CDJA Interruptie 3 2018

LEDENBLAD
VAN HET CDJA
Digitalisering
> Volk vs. Tech
> Digitale politiek
> Technologie aan het werk
WWW.CDJA.NL / JRG. 30 NR. 3 - 2018

Inhoud
4 Verslag
Bivakkeren bij Defensie
7 CDJA Inside
CD(heelergJong)A
8 Ingezonden brieven
De ‘C’ in zijn huidige betekenis
is en blijft een struikelblok
10 Opinie
Digital politics
12 Essay
Volk vs. Tech
16 Essay
Van bezeten naar bezield
18 Fotopagina
Intromarkten en
introductieweekend
20 Opinie
De keerzijde van het millennium
22 Opinie
Het houdt niet op, niet vanzelf
26 CDJA Inside
Politieke update
28 Opinie
Technologie: aan het werk!
30 Voorzitterscolumn
Schipper steekt van wal
31 Colofon
INHOUD
—
2

Redactioneel
4
> De keerzijde
van het
millennium
20
Digitalisering is een steeds groter onderdeel
van ons leven. Het brengt voordelen met zich
mee, zoals de ontwikkeling van kunstmatige
intelligentie, maar ook nadelen. De discussies
van afgelopen jaar over de Wiv, ‘sleepwet’,
en de AVG getuigen van de spanning tussen
digitalisering en privacy. Aan de politiek, en
zeker ook aan het CDA, de schone taak om
dit soort kwesties met de benodigde aandacht
te behandelen. In deze Interruptie staan
we hier uitgebreid bij stil. Sinds kort heeft het
CDJA dan ook een nieuwe werkgroep die zich
hiermee bezig gaat houden: de werkgroep
Digitalisering & Infrastructuur (D&I). Ook het
YEPP congres in Athene begin deze maand had
digitalisering als onderwerp. Maar ook andere
thema en verenigingsnieuws komen aan bod
in deze editie.
Het thema van deze Interruptie is onbedoeld
enigszins ironisch. Want ook Interruptie zelf
ontkomt niet aan digitalisering. Vorige maand
is besloten dat de Interruptie voortaan online
verschijnt. Wel zal de redactiecommissie ieder
jaar een mooi, fysiek jaarboek voor alle CDJA’ers
verzorgen. Hoewel ik er eerlijk over kan zijn dat
deze opzet niet mijn persoonlijke voorkeur had,
zal ik mij samen met de rest van mijn redactie
ook in de toekomst inzetten voor een goede
Interruptie. Ook, en juist, in tijden
van digitalisering.
Abel van de Sluis
hoofdredacteur@cdja.nl
18
REDACTIONEEL
—
3

Verslag
Bivakkeren bij Defensie
Tekst Tom Scheepstra Beeld Ministerie van Defensie
Drie dagen zon, zee en strand op Texel.
Het klinkt als het begin van een vakantie.
Toch stonden deze julidagen niet in het teken
van luieren en vakantie houden. Arne de Kruijff,
Ruben Oldenhof en ondergetekende deden
namens het CDJA mee aan de PJO bivak van
Defensie. Samen met deelnemers van andere
politieke jongerenorganisaties maakten wij
kennis met de veelzijdigheid van Defensie.
Op station Den Helder Zuid werden de deelnemers
opgehaald om direct door te gaan naar
de Nieuwe Marine Haven. Hier liggen de
onderzeeboten en andere schepen van de
Nederlandse en deels ook Belgische marine.
We gingen aan boord van de Zr.Ms. Johan de
Witt, een groot amfibisch transportschip waar
we een rondleiding kregen door het schip, dat
in feite een drijvend dorp is. Voordat het diner
plaatsvond was er een welkom door de commandant
van het Korps Mariniers, kolonel Mac
Mootry. Natuurlijk konden we het schip niet af
voordat duidelijk was wat de rol van de Koninklijke
Marine binnen de krijgsmacht was.
Iedereen had goed gegeten, dus het was tijd
om dingen te doen. Met Landing Craft Vehicle
Personnel (LCVP) vaartuigen werden we naar
Texel gevaren, waar het nog een oefening was
om de tenten op te zetten en we in overalls
gehesen werden, waarna onze samenwerkingsvaardigheden
meteen getest werden met het
redden van gewonden in de duinen. Vlot ging
het allerminst en rond middernacht, nadat alle
taken uitgevoerd waren, waren we even vrij.
Om half zes hobbelden we alweer door de
duinen richting het strand. Ochtendmens of
niet, het was tijd voor ochtendsport! Een mooiere
zonsopkomst was bijna niet mogelijk. Het eten,
en dus ook ontbijt, ging deze dag volgens
rantsoen zoals militairen op oefening dit ook
kennen. Dat betekent vooral de brander goed
onder de knie krijgen. Natuurlijk ging vanaf
deze dag ook alles op tijd en langzamerhand
raakten we op elkaar ingespeeld. Drie uren van
lessen volgden. Werken met kaart en kompas,
het geven van orders en omgaan met wapens.
Wat we leerden konden we in de avond gebruiken
tijdens de grote oefening. Maar voor het zover
was kregen we eerst nog twee briefings, was er
ruimte voor storytelling en kregen we tijd om
onze uitrusting op orde te brengen.
Toen we klaar waren voor de oefening sloot
ook Commandant der Strijdkrachten (CDS)
Brouwer bij ons aan. LCVP vaartuigen brachten
ons naar de kust waar we door het water op
het strand aankwamen. Hier gingen de groepen
uiteen om hun specifieke taken uit te voeren.
Zoveel mogelijk informatie inwinnen stond
centraal. De snelle FRISC boten pikten ons
weer op en brachten ons terug naar ons
kamp op de Joost Dourleinkazerne.
In plaats van ochtendsport stond de volgende
dag het afbreken van de tenten op het programma.
Dat ging vlotter dan het opbouwen.
Vervolgens was er ontbijt in het bedrijfsrestaurant.
Sommigen hadden het ‘normale’ voedsel
al na één dag aannemelijk gemist. Een gesprek
met de CDS stond op het programma over de
rol van Defensie en uitdagingen die Defensie
op dit moment kent. Als toetje was er nog een
amfibische cross. Met de rubberboot door het
water en daarna op de schouders over het land.
Net op het moment dat het voelde dat we als
groep progressie maakten, was het einde van
de dagen in zicht. We waren weer burgers,
jonge politici, en werden per FRISC in volle
vaart terug naar Den Helder gebracht.
“Om half zes
hobbelden we
alweer door de
duinen richting
het strand”
VERSLAG
—
5

Het CDJA spreekt steun uit aan alle militairen
bij Defensie. Onder moeilijke omstandigheden
zetten zij zich in ten dienste van ons land en de
maatschappij. Het is goed dat er, wat betreft
investeringen, weer een stijgende lijn merkbaar
is. Jarenlange bezuinigingen zijn echter niet
snel goed gemaakt. Rondom Europa ontstaat
een ring van instabiliteit. Het aantrekken van
de economie zorgt ervoor dat het voor Defensie
lastiger wordt om nieuwe mensen te werven.
Daarnaast is investeren in materieel niet het
enige dat gedaan moet worden.
“Investeren in
materieel is
niet het enige
dat gedaan
moet worden”
Uitloop bij verschillende eenheden dient serieus
te worden genomen. Iedere militair draagt een
eigen verhaal met zich mee. Zij verdienen wat
hen toekomt. Het CDJA staat achter de militair
en het burgerpersoneel bij Defensie. Bij de
Koninklijke Marine, waar de bivak zich op
concentreerde, maar ook bij de Koninklijke
Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en
Koninklijke Marechaussee.
De drie deelnemers aan de bivak zijn lid van
de CDJA-werkgroep Buitenlandse Zaken en
Defensie. Naast de maandelijkse werkgroepenavond
organiseren werkgroepen ook extra
activiteiten. Lid worden is geheel vrijblijvend
en voor alle CDJA leden mogelijk.
VERSLAG
Contactgegevens van de werkgroepvoorzitters
staan in het colofon, op de laatste bladzijde
van de Interruptie.
—
6

CDJA Inside
CD(heelergJong)A
Tekst Jannes Paas Beeld zelf aangeleverd
Soms begint politieke interesse jong. Bij het CDJA laten we met
bijna 2000 leden zien dat politiek geïnteresseerd zijn niet alleen
voor ouderen is, maar dat ook de volgende generatie zich graag
inzet voor Nederland en de Nederlandse politiek.
Soms begint politieke interesse op nog jongere leeftijd. Door heel
Nederland bevinden zich enkele tientallen minderjarige christendemocraten
die ook graag meedoen aan het politieke spel en zich ondanks
hun jonge leeftijd in willen zetten voor een mooier Nederland, al is dat
maar op het niveau van meestemmen op de congressen. Daarom is er
sinds een paar maanden een netwerk voor de minderjarige CDJA’er,
genaamd CDJA

Ingezonden brieven
De ‘C’ in zijn huidige
betekenis is en
blijft een struikelblok
Tekst Robin Gruijters
Er is veelvuldig over geschreven in menig
Interruptie: hoe moeten we omgaan met de
letter ‘C’ van onze partij? De meningen hierover
lopen sterk uiteen, zoals Robert Klaassen
in de vorige editie van Interruptie helder uiteenzette.
Hij stelt daarin terecht dat het niet
goed zou zijn om de discussie over dit onderwerp
te vermijden. Die oproep neem ik graag
ter harte. De discussie verdient diepgang.
We moeten af van de idee dat het behoud
van ‘Christen’ in de partijnaam de enige
manier is om recht te doen aan onze wortels.
De ‘C’ anders invullen is zeer het
overwegen waard
We kunnen er niet omheen dat de letter ‘C’ in
zijn huidige betekenis een drempel vormt voor
niet-christelijke theïsten, voor atheïsten, voor
agnosten en voor ietsisten om zich aan te sluiten
bij het CD(J)A. Telkens weer zeggen dat het
CD(J)A een Bijbels geïnspireerde partij is, maar
tegelijkertijd openstaat voor iedereen, en dus
niet exclusief voor gelovige christenen, doet niet
per se iets af aan die drempel. Alleen daarom
al is het zeer het overwegen waard om de ‘C’
anders in te vullen. Ik zal beargumenteren dat
dit prima mogelijk is zonder de christendemocratische
grondslagen te verloochenen.
De grondslagen van de
christendemocratie
Als tegenreactie stelt de christendemocratie
juist de samenleving centraal in plaats van de
markt, het individu of de overheid. De mens
wordt gezien als relationeel wezen in plaats
van een geïsoleerd, nutmaximaliserend wezen.
Volgens de christendemocratie moet politiek
juist wel gaan over de oprechte zorgen die
mensen hebben over bijvoorbeeld globalisering,
immigratie en economische en ecologische
crises. Men heeft het gevoel de controle over
zichzelf en over zijn omgeving te verliezen.
De christendemocratie focust op de ‘kleinere
kringen’ zoals gezin, familie en de verenigingen
waarbinnen normen en waarden bij uitstek
een belangrijke rol spelen.
“De christen -
democratie
kenmerkt zich
als een tegenwicht
van de
moderniteit”
CDA INGEZONDEN GEDACHTEGOED BRIEF
De christendemocratie kenmerkt zich als een
tegenwicht van de moderniteit, van het verlichtingsdenken.
Ze zet zich af tegen de moderne
samenleving waarin het liberale mensbeeld de
boventoon voert. Het nastreven van maximaal
eigenbelang wordt binnen het liberale denkkader
gezien als het hoogste goed. Het politieke debat
gaat vooral nog over het creëren van economische
groei. Daarnaast is er een vrijwel onbegrensde
wetenschappelijke en technologische
vooruitgang gaande, zonder dat een morele
discussie gevoerd wordt over welke richting
we op zouden moeten met het land.
CDA GEDACHTEGOED
—
8
—
8

“De christendemocratie
focust op de kleinere
kringen”
Christendemocratie niet uniek
in haar ideeën
Het moge dan wel zo zijn dat deze grondslagen
voortkomen uit Bijbelse inspiraties, toch is de
christendemocratie niet uniek in haar ideeën.
Andere politieke filosofieën – die niet per se
gelieerd zijn aan het christendom en de Bijbel
– hebben soortgelijke ideeën. De belangrijkste
zijn het republikanisme en het communitarisme,
waarbij grote denkers als Michael Sandel, Philip
Pettit en Amitai Etzioni een belangrijke rol spelen.
Het republikanisme moet hier niet worden
verward met het verzet tegen de monarchie
of met de Republikeinse Partij in Amerika.
Nee, het betreft hier een politieke filosofie die
zo oud is als de Atheense democratie en die de
politieke gemeenschap centraal stelt in plaats
van het individu. Zij stelt dat actief burgerschap
met bijbehorende burgerdeugden die ten dienste
staan van het gemeenschappelijke goede de
enige weg is naar vrijheid. Het communitarisme
– sterk gelieerd aan het republikanisme –
benadrukt op zijn beurt de idee van het relationele
wezen dat zijn of haar identiteit ontleent
aan de kleine kringen (lees: ‘communities’)
waarbinnen hij of zij betrokken is.
Ondanks dat de christendemocratie, het republikanisme
en het communitarisme op accenten
van elkaar verschillen, hebben zij toch een fundamentele
gemene deler, namelijk hun afkeer
van het individualisme en hun aandacht voor
het gemeenschappelijke goede. Mijns inziens
kan het geen kwaad om deze ideeën samen te
brengen onder een alomtegenwoordige term,
namelijk het ‘conservatisme’. Het Christendemocratisch
Appèl zou zo bezien het Conservatiefdemocratisch
Appèl worden. De ‘C’ hoeft dan
niet overboord te worden gegooid en de wortels
van de christendemocratie worden niet
verloochend, omdat zij prima binnen het
conservatieve denkkader passen.
Conservatief-democratisch Appèl:
goed alternatief of slechts een
nieuwe drempel?
Kortom, het is best mogelijk om een andere
invulling voor de ‘C’ te vinden zonder daarbij
de wortels van het CD(J)A te verloochenen.
Het voordeel is dat je de drempel wegneemt
voor niet- en andersgelovigen om zich bij het
CD(J)A aan te sluiten. Het was overigens
toenmalig CDA-senator Alfons Dölle die in
2003 een soortgelijk idee opperde.
De vraag is echter of we met deze andere invulling
niet een nieuwe drempel opwerpen. De term
‘conservatief’ kent voor menigeen evenzeer een
negatieve connotatie waarmee men niet geassocieerd
wil worden. Toch heb ik met de term
‘conservatief’ niet het oubollige voor ogen; tegen
elke vorm van vernieuwing. Integendeel: de term
‘conservatief’ moet gezien worden in de politiekfilosofische
zin van het woord, namelijk als
tegenhanger van het liberale en individualistische
denkkader. De Big Society-filosofie van de Britse
Conservatieve Partij onder Cameron is daar
een goed voorbeeld van.
Wil jij reageren op een stuk in deze Interruptie
of wil je je mening kwijt over een ander onderwerp?
Mail dan naar redactie@cdja.nl
CDA INGEZONDEN GEDACHTEGOED BRIEF
—
9

Opinie
Digital politics
Tekst Hielke Onnink @hielkeonnink
Wanneer de wereld om ons heen digitaliseert
kan de politiek niet achterblijven.
Terwijl vroeger de krant het belangrijkste
medium was om je mening bij het volk
te krijgen, is nu wat je als politieke partij
online doet bepalend voor wie je bereikt.
Wat merk je daar nu van? 5 feitjes om
in het achterhoofd te houden als je je
socials weer opent.
Feit 1: Online polls werken (vaak) niet
Huh wat?! Waarom dit feitje, klinkt logisch toch?
Nou, vertel het Jean-Claude Juncker ook even.
Natuurlijk hartstikke leuk voor Annie Schreijer -
Pierik dat het haar gelukt is dat binnenkort
de zomer- of wintertijd wordt afgeschaft, maar
een online poll die voornamelijk in Duitsland
is ingevuld is natuurlijk niet een hele goede
basis. Nee, online polls gaan helaas vaak mis.
Neem bijvoorbeeld de verkiezing van het beste
raadslid waar onze eigen Rick Brink de dupe
van werd. Dat Rick een van de beste raadsleden
is weten we allemaal, alleen wanneer GeenStijl
ziet dat een raadslid van de islamitische partij
Nida een voorsprong heeft in de online verkiezing
roepen zij hun reaguurders op om op Rick
te stemmen. Online verkiezing verpest, zeer
jammer. Kortom: online polls en verkiezingen is
iets waar nog even aan gewerkt moet worden
voordat deze representatief te noemen zijn.
Feit 2: Likes en volgers zijn koopbaar
Je kan natuurlijk zo bloot mogelijk gaan voor
aandacht à la Thierry Baudet of (onbewust)
een gek dansje doen à la Theresa May, of je
koopt gewoon die likes. Kost ook helemaal
niet zoveel, ongeveer 50 cent voor 100 likes.
Veel gebruikte tactiek om net wat interessanter
te lijken dan je in daadwerkelijkheid bent.
Gelukkig val je toch nog vaak door de mand,
bijvoorbeeld als je likes van iemand als Srikäñth
økkã Lòvër Bøy komen. Ander pijnlijk voorbeeldje
hiervan is DENK- Kamerlid Farid
Azarkan: hij verloor door een grote Twitter
schoonmaak maar liefst 39% van zijn volgers.
Feit 3: Een online reactie geven staat
niet gelijk aan je stem laten gelden
Wanneer je de reacties op een willekeurig
Facebook of Twitter bericht van het CDA opent
kan je er niet omheen… “Het zijn allemaal huichelaars!”En
het kan vele malen erger. Best wel
treurig, al die zure onfatsoenlijke online reacties
op de politiek. Nog treuriger is dat een hele grote
groep van die mensen niet eens naar de stembus
gaat. Dit is dus wellicht het belangrijkste feit
van allemaal! Van alle politieke reacties op
Facebook komt net iets meer dan de helft van
de mensen niet bij de gemeenteraadsverkiezingen
stemmen. Een positieve noot: aan de andere
kant telt die stem op het CDA daardoor alleen
maar meer!
Feit 4: Als GroenLinks en Partij voor de
Dieren dagelijks door je tijdlijn stromen
is er iets goed mis
Ja, dit had iets genuanceerder gekund. Enfin.
Het punt is dat elke partij gebruikt maakt van
micro-targeting: het heel bewust richten van
berichten op een bepaalde doelgroep. Het online
budget van politieke partijen wordt steeds
groter. Bij het CDA wordt ongeveer 3 tot 4 keer
meer uitgegeven aan de online campagne dan
4 jaar terug. Met dat budget wordt heel doelgericht
groepen aangesproken. Zo zal het CDA
waarschijnlijk op gezinnen in een twee-onder-een
kapper met een Volvo voor de deur targeten.
De Partij voor de Dieren richt zich op veganisten
en GroenLinks op veelvuldig ov-gebruikers.
OPINIE
—
10

“Het online
budget van
politieke
partijen wordt
steeds groter”
Partijen weten steeds vaker heel goed wie hun
doelgroep is. Wanneer je dus een bepaalde
politieke partij wel heel vaak over je tijdlijn krijgt
moet je wellicht over je partijkeuze gaan twijfelen.
Dus hup, snel naar de slager nu vlees nog voor
een laag BTW-tarief verkocht wordt!
Feit 5: Fake News is niet alleen
weggelegd voor Trump
Het nieuwste politieke probleem waar niemand
omheen kan is natuurlijk fake news. Wat dit is?
In Nederlandse termen is het het beste te omschrijven
als het bewust creëren en (betaald)
verspreiden van nep-berichten. Helaas blijft
nepnieuws niet beperkt tot de Verenigde Staten
en zijn het ook niet alleen rechtse mensen die
zich erdoor laten bedienen.
Door de algoritmen zitten we al in onze eigen
filterbubbel. Daardoor is de natuurlijke verleiding
om eerder iets aan te nemen wat in lijn ligt met
onze eigen opvattingen veel groter. Een tweet
van een Russische troll retweeten is dan
ook zo gebeurd, net zoals het lezen/zien van
nepadvertenties en filmpjes. Vandaar dat uit
onderzoek blijkt dat fake news zich sneller
op Facebook verspreidt dan echt nieuws.
Altijd waakzaam blijven dus en blijf je
gezonde boerenverstand gebruiken!
P.S. Hartjes naar onze CDJA’ers in Europa
die Wim van de Camp hebben uitgelegd wat
memes zijn. Dankzij hen worden voor memes
uitzonderingen gemaakt in nieuwe Europese
auteursrechten wetgeving.
OPINIE
—
11

CDA GEDACHTEGOED
—
12

Essay
Volk vs. Tech
Tekst Diederick van Wijk Beeld Dirk Hol
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen
besteedde Sybrand Buma aandacht aan
de rol van technologie in onze samenleving.
Buma vroeg zich af of technologie onze levens
nou echt had verrijkt. Deze vraag staat in dit
essay centraal: wat zijn de huidige ontwikkelingen
en wat zijn de potentiële bijbehorende
gevaren ervan?
Over het algemeen heeft technologie en het
bijbehorende bedrijfsleven ons leven onherkenbaar
doen veranderen, en veelal ten goede.
Gigantische technologiebedrijven zoals Amazon,
Apple, Facebook, Google en Microsoft hebben
een groot scala aan producten en diensten
ontwikkeld die hecht zijn verweven met het
dagelijks leven van miljarden gebruikers over
de hele wereld. Met een smartphone is de
gebruiker in staat voortdurend informatie
te verzamelen en te delen met contacten
die à la minute te bereiken zijn.
“Technologie
heeft ons leven
onherkenbaar
doen veranderen”
De bovengenoemde bedrijven genereerden al
meer dan 2,5 biljoen dollar aan welvaart die
economische groei wereldwijd stimuleerde. De
dominante marktposities, het onbeperkte vertrouwen
van aandeelhouders, de grote hoeveelheid
beschikbare gebruikersinformatie en de
charismatische leiders van de bedrijven hebben
een nieuwe industriële revolutie ontketend.
Toch blijkt deze ontwikkeling gepaard te gaan
met gevaren die de potentie hebben de talloze
voordelen van innovaties te overschaduwen.
In tegenstelling tot vorige industriële revoluties
ontwikkelt de vierde industriële revolutie zich
met een exponentiële, en geen lineaire, snelheid.
Dit als gevolg van een extreem verbonden wereld
en het feit dat nieuwe technologische innovaties
meer en meer multidisciplinair zijn. De
revolutie bouwt voort op verschillende gecombineerde
technologieën die zorgen voor nooit
eerder vertoonde paradigmaverschuivingen in
de economie, bedrijfswereld, maatschappij en
op individueel niveau.
Het verandert niet alleen ’wat’ we doen en
’waarom’ we iets doen, maar ook ’wie’ we zijn.
Dus met name de extreme verwevenheid, de
aard van de technologieën en de alomvattendheid
zorgen voor een fundamenteel ander
soort industriële revolutie dan de voorgaande.
De revolutie laat zich kenmerken door een
aantal hoofdtrends. In de eerste plaats binnen
het fysieke domein. Denk hierbij bijvoorbeeld
aan autonome voertuigen, 3D-printers en zeer
geavanceerde robots. Het tweede domein is
digitaal, zoals het Internet of Things, Blockchain,
deelplatforms, Artficial Intelligence (AI) en
Machine Learning. Het derde domein is minder
bekend maar misschien wel de meest impactvolle,
namelijk het biologisch domein. Nieuwe
biotechnologieën zoals CRISSPR/Cas9 en
xenotransplantation stellen ons in staat leven
te scheppen en leven vorm te geven. Ook voor
deze technologieën geldt dat genoemde
ontwikkelingen exponentieel zijn.
De risico’s die hierachter schuilgaan hebben
alles te maken met de snelheid waarop de
veranderingen plaatsvinden en de gevolgen
hiervan die nu al zichtbaar zijn op zowel individueel
als maatschappelijk niveau. De hoge
snelheid waarmee nieuwe technologie op de
markt wordt gebracht zorgt ervoor dat er op
cultureel, moreel en juridisch gebied nog niet
voldoende is nagedacht over de gevolgen van
de nieuwe uitvindingen. Verliezen we niet de
grip op onze eigen uitvindingen?
ESSAY
—
13

Alhoewel de revolutie nog niet in alle hevigheid
is losgebarsten, beginnen al wel veel nadelen
zichtbaar te worden. Komende jaren zullen er
nieuwe uitvindingen worden gedaan die momenteel
ondenkbaar zijn. Om de revolutie toch
enigszins beheersbaar te houden en in goede
banen te leiden moeten beleidsmakers, marktleiders
en consumenten nu al een kritische
houding hebben ten opzichte van de huidige
ontwikkelingen en daar adequaat op reageren.
De vraag is: wat zijn de grootste gevaren waarvan
de eerste symptomen nu al waarneembaar zijn?
Kritieke infrastructuur
Zoals eerder beschreven is de basis van de
volgende industriële revolutie een multidisciplinair
systeem van verschillende netwerken en
technologieën. De onderlinge afhankelijkheid
van alle technologieën vormen bij elkaar een
kritieke infrastructuur. Hulpdiensten, bedrijven,
politici en burgers: vrijwel iedereen is afhankelijk
van een internetverbinding met bijbehorende
randapparatuur. Identiek aan de beveiliging van
de fysieke infrastructuur moet ook de digitale
infrastructuur beschermd worden. Dit vormt dan
ook een van de grootste uitdagingen voor de
toekomst van het internet. De toekomst van het
internet kent dan ook een aantal bedreigingen.
De afgelopen tijd zijn al diverse voorbeelden
van cyberaanvallen in de media voorbij gekomen.
Naar verwachting zullen dergelijke aanvallen
in frequentie en intensiteit toenemen.
Door de extreme verwevenheid van het fysieke
en het digitale domein zijn ook talloze fysieke
objecten kwetsbaar voor kwaadaardig digitaal
handelen. Het binnendringen van stuursoftware
van kernreactoren, irrigatiesystemen of zelfs
wapensystemen kan catastrofale gevolgen
hebben. Intensievere samenwerking tussen
overheden en specialisten staat inmiddels
hoger op de agenda met als doel om bescherming
van de kritieke digitale infrastructuur te
faciliteren, maar in de digitale wereld zit het
gevaar doorgaans in een klein hoekje.
“In de digitale
wereld zit
gevaar in een
klein hoekje”
Verstrikt web
ESSAY
—
14
Allereerst kan het internet in de war raken.
De Risk Survey 2018 van het World Economic
Forum benoemt een verstrikt web als een van
de grotere gevaren voor de mensheid. In toenemende
mate trekt de mens zijn handen af van
het web en wordt het overgegeven aan algoritmen.
Een (programmeer)fout kan serieuze
gevolgen hebben en in een extreme situatie
zelfs resulteren in een volledig vastgelopen
internet. Met alle gevolgen van dien.
Cybercrime
De tweede oorzaak is het bewust aanvallen via
het internet. Door de nieuwe digitale infrastructuur
is er een volledige dimensie bijgekomen
die ook blootgesteld wordt aan kwade intenties
van mensen. Op allerlei verschillende niveaus
en manieren kan een individu, organisatie of
zelfs een staat een aanval plegen op zaken
in of verbonden aan het digitale domein.
Verslaving
Op individueel niveau kampen veel mensen met
een internetverslaving. Veel applicaties zijn zo
ontwikkeld dat ze gebruik stimuleren. Bedrijven
die de apps ontwikkelen hebben cognitieve
specialisten in dienst die de gebruikerservaring
zo inrichten dat de gebruiker verloren raakt in
zijn digitale wereld. Scrollend langs afbeeldingen
op Instagram, zoekend door de talloze producten
op Amazon of bingewatchend naar series en
films op Netflix spenderen we onze vrije tijd.
De keerzijde van dit gedrag wordt meer en
meer zichtbaar. Fear of Missing Out (FOMO),
concentratieproblemen, sociale angsten en
zelfs suïcidale gevoelens worden volgens specialisten
aangewezen als de gevolgen van overmatig
internetgebruik. Diverse neurologen,
sociale wetenschappers en zelfs voormalig
Silicon Valley entrepreneurs roepen op tot

onmiddellijke verandering in ons surfgedrag.
Privacy
Terwijl internetgebruikers druk op het internet
surfen, verzamelen de organisaties die de
applicaties aanbieden op grote schaal data.
Deze persoonlijke data worden gebruikt om
hun diensten te verbeteren, maar vooral om de
gebruiker te profileren voor marketingdoeleinden.
Door het surf-, like- en zoekgedrag van internetgebruikers
worden er in allerlei databases
van diverse organisaties profielen opgesteld
die gebruikt worden om de gebruiker te benaderen
met persoonlijke aanbiedingen en
informatie. Dit heeft een aantal implicaties.
Allereerst dat privacy langzaam maar zeker
erodeert. Een belangrijke verworvenheid in
onze samenleving is het recht van afscherming
tegen onbevoegde inmenging. Deze verworvenheid
verdwijnt echter door de sporen aan persoonlijke
data die worden achtergelaten op het
internet. Overheden en bedrijven kennen internetgebruikers
inmiddels beter dan dat zij zichzelf
kennen en gebruiken dit om hun ideeën
en producten te verkopen of om burgers
te controleren.
Echokamers
Tegelijkertijd verwerven platforms zoals Google,
Facebook en Amazon informatie over de voorkeuren
van gebruikers. Dit stelt de bedrijven in
staat aanbevelingen af te stemmen op persoonlijke
wensen van de gebruikers. Een gebruiker
krijgt steeds meer informatie te zien die
is gebaseerd op vorige aankopen, likes of zoekopdrachten.
Het gevaar ontstaat dat een consument
geen nieuwe informatie te zien krijgt.
Daarmee ontstaat wat wetenschappers noemen
een algoritmische bias. Deze bias ontstaat
doordat gebruikers door het algoritme voortdurend
informatie te zien krijgen dat gebaseerd is
op waar ze doorgaans al van overtuigd waren.
Mensen met een extreme politieke opinie
kunnen op deze wijze dan ook voortdurend
(nep)nieuws te zien krijgen dat hun
wereldbeeld bevestigt.
Werkloosheid
Terwijl het algoritme van Amazon producten
aanbeveelt zijn er elders in het bedrijf diverse
robots aan het werk die de producten sorteren,
inpakken en verzenden. Jeff Bezos, CEO van
Amazon, heeft zich al verschillende keren
uitgesproken als voorstander van het Universal
Basic Income systeem. De motieven hierachter
zijn helder; hij voorziet een maatschappij waar
niet genoeg werkgelegenheid is om het huidige
economische systeem te waarborgen. De versmelting
tussen het fysieke domein met het
digitale domein heeft de potentie om op korte
termijn robots in staat te stellen werk uit te
voeren dat voorheen door mensen werd gedaan.
De massale werkloosheid die daar het
gevolg van is kan extreme economische en
sociale gevolgen hebben voor onze maatschappij
en deze uiteindelijk onherkenbaar
ontwrichten.
De digitalisering van onze samenleving en de
komende industriële revolutie hebben ons tot
nu toe met meer vragen dan antwoorden opgezadeld.
We zien dat de huidige ontwikkelingen
ons diep raken op individueel niveau. Het gaat
niet alleen om abstracte economische en politieke
vraagstukken, maar in essentie gaat het
om wie wij zijn en hoe wij in relatie tot elkaar en
technologie staan. De algoritmische bias, onze
privacy en de toenemende gevallen van internetverslaving
laten ons zien dat de verantwoordelijkheid
niet slechts bij overheden kan liggen.
Wij moeten zelf kritisch blijven ten opzichte van
de onstuitbare innovatiezucht. Een scherpe,
kritische houding als burger en consument
zal dan ook helpen bij de zoektocht
naar antwoorden.
ESSAY
—
15

Essay
Van bezeten naar bezield
Tekst Jorden van der Haas Beeld Dirk Hol
ESSAY
—
16
‘Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten
het.’ Johan Huizinga, de beroemde Nederlandse
historicus, schreef dit in 1935. Hij voorzag de
waanzin en razernij die vanaf 1939 daadwerkelijk
tot uiting zou komen in de Tweede Wereldoorlog.
Hoewel we niet aan de rand van oorlog staan,
kent ook onze tijd een zekere bezetenheid,
met technologie welteverstaan. De Algemene
Verordening Gegevensbescherming (AVG) leek
voor Nederlanders de millenniumbug van 2018.
Blockchain-technologie gaat de wereld veranderen.
Tot wel de helft van de huidige banen
bestaat binnen enkele decennia niet meer,
zo luidt de ‘zwartste voorspelling’.
Meer dan ooit kijken burgers voor antwoorden
op deze kwesties naar de machthebbers in de
politiek. Maar die machthebbers kijken vooral
naar elkaar. Ze zijn ofwel afzijdig, want ‘de techniek
ontwikkelt zich te snel om in wetten en
regels te vatten’, ofwel makkelijk meegaand,
want nieuwe technologie biedt een nieuw kiezerspotentieel.
Antwoord geven op de vragen
waar we nieuwe technologie voor willen gebruiken,
hoe we ermee om willen of moeten gaan
en een overdenking van de consequenties
ervan gebeurt echter veel minder. In veel gevallen
hebben de wetenschappelijke instituten
van verschillende partijen hun rapporten al
geschreven, maar deze moeten politici vaak
nog doordenken voor de praktische politiek.
Kansen voor de christendemocratie…
Hier ligt een enorme kans voor de christendemocratie.
Vele burgers voelen onbehagen met
de huidige manier van omgaan met nieuwe
technologie, maar echt onder woorden brengen
kunnen weinigen. De christendemocratie kan
dat wel! Uit ons gedachtengoed kunnen we enkele
bouwstenen destilleren die een goede omgang
met nieuwe technologie mogelijk maken.
Ten eerste het aspect van menselijkheid.
Mensen zijn van nature verantwoordelijke en
relationele wezens. Ze komen pas echt tot
hun recht in relatie tot andere mensen. Nieuwe
technologieën kunnen de mens daarbij helpen,
echter zonder de mens te overheersen. Dat
kunnen we realiseren door deze technologie
begrijpelijk en inzichtelijk te maken, bijvoorbeeld
via vakken in het onderwijs. Maar ook
in het gebruik van technologie kunnen we een
“Zoals vaker is
gebleken is het
antwoord niet óf
de staat óf de
markt, maar de
samenleving”
menselijk element aanbrengen. Zo kunnen
algoritmen de politie ondersteunen bij informatieverwerking,
maar beslist de politie vervolgens
zelf of zij tot een huiszoeking overgaat. Op die
manier voorkomen we een technocratie zonder
enig menselijk gezicht.
Daarnaast is het belangrijk dat mensen beschermd
worden tegen (uitwassen van) nieuwe
technologieën, zeker als zij dat niet langer zelf
kunnen. Te makkelijk zegt men nu bijvoorbeeld
dat je maar ‘van Facebook af moet’ als je een
kleiner digitaal spoor wilt achterlaten. Je kunt
ook denken: hoe normaal is het dat een platform
allerlei informatie over mij verzamelt als ik
nieuws- of kledingwebsites bezoek en niet het
platform zelf? Mensen, ja zelfs individuele landen,
zijn inmiddels niet krachtig genoeg tegen een
platform als Facebook. En dus gaan christendemocraten
vanuit het subsidiariteitsbeginsel
op zoek naar Europese maatregelen.
Een derde en laatste belangrijke bouwsteen is
de lange termijn. Beslissingen die we nu nemen
over het inzetten van technologie hebben
directe gevolgen voor vele generaties na ons.
Christendemocraten proberen zich in die generaties
in te leven en stellen zichzelf de vraag
hoe technologie in de jaren na ons nog steeds
duurzaam gebruikt kan worden. Daarom is het
bijvoorbeeld van belang dat we de juiste vragen
beantwoorden over de verantwoordelijkheid en

de veiligheid van zelfrijdende auto’s en deze
auto’s uitgebreid testen. Zelfrijdende auto’s
simpelweg toelaten tot de openbare weg omdat
uit cijfers blijkt dat het aantal verkeersdoden
dan afneemt, is dan te kort door de bocht.
De kwestie ‘zelfrijdende auto’s’ is een resolutie
die door het CDJA én het CDA behandeld en
aangenomen is in 2017: het bewijs dat verantwoorde
omgang met nieuwe technologie leeft
binnen de christendemocratie.
…op nationaal en Europees niveau
We kunnen het als christendemocratie echter
niet alleen. Zoals hierboven geschreven zijn
zelfs landen soms niet in staat een goede omgang
met nieuwe technologie te bewerkstelligen.
De discussie in Nederland aangaan is één,
maar daar moet niet het eindpunt liggen.
Waarom? Omdat Europa ingeklemd dreigt te
raken tussen twee uitersten: door de staat
gecontroleerde en onvrije technologie in China
of door de commercie gecontroleerde technologie
in de Verenigde Staten.
Zoals vaker is gebleken is het antwoord niet óf
de staat óf de markt, maar de samenleving.
De mogelijkheden zijn aanwezig om tot een
Rijnlands model op technologiegebied te komen.
Dat model zou bovengenoemde christendemocratische
waarden in zich kunnen hebben,
zodat samenleving en markt de ruimte krijgen
en de overheid – in dit geval de Europese Unie
– ingrijpt als het nodig is. Tegelijk moet in het
model de weerbare mens een prominente plek
krijgen, zodat niet bezetenheid maar gezond
verstand de boventoon voert. Tenslotte is het
(door)ontwikkelen van ‘eigen’ technologie op
nationaal en Europees niveau van groot belang
om onafhankelijk te kunnen zijn van landen
als China en de Verenigde Staten.
Conclusie
De christendemocratie heeft in haar lange
geschiedenis de mens en zijn/haar verantwoordelijkheid
altijd centraal gesteld. Nu ligt er een
kans om deze lijn door te trekken in een van
de grote discussies van de 21 e eeuw: (nieuwe)
technologie en het gebruik ervan. De bouwstenen
‘menselijkheid’, ‘verantwoordelijkheid’,
‘bescherming’ en ‘lange termijn’ zijn aanwezig,
we hoeven ze alleen maar in te zetten. Zo zorgen
we ervoor dat de christendemocratie op dit
thema de lijnen uitzet en het debat aanvoert.
En, nog belangrijker, we kunnen mensen in
Nederland en Europa een hoopvolle toekomstvisie
bieden op een goede omgang met nieuwe
technologie. Zo voorkomen we, om met
Huizinga te spreken, dat ‘de geesten wijken’.
Een grote taak? Ja, maar wel een mooie!
ESSAY
—
17

FOTOPAGINA
Intromarkten
—
18

Introductieweekend
FOTOPAGINA
—
19

Opinie
De keerzijde van
het millennium
Tekst Mark van de Fliert (DB’er Politiek & Internationaal)
OPINIE
—
20
Meer nog dan eerdere generatiegenoten,
verdienen onze leden die dit jaar 18 worden
de omschrijving ‘millennial’. Zij kennen
immers niets anders dan het derde millennium
- ons millennium. Prinses Diana,
de Y2K computerstoring, of Ajax die de
Champions League wint: voor hen is het
evenzeer abstracte geschiedenis als de
mens op de maan, polio, of de plaatsing
van kruisraketten in Europa.
Er wordt vaak gezegd dat millennials in een
betere wereld terecht kwamen. Alleen al de
afgelopen 100 jaar zijn schijnbaar onmogelijke
uitdagingen overwonnen: virussen, atoomwapens,
voedseltekorten, sociale onrust. Zelfs
gerespecteerde wetenschappers wilden in de
jaren ’90 de geschiedenis ‘ten einde’ verklaren.
De overmoedigheid van toen blijkt inmiddels
voorbarig. De droom van een vreedzame wereld
kwam met een knal ten einde: de Twin Towers
in de Verenigde Staten werden neergehaald en
Pim Fortuyn werd in Hilversum vermoord. Maar
ook buiten het directe zicht veranderde er veel:
de vrede die vanzelfsprekend lijkt is steeds fragieler,
nieuwe uitdagers met bedenkelijke ideeën
kloppen op de poorten van de macht, terwijl
met rasse schreden het breekpunt van veel
natuurlijke ecosystemen nadert. Kortom: de
gezegende millennials van de 21e eeuw staan
voor een enorme taak. Ik zal kort vier van de
grootste uitdagingen belichten.
Kansengelijkheid
De kansengelijkheid tussen klassen en generaties
staat onder druk. De toegankelijkheid van het
onderwijs is het afgelopen decennium beperkt.
Desondanks bedrijven progressieve, conservatieve
en reactionaire partijen populisme dat
leuk staat op tv, maar de samenhang van de
samenleving verzwakt. De uitdaging: hoe bouwen
wij een samenleving waar mensen weer
solidair met elkaar durven - en willen - zijn?
Waar we een ander een eerste en tweede
kans gunnen om haar/zijn talenten voor de
samenleving in te zetten?
“De gezegende
millennials van
de 21 e eeuw
staan voor een
enorme taak”
Rentmeesterschap
Het IPCC liet in een recent rapport zien dat
binnen 20 jaar de koraalriffen wereldwijd grotendeels
verdwenen zullen zijn. Gletsjers in heel
Europa smelten als sneeuw voor de zon. Onze
zon- en skivakanties zullen veranderen - maar
de levens van zij die aan de zee of in de bergen
wonen des te meer. Binnen Europa staat financieel
rentmeesterschap 10 jaar na de financiële
crisis nog steeds ter discussie. Rentmeesterschap
van de natuur zit christendemocraten in
het bloed: als boer, natuurbeheerder en steeds
meer als beschermer van het klimaat. Toch
blijft de vraag of de omslag naar een nieuwe
economie zorgvuldig en voortvarend genoeg
gaat. Welk land, of letterlijk gezegd: welke
aarde, willen wij doorgeven?
Internationale rechtsorde
De christendemocratie hecht groot belang
aan publieke gerechtigheid. Maar nationaal en
internationaal staat de rechtsstaat onder druk.
Koude vredes slaan langzaam weer om tot
nieuwe koude oorlogen. In razend tempo is de
democratische rechtsstaat in de wereld verkwanseld.
Het meest recente voorbeeld: Brazilië,
dat Rusland, China en in mindere mate de
Verenigde Staten volgt. Hoe versterken we in
Nederland en Europa de rechtsorde, zodat wij
over 70 jaar nog steeds in vrede, welvaart,
recht en vrijheid kunnen leven?

Menselijke hegemonie
Onze generatie wordt mogelijk de eerste die
zelf niet meer politieke alleenheerschappij kent.
In kennis, kunde en kracht zullen wij veelal worden
overvleugeld door robots. Wij zijn nu al grotendeels
afhankelijk van computers en telefoons,
maar de aankomende twintig jaar komen er
exponentieel meer bij. Kunstmatige intelligentie
verslaat nu al grootmeesters van de moeilijkste
bordspellen. Wat gebeurt er als kennis en kunde
samenkomen tot een geheel welke sterker is
dan de meeste mensen? Hoe houden wij de
rechten van mensen dan in stand en wat zijn
eigenlijk de rechten van mensen ten opzichte
van anderen, van dieren, van genetische
gemodificeerde wezens?
De geschiedkundigen van de toekomst zullen
het bravado van de jaren 90 kapittelen als een
natuurlijke piek van onze beschaving. Maar wat
het verhaal van de 21e eeuw wordt, dat bepalen
wij zelf. Wij schrijven het echte verhaal van de
21e eeuw - wij die tot ver in deze eeuw (en sommigen
van ons wellicht tot in de volgende eeuw)
op dit hele kleine stukje aarde (en wellicht
ook een andere planeet) zullen rondlopen.
Wij zullen vanzelfsprekende vrijheden opnieuw
moeten verdedigen, klimaatverandering te lijf
moeten gaan, en onze plek in een nieuwe
wereld ontdekken.
Die uitdaging klinkt misschien een beetje eng
– en eigenlijk is het dat ook wel. De veranderingen
die op ons afkomen zijn immens. Maar toch
ben ik optimistisch. Want de onzekerheid die
voor ons ligt biedt ook kansen. Hoe gek het nu
ook klinkt, sommigen van ons zullen wel degelijk
ruimtereizigers worden. Anderen zullen de
rechten van minderbedeelden verdedigen,
of hele diersoorten van uitsterven behoeden.
Het afgelopen jaar heb ik het voorrecht gehad
om als DB’er Politiek & Internationaal met sommige
van jullie op zoek te gaan naar oplossingen
voor vandaag en morgen. Ik heb mensen
gezien die boordevol ideeën en energie zitten,
die van aanpakken houden en problemen willen
oplossen. Jullie passie geeft vertrouwen in de
toekomst. Jullie drive vormt de basis voor een
welvarend Nederland in dit nieuwe millennium.
Bij jullie heb ik een generatie gezien die op
avontuur wil gaan, een beter land wil doorgeven.
Dank jullie wel voor dat optimisme en
die passie.
OPINIE
—
21

Opinie
Het houdt niet op,
niet vanzelf
Tekst Lisanne Spanbroek en Simon Dijk Beeld Dirk Hol
OPINIE
—
22
November is woonmaand bij het CDJA en dat is
geen overbodige luxe. Er woedt al jaren een
strijd op de woningmarkt: in de stad en op het
platteland, van studentenkamer tot starterswoning
en van koop tot huur. Het aanbod van
nieuwe woningen blijft achter bij de vraag.
Dit constateerde de koning in zijn troonrede en
ook de Nederlandse Vereniging van Makelaars
(NVM) maakt zich ernstig zorgen over de woningmarkt.
Sybrand Buma heeft zich meerdere
malen uitgesproken voor een doortastende
aanpak voor de woningmarkt. Hiernaast kwam
het CDA eerder dit jaar met een Woonmanifest.
Er is namelijk nu al een tekort van 200.000
woningen en elk jaar dienen 75.000 woningen
bijgebouwd te worden. Deze jaarlijkse aantallen
lijken in de praktijk niet haalbaar. Het CDA riep
daarom in september op tot een Regeringscommissaris
voor Wonen. Deze krijgt extra
bevoegdheden om gemeenten, provincies en
bouwers bij elkaar te brengen en te zorgen
dat de bouwopgave wordt gerealiseerd.
Wat zijn de gemiddelde woonlasten voor een
student? Deze liggen rond de 434 (Parool 2017)
à 450 euro (LSM 2018) en er is een tekort aan
ruim 40.000 studentenkamers (AD 2017). Van
alle studenten heeft 65 procent verhuisplannen,
waarvan 40 procent plannen voor het komende
jaar. Na je studie verhuizen? Dit lukt 40 procent
na 1 jaar vanuit hun studentenkamer en 33
procent vanuit het ouderlijk huis. In januari dit
jaar pleitte CDA-Kamerlid Erik Ronnes voor een
noodwet om wettelijke procedures te bespoedigen.
Ook deze mogelijkheid wordt momenteel
bestudeerd. Samen met collega en voormalig
CDJA- voorzitter Harry van der Molen stelde hij
in september vragen over studentenhuisvesting.
Van der Molen: ‘We zien dat studenten steeds
vaker in de weg worden gezeten door een studieschuld.
Die groep wordt steeds groter vanwege
het leenstelsel. Met Erik Ronnes stel ik een
paar concrete zaken voor. Zo moet DUO studenten
veel beter voorlichten over de gevolgen van
je studieschuld voor je toekomstige hypotheek.
We zien nu al dat DUO dat na onze vragen voorzichtig
aan het doen is. Maar er is meer nodig.
De minister kan de banken niet weg laten komen
met het zwaar meewegen van je studieschuld.
Dan zou een belofte bij de invoering van het
leenstelsel gebroken zijn. Sowieso heeft het
leenstelsel een enorme impact. Het aantal uitwonende
studenten in het eerste studiejaar
is gehalveerd in een paar jaar tijd.’
De nieuwe aanpak?
Het CDJA heeft zich meerdere malen uitgesproken
met als doel de doorstroom en woningmarkt
te verbeteren. Een beter gemeentelijk
verspreidingsbeleid zodat zowel preventief en
regressief achterstandswijken aangepakt kunnen
worden (2006), maximaal 40 procent hypotheekrenteaftrek
hanteren tot een maximum
van 450.000 euro (2011) en de overheid oproepen
om samen met gemeenten een integrale visie
op jongerenhuisvesting te ontwikkelen met
daarin concrete stimuleringsmaatregelen zoals
bouwkundige aanpassing, geclausuleerde
grondverkoop en flexibelere huurregels (2014).
Maar het ging ook over het aan woningbouwcorporaties
vragen zich op hun primaire taak -
het aanbieden van kwalitatief hoogstaande
sociale huurwoningen - te richten en meer
eisen te stellen aan haar huurders om doorstroom
optimaal te bevorderen (2016).
Vorig jaar was er verbazing alom om de internationale
studenten in Groningen die geen
kamer konden vinden. Voormalig Dagelijks
Bestuurslid van het CDJA David Westerink
nam met zijn huisgenoten twee internationale
studenten tijdelijk in huis. Een jaar later duikt
hetzelfde probleem weer op. Ook bij diverse
gemeenten begint de schoen te wringen: het
vastgestelde woningcontingent (quota maximaal
te bouwen woningen per gemeente) is
gewoonweg te laag. In Groningen is ingezet op
(tijdelijke) containerwoningen die door de studenten
als karig en te duur worden beschreven,
en dan zijn het er ook nog eens te weinig. Door
CDA Friesland wordt onder leiding van Sander
de Rouwe ingezet op ruim 1.000 demontabele
huizen om de pieken en dalen daar op te vangen.
In tientallen gemeenten (vooral de krimpregio’s)
bouwen jongeren hun eigen straat (vriendenerf)
door middel van collectief particulier opdrachtgeverschap.
Ook hypotheek verstrekkers staan
hier steeds meer voor open. In steeds meer

“Bij diverse gemeenten
begint de schoen te
wringen: het vastgestelde
woningcontingent is
gewoonweg te laag”
OPINIE
—
23

“Het CDJA heeft
zich meerdere
malen uitgesproken
met als doel de
doorstroom en de
woningmarkt te
verbeteren”
OPINIE
—
24

gemeenten zijn startersleningen beschikbaar
en wordt gekeken naar mogelijkheden voor tiny
houses. Amsterdam sloot zich aan bij Cities of
Housing en pakt dit probleem op internationale
schaal aan. In het ledenblad voor CDA bestuurders,
Bestuursforum, riep CDJA’er Joost Breas
in juni op om gezamenlijk de schouders eronder
te zetten: bouwen, investeren in openbaar vervoer,
het aanwijzen van en investeren in studentengebieden
in randgebieden, leegstaande
kantoorgebouwen ombouwen en inzetten op
gezamenlijke projecten met verzorgingstehuizen.
Ook bij de overheid wordt de noodzaak gevoeld
en verscheen het Actieplan Studentenhuisvesting
naar aanleiding van de motie Futselaar (SP) /
Özdil (GL). Op 4 oktober verscheen de Landelijke
Monitor Studentenhuisvesting met de nieuwste
cijfers en met ditmaal ook aandacht voor
mbo-studenten. Op deze dag hebben alle partijen
van het Landelijke Studenten Platform (de
G4, Netwerk Kennissteden Nederland, VSNU,
Vereniging Hogescholen, Kences, Vastgoed
Belang, de Landelijke studentenvakbond, Nuffic,
OCW en BZK) ook het actieplan ondertekend
waarmee ze de komende drie jaar een samenwerking
willen opbouwen die ervoor zorgt dat
er in tien jaar een lokaal evenwicht is tussen
vraag en aanbod. Ingezet wordt op het verbeteren
van de (cijfermatige) inzichten over de (verwachte)
vraag naar en het (gewenste) aanbod
van studentenhuisvesting, planvorming en concrete
(productie)afspraken tussen lokale partijen
en het versterken van de informatiepositie van
studenten. Alleen als we samen de schouders
eronder zetten kunnen we de woningmarkt
aanpakken!
Aan de slag in de praktijk
CDJA’er Simon Dijk (26) is werkzaam bij Defensie,
is commissielid voor het CDA en woont samen
met zijn vrouw in Enkhuizen. De afgelopen
maanden heeft hij zich ingezet om het woningprobleem
in zijn gemeente aan te pakken: ‘Als
commissielid ben ik veel onder de mensen, in
mijn geval de doelgroep jongeren. In eigen
kring had ik al eerder ondervonden dat er problemen
waren met het verkrijgen van een huurwoning.
Op het moment dat ik commissielid
werd, en met meer jongeren in contact kwam,
ontdekte ik dat dit probleem veel groter was
dan ik in eerste instantie dacht. Al gauw kwam
ik in contact met commissielid Bariş Ermiş (27)
van de SP. Ook Bariş constateerde dezelfde problemen
door zijn contact met jongeren. Na een
goed gesprek kwamen we er achter dat het
CDA en de SP op dit gebied goed zouden kunnen
samenwerken. Met een enquête probeerden
we Westfriese jongeren online te bereiken.
Deze was na maanden een stuk minder vaak
ingevuld dan gehoopt. De volgende stap was
fysiek de straat op te gaan en zo de enquête te
laten invullen, een goed idee bleek later! Positieve
reacties, enthousiaste jongeren en meer
bekendheid. Na 3 keer een middagje te hebben
geënquêteerd hadden we meer dan 300 reacties.
Onze bekendheid bereikte uiteindelijk
ook het Westfries Weekblad en op 1 augustus
kwam er een mooi artikel over in de krant.
Dit zorgde ook voor meer positieve reacties
en goede publiciteit.’
Ook het Noord-Hollands Dagblad schreef over
hun onderzoek. ‘Naar aanleiding hiervan werd
contact gezocht door de NPO Radio1 of wij 5
oktober live in de uitzending wilde komen. Met
veel enthousiasme zeiden we “ja” en grepen
dit met beide handen aan. Tijdens dit interview
hebben wij van de gelegenheid gebruik gemaakt
en de resultaten van ons onderzoek openbaar
gemaakt in aanwezigheid van wethouder
Struijlaart en de directeur van woningcorporatie
Welwonen. De resultaten werden positief ontvangen
en we kregen de belofte dat hier werk
van gemaakt zou worden. Na de uitzending
werden wij bedankt voor ons enthousiasme
en onze inzet.’
Het onderzoek was veelzeggend: gemiddeld
wachten Westfriese jongeren tussen de 6 en
7 jaar op een woning. Er zijn zelfs meerdere
gevallen bekend die meer dan 9 jaar aan het
wachten zijn op een woning! ‘Ook hebben wij
problemen geconstateerd bij aangepaste
woningen voor mindervalide jongeren. Wat ons
vooral opviel is dat de situatie in heel West-
Friesland min of meer gelijk is. De bewustwording
van deze problemen onder de woningcorporaties
en gemeenteraden van West-Friesland was ons
doel. Met alle aandacht en positieve reacties
die wij ontvangen hebben, durf ik wel te zeggen
dat we dit doel hebben bereikt!’
OPINIE
—
25

CDJA Inside
Politieke update
Tekst Mark van de Fliert (DB’er Politiek & Internationaal) Beeld Dirk Hol
CDJA INSIDE
—
26
Sinds het einde van de zomervakantie is er
weer veel gebeurd binnen het CDJA. Als altijd,
zijn er in de periode september – december
interessante activiteiten voor iedereen!
De afgelopen maanden zijn de volgende
resoluties aangenomen:
Naar een Mondiaal Landbouwakkoord
De landbouw is een van de weinige sectoren die
internationaal nog sterk worden gereguleerd.
Dit is vanuit economische motieven logisch:
wij willen in Nederland niet Amerikaanse chloorkippen
op ons bord hebben liggen. Maar in de
toekomst zal de landbouw wereldwijd sterk
moeten verduurzamen. In deze resolutie roepen
wij de regering op om tijdens de internationale
duurzaamheidstop van 2020 een mondiaal
landbouwakkoord te presenteren waarin landen
samen gaan werken om hun landbouw
te verduurzamen.
Desinformatie
Nepnieuws, met een officiële term ook wel desinformatie
genoemd, vormt een belangrijke
uitdaging voor samenlevingen wereldwijd.
Desinformatie speelde een belangrijke rol bij de
verkiezing van Donald Trump in de Verenigde
Staten, en een zeer kwalijke rol bij de recente
verkiezing van de neo-fascist Bolsonaro tot
president van Brazilië. In deze resolutie onderzoeken
wij hoe de overheid met nepnieuws om
moet gaan. Naar aanleiding van een gefaalde
poging van de Europese Unie om nepnieuws te
markeren, stelt het CDJA dat de Nederlandse
overheid onder geen beding censuur moet toepassen
op wat mensen online zeggen en elke
stellingname tegen nepnieuws zeer duidelijk
moet onderbouwen. Wel moet een onafhankelijke
waakhond de informatie-integriteit en algoritmen
van sociale media kunnen analyseren
en transparant over haar bevindingen kunnen
berichten, zodat burgers weten hoe het nieuws
van sociale media hen bereikt.
Een eerlijke prijs voor vlees
De wereldwijde vleesconsumptie is erg hoog
– te hoog om op termijn duurzaam te zijn.
Het produceren van vlees is enorm energie-
en waterintensief, terwijl juist energie en water
schaarse producten aan het worden zijn.
Daarom roepen wij in deze resolutie op om
ervoor te zorgen dat voor vlees een eerlijkere
prijs wordt betaald door een hoger BTW-tarief
(21%) op vleesproducten te heffen. Wij zien
graag dat deze extra BTW-inkomsten opnieuw
worden geïnvesteerd in de verduurzaming van
de vleesproductiesector in Nederland – een
sector met nu al de laagste ecologische voetafdruk
per kilo geproduceerd vlees ter wereld,
welke wereldwijd een leidende rol kan spelen
(en dus geld kan verdienen) bij de wereldwijde
verduurzaming van de vleessector.
Inhoudelijke ontwikkelingen
Binnen het inhoudelijk werk van het CDJA zijn
drie trends duidelijk zichtbaar geworden. Ten
eerste organiseerde de CDJA Raad op 6 oktober
j.l. de eerste versie van een Raadsdebat in nieuwe
vorm. In Lagerhuissetting gingen nieuwe en
ervaren leden met elkaar de strijd aan om een
bokaal vol (snoep)geld! Zoals het bij de dag
paste, wonnen een ervaren lid en een nieuw lid
samen de prijs. Van harte, Hielke Onnink en
Ebie Peeters!
Ten tweede heeft er een duidelijke verschuiving
in de werkgroepen plaats gevonden om meer
ruimte te maken voor twee belangrijke ontwikkelingen:
duurzaamheid en digitalisering. De
werkgroep Milieu, Infrastructuur en Landbouw
heeft een metamorfose ondergaan, en is nu
de werkgroep Duurzaamheid, Natuur en Landbouw
(DNL). Deze werkgroep richt zich, als
voorheen, op de landbouw, visserij en natuurbeheer,
maar heeft nu ook bijzondere aandacht
voor de verduurzaming van onze samenleving.
Hiernaast is er een werkgroep bijgekomen:
de werkgroep Digitalisering en Infrastructuur
(D&I)! Onder de bezielende leiding van Gijs de
Vries zal deze werkgroep zich richten op de
digitale ontwikkelingen in Nederland en daarbuiten.
Daarnaast zal de werkgroep ook kijken
naar de infrastructuur die nodig is om Nederland
in de toekomst bereikbaar en toegankelijk
te houden – van snelwegen tot vaarwegen, van
internetvoorzieningen tot een modern elektriciteitsnetwerk
om decentraal energie te
kunnen opwekken!

Ten derde, bouwen de werkgroepen meer ruimte
in om jouw stem gehoord te krijgen. Wij doen
dit door middel van schrijfgroepen, die zich
richten op een specifiek onderwerp en hier een
resolutie of visiestuk over schrijven. Alle schrijfgroepen
vallen onder een werkgroep, maar
ze bieden jou de kans om zelf een onderwerp
te onderzoeken! Op dit moment worden de
volgende schrijfgroepen opgezet:
• OCW: Meer waardering voor het MBO!
• OCW: Is het onderwijsstelsel nog wel
toegankelijk?
• OCW: Oorzaken & oplossingen voor het
lerarentekort in het basisonderwijs
• JBB: Nederland veilig: hoe doen we dat dan?
• JBB: Decentralisatie van bestuur: een
oplossing of een nieuwe uitdaging?
• JBB: Moet het strafrecht niet eens
gemoderniseerd worden?
• SEF: Een pensioenstelsel dat recht doet
aan de belangen van jongeren!
• SEF: Robotisering & de toekomst van
de arbeidsmarkt
• D&I: Mens en computer of mens vs. computer?
Hoe moeten wij ons tot de digitale wereld
verhouden?
• D&I: Verstedelijking en mobiliteit: hoe kan
Nederland alle nieuwe mensen huisvesten?
• DNL: Visserij
• DNL: Schade door extreem weer in
de landbouw
• Europa: Brusselse mores & de inrichting
van Europa
• BZD: Internationale migratiestromen en
de Nederlandse reactie
• BZD: De betrekkingen tussen Nederland
en Rusland: hoe moeten we nu verder?
Lijkt het je leuk om bij een schrijfgroep aan te
sluiten? Of heb je een ander onderwerp dat je
graag wilt onderzoeken? Mail dan naar mij
via politiek@cdja.nl
INFOGRAPHIC
—
27

Opinie
Technologie: aan het werk!
Tekst Bas Bots Beeld Dirk Hol
De afgelopen jaren is er veel te doen geweest
over de invloed van technologie op de arbeidsmarkt.
Heeft de toekomstige werknemer nog
wel toekomst? En, wat kunnen we op dat
gebied leren van heden en verleden?
Afgaande op enkele toekomstvisies wacht de
toekomstige werknemer niet veel goeds. In 2015
heeft de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid, in De robot de baas een
overzicht gegeven van enkele visies. Veruit het
zwartste scenario wordt omschreven door Ford,
in zijn boek Rise of the Robots: Technology and
threat of a jobless future beschreven. De technologische
revolutie zal volgens Ford vrijwel alle
sectoren, van hoog tot laagopgeleiden, raken.
Bij de grote techbedrijven is deze ontwikkeling
al duidelijk zichtbaar. In 2006 kocht Google You-
Tube, 65 werknemers voor 1,65 miljard dollar.
Een ongekend hoge prijs per werknemer. Robotisering
maakt het mogelijk om met veel minder
werknemers significant hogere opbrengsten
te behalen. Een toenemende tweedeling is, met
name in landen als de Verenigde Staten, reeds
zichtbaar. Kapitaalkrachtigen worden steeds
rijker, terwijl er juist aan de onderkant steeds
meer klappen vallen.
Is het dan echt zo slecht gesteld? Bestudering
van het bovenstaande stelt in elk geval niet
bepaald gerust. Een inzicht van wijlen professor
Melsen misschien wel. De mens kan weliswaar
invloed uitoefenen op technologie en kan tamelijk
goed voorspellen welke ontwikkelingen zich
voor zullen doen, maar het voorspellen van de
precieze implementatie, daar is men tot dusver
nog niet toe in staat gebleken.
In zekere zin ontwikkelt technologie zich dus
autonoom. Technologische ontwikkelingen,
zo betoogde een jonge Jan-Peter Balkenende,
komen slechts tot stand waar sociale interactie
en samenwerking bestaan. Hij pleitte dan ook
voor een vermaatschappelijking van de technologie.
Door reguleringskaders te scheppen en
een actieve rol van alle belanghebbenden bij de
besluitvorming te verlangen, zou men een goede
balans tussen technologische implementatie
enerzijds en verbetering van de arbeidsomstandigheden
en -verhoudingen anderzijds kunnen
bewerkstelligen. De visie van Balkenende lijkt
enigszins aan te sluiten met wat de WRR beschrijft
als een andere mogelijkheid voor de
toekomstige technologische ontwikkelingen.
Davenport en Kirby beschrijven namelijk een
model waarbij meer samenwerking bestaat
tussen mens en robot. De robot knapt daarbij
het ‘vuile werk’ op, waardoor de mens meer tijd
heeft om kwaliteit in zijn werk te leggen.
Het is simpelweg nog niet te voorspellen welke
ontwikkelingen zich over dertig jaar hebben
voorgedaan, maar ook in de toekomst zullen
mensen buiten de boot vallen. Dat vraagt wellicht
om een herdefiniëring van het begrip arbeid.
Reeds in 1981 betoogde de Raad van Kerken
dat arbeid voortaan gezien zou moeten worden
als alle moeite, pijn en vreugde om iets tot stand
te brengen. Met de focus op kwaliteit van arbeid
ontstaat ruimte voor zelfontplooiing in de vorm
van bijvoorbeeld additionele opleidingen en vrijwilligerswerk.
Ook tegenwoordig is er weer aandacht
voor een bredere definitie van welvaart.
Een definitie waarbij de kwaliteit van leven in
het hier en nu en de mate waarin deze ten koste
gaat van die van latere generaties of van die
van mensen elders in de wereld, centraal staat.
Meer aandacht voor kwaliteit van arbeid en
volgende generaties; het is een ontwikkeling
waar wij als politieke jongerenorganisatie toch
blij mee kunnen zijn.
“Er is weer
aandacht voor
een bredere
definitie van
welvaart”
OPINIE
—
29

Voorzitterscolumn
Schipper steekt
van wal
Tekst Lotte Schipper Beeld Dirk Hol
Het lijkt nog ver weg, maar door het hele land maken CDJA’ers zich
alweer op voor de aanstaande verkiezingen: de Provinciale Statenverkiezingen.
Op 20 maart mogen we naar de stembussen om onze
vertegen woordigers in de provincie te kiezen. Na gemeenteraadsverkiezingen
met zo’n 700 jongerenkandidaten, staan we er ook nu
weer goed voor. Met twee CDJA lijsttrekkers en meerdere CDJA’ers
op verkiesbare plekken, kunnen we ook nu weer het verschil maken!
Voor mij zijn verkiezingen altijd het moment voor het CDJA om haar
kans te pakken om meer jongeren te betrekken bij de politiek. Want
dat is nodig. Er zijn mensen nodig die pal voor de toekomst staan.
Velen van jullie zullen, net als ik, na de presentatie van de begroting
tijdens Prinsjesdag, in de dagen erna de Algemene Politieke Beschouwingen
hebben gevolgd. Aan het eind van die week mocht ik deze in een
gesprek bij Buitenhof nabeschouwen. Ik vertelde dat twee dingen me
waren opgevallen. Twee punten waarvan ik hoop dat wij het anders
kunnen doen en een verschil kunnen maken als jongeren,
nu en in de verkiezingen.
Hoewel ik met enige trots kon zeggen dat CDA-voorman Sybrand Buma
een belangrijke rol pakte door zijn collega’s erop te wijzen dat kinderen
op de basisscholen meekeken, was ik vooral teleurgesteld over de
manier waarop diverse politiek leiders debatteerden. Denk aan het
polariserende proefballonnetje van Klaas Dijkhoff om criminaliteit in de
ene wijk hoger te bestraffen dan in de andere wijk, het geruzie tussen
Kuzu en Wilders of de grote afwezigheid van Thierry Baudet (“beneden
zijn waardigheid”). Natuurlijk, ik begrijp ook wel dat media dit soort
momenten eruit pikken en dat er ook veel belangrijke zaken zijn
besproken, maar als dit is wat mensen bijblijft, gaat er natuurlijk
iets mis. Volks vertegenwoordigers hebben de verantwoordelijkheid
om een voorbeeldrol te vervullen: dan wordt vertrouwen gewonnen.
VOORZITTERSCOLUMN
—
30
Hetzelfde geldt voor waar het tijdens de debatten wel en, misschien
nog belangrijker, niet over ging. Waar het zeker wel over ging was de
afschaffing van de dividendbelasting; het woord zelf werd al 112 keer
genoemd. We hebben het geteld. Het woord dat niet voorbij kwam?
Studenten. Maar ook tal van andere belangrijke thema’s voor jongeren
bleken de grote afwezigen. En dat terwijl blijkt, uit onderzoek van het
CDJA naar de koopkrachtverandering onder studenten voor 2019, dat
zij er ten minste ruim 2% op achteruit gaan. Hoge huren, het wegvallen
van de basisbeurs en onbetaalde stages zijn enkele van de boosdoeners.
Maar ook starters hebben moeite met een hypotheek, flexbanen en een
stijging van maandlasten door de verhoging van rente op studieschuld.
Als enige groep gaan wij als jongeren er niet op vooruit en daar maakt
het CDJA zich hard voor: deze thema’s moeten op de agenda.
Wat jij kunt doen? Ons daarbij helpen. Of je nu al een (volks)vertegenwoordiger
mag zijn, of straks na de provinciale verkiezingen in maart.
Aan jullie allen, en in het bijzonder aan al die kandidaten die zich
voorbereiden op maart 2019: heel veel succes de komende tijd.
Maak ons trots, Generatie 2019!

Colofon
Interruptie is een uitgave van het CDJA
en verschijnt drie keer per jaar onder
ver antwoordelijkheid van de CDJAredactie
commissie, bestaande uit:
Hoofdredacteur Abel van de Sluis
Redactie Jacob van de Beeten, Bas Bots,
Fedde van der Herberg, Carina van Os,
Simon Remijn, Roeland Spruyt
Adviserend lid
Monica Breur (DB)
Aan deze editie werkten mee
Robin Gruijters, Hielke Onnink, Jannes Paas,
Tom Scheepstra, Jorden van der Haas,
Diederick van Wijk, Lisanne Spanbroek,
Simon Dijk, Mark van de Fliert & Lotte Schipper
Druk Senefelder Misset B.V. - Doetinchem
Foto’s Dirk Hol, Diversen
Ontwerp en lay-out
Studio Piraat (bno) - Den Haag
Contactgegevens
hoofdredacteur
Abel van de Sluis
tel. +31 (0)6 21 44 82 49
hoofdredacteur@cdja.nl
CDJA Secretariaat
Bezoekadres
Buitenom 18
2512 XA Den Haag
Postadres
Postbus 30453
2500 GL Den Haag
tel. +31 (0)70 34 24 851
secretariaat@cdja.nl
www.cdja.nl
www.twitter.com/CDJA
www.twitter.com/CDJAInterruptie
Party & Politics
Het CDJA,
voor een unieke ervaring
naast je studie!
Lokale activiteiten - werkbezoeken
congressen CDJA academie - werkgroepen
& commissies debat (wedstrijden) - borrels
kortom: nieuwe vriendschappen,
inspiratie en verdieping!
Doe mee voor 5 euro
Het CDJA is de politieke
jongerenorganisatie van het
CDA, ga naar www.CDJA.nl
en meld je aan!
Dagelijks bestuur
Voorzitter Lotte Schipper
+31 (0)6 83 94 58 09
voo rzitter@cdja.nl
Secretaris Monica Breur
+31 (0)6 14 64 81 04
secretaris@cdja.nl
Penningmeester Marc Dorst
+31 (0)6 53 88 88 19
penningmeester@cdja.nl
Communicatie & Campagne
Klaas Valkering
+31 (0)6 17 36 48 17
communicatie@cdja.nl
Politiek Mark van de Fliert
+31 (0)6 21 60 57 42
politiek@cdja.nl
HRM & Afdelingen
Job van den Broek
+31 (0)6 39 62 58 44
j.vdbroek@cdja.nl
Ledenwerving & Activiteiten
Renate Wijmenga
+31 (0)6 19 45 85 35
r.wijmenga@cdja.nl
Algeneen bestuur
Drenthe Danny Smit
dannysmitemmen@gmail.com
Flevoland
Marijn Malotaux-Jongman
msdjongman@hotmail.com
Fryslân vacant
Gelderland Robert Klaassen
robert_klaassen@kpnmail.nl
Groningen Hielke Onnink
hielkeonnink@gmail.com
Limburg Jan Willem Nass
janwillemnass@hotmail.com
Noord-Brabant Joep van Oss
jgvanoss@gmail.com
Noord-Holland Roel Kroese
roel_kroese@live.nl
Overijssel Wim Duitman
wpduitman@gmail.com
Utrecht Berj Khassab
b.s.khassab@gmail.com
Zeeland Esther Francke
esther.francke@gmail.com
Zuid-Holland Arjen Veerman
veermanarjen@gmail.com
Vrijgekozen
Izaäk van Jaarsveld
ijvanjaarsveld@hotmail.com
Filipe Duijf
filipeduijf@gmail.com
Hugo Westerlaken
hugowesterlaken@hotmail.com
Werkgroepen
OCW Mart de Koning
ocw@cdja.nl
JBB Giel Wind
jbb@cdja.nl
BZD Tom Scheepstra
bzd@cdja.nl
Europa Lisa Laumen
europa@cdja.nl
SEF Jeroen Boersma
sef@cdja.nl
VWS Vacant
vws@cdja.nl
DNL Dirk Otten
mil@cdja.nl
D&I Gijs de Vries
Commissies
Vormingscommissie
Willem-Rutger van Dijk
vocie@cdja.nl
Redactiecommissie
Abel van de Sluis
hoofdredacteur@cdja.nl
Organisatiecommissie
Emma van der Heijden
oc@cdja.nl
HRM-commissie
Sifra van Hees
hrm@cdja.nl
Audit-commissie
Mathijs Remijn
mathijsremijn@gmail.com
CVB Joram Verstoep
joramverstoep@gmail.com
Vertrouwenspersonen
Sanne Schipper
sannemschipper@gmail.com
Luc van Dijk-Wijmenga
luc@lucvandijk.com
Internationaal Secretaris
Carlo de Witte
is@cdja.nl
COLOFON
—
31

Volgende
Interruptie
> Online!
> Provinciale verkiezingen