heb ik<br />
nog niet gemaakt. Een atlascedertje in<br />
de voortuin planten, bijvoorbeeld. In de<br />
kwekerij is het een lief boompje. En het<br />
zal mijn tijd wel duren, denk je dan. Een<br />
atlasceder wordt op enkele tientallen<br />
jaren vaak vele keren hoger dan het huis.<br />
Gelukkig bestaan er bijlen en zagen om<br />
uw en mijn vergissingen te corrigeren.<br />
Maar dat zijn zorgen voor later.<br />
Nu genieten van de lente en de tuin.<br />
Op www.wezooz.be kunt u Ivo Pauwels<br />
in zijn en vele andere tuinen aan het werk<br />
zien.<br />
46 SANA nr 63 SANA nr 63 47
Soepele spieren<br />
en gewrichten?<br />
Advertentie<br />
CURCUMA<br />
FORTE<br />
Altijd vrij en<br />
soepel bewegen!<br />
Curcumine is een krachtige antioxidant,<br />
die bijdraagt tot de soepelheid van de<br />
gewrichten, spieren en pezen.<br />
Curcuma forte is hoog gedoseerd voor een<br />
snelle werking, die ook nog versterkt wordt<br />
door toevoeging van zwarte peper.<br />
Verpakking 90 stuks tabletten<br />
cnk-bestelcode 2963-700<br />
Meer info op www.fytobell.be<br />
48 SANA nr 63<br />
Gezonde kracht uit de natuur!