You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
WWW.KIJKMAGAZINE.NL NR. <strong>11</strong> / <strong>2018</strong> / € 5,99<br />
VERLEGT JE HORIZON<br />
KIJK ANTWOORDT<br />
KUN JE EEN EI<br />
ONTKOKEN?<br />
IS NEDERLANDS NU<br />
ECHT ZO MOEILIJK?<br />
WAAROM IS GOUD<br />
EIGENLIJK GEEL?<br />
SKA<br />
MEGATELESCOOP<br />
VERDEELT EN HEERST<br />
STEALTH<br />
HOELANG BLIJFT DE<br />
F-35 ONZICHTBAAR?<br />
SPOOKTIJD<br />
KEIZER ZUIGT DRIE<br />
EEUWEN UIT ZIJN DUIM<br />
ANONIEM<br />
ONLINE<br />
DROP<br />
FAVORIET<br />
SNOEPGOED<br />
ONDER VUUR<br />
ZO KUN JE DIGITAAL<br />
VERDWIJNEN<br />
RECHTERHAND<br />
ENGE MANNETJES<br />
IN DE SCHADUW<br />
VAN DE LEIDER<br />
REPORTAGE<br />
DOLFIJNENJACHT<br />
VOOR HET<br />
GOEDE DOEL<br />
0<strong>11</strong>18 10817<br />
AP AP<br />
8 718972 500245 500184
Tekst: Karlijn Klei | Beeld: Nicolas Reusens / Barcroft Media/Getty images<br />
2 <strong>11</strong>/<strong>2018</strong>
Happy<br />
Halloween<br />
Hoewel verschillende zoogdieren<br />
bloed op het menu hebben staan,<br />
eten vampiervleermuizen niets<br />
anders. En dat is bijzonder, want er<br />
zitten maar weinig voedingsstoffen<br />
in. Bloed bestaat voor 80 procent uit<br />
water, een beetje eiwitten en een<br />
handjevol koolhydraten. En ziekteverwekkers.<br />
De kleine vampiers hebben<br />
dan ook allerlei aanpassingen die<br />
deze levensstijl mogelijk maken. Met<br />
hun vlijmscherpe tanden en verdovende<br />
speeksel ontdoen ze vooral<br />
nietsvermoedend vee van bloed.<br />
Vervolgens zorgen hun bijzondere<br />
spijsverteringsstelsel en immuunsysteem<br />
ervoor dat ze de eiwitten<br />
heel efficiënt uit het bloed kunnen<br />
halen én geen last hebben van de<br />
ziekmakers. Overigens zijn niet de<br />
genen van de vleermuizen verantwoordelijk<br />
voor deze aanpassingen,<br />
maar die van micro-organismen in hun<br />
lichaam. Handige hulpjes dus.<br />
<strong>11</strong>/<strong>2018</strong> 3
64<br />
deze<br />
VERSTOPPERTJE<br />
ARTIKEL Wereldwijd wordt gewerkt aan<br />
systemen die stealthvliegtuigen tóch in<br />
beeld moeten krijgen. Hoelang kunnen<br />
toestellen zich nog verbergen?<br />
36<br />
op<br />
ANDERE WIND<br />
IN BEELD Die hoge palen met drie<br />
wieken kennen we nu wel. Daarom<br />
duiken er geregeld ontwerpen<br />
voor originelere windturbines.<br />
6<br />
OMDENKEN<br />
KIJK KORT De zeef die wij kennen,<br />
laat kleine deeltjes door terwijl grote<br />
objecten blijven hangen. Dit exemplaar<br />
doet precies het omgekeerde. En meer<br />
wetenschaps- en technieuws.<br />
13<br />
OLD SCHOOL<br />
COLUMN Ouderwetse Instagram-filters<br />
en retro-modeartikelen zijn hot. Maar<br />
ook vintage porn vindt tegenwoordig<br />
gretig aftrek, zo ontdekte schrijver<br />
Ronald Giphart.<br />
14 ANONIEM<br />
ARTIKEL Wil je niet dat internetbedrijven<br />
als Facebook en Google<br />
persoonlijke informatie over je verzamelen?<br />
KIJK zocht uit hoe je online<br />
onzichtbaar kunt worden.<br />
54 KLEINMAKER<br />
NEDERTECH Grondstoffen terugbrengen<br />
tot nanodeeltjes is een nuttige<br />
maar lastige klus. Het bedrijf<br />
VSParticle heeft daarom een machine<br />
ontwikkeld die het met één druk op<br />
de knop voor elkaar krijgt.<br />
62<br />
GROF GESCHUT<br />
TECH-TOYS Was jij<br />
vroeger al trots op<br />
je Super Soaker?<br />
De Spyra One is<br />
pas echt een<br />
waterpistool<br />
om over naar<br />
huis te schrijven.<br />
En meer<br />
hebbedingen<br />
in onze gadgetrubriek.<br />
Word<br />
abonnee!<br />
Zie pagina<br />
10<br />
34 VOORGANGER<br />
FAR OUT Sommige natuurkundigen<br />
denken dat heelallen elkaar opvolgen.<br />
En Roger Penrose en enkele collega’s<br />
beweren nu sporen te hebben gezien<br />
van een universum dat aan het onze<br />
voorafging.<br />
70 MEGA-TELESCOOP<br />
ARTIKEL De grootste en gevoeligste<br />
radiotelescoop ter wereld – SKA geheten<br />
– wordt geleverd in stukken.<br />
Astronomen zetten een miljoen antennes<br />
in Australië en duizenden schotels<br />
in Zuid-Afrika.<br />
44 GESCHIEDENISGAT<br />
COMPLOT Keizer Otto III zou er drie<br />
eeuwen bij hebben verzonnen om zijn<br />
heerschappij in het jaar 1000 te laten<br />
beginnen. Althans, dat stellen de Duitser<br />
Heribert Illig en zijn navolgers.<br />
76 VRAAGBAAK<br />
KIJK ANTWOORDT Wat is het nut van<br />
de tongriem? Kunnen kippen eieren<br />
leggen in de ruimte? Waarom is goud<br />
eigenlijk geel? En meer kwesties getackeld<br />
in onze vragenrubriek.<br />
51 PRIKPANIEK<br />
INTERVIEW De vaccinatiediscussie<br />
laaide onlangs weer flink op. En net op<br />
dat moment rondde Maarten van Wijhe<br />
zijn proefschrift af. Hierin achterhaalde<br />
hij hoeveel doden het vaccinatieprogamma<br />
in Nederland heeft voorkomen.<br />
79 MAANPERIKELEN<br />
COLUMN Hulpverleners die nachtdiensten<br />
draaien met volle maan, hebben<br />
het zwaar. Mensen gaan zich maf<br />
gedragen, krijgen meer ongelukken en<br />
plegen meer misdaden. Klopt hier iets<br />
van? Ronald Veldhuizen zocht het uit.<br />
56<br />
lerlei<br />
MACHTSWISSEL<br />
ARTIKEL Soms denkt de rechterhand<br />
van een dictator: nu grijp ik<br />
de macht. Maar dat blijkt dan alhaken<br />
en ogen te hebben.<br />
4 <strong>11</strong>/<strong>2018</strong>
64<br />
44<br />
70<br />
22<br />
28<br />
ons<br />
28<br />
56<br />
HERRIEZOEKERS<br />
REPORTAGE Hoe worden walvissen<br />
beïnvloed door lawaai? KIJK voer<br />
mee met biologen die het antwoord<br />
op deze vraag proberen te vinden.<br />
DROPDILEMMA<br />
ARTIKEL Volgens sommige onderzoekers<br />
zou Nederlands favoriete<br />
snoepgoed weleens schadelijk voor<br />
kunnen zijn. Hoe zit dat precies?<br />
14<br />
76<br />
22<br />
EDITORIAL<br />
KESSELER<br />
VERDWIJNTRUC<br />
N<br />
ieuwsgierig geworden door Nick Kivits’<br />
artikel over ‘digitaal verdwijnen’ (pagina<br />
14) heb ik mijn eigen archieven bij de<br />
internetreuzen opgevraagd. Ik ben een generatie<br />
ouder dan Nick en voel denk ik minder snel de<br />
behoefte om op social media te melden dat ik<br />
laatst een halfuur bezig ben geweest om een<br />
bankje van Ikea achterin mijn auto te schoenlepelen.<br />
Of dat mijn 13-jarige hond niet meer<br />
overeind kon komen nadat ze in een voor haar<br />
leeftijd onhandige houding op het gras aan een<br />
bot had liggen knagen.<br />
Op https://takeout.google.com ging ik aan de slag.<br />
Klikkie hier, schuifje daar en Google meldde: “Er<br />
wordt een archief van 48 producten voorbereid.<br />
Houd er rekening mee dat het maken van archieven<br />
veel tijd kan kosten (uren of mogelijk dagen).”<br />
Uren of mogelijk dagen!? Wat weet Google dan<br />
allemaal van me? Vrij veel kennelijk: 33,75 gigabyte<br />
aan zoekgeschiedenis, bekeken YouTubefilmpjes,<br />
navigatiegegevens en foto’s die in de<br />
cloud zijn opgeslagen…<br />
Op Facebook deed ik hetzelfde. Ik heb schijnbaar<br />
ooit drie foto’s gedeeld (eentje van een pas<br />
schoongemaakt tuinstel waar ik kennelijk heel<br />
trots op was en twee van de Bloodhound SSC, de<br />
‘autoraket’ die binnenkort het record voor snelste<br />
auto ter wereld te lijf gaat). Video’s: niks. Televisieprogramma’s:<br />
nada. Films: leeg. Boeken:<br />
noppes. Opmerkingen: een paar flauwe in de<br />
richting van een vriend. Kortom, het viel mij mee<br />
wat die Zuckerberg van me weet. En eerlijk gezegd<br />
ook een beetje tegen. Het is best wel een sneu<br />
lijstje in deze tijd van ‘sociaal digitaal’ en ik zit<br />
dus te overwegen om Facebook een mailtje te<br />
sturen waarin ik ze iets meer over mezelf vertel.<br />
Verder in dit nummer hebben we onder meer een<br />
goed verhaal van Philip Dröge over (de toekomst<br />
van) stealth (pagina 64). Leo Polak schrijft vanaf<br />
pagina 56 over de ambitieuze mannetjes achter<br />
leiders als Stalin, de Zimbabwaanse ex-president<br />
Mugabe, en uiteraard ook die<br />
achter Hitler. We duiken<br />
in de gevaren van drop<br />
(pagina 28) en nemen<br />
op pagina 70 de grootste<br />
telescoop ter wereld<br />
onder de loep. Veel<br />
plezier daarmee.<br />
Ondertussen ga ik Facebook<br />
mailen: “Hoi, ik ben<br />
André Kesseler, 52 jaar,<br />
en prop Ikea-bankjes<br />
achterin<br />
mijn Audidiesel...”<br />
André Kesseler is hoofdredacteur van KIJK.<br />
Reageren op deze column?<br />
Schrijf naar info@kijkmagazine.nl.<br />
BEELD COVER: 123RF, ISTOCK/GETTY IMAGES, RIJKSMUSEUM AMSTERDAM, SKA ORGANISATION, BEWERKING: JAN WILLEM BIJL, BEELD INHOUDSOPGAVE: COFFICE, ISTOCK/GETTY IMAGES, LOCKHEED MARTIN<br />
<strong>11</strong>/<strong>2018</strong> 5
Change language