CDJA Interruptie 2 2018
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LEDENBLAD<br />
VAN HET <strong>CDJA</strong><br />
30 jaar<br />
<strong>Interruptie</strong><br />
WWW.<strong>CDJA</strong>.NL / JRG. 30 NR. 2 - <strong>2018</strong>
Inhoud<br />
4 30 jaar <strong>Interruptie</strong><br />
Redacteurs door de jaren heen<br />
7 Ingezonden brieven<br />
8 Essay<br />
Het verschil met anderen<br />
Nieuw privacystatement en<br />
lidmaatschapsvoorwaarden<br />
Sinds 25 mei j.l. is de Algemene Verordening<br />
Gegevensbescherming (AVG) gaan gelden in<br />
de hele EU. De AVG regelt alles rondom privacy<br />
voor alle burgers van de Europese Unie. Ook wij<br />
gebruiken jouw gegevens (anders had je deze<br />
interruptie nu niet in je handen). Om er zeker<br />
van te zijn dat jouw gegevens veilig zijn bij het<br />
<strong>CDJA</strong> is het dagelijks bestuur de afgelopen<br />
maanden achter de schermen druk bezig geweest<br />
met helemaal AVG-proof worden. Graag<br />
willen we je daarom informeren over ons nieuwe<br />
privacystatement en onze nieuwe lidmaatschapsvoorwaarden.<br />
Er is niet veel veranderd<br />
ten opzichte van ons oude privacystatement,<br />
maar we raden je toch aan het door te nemen.<br />
Het privacystatement is in te zijn via jouw<br />
Mijn<strong>CDJA</strong>-account op www.cdja.nl/Mijn<strong>CDJA</strong><br />
Door gebruik te blijven maken van de dienstverlening<br />
van het <strong>CDJA</strong> en lid te blijven word je<br />
geacht te hebben ingestemd met ons privacy<br />
beleid en lidmaatschapsvoorwaarden. Heb je<br />
hier nog vragen over, stel ze gerust aan onze<br />
secretaris, Monica Breur, via secretaris@cdja.nl<br />
10 CDA gedachtegoed<br />
Orbáns illiberale democratie<br />
13 <strong>CDJA</strong> Inside<br />
Nieuwe DB’ers<br />
14 Recensies<br />
<strong>CDJA</strong>’s culturele ontdekkingen<br />
16 Fotopagina<br />
Voorjaarscongres<br />
18 Luis in de Pels<br />
We worden toch allemaal blij<br />
van meer invloed?<br />
19 Infographic<br />
<strong>CDJA</strong> cijfers sinds het VJC+<br />
voorzittersverkiezing<br />
20 30 jaar <strong>Interruptie</strong><br />
Prachtig ‘88<br />
22 Opinie<br />
Prestatiedruk<br />
26 <strong>CDJA</strong> Inside<br />
Politieke terugblik<br />
28 Opinie<br />
Brede volkspartij of confessionele<br />
getuigenispartij?<br />
INHOUD<br />
—<br />
2<br />
30 Voorzitterscolumn<br />
Schipper steekt van wal<br />
31 Colofon
Redactioneel<br />
4<br />
> 30 jaar<br />
<strong>Interruptie</strong><br />
20<br />
Hoera! <strong>Interruptie</strong> bestaat 30 jaar. Het is een eer<br />
om voor deze jubileumuitgave de redactionele<br />
bijdrage te mogen schrijven. Hoewel het <strong>CDJA</strong> al<br />
een paar jaar ouder is, bestaat <strong>Interruptie</strong> zoals<br />
wij hem kennen pas sinds 1988. Op pagina 4 en<br />
verder vertellen enkele oud-redacteuren over de<br />
dingen die zij hebben bijgedragen aan dit blad<br />
na de oprichting in dat voor Nederland magische<br />
voetbaljaar. Op pagina 20 en 21 blikken we terug<br />
op de politieke situatie van 1988, middenin de<br />
premiersjaren van wijlen Ruud Lubbers.<br />
Uiteraard kijken wij als <strong>CDJA</strong> ook naar de actualiteit.<br />
Zo staan we onder meer stil bij de ontwikkelingen<br />
rondom de Hongaarse Fidesz-partij<br />
en de C in het CD(J)A. Ook hield het <strong>CDJA</strong> afgelopen<br />
mei weer een prachtig congres. De aldaar<br />
verkozen DB’ers stellen zich in deze <strong>Interruptie</strong><br />
voor en natuurlijk geven we op de fotopagina’s<br />
een impressie van dit succesvolle congres.<br />
Op pagina 22 tot 25 is verontrustender nieuws<br />
te lezen. Uit recente onderzoeken blijkt namelijk<br />
dat veel studenten kampen met stress en suïcidale<br />
gedachten, vaak als gevolg van een te<br />
hoge prestatiedruk en sociale verwachtingen.<br />
Laten wij, als voorvechter van de nieuwe generatie,<br />
ons bezighouden met deze problematiek.<br />
Want eenieder heeft het recht onbezorgd<br />
30 jaar te worden.<br />
Abel van de Sluis<br />
hoofdredacteur@cdja.nl<br />
16<br />
REDACTIONEEL<br />
—<br />
3
Ruth Peetoom<br />
Marjolijn van der Stel<br />
Wilfred Scholten<br />
30 JAAR INTERRUPTIE<br />
—<br />
4<br />
Hillie van de Streek<br />
Gerard Adelaar
30 jaar <strong>Interruptie</strong><br />
Redacteurs door<br />
de jaren heen<br />
Tekst Abel van de Sluis & Simon Remijn Beeld Dirk Hol<br />
In 1988 werd <strong>Interruptie</strong> zoals wij het nu kennen<br />
officieel opgericht en in februari 1989 kwam<br />
de eerste editie nieuwe stijl uit. Enkele oudredacteuren<br />
van de afgelopen 30 jaar vertellen<br />
over hun ervaringen.<br />
Hillie van de Streek<br />
‘Dát we een nieuw blad wilden maken en wat<br />
het format ervan zou zijn was wel duidelijk.<br />
Maar een passende naam bedenken? Daarvoor<br />
moesten we een inspiratie-avond beleggen.<br />
Die vond plaats op mijn studentenoptrekje in<br />
de nieuwbouw van Utrecht-Zuid. Met JW Sap,<br />
Wilfred, Theo, misschien ook nog Marie-José,<br />
en ook Paul denk ik. Woordenboek, bier, borrelnootjes<br />
en andere inspirerende middelen bij de<br />
hand. De politieke brainstorm kon beginnen!<br />
Op enig moment dook daaruit ‘<strong>Interruptie</strong>’ op,<br />
als een onontkoombaar politiek fenomeen<br />
waarvoor geen minister of Kamerlid weg kan<br />
duiken. En we bedachten catchy rubrieken<br />
met ‘inter’, als interview, interlokaal, interdepartementaal....<br />
Mooi om te zien dat <strong>Interruptie</strong><br />
uiteindelijk ook ‘internet’ ontdekt heeft!<br />
Het <strong>CDJA</strong> heeft een blad om trots op te zijn.’<br />
Wilfred Scholten<br />
‘Het is vergeeld, maar wat wil je van krantenpapier<br />
dat al zo oud is. De naam staat er vol<br />
trots: <strong>Interruptie</strong>, ledenblad van het Christen<br />
Democratisch Jongeren Appel. In een zwart<br />
balkje: Jaargang nummer 1/nr 1/ februari 1989.<br />
Natuurlijk bewaar je het allereerste nummer<br />
van een nieuw blad waar je zelf tot in je diepste<br />
vezels bij betrokken bent. Ik was toen 25 jaar en<br />
voorzitter van de redactiecommissie. Van die<br />
hele avond brainstormen over de naam van<br />
het nieuwe blad herinner ik me weinig meer.<br />
Wel dat het een goede naam was voor onze<br />
rebellenclub: we wilden grote broer CDA waar<br />
het maar mogelijk was interrumperen met<br />
onze mening. Want die was de juiste, dachten<br />
we toen en zal dat nu bij onze opvolgers niet<br />
anders zijn, toch?<br />
In het redactioneel (met een ‘k’ maar dat pikt<br />
de spellingscontrole niet meer) schrijf ik zelf –<br />
lees ik nu in mijn vergeelde exemplaar – dat het<br />
blad een echte interruptie wil zijn: ‘onverwacht,<br />
recht op het doel af en to the point’. In het eerste<br />
nummer een vervolg op de discussie die ik<br />
zelf in mijn jeugdige overmoed gestart ben: is<br />
het CDA op weg naar een christen-technocratie?<br />
Het was de tijd dat CDA-voorzitter Wim van<br />
Velzen (wie kent hem nog?) met managerstaal,<br />
een puur zakelijke benadering van politiek<br />
(waarbij ideologische motivatie minder belangrijk<br />
werd) en de verkoop van het Kuyperhuis van<br />
het CDA een yuppie-partij wilde maken. Als<br />
<strong>CDJA</strong> zwengelden wij die discussie aan, die door<br />
de landelijke pers dankbaar werd overgenomen.<br />
Wat het blad met mij heeft gedaan? Ik wilde<br />
toen journalist worden en dat is gelukt. Na mijn<br />
dienstplicht (ja, jongens en meisjes, de echte,<br />
niet de sociale) kwam ik op het Binnenhof te<br />
werken voor diverse media. Daarnaast schreef<br />
ik “Mooie Barend, biografie van oud-premier<br />
Barend Biesheuvel” (ARP, later opgegaan in het<br />
CDA), waarop ik promoveerde. Dus de grote<br />
liefde voor de politiek en de journalistiek heb<br />
ik altijd kunnen combineren en dat begon dus<br />
allemaal met dat kleine blad van krantenpapier,<br />
dat tegenwoordig meer op een glossy lijkt.<br />
Het was voor mij achteraf slechts een interruptie<br />
in mijn leven, maar het gaat gelukkig door<br />
met nieuwe generaties. En dat is mooi. Want<br />
een kritische en soms brutale benadering<br />
van de politiek moet doorgezet worden,<br />
daar wordt het CDA alleen maar beter van.<br />
Gefeliciteerd met bijna 30 jaar <strong>Interruptie</strong>!’<br />
“In een zwart<br />
balkje: Jaargang<br />
nummer 1/nr 1/<br />
februari 1989”<br />
30 JAAR INTERRUPTIE<br />
—<br />
5
30 JAAR INTERRUPTIE<br />
—<br />
6<br />
Ruth Peetoom<br />
‘De redactie van de <strong>Interruptie</strong> hoort absoluut<br />
bij de allerleukste klussen die ik ooit gedaan<br />
heb. Een blad bedenken waarin spannende<br />
politiek, wereldveranderende analyses en human<br />
interest voor politieke junkies samenkwamen,<br />
het kritisch volgen van ontwikkelingen binnen<br />
en ver buiten het <strong>CDJA</strong>, het ouderwetse<br />
ambacht van redigeren, schrappen en koppen<br />
maken, spraakmakende interviews met de politieke<br />
en maatschappelijke top van Nederland<br />
– we deden het allemaal. En dat samen met een<br />
clubje hemelbestormers, waarvan sommigen<br />
voor mij in de nevelen van de tijd zijn verdwenen<br />
en anderen mijn beste vrienden zijn.<br />
Het was begin jaren negentig. Fractieleider Elco<br />
Brinkman interviewen (en daarna ruziemaken<br />
met zijn voorlichter Frits Wester over de quotes,<br />
gelukkig hadden we de tapes nog), naar bisschop<br />
Ernst die ons in wijsheid leerde over het<br />
onderscheid tussen preekstoel en biechtstoel.<br />
In een gesprek met Hans van Mierlo tekenden<br />
zich de contouren van Paars af; wij namen het<br />
nog niet al te ernstig. Sommigen van ons werden<br />
journalist (en goeie ook), anderen, waaronder<br />
ik, kozen voor de politiek. <strong>Interruptie</strong> was voor<br />
mij geen tijdelijke onderbreking van het leven.<br />
Ik heb er het handwerk geleerd en netwerk<br />
opgedaan. En van sommige stukjes denk ik,<br />
als ik ze terugzie, niet verkeerd. Of, op zijn<br />
Gronings, kon minder.’<br />
Marjolijn van der Stel<br />
‘Zo’n vijftien jaar geleden was ik twee keer kort<br />
interim-hoofdredacteur van <strong>Interruptie</strong>. In die<br />
tijd namen wij onszelf als twintigers erg serieus<br />
en ontstonden er ‘twee kampen’ in het <strong>CDJA</strong>.<br />
De redactie steunde kamp X, het AB kamp B.<br />
En zo kwam het dat ik nooit hoofdredacteur<br />
van <strong>Interruptie</strong> werd. Inmiddels nemen ik en<br />
mijn <strong>CDJA</strong>-generatiegenoten onszelf een stuk<br />
minder serieus (en dat is maar goed ook).<br />
Ik kijk met veel plezier terug op die tijd én heb<br />
er een aantal vrienden voor het leven gemaakt.’<br />
Gerard Adelaar<br />
‘Gevraagd naar mijn tijd bij <strong>Interruptie</strong> denk<br />
ik al snel aan het derde nummer van 2010, die<br />
een neptoespraak bevatte van Balkenende,<br />
gehouden voor een aantal <strong>CDJA</strong>’ers. Mijn eerste<br />
redactioneel, van een jaar eerder, had gebrand<br />
van vurige ambitie: <strong>Interruptie</strong> moest onze<br />
moederpartij ‘verhinderen in het pluche in<br />
slaap te soezen’. ‘Dat is beter dan als de uitslag<br />
van de volgende verkiezingen de partij moet<br />
wakkerschudden!’ Desondanks waren de verkiezingen<br />
van 2010 dramatisch uitgepakt. In de<br />
neptoespraak reflecteerde Balkenende hierop.<br />
De voormalige premier pleitte ervoor elkaar<br />
de waarheid te zeggen ‘zonder dat dit afbreuk<br />
doet aan onze partijpolitieke carrière’. CDApolitici<br />
liepen als blinde olifanten door de ivoren<br />
toren van Den Haag, zo vervolgde hij. ‘Dat reken<br />
ik mezelf aan. Maar jullie ook. Ik heb zin om<br />
jullie in elkaar te slaan!’ Opschudding veroorzaakte<br />
een vermist-advertentie elders in het<br />
blad, waarin stond dat de vermiste – het CDA –<br />
al jarenlang onduidelijk was over de koers, ‘op<br />
zichzelf gericht’ en gewend ‘kleurloze vermommingen’<br />
aan te nemen. Ik kijk met groot plezier<br />
terug op de tijd waarin <strong>Interruptie</strong> dat was voor<br />
het redactieteam: een speeltuin waarin we door<br />
de grenzen af te tasten een bijdrage wilden<br />
leveren aan serieuze vraagstukken en aan<br />
onze mooie partij.’<br />
“<strong>Interruptie</strong> moest<br />
onze moederpartij<br />
‘verhinderen in<br />
het pluche in<br />
slaap te soezen’.”
Ingezonden brieven<br />
Reisverslag Brussel<br />
Tekst Peter Buiting (adjunct internationaal secretaris)<br />
Onze Unie verenigt alle Europeanen op één<br />
manier: we zijn het allemaal op onze eigen<br />
manier met haar oneens. Niet voor niets zegt<br />
Commissaris Oettinger dat hij zich “kiplekker”<br />
voelt zolang iedereen het precíes even oneens<br />
is met zijn voorgesteld budget: dan zit hij mooi<br />
in het midden. Wennen is het wel. Het Nederlandse<br />
staatssysteem, dat spreekwoordelijke<br />
‘Huis van Thorbecke’, staat in een diverse wijk,<br />
die bovendien verschrikkelijk ingewikkeld<br />
georganiseerd is. Dat systeem wilden we beter<br />
snappen, en daarom zijn we vanuit het Internationaal<br />
Secretariaat op 4 en 5 mei naar<br />
Brussel gegaan.<br />
De Nederlandse regering heeft voor de Europese<br />
Unie, zoals voor de VN en de vredesinstellingen<br />
in Genève, een Permanente Vertegenwoordiging.<br />
Onze regering zit vrijwel overal aan tafel en<br />
houdt de lijntjes kort met alle instituties waarin<br />
ze niet zelf aan tafel zit. Kees Cath is zo’n lijntjeshouder,<br />
in zijn geval tussen de Nederlandse<br />
regering en het Europees Parlement. In een<br />
levendige sessie kregen wij een paar vragen<br />
terug: waar kunnen we elkaar helpen, waar<br />
praten we langs elkaar heen, en hoe brengen<br />
we onze eigen ideeën nog beter voor<br />
het voetlicht?<br />
Onze tweede stop was bij het Europees Parlement.<br />
Jeroen Naus is voor de CDA-Europarlementariërs<br />
en de hele EVP-fractie medewerker<br />
op het gebied van Migratie en Asiel. De lidstaten<br />
hebben hierop veel eigen ruimte, maar de EU<br />
kan toch overspannen asielsystemen ondersteunen.<br />
Hoe versnellen we procedures, zodat<br />
vluchtelingen en ontvangstlanden duidelijkheid<br />
krijgen en iedere vraag om hulp recht wordt<br />
gedaan? Hoe delen we data, om misbruik<br />
te herkennen en ons vertrouwen in de open<br />
binnengrenzen te bewaren? Ondanks de<br />
lange dag en lange reis hielden de negen<br />
deelnemers hun kop er goed bij.<br />
Bij de Congreskolom herdachten<br />
we de doden.<br />
Na een voortzetting van de avond rond Flagey<br />
en een ferme nachtelijke mars terug naar het<br />
hotel, stonden we de volgende ochtend opvallend<br />
fris bij Justus Lipsius. Recht tegenover het<br />
Schumangebouw, de zetel van de Europese<br />
Commissie, vergaderen ministers en regeringshoofden<br />
van de 28 lidstaten met hoge regelmaat.<br />
De twee raden hier, namelijk de Europese Raad<br />
voor Rutte en collega’s en de Raad van Ministers<br />
op alle ministeriële niveaus, stellen vaak<br />
vertrouwelijkheid boven transparantie, helaas<br />
niet altijd terecht. Onze regeringen zijn toch<br />
medeverantwoordelijk voor de meerderheid<br />
van besluiten, om daarna voor de camera te<br />
klagen dat iets ‘moet van Brussel’. Hoe spreiden<br />
wij als Christendemocraten deze verantwoordelijkheid<br />
goed?<br />
Na een bezoek aan het beste “frietkot”<br />
van Brussel was het Europese Parlement zelf<br />
aan de beurt. Enerzijds is een direct verkozen<br />
parlementariër voor de Unie een groot goed.<br />
Tegelijkertijd blijft de balans met onze direct<br />
verkozen Tweede Kamer thuis net zo goed<br />
een uitdaging als een kans om beter samen<br />
te werken.<br />
Antwoorden op al deze uitdagingen zijn nooit<br />
definitief, en we nodigen je graag uit om volgende<br />
keren mee te praten in Werkgroep Europa<br />
of met ons als Internationaal Secretariaat.<br />
Houd de kalender in de gaten voor Straatsburg,<br />
waar ons Europees Parlement tegen wil en<br />
dank vergadert. Het Europastudietraject dit<br />
najaar, met minstens vier sessies van Eindhoven<br />
tot Zwolle tot Rotterdam, komt ook dichter naar<br />
jou toe. De Unie en de christendemocratie<br />
kijken uit naar je inbreng.<br />
Wil jij reageren op een stuk in deze <strong>Interruptie</strong><br />
of wil je je mening kwijt over een ander onderwerp?<br />
Schrijf het op in ± 150 woorden en stuur<br />
het vóór 1 september naar redactie@cdja.nl<br />
CDA INGEZONDEN GEDACHTEGOED BRIEF<br />
—<br />
7
Essay<br />
Het verschil met anderen<br />
Tekst Roeland Spruyt<br />
ESSAY<br />
—<br />
8<br />
‘De dingen bestaan door hun verschil<br />
met andere dingen, zodat ook mensen,<br />
in het geestelijke en het stoffelijke, slechts<br />
bestaan door hun verschil met anderen’,<br />
aldus Carry van Bruggen in haar Prometheus.<br />
Volgens Van Bruggen bestaat de<br />
mens, als individu, en de gemeenschap<br />
door het verschil met het ‘andere’.<br />
Wellicht is dat identiteit: dat wat ons<br />
fundamenteel onderscheidt van de ander.<br />
De vraag naar identiteit houdt de gemoederen<br />
inmiddels al vele jaren bezig. De ‘normale<br />
Nederlander’, Pim Fortuyn, het migratiedebacle<br />
van Paul Scheffer, Geert Wilders, DENK en<br />
de identiteitspolitiek; het is slechts een diep<br />
verlangen dat de mens tot mens maakt. De<br />
vraag naar identiteit trok mij toen ik inmiddels<br />
een jaar geleden een essay voor het Europa<br />
Instituut van de Universiteit van Leiden moest<br />
schrijven over de Europese cultuur met betrekking<br />
tot de Turkse cultuur. Eén vraag was<br />
daarbij essentieel: ‘wat is Europa?’<br />
Als wij het over Europa hebben kunnen wij dit<br />
op twee manieren benaderen. We benaderen<br />
Europa ofwel als geografisch geheel, of we<br />
benaderen Europa als een concept van ideeën,<br />
geschiedenis en cultuur. Interessant is daarbij<br />
te melden dat Herodotus schrijft over een<br />
volks stam die van Griekenland naar de westkust<br />
van Turkije verhuisde en daarmee hun naam<br />
Europees – als adjectief – opgaven. De Amerikaanse<br />
minister Kissinger van Buitenlandse<br />
Zaken vroeg zich om politiek-institutionele<br />
redenen af wie of wat Europa was, maar veel<br />
interessanter is het om deze belangrijke vraag<br />
cultuurfilosofisch te benaderen.<br />
Een van de grote denkers die over de cultuurfilosofische<br />
vraag ‘wat is Europa?’ nadacht<br />
was Rémi Brague, filosoof en professor aan<br />
de universiteiten van Parijs en München.<br />
In “Europa, de Romeinse weg”, verdedigt hij de<br />
beroemde stelling dat Rome gebouwd is op de<br />
fundamenten van Athene en Jeruzalem, en dat<br />
Europa gebouwd is naar Romeins model. Om<br />
dit te bewijzen brengt Brague vier onderscheidingen<br />
aan. Het eerste onderscheid is het onderscheid<br />
van occident en oriënt, tussen het<br />
westen en het oosten, tussen het middellandse<br />
zeegebied en alles ten westen van deze zee, en<br />
anderzijds alles ten oosten van de Egeïsche Zee.<br />
De tweede scheiding speelt in de zevende eeuw,<br />
als de Islam (als cultuur én als geloof) opkomt<br />
en het conflict tussen Jodendom en Christenheid<br />
enerzijds, en Islam anderzijds een feit is.<br />
Europa in cultureel, identitair opzicht is dus niet<br />
hetgeen islamitisch of oosters is. De volgende<br />
twee onderscheidingen vertellen ons duidelijk<br />
wat Europa wél is. Het derde onderscheid volgens<br />
Brague komt voort uit het Westers Schisma,<br />
waarbij de scheiding van de Katholieke Kerk<br />
uitmondt in Latijnen en Byzantijnen, ook wel<br />
Rooms en Orthodox genoemd. Door deze scheiding<br />
gaat het Latijnse deel van de Katholieke<br />
Kerk zich sterker profileren en richt het zich<br />
alleen nog maar op Europa. De nieuwe gerichtheid<br />
op West-Europa zorgde ervoor dat de barbaarse<br />
volken (rudibus – ongelikte beren – zoals<br />
de Germanen en de Kelten) gekerstend worden.<br />
Dit is van belang voor het feit dat Europeanen<br />
vreemden zijn van hun eigen bronnen. Als gevolg<br />
van het Europees Katholicisme doet zich in 1517<br />
de Reformatie als vierde scheiding voor.<br />
Wat kunnen wij op grond van deze vier scheidingen<br />
nu zeggen over de Europese cultuur en<br />
identiteit? Allereerst kunnen wij vaststellen dat<br />
de scheidingen ervoor hebben gezorgd dat de<br />
bronnen van het christendom (de Bijbel) en het<br />
Griekse denken buiten onszelf zijn komen te<br />
liggen. Dit feit resulteert in een andere omgang<br />
met de bronnen die onszelf definiëren. Oftewel,<br />
zo zegt Brague, Europa onderscheidt zich van<br />
andere culturele werelden door de bijzondere<br />
aard van haar verhouding tot haar bronnen:<br />
het zich toe-eigenen van hetgeen als vreemd<br />
wordt gezien. Europa is haar eigen bron niet,<br />
zoals de Islam dat wel is. Onze fundamenten<br />
zijn de bronnen die wij ten diepste alleen maar<br />
kunnen zien als een spiegel: hoe wij onszelf zien<br />
als mens (wat ons tot mens maakt), het belang<br />
van de deugdenethiek en het zich spiegelen<br />
aan een bron die niet gelijkelijk correspondeert<br />
met de eigen taal en cultuur, zorgt ervoor dat<br />
wij altijd barbaren zijn gebleven, maar wij zijn<br />
er ons bewust van.<br />
Juist deze spiegel heeft de uiteindelijke vooruitgang<br />
met Renaissance en Verlichting mogelijk<br />
gemaakt en kan ervoor zorgen dat wij de fouten<br />
in ons denken kunnen corrigeren door ons<br />
andermaal te spiegelen aan de ‘ander’.
Deze filosofie van de Europese barbaren heeft<br />
ervoor gezorgd dat de ‘natiestaat’ als zodanig<br />
nooit hoog heeft gestaan, iets wat de toename<br />
van Europese coöperatie überhaupt mogelijk<br />
heeft gemaakt. Wij zijn bestanddeel van het<br />
historische Europa. Wij zijn door Oudheid,<br />
Romeins recht, Reformatie, Verlichting en<br />
Europees burgerdom gekenmerkt en geloven<br />
daardoor op een zelfbewuste manier in onze<br />
eigen identiteit. Alles wat in de Europese cultuur<br />
zit, is ten diepste vreemd aan het eigene.<br />
Juist omdat onze cultuur gebouwd is op het<br />
verschil met anderen, functioneert onze cultuur<br />
en onze Traditie als een spiegel waarin wij onszelf<br />
kunnen zien. Als wij het hebben over Europa<br />
zien wij een voortdurende uitbreiding van wat<br />
verondersteld barbaars is, en anderzijds de<br />
voortdurende inspanning om terug te keren<br />
naar de klassieke bronnen. Juist dat is Europa,<br />
juist dat is haar identiteit.<br />
Europa mag dan wel gebouwd zijn op een<br />
Europa van verschillende staten, deze staten<br />
hebben wel een fundament met elkaar gemeen.<br />
Een cultuurfilosofisch fundament, met een<br />
diepe notie van de gedeelde cultuur van alle<br />
Europeanen zou daarbij waardevol zijn. Daarbij<br />
is Europa in geen geval hetzelfde als de<br />
Europese cultuur. Zonder enige twijfel zit de EU<br />
in extreem zwaar weer, en heel veel Europeanen<br />
hebben reeds lange tijd hun hoop laten varen,<br />
mijzelf incluis. Een wetenschap zou de EU kunnen<br />
helpen bij het herdefiniëren van het ‘eigene’,<br />
namelijk de Europese cultuur. Want een geloof<br />
in een verenigd Europa is waardevol voor de<br />
toekomst, maar een toekomst zonder notie<br />
van een gedeelde geschiedenis, een gedeelde<br />
identiteit en een gedeelde cultuur, mag geen<br />
gemeenschappelijk perspectief worden. Dan<br />
zouden wij pas écht tot barbaren verworden.<br />
ESSAY<br />
—<br />
9
CDA GEDACHTEGOED<br />
—<br />
10
CDA gedachtegoed<br />
Orbáns illiberale<br />
democratie<br />
Tekst Carina van Os Beeld Dirk Hol<br />
De afgelopen acht jaar heeft de Hongaarse<br />
premier Viktor Orbán, lid van de Fidesz-partij,<br />
Hongarije willen transformeren tot een ‘illiberale<br />
democratie’. Hij beteugelde de persvrijheid,<br />
beperkte de afhankelijkheid en macht van de<br />
rechterlijke macht, maakte een nieuwe kieswet<br />
en begrensde de onderwijsvrijheid. Vanuit<br />
Brussel volgden meerdere reacties en rechtszaken.<br />
Hongarije schond immers Europese<br />
regelgeving, en naar een aangenomen resolutie<br />
van het Europees Parlement schond Orbán ook<br />
‘Europese kernwaarden’. Opvallend is dat<br />
Orbán vlak na zijn herverkiezing in april zijn<br />
focus van niet-liberalisme lijkt te verleggen<br />
naar het christendom. Hij gaf namelijk aan<br />
dat het zijn taak is de christelijke cultuur te<br />
beschermen, en dat hij een ‘christelijke democratie’<br />
wil bouwen. Noemenswaardig is dat<br />
Orbán nog altijd deel uitmaakt van de Europese<br />
verzamelpartij voor christendemocraten,<br />
de Europese Volkspartij (EVP), waar ook<br />
het CDA deel van uitmaakt.<br />
Voor de ontwikkelingen die hij doorvoert heeft<br />
Orbán een term geïntroduceerd, namelijk de<br />
‘illiberale democratie’. In een speech die hij in<br />
2014 hield komt naar voren dat hij de democratie<br />
zou willen behouden, maar de liberale<br />
aspecten wil aanpakken. Hij doelt hierbij op<br />
zowel de liberale methoden en beginselen in<br />
de maatschappij als de liberale manier om<br />
naar de wereld te kijken. Hij focust hierbij op<br />
de samenleving in plaats van op het individu,<br />
en in die samenleving staan liberale waarden<br />
in ieder geval niet langer centraal. Sinds zijn<br />
herverkiezing in april lijkt hij de term ‘illiberale<br />
democratie’ achter zich te hebben gelaten,<br />
en noemt hij het nu zijn taak om een ‘christelijke<br />
democratie’ te bouwen. Die christelijke democratie<br />
wil hij funderen op Europese tradities,<br />
waarbij hij het belang van de natiestaat benadrukt,<br />
en zegt geen grond te willen verliezen<br />
aan supranationale zaken of een politiek rijk.<br />
Of dit inhoudelijk wezenlijk zal verschillen van<br />
de ‘illiberale democratie’ is op het moment<br />
van schrijven nog niet duidelijk.<br />
Wat zijn nu de meest opvallende wijzigingen<br />
die Orbán sinds 2010 heeft ingevoerd? Na de<br />
overwinning in 2010 had de Fidesz-partij samen<br />
met de coalitiepartner KDNP een tweederdemeerderheid<br />
in het parlement, waardoor het<br />
mogelijk werd om de grondwet te wijzigen. Dit<br />
werd dan ook gedaan. Door middel van twee<br />
nieuwe organen, bestuurd door Fidesz-leden,<br />
werd de controle op de media versterkt. Ook<br />
werd gezaagd aan de onafhankelijkheid van<br />
de rechterlijke macht: de pensioenleeftijd<br />
werd verlaagd en het bestuur van rechtbanken<br />
werd ondergebracht bij een nieuw orgaan<br />
met een president met veel invloed binnen de<br />
rechterlijke macht, die benoemd werd door<br />
het parlement waarin Orbán een tweederdemeerderheid<br />
had.<br />
Daar komt bij dat in 2011 het aantal rechters<br />
binnen het Constitutionele Hof verhoogd werd,<br />
waardoor de regering zeven nieuwe rechters<br />
kon aanstellen. In 2012 werd een nieuwe kieswet<br />
ingevoerd, die erg voordelig is voor de Fideszpartij.<br />
Het effect van die wet is groot, zoals<br />
Jenne Jan Holtland in zijn artikel “Waarom<br />
de oppositie in Hongarije weinig kans maakt<br />
premier Viktor Orbán te onttronen” in de<br />
Volkskrant schrijft. Zo verloor Orbán in 2014<br />
“Orbán wilde<br />
de democratie<br />
behouden,<br />
maar de liberale<br />
aspecten<br />
aanpakken.”<br />
CDA GEDACHTEGOED<br />
—<br />
11
“Opvallend is dat Orbán vlak<br />
na zijn herverkiezing in april<br />
zijn focus van niet-liberalisme<br />
lijkt te verleggen naar<br />
het christendom.”<br />
CDA GEDACHTEGOED<br />
—<br />
12<br />
een kwart van de stemmen ten opzichte van<br />
2010, maar verloor hij maar 1 procent van zijn<br />
zetels in het parlement. In 2013 werd de macht<br />
van het Constitutionele Hof sterk beperkt, door<br />
een aantal regeringsbeslissingen te onttrekken<br />
aan rechterlijke toetsing. Een andere belangrijke<br />
maatregel is de Universiteitswet die het Hongaarse<br />
parlement vorig jaar heeft aangenomen,<br />
waarmee het de door filantroop George Soros<br />
opgerichte Central European University (CEU)<br />
moeilijk wordt gemaakt om voort te bestaan in<br />
Hongarije. In mei <strong>2018</strong> werd dan ook bekend dat<br />
in ieder geval de Soros-stichting van Boedapest<br />
naar Berlijn zal verhuizen.<br />
Zowel in Den Haag als in Brussel bleef het de<br />
afgelopen acht jaar onder christendemocraten<br />
opvallend stil wat betreft de genoemde maatregelen<br />
die Orbán invoerde. Na Orbáns verkiezingsoverwinning<br />
in april dit jaar liet Manfred<br />
Weber, voorzitter van de EVP-fractie, zich wel<br />
uit over de koers van Orbán: ‘Viktor Orbán moet<br />
de rode lijnen van de EVP en de Europese waarden<br />
respecteren. Als hij dat doet, kan hij in het<br />
spel blijven. Anders zal hij worden uitgesloten<br />
van de EVP’. Echter maakt Weber niet duidelijk<br />
wat de betreffende waarden inhouden. In een<br />
recent artikel in het NRC is te lezen dat Esther<br />
de Lange niet wil reageren op de positie van de<br />
Fidesz-partij binnen de EVP-fractie. Zij verwijst<br />
naar Den Haag, naar Buma, die het volgende<br />
aangeeft: ‘Oost-Europa heeft een andere<br />
manier van kijken dan wij. Als wij een opvatting<br />
hebben, staat daar een opvatting tegenover.<br />
We moeten in gesprek blijven, vind ik. Binnen<br />
de EVP wordt geluisterd naar elkaar. Ook door<br />
Orbán.’ Zoals Luuk van Middelaar schrijft in zijn<br />
NRC-column “Viktor Orbán, een gekozen autocraat,”<br />
is dit opvallend ruimdenkend van Buma.<br />
Immers, zou die andere manier van kijken niet<br />
ook relevant kunnen zijn bij de schuldenlast in<br />
Griekenland? Hoe dan ook, Buma benadrukt<br />
dus de andere manier van kijken in Oost-Europa.<br />
Echter, Orbán zaagt aan de poten van de rechtsstaat,<br />
beperkt de persvrijheid en herschreef<br />
de kieswetten. Hij beschadigt de democratie.<br />
Kunnen deze maatregelen daadwerkelijk<br />
gerechtvaardigd worden vanuit een andere<br />
manier van kijken? Opvallend is dat de Hongarijerapporteur<br />
van het Europees Parlement<br />
aangeeft dat de situatie in Hongarije minstens<br />
zo slecht is als die in Polen, waartegen de<br />
Commissie een Artikel 7-procedure is gestart.<br />
De EVP-fractie is wel opvallend kritisch over<br />
de situatie in Polen, waar de PiS, een niet-christendemocratische<br />
partij, democratie en rechtsstaat<br />
uitholt. Opnieuw komt hier dus het meten<br />
met twee maten naar voren.<br />
Positief is dan ook de resolutie die aangenomen<br />
is op het CDA-congres, na het schrijven van dit<br />
stuk. Hieruit blijkt dat het CDA constateert dat<br />
er fundamentele waarden geschonden worden<br />
in Hongarije. Het CDA wil hierover in dialoog<br />
gaan, waarbij de dialoog niet vrijblijvend zal<br />
zijn omdat de EVP-statuten de mogelijkheid<br />
geven om een partijlid op non-actief te zetten<br />
of te schorsen. Uit de resolutie blijkt ook dat<br />
vanuit het CDA actief zal worden bijgedragen<br />
aan de rode lijnen waaraan EVP-partijen zich<br />
zullen moeten houden.<br />
Zowel het CDA als de EVP leken met twee maten<br />
te meten als het ging om de aftakeling van de<br />
Hongaarse democratie door Orbán. Het is dan<br />
ook goed dat het CDA hier verandering in brengt<br />
door het aannemen van bovengenoemde<br />
resolutie. Het is hoopgevend dat zij het belang<br />
van fundamentele waarden benadrukken, en<br />
ik hoop van harte dat de EVP-fractie hen<br />
hierin zal volgen.
<strong>CDJA</strong> Inside<br />
Nieuwe DB’ers<br />
Tekst Job van den Broek & Renate Wijmenga Beeld Dirk Hol<br />
Op het voorjaarscongres in mei zijn er twee nieuwe Dagelijks<br />
Bestuursleden gekozen. Ze stellen zich hier aan jullie voor.<br />
Job van den Broek - HRM & Afdelingen<br />
Lieve vrienden van het <strong>CDJA</strong>,<br />
Als nieuw verkozen Dagelijks Bestuurslid is aan mij de eer gegund om me<br />
even kort voor te stellen in ons allen zeer dierbare ledenblad. Mijn naam<br />
is Job van den Broek, 21 jaar en sinds 19 mei jongstleden jullie nieuwe<br />
DB’er HRM & Afdelingen. Daarnaast heb ik in mei ook mijn bachelor Liberal<br />
Arts & Sciences afgerond, ben ik drie jaar als bestuurslid actief (geweest)<br />
in een studentenroeivereniging die ik zelf heb opgericht, heb ik verschillende<br />
posten op lokaal niveau bekleed bij het CDA en het <strong>CDJA</strong> en hoop<br />
ik in september te starten met mijn master politieke geschiedenis in<br />
Utrecht. Ik ben een geboren en getogen Brabander met Hollandse roots,<br />
heb gewoond en gestudeerd in Zeeland en verhuis binnenkort naar<br />
Utrecht, wat dus betekent dat ik goed bekend ben in zowel de ‘provincie’<br />
als de ‘randstad’.<br />
Deze kennis, gecombineerd met mijn bestuurservaring zowel binnen het<br />
<strong>CDJA</strong> als daarbuiten, wil ik de komende tijd gebruiken om het <strong>CDJA</strong> een<br />
nog mooiere vereniging te maken dan zij al is. Dat wil ik vanuit mijn functie<br />
bereiken door de onderlinge cohesie tussen afdelingen te bevorderen, de<br />
HRM-commissie een nieuwe impuls te geven en het Generatie2019 project<br />
op poten te zetten, en op persoonlijk vlak door gewoon keihard te werken,<br />
zo vaak mogelijk aanwezig te zijn bij evenementen door het hele land,<br />
maar bovenal door goed te luisteren naar wat jullie, de leden, graag<br />
zouden willen van mij. Schroom daarom ook zeker niet om mij te mailen,<br />
appen of bellen, ik ben altijd in voor een babbeltje of een serieus gesprek.<br />
Hopelijk tot snel op een van onze vele activiteiten!<br />
Renate Wijmenga - Ledenwerving & Activiteiten<br />
Hallo! Ik ben Renate Wijmenga en kersvers DB’er van de nieuwe functie,<br />
Ledenwerving & Activiteiten. De strijd voor deze functie, in Hilversum,<br />
was groot. Volgens mij ben ik nog nooit zo zenuwachtig geweest voor een<br />
uitslag. Nogmaals dank aan u allen! Nu is het mijn taak om de nieuwe rol<br />
uiteen te zetten. Ik zie mezelf als verantwoordelijk voor de verenigingskant<br />
van het <strong>CDJA</strong>. Het werven van nieuwe leden uit alle delen van het land<br />
en het opzetten van activiteiten in samenwerking met de organisatiecommissie<br />
zijn daarvoor de manier. En natuurlijk gaan we knallen tijdens<br />
de introdagen!<br />
In mijn dagelijks leven ben ik werkzaam als fractiemedewerker van de<br />
CDA-fractie van Provinciale Staten. In 2016 ben ik afgestudeerd aan de<br />
Vrije Universiteit. Hier heb ik met veel plezier geschiedenis gestudeerd.<br />
In mijn studententijd ben ik zes jaar lid geweest van Navigators Studentenvereniging<br />
Amsterdam en ik heb hier ook een bestuursfunctie bekleed.<br />
Ook daar was ik verantwoordelijk voor het werven van nieuwe leden<br />
en de activiteiten. Groepen bij elkaar brengen is mij dus niet vreemd.<br />
Ik vond het hartstikke leuk om samen met jullie de zomer te starten<br />
op de Kick-Off op 30 juni en kijk er naar uit met jullie de vakantie af<br />
te sluiten op al die verschillende introdagen! #zinin<br />
<strong>CDJA</strong> INSIDE<br />
—<br />
13
Recensies<br />
<strong>CDJA</strong>’s culturele<br />
ontdekkingen<br />
Tekst Maurits Potappel (De strijd om de democratie), Diederick van Wijk<br />
(The Retreat of Western liberalism), Roeland Spruyt (The Fourth Estate )<br />
RECENSIES<br />
—<br />
14<br />
Boek: De strijd om de democratie<br />
Op het afgelopen partijcongres (2 juni, Den<br />
Bosch) werd de Resolutie ‘De rechten en plichten<br />
van Fidesz als EVP-partij’ aangenomen waarin<br />
de zorgen over de democratische rechtsstaat<br />
in Hongarije onder verantwoordelijkheid van<br />
de Fideszpartij werden aangestipt. Onder meer<br />
de rechterlijke macht en de mediavrijheid staan<br />
op het spel in dit voormalig communistische<br />
land. In reactie op deze aangenomen resolutie<br />
stuurde Orbàn een brief met de eis om excuses<br />
en verbrak de Fidesz-partij de banden met<br />
het CDA.<br />
Wat is de reden van deze verhitte dialoog binnen<br />
de Europese christendemocratische familie?<br />
Oost-Europa correspondent Jenne Jan Holtland<br />
schrijft in De Volkskrant (4 juni, VK): ‘De ‘rode<br />
lijnen’ waar het CDA van rept, zijn bedacht door<br />
de leiding van de EVP. Die verlangt dat Orbán<br />
een einde maakt aan twee omstreden maatregelen:<br />
de reeds genoemde ngo-wet en de<br />
voortdurende juridische onzekerheid voor<br />
de prestigieuze CEU-universiteit.’<br />
De Europese Commissie kondigde in april<br />
aan dat het stappen gaat ondernemen tegen<br />
Hongarije. Een verhaal dat wordt vervolgd dus.<br />
Het lijkt er echter op dat meer landen in Oost-<br />
Europa de democratische rechtsstaat op een<br />
eigen manier interpreteren. Naast Hongarije<br />
is ook Polen een zorgenkindje geworden nadat<br />
de benoeming van rechters praktisch in<br />
handen komt van de regeringspartij PiS.<br />
Wie op zoek is naar een overzichtelijke<br />
beschouwing van onder andere deze twee<br />
uitdagingen kan het boek “De strijd om de<br />
democratie” lezen. In dit boek, geredigeerd<br />
door de Leidse rechtsfilosofen Bastiaan Rijpkema,<br />
Afshin Ellian en Gelijn Molier, belichten verschillende<br />
auteurs in essayvorm elk een eigen<br />
uitdaging voor de democratische rechtsstaat.<br />
De kracht van dit boek ligt in de combinatie<br />
tussen een rechtsfilosofische behandeling<br />
van ideeën met een toepassing op de actuele<br />
situatie. Het boek is toegankelijk geschreven<br />
en kan ook essay voor essay gelezen worden.<br />
Om de uitdagingen van onze tijd voor de<br />
democratische rechtsstaat te begrijpen is<br />
dit een mustread.<br />
Boek: The Retreat of Western liberalism<br />
Het boek van Financial Times-columnist Edward<br />
Luce is geschreven na de Amerikaanse presidentsverkiezingen<br />
van 2016, een uitslag die<br />
voor velen als een verrassing kwam. Luce heeft<br />
een groot gedeelte van zijn carrière speeches<br />
geschreven voor Amerikaanse topfunctionarissen,<br />
en dat is in dit boek te merken. De vier<br />
met feiten overladen hoofdstukken geven in<br />
sneltreinvaart het ontstaan en de stagnatie<br />
van het modern westers liberalisme weer. Luce<br />
begint zijn betoog met hoe hij de val van de<br />
Berlijnse Muur in 1989 ervaarde. De toekomst<br />
zag er rooskleurig uit: ‘A monumental roadblock<br />
had been cleared from our future’.<br />
De geschiedenis had echter een ander verloop.<br />
Nu, dertig jaar later, neemt de auteur zijn lezers<br />
mee langs enkele recente politieke kenteringen<br />
die de westerse democratieën onder grote druk<br />
hebben gezet.<br />
Het eerste hoofdstuk – fusion – beschrijft de<br />
integratie van een geglobaliseerde economie.<br />
Het beeld dat Luce schetst voor de Amerikaanse<br />
en Europese middenklasse is somber. Aan de<br />
hand van statistieken zoals de gevreesde ‘elephant<br />
chart’, die aantoont hoe wereldwijde economische<br />
groei de allerrijksten wereldwijd en<br />
de middenklasse van Azië en Latijns-Amerika<br />
enorm steunt, maar de allerarmsten en de<br />
westerse middenklasse veel minder, wordt het<br />
beeld bevestigd. Luce is ervan overtuigd dat de<br />
verkiezing van Trump laat zien dat het Westen<br />
niet in staat is de huidige economische realiteit<br />
onder ogen te zien. Trump heeft geen enkele<br />
oplossing bedacht voor de erfenis van de statistieken<br />
die de Amerikaanse droom uiteindelijk<br />
tot een nachtmerrie zal kunnen maken.<br />
In het volgende hoofdstuk – reaction – blijven<br />
de sombere statistieken komen. In 1972 zijn er<br />
van wereldwijd 200 landen dertien democratisch.<br />
In 2000 zijn dat er meer dan 100, maar inmiddels
weer 25 minder. Het buitenlandbeleid van de<br />
Verenigde Staten sinds 2001 heeft diverse autocratische<br />
regimes in de kaart gespeeld, en het<br />
dubieuze optreden in Irak heeft ook de geloofwaardigheid<br />
van dit democratiserende beleid<br />
aan het thuisfront ondermijnd. Luce maakt<br />
zich zorgen om een opgepoetste variant van<br />
demofobie, de oude Griekse angst voor de massa.<br />
Hoewel Luce een duidelijk beeld schetst van<br />
een moderne variant van de ‘tyranny of the<br />
majority’, sluit hij dit hoofdstuk af zonder<br />
verder te zoeken naar oplossingen.<br />
Hoofdstuk 3 – fall out – verkent het mogelijk<br />
einde van de westerse militaire hegemonie.<br />
Luce concludeert dat het waarschijnlijker is dat<br />
Amerika zijn leidende positie als de onbetwiste<br />
militaire wereldmacht zal verliezen door chaos<br />
dan door China.<br />
In hoofdstuk 4 – half life – keert Luce terug naar<br />
het onderwerp identiteitspolitiek. Identiteitsliberalisme<br />
is politiek die een maatschappij<br />
behandelt als een accumulatie van losse delen.<br />
Hij betoogt dat als westerse politici weer het<br />
vertrouwen van het publiek willen winnen, zij<br />
moeten zoeken naar een gemeenschappelijk<br />
belang, met inbegrip van de elite!<br />
Niet alles wat Luce propageert lijkt mij zonder<br />
meer plausibel, maar “The Retreat of Western<br />
Liberalism” is verplicht leesvoer voor iedereen<br />
die zich zorgen maakt over de toekomst van<br />
het Westen. Met een vloeiende en bondige<br />
schrijfstijl probeert Luce richting te geven in<br />
wat soms lijkt op een stuurloze maatschappij.<br />
Serie: The Fourth Estate<br />
In tijden van nepnieuws, grote verwarring en<br />
het einde van de waarheid, zond omroep VPRO<br />
de afgelopen maand de serie “The Fourth Estate”<br />
uit. In een vierdelige serie wordt een portret van<br />
The New York Times geschilderd, en het beeld<br />
dat achterblijft is deze: de vierde macht is<br />
belangrijker dan ooit.<br />
Als ik dit schrijf is net in Nederland bekend<br />
geworden dat de politieke partij DENK een nepnieuwscampagne<br />
wilde opzetten die specifiek<br />
gericht was op Geert Wilders en zijn PVV. Met<br />
valse posters en banners, in de huisstijl van<br />
de PVV zelf, werd de PVV in een nog kwader<br />
daglicht gezet. Op een van de posters stond:<br />
‘Na 15 maart gaan wij Nederland zuiveren!’<br />
U kunt zich de associaties die het woord<br />
‘zuiveren’ op zou roepen wel voorstellen, niet<br />
in de laatste plaats bij de PVV. Onderzoeksjournalisten<br />
van het NPO Radio 1-programma<br />
De Nieuws B.V. achterhaalden het verhaal en<br />
publiceerden het.<br />
Het is een van de vele voorbeelden waarin de<br />
media een grote rol speelden in het achterhalen<br />
van de waarheid, zeker als het gaat om de<br />
politieke realiteit. “The Fourth Estate” gaat juist<br />
over die rol van een van’s werelds belangrijkste<br />
kranten en de strubbelingen die The New York<br />
Times daarbij ondervindt. Het mooie van deze<br />
prachtige serie is dat er getoond wordt hoe<br />
de rol van de media is veranderd. In de eerste<br />
honderd dagen van Trumps presidentschap<br />
werden verslaggevers van The New York Times<br />
buitengesloten van persconferenties, werden<br />
persaccreditaties ingetrokken en werd de krant<br />
meermalen in een kwaad daglicht gezet. Alles<br />
om het verhaal van de regering op te houden<br />
en te verkopen aan de Amerikaanse burgers.<br />
De grootste boodschap van deze serie is niet<br />
dat de media een politieke agenda hebben<br />
gekregen, maar dat de media wel een bijzondere<br />
rol toebedeeld hebben gekregen. De vierde<br />
macht, zoals de media al sinds het begin van<br />
de twintigste eeuw worden genoemd, zijn de<br />
hoeders van onze democratie en dienen de<br />
waarheid voor alles te beschermen en naar<br />
buiten te brengen. Een voorbeeld daarvan is te<br />
zien bij het onthullen van de waarheid rondom<br />
het ‘loyalty’-diner van Donald J. Trump en<br />
FBI-directeur Comey. Bronnen werden achterhaald<br />
en de waarheid toonde zich: Comey<br />
wilde niet loyaal zijn aan de president, maar<br />
kon alleen beloven ten alle tijden eerlijk te zijn<br />
en kon dus geen onderzoeken naar de Russische<br />
inmenging laten vallen.<br />
“The Fourth Estate” laat boven alles zien hoe<br />
de wisselwerking is tussen de vier machten die<br />
in het democratische stelsel te zien zijn en hoe<br />
deze gekoesterd moet worden. Dat betekent dat<br />
de Waarheid geen relativistische echo uit het<br />
verleden is geworden, maar een springlevend<br />
concept en onderdeel van het voortbestaan van<br />
de democratie blijft. Alleen al om die reden is het<br />
van groot belang deze serie te kijken, het is meer<br />
dan de moeite waard en in alles de belangrijkste<br />
bron van ons leven: het Ware.<br />
Wil jij ook een recensie schrijven over een boek, film of evenement?<br />
Mail naar redactie@cdja.nl voor verdere instructies<br />
RECENSIES<br />
—<br />
15
FOTOPAGINA<br />
Voorjaarscongres<br />
—<br />
16
FOTOPAGINA<br />
—<br />
17
Luis in de Pels<br />
We worden toch<br />
allemaal blij van<br />
meer invloed?<br />
Tekst en beeld Matthijs van der Loo<br />
In Luis in de Pels geeft iemand van een andere PJO zijn mening over een<br />
standpunt van het <strong>CDJA</strong>. Deze keer de beurt aan Matthijs van der Loo,<br />
redacteur van DEMO, het ledenblad van de Jonge Democraten.<br />
Toen de DEMO werd gevraagd om deze keer jullie luis in de pels te zijn<br />
was er al koortsachtig overleg op welk punt we jullie zouden aanspreken.<br />
We voeren het medisch/ethische debat al met de ChristenUnie, dus<br />
voor jullie gooien we het over een andere boeg. Een ander stokpaardje<br />
van de Jonge Democraten is het referendum en het <strong>CDJA</strong> is op haar<br />
beurt daar nogal kritisch en afwijzend over. Wellicht is het daarom goed<br />
dat wij als jullie progressieve democratische broeders jullie proberen<br />
te overtuigen waarom die referenda toch ongelooflijk geweldig zijn.<br />
Een van de meest gehoorde argumenten tegen het referendum is het<br />
feit dat deze niet zou passen binnen de parlementaire democratie van<br />
Nederland. Immers, de kiezers kiezen hun vertegenwoordigers om voor<br />
hen te beslissen en waarom zou je dan nog referenda inzetten? Simpel,<br />
een goede democratische staat is opgebouwd met verschillende checks<br />
en balances. Het referendum kan een hele goede check zijn om onze<br />
volksvertegenwoordiging een halt toe te roepen en te zeggen dat het<br />
anders moet. De stem van de kiezer is hierin cruciaal, want die volksvertegenwoordiging<br />
is met hun stem verkozen en het zou kiezersbedrog<br />
zijn om niet naar hen te luisteren. Sterker nog, waarom zou je een keer<br />
in de vier jaar stemmen en vervolgens je stem niet meer laten horen?<br />
Daarom is het huidige raadgevende referendum ook een echte wassen<br />
neus, omdat momenteel de Tweede Kamer nog de macht heeft om de<br />
uitslag naast zich neer te leggen. De JD pleit dan ook voor een correctief<br />
bindend referendum zodat het parlement en/of de regering wel die stappen<br />
moet ondernemen. De huidige wetgeving kent ook zo zijn gebreken.<br />
Zo zorgt bijvoorbeeld de opkomstdrempel voor een vreemde gang van<br />
strategisch stemmen en daarom moet die opkomstdrempel uit de wet<br />
verdwijnen.Je moet ook niet een complete wet weggooien bij een tegenstem<br />
van het referendum, maar ook daar is de huidige referendumwet<br />
niet op berekend. Een simpele ja/nee vraag kan vaak niet de nuance<br />
geven die in het debat wel wordt gevoerd. Als je door middel van referenda<br />
constructieve voorstellen kan doen, dan zal dat ook ten goede komen<br />
van het vertrouwen van de burger in het systeem.<br />
LUIS IN DE PELS<br />
—<br />
18<br />
Het hoeft ook helemaal niet zo te zijn dat referenda alleen door de<br />
burgers aangevraagd kunnen worden. In het geval van zeer belangrijke<br />
grondwetswijzigingen is het van belang dat hierbij ook de Nederlandse<br />
burger zich laat horen en niet alleen de hoge omes in Den Haag. Een<br />
referendum kan dus ook gebruikt worden door de regering zelf om meer<br />
ruggenspraak voor hun maatregelen te krijgen. Dit geldt niet alleen voor<br />
landelijk, maar ook de gemeenteraad kan gebruik maken van referenda.<br />
Het referendum kan een goede tool zijn om de democratie mee te<br />
versterken en met de juiste wetgeving kan dat.
<strong>CDJA</strong>.<br />
Cijfers sinds het VJC+<br />
voorzittersverkiezing<br />
+116<br />
Leden aanwezig bij het<br />
introductie weekend<br />
63<br />
WNL - Telegraaf - Volkskrant - Radio1<br />
Trouw - BNN-VARA - AD Buitenhof - ND<br />
EenVandaag - RD - NRC - Kamerbreed<br />
X in de media<br />
+417<br />
Coassistenten Dijkring 14<br />
Studentenhuisvesting EU<br />
Anticonceptie - Integratie<br />
Groningsgas - Agrariërs<br />
Rusland - Defensie - Roken<br />
Meerouderschap - Suïcide<br />
31<br />
standpunten<br />
>200<br />
Activiteiten door heel ‘t land<br />
Nieuwe leden ingeschreven<br />
18X<br />
Aanwezig op de introdagen<br />
>700<br />
Jongerenkandidaten bij GR<strong>2018</strong><br />
>100000 Gerealiseerd:<br />
Online platform, <strong>CDJA</strong>-Whatsapp,<br />
Vrijwilligersmaand, Nieuwe Huisstijl, Meer<br />
<strong>CDJA</strong> bij CDA, <strong>Interruptie</strong> digitaal<br />
Stemmen op GR18 kandidaten<br />
In de planning:<br />
Introdagen in de regio, zomerfestival,<br />
CollegetourDJA<br />
Volg ons en blijf op de hoogte!<br />
<strong>CDJA</strong><br />
INFOGRAPHIC<br />
—<br />
19
30 jaar <strong>Interruptie</strong><br />
Prachtig ‘88<br />
Tekst Fedde van der Herberg & Abel van de Sluis<br />
30 JAAR INTERRUPTIE<br />
—<br />
20<br />
Voetbalfans denken aan het door Nederland<br />
gewonnen EK voetbal. VVD’ers denken aan de<br />
verhoging van de maximumsnelheid op autosnelwegen<br />
van 100 km/u naar 120 km/u. En<br />
<strong>CDJA</strong>’ers? Die denken aan de oprichting van<br />
<strong>Interruptie</strong>. Maar wat gebeurde er in 1988<br />
nog meer? We gaan terug in de tijd, naar<br />
het politieke jaar 1988.<br />
‘Lubberiaans is de politieke vorm van defensief<br />
cricket spelen. In de politiek gaat het erom<br />
dat je zo ouwehoert dat je geen kleur hoeft te<br />
bekennen als dat niet het grotere belang dient.’<br />
In 1988 was Ruud Lubbers minister-president.<br />
Hij stond bekend om zijn ‘Lubberiaanse’ manier<br />
van politiek bedrijven. Deze definitie gaf hij zelf<br />
aan dit begrip in zijn boek “Persoonlijke herinneringen,”<br />
uitgebracht na zijn dood. Het boek<br />
werd door redacteur Hannah Aukes afgemaakt<br />
en is een combinatie van wat Lubbers zelf opschreef<br />
en wat hij aan haar vertelde. Lubbers’<br />
zoon Bart bleef achter het boek – en de herinneringen<br />
aan zijn vader – aangaan. Het boek<br />
kwam er uiteindelijk. Het is een ‘must-read’<br />
voor elke politieke junkie, en zeker voor alle<br />
<strong>CDJA</strong>’ers. Houd in je achterhoofd dat het Lubbers’<br />
eigen, subjectieve herinneringen zijn en<br />
je leest het boek uit als een echte pageturner.<br />
In maart 1988 werd het ‘Paaspakket’ van zo’n<br />
7 miljard gulden aan bezuinigingen gepresenteerd.<br />
De CDA-fractie verzette zich met succes<br />
tegen verlaging van het minimumjeugdloon.<br />
Toen CDA-minister Ruding later dat jaar de<br />
begroting met extra bezuinigingen presenteerde<br />
en daarbij meldde dat er voor de Kamer weinig<br />
te veranderen viel, hield CDA-fractievoorzitter<br />
Bert de Vries vast aan de wijzigingen die hij<br />
wilde zien. Toen bleek dat De Vries niet alleen<br />
stond, liep de situatie bijna uit de hand.<br />
VVD- fractievoorzitter Voorhoeve wist de boel<br />
uiteindelijk te sussen.<br />
Elk politiek jaar kent schandalen. 1988 kende<br />
de Paspoortaffaire. Het bedrijf wat een fraudebestendig<br />
Europees paspoort moest maken,<br />
KEP, bleek haar verplichtingen niet te kunnen<br />
nakomen. Een parlementaire enquête volgde.<br />
De conclusies waren niet mals. Te weinig sturing<br />
en gebrekkige en chaotische beleidsvoering.<br />
De verantwoordelijke minister en (CDA-)<br />
staatssecretaris traden begin september af.<br />
Het verhaal kreeg echter nog een staartje.<br />
Op 21 en 22 september 1988 debatteerde de<br />
Tweede Kamer wederom over de kwestie.<br />
Premier Lubbers dreigde het vertrouwen in<br />
de nieuwe VVD-minister op te zeggen. Hij deed<br />
enkele harde conclusies uit het onderzoek<br />
namelijk af als een misverstand. De minister<br />
kon blijven, al werd het hem niet in dank<br />
afgenomen. Hetzelfde gold overigens voor<br />
de uitspraken van Lubbers. De relatie werd<br />
er niet beter op.<br />
“Elk politiek<br />
jaar kent<br />
schandalen.”<br />
De WIR, een investeringspremie, werd in 1988<br />
afgeschaft. Dit had als een verrassing moeten<br />
komen, maar lekte voortijdig uit. Hierdoor konden<br />
bedrijven nog snel investeringen vastleggen.<br />
Voorhoeve beschuldigde Lubbers van lekken,<br />
waarop Lubbers Voorhoeve betichtte van ‘politiek<br />
vandalisme’. De premier dreigde met een<br />
kabinetscrisis en liet weten weer beschikbaar<br />
te zijn als CDA-lijsttrekker. Zo ver kwam het<br />
niet, maar tussen Lubbers en Voorhoeve zou<br />
het niet meer goed komen. Nog geen jaar<br />
later viel het tweede kabinet-Lubbers over<br />
het reiskostenforfait.<br />
Als het gaat om justitiebeleid betekende 1988<br />
een omslag. NRC berichtte in 1990 dat twee<br />
jaar eerder voor het eerst met zoveel woorden<br />
door justitie was vastgesteld dat het Nederlandse<br />
strafklimaat achterhaald was. De Wetenschappelijke<br />
Raad voor het Regeringsbeleid<br />
(WRR) kwam in de zomer van 1988 al met het<br />
advies dat de politiek niet langer blind op<br />
de burger diende te vertrouwen. Door te veel<br />
vertrouwen in de burger te stellen, lokte de<br />
overheid berekenend gedrag uit. Hierbij zou de<br />
burger een calculerende individualist worden,<br />
die zich constant zou leiden door de afweging<br />
tussen winst en risico. Daarom werden het aantal<br />
cellen en de personeelssterkte in gevangeniswezen<br />
en rechtspraak flink uitgebreid.
“Er werd<br />
gesproken over<br />
de verantwoordelijke<br />
samenleving en het<br />
ouderenbeleid.”<br />
Het CDA kon in 1988 werken aan politieke<br />
verdieping, omdat het een campagneloos jaar<br />
was. Er werd gesproken over de verantwoordelijke<br />
samenleving en het ouderenbeleid.<br />
Daarnaast werd er hard gewerkt aan de<br />
bevordering van publieks- en persvoorlichting.<br />
Het Wetenschappelijk Instituut publiceerde<br />
t.o.v. eerdere jaren minder rapporten, maar<br />
publiceerde wel meer artikelen en partijdiscussiestukken<br />
en organiseerde meer<br />
spreekbeurten. In 1988 groeide het <strong>CDJA</strong> naar<br />
2119 leden en koos zij een nieuwe voorzitter:<br />
Ad Koppejan. Het AB droeg de destijds 31-jarige<br />
Maxime Verhagen voor als jongerenkandidaat<br />
voor de Europese verkiezingen van 1989.<br />
In 1988 was ook het CDA al volop bezig met<br />
de voorbereidingen voor deze verkiezingen.<br />
Maar een jaar later kwamen er ook al vervroegde<br />
Tweede Kamerverkiezingen wegens<br />
het vroegtijdige einde van Lubbers-II. Want<br />
zoals Lubbers optekende in zijn “Persoonlijke<br />
herinneringen,” ‘is niets bevroren. Niets is voor<br />
eeuwig.’ En: ‘juist omdat nooit iets voor eeuwig<br />
is, schrijf ik mijn verhaal op. De tijden, de omstandigheden,<br />
dat zijn wij.’ En die omstandigheden<br />
kunnen de situatie veranderen. ‘Ik heb<br />
weinig principes in mijn leven gekend. (...)<br />
Het doel is wat mij betreft belangrijker dan<br />
de principes.’ Alhoewel Lubbers daarbij wel<br />
optekent dat hij zich niet laat chanteren. ‘In<br />
liefde en oorlog is alles geoorloofd. In de politiek<br />
lijkt dat niet anders te zijn.’ Lubbers wist zich<br />
ook in het roerige jaar 1988 staande te houden,<br />
waarschijnlijk mede door zijn arbeidsethos.<br />
‘Ik werk hard. Leven is werken.’<br />
30 JAAR INTERRUPTIE<br />
—<br />
21
Opinie<br />
Geluk, plezier en welvaart<br />
is gewoon te regelen, wie<br />
die niet heeft is een loser<br />
Tekst Lisanne Spanbroek Beeld Dirk Hol<br />
Het studieklimaat in het hoger onderwijs kenmerkt<br />
zich momenteel door ambitie en excellentie.<br />
Uit onderzoeken van onder andere<br />
Hogeschool Windesheim, het Bureau Studentenartsen<br />
van de Hogeschool en de Universiteit<br />
van Amsterdam, het lectoraat Studiesucces<br />
van Hogeschool Inholland en jongerenopiniepanel<br />
EenVandaag blijkt dat studenten in<br />
toenemende mate stress-, angst- , burn-outen<br />
depressieklachten ervaren en dat zij zeer<br />
risicovol omgaan met alcohol, met negatieve<br />
gevolgen voor hun functioneren in de studie.<br />
Studenten in het hoger onderwijs ervaren<br />
relatief veel gezondheidsklachten vergeleken<br />
met niet-studerende leeftijdsgenoten, maar<br />
ze zoeken hiervoor nauwelijks hulp. Als ze al<br />
hulp zoeken, doen ze dat vaak in een (te)<br />
laat stadium.<br />
De cijfers<br />
Windesheim docent Jolien Dopmeijer onderzoekt<br />
jaarlijks (sinds 2012) het studentenwelzijn onder<br />
(ruim 3.000) studenten van deze christelijke<br />
hogeschool. Ze merkte dat er veel studenten<br />
uitvallen maar dat de reden hiervoor onbekend<br />
bleef. Wat blijkt; 25% van de studenten kampt<br />
met burn-outklachten, 1 op 7 heeft last van<br />
ernstige angst- en depressieklachten en gedachten<br />
omtrent zelfmoord komen geregeld<br />
voor. Ook bij Hogeschool Inholland is onderzoek<br />
gedaan, de resultaten laten zien dat van de<br />
studenten met veel stressklachten rond de 40%<br />
overweegt te stoppen met de studie en dat zij<br />
2 keer zo vaak studievertraging oplopen.<br />
In april kwam de Evangelische Hogeschool<br />
Amersfoort met een aantal conclusies uit een<br />
soortgelijk onderzoek. Een van die conclusies:<br />
studenten zuchten vaak onbewust onder<br />
prestatiedruk en kunnen ten onder gaan aan<br />
de ‘dictatuur van geluk’. Geluk, plezier en welvaart<br />
is gewoon te regelen, wie die niet heeft<br />
is een loser. Christenjongeren wijken hiermee<br />
nauwelijks af van hun seculiere leeftijdsgenoten.<br />
Verder benadrukken ze dat de gegevens veel<br />
zeggen over het beeld van de ouders, de jeugd<br />
van tegenwoordig is immers het resultaat van<br />
de opvoeding door de ouders.<br />
Op 7 april j.l. was bij EenVandaag een reportage<br />
te zien over depressiviteit bij jongeren. 29% van<br />
de (3.400) ondervraagde jongeren tussen de<br />
16- en 34-jaar voelde zich in de afgelopen 2 jaar<br />
langere tijd depressief of is dat nu nog steeds.<br />
Wat betekent dat in de praktijk? Dagelijks<br />
ernstige neerslachtigheid ervaren en verlies<br />
van levenslust. 71% van deze jongeren voelde<br />
zich eenzaam, 68% heeft slaapproblemen en<br />
45% heeft zelfmoordgedachten.<br />
De trends<br />
Naast de druk van problemen in de privésfeer,<br />
druk van onderwijs en regelgeving hebben ook<br />
de media een grote invloed. Social media en<br />
het hebben van een ‘leuk’ leven is aan de orde<br />
van de dag. ‘Fear of missing out’ (FOMO) en een<br />
negatief zelfbeeld zorgen voor toename van<br />
stress, burn-outklachten, toename in alcoholgebruik<br />
en het gebruik van concentratiebevorderende<br />
middelen (zoals Ritalin zonder<br />
AD(H)D noodzaak). In het Windesheim onderzoek<br />
geeft 68,9% aan (zeer) vaak de druk om<br />
te presteren te ervaren, in 2016 was dit nog<br />
62%. 60,3% merkt deze toename bij zichzelf.<br />
54% van het EenVandaag panel geeft aan zich<br />
te schamen voor hun depressieve klachten, 18%<br />
heeft er met niemand over gesproken. De helft<br />
van de 37,5% Windesheim studenten die aangeeft<br />
met psychologische problemen te kampen<br />
heeft hulp gezocht, dit gebeurt vaak in een (te)<br />
laat stadium. Wel deelde 85,6% zijn psychische<br />
klachten met familie, vrienden en klasgenoten.<br />
Om psychische problemen bespreekbaar te<br />
“Wat kunnen wij<br />
als <strong>CDJA</strong> doen<br />
om deze situatie<br />
te verbeteren?”<br />
OPINIE<br />
—<br />
23
“Studenten<br />
zuchten vaak<br />
onbewust onder<br />
prestatiedruk<br />
en kunnen ten<br />
onder gaan aan<br />
de ‘dictatuur<br />
van geluk’”<br />
maken besteedden de publieke jongerenplatforms<br />
NPO 3, NPO 3FM en FunX aandacht aan<br />
deze problematiek met de #TrueSelfie-weken<br />
en organiseerde BNNVARA de Depressie<br />
Kennistest.<br />
Het actieplan<br />
30 samenwerkende partijen bestaande uit<br />
studenten/cliënten(vertegenwoordiging) en<br />
onderwijsinstellingen hebben een Actieplan<br />
Studentenwelzijn opgesteld waarmee ze de<br />
landelijke overheid, gemeenten en belangenverenigingen-<br />
en onderwijsinstellingen voor<br />
hoger onderwijs vragen concrete stappen te<br />
ondernemen om het welzijn van studenten te<br />
bevorderen. Dit plan is er mede ter invulling<br />
van de motie Bruins (CU) en Asante (PvdA)<br />
over goede en laagdrempelige psychische hulpverlening<br />
op iedere instelling (februari 2017) en<br />
er wordt actief gezocht naar partners die<br />
zich aansluiten.<br />
Het actieplan komt met praktische<br />
aanbevelingen op het gebied van:<br />
1. Het creëren van awareness (bewustzijn);<br />
2. Zorgen voor binding en een<br />
veilig studieklimaat;<br />
3. Preventie en vroege herkenning<br />
van problematiek;<br />
4. Aandacht voor professionalisering<br />
van docenten en studiebegeleiders;<br />
5. Het zorgen voor een voldoende<br />
hulpaanbod.<br />
De Vereniging van Universiteiten (VSNU) en de<br />
Vereniging van Hogescholen hebben uitgesproken<br />
veel aandacht te willen schenken aan het<br />
thema Studentenwelzijn, het Trimbos-instituut<br />
organiseert in het najaar een gezamenlijke<br />
inspiratiedag en ook GGZ Nederland is betrokken.<br />
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO)<br />
vraagt al langere tijd aandacht voor deze<br />
problemen en veel van haar medezeggenschapsraden<br />
gaan het actieplan indienen bij het College<br />
van Bestuur van hun eigen hogeschool en<br />
universiteit. De vraag rijst, wat kunnen wij als<br />
<strong>CDJA</strong> doen om deze situatie te verbeteren?<br />
Wat doet het <strong>CDJA</strong>?<br />
Tik op <strong>CDJA</strong>.nl de volgende zoekwoorden in en<br />
je ontvangt 0 relevante resultaten: depressie,<br />
prestatiedruk, zelfbeeld, keuzestress, stress,<br />
slaapproblemen, geluk, angst. Als je kijkt bij de<br />
standpunten vinden we hier uitspraken met<br />
betrekking tot flexcontracten, de verplichte<br />
eindtoets, het ondersteunen van jonge boeren,<br />
jongerenhuisvesting, de langstudeerboete, de<br />
basisbeurs, de wildgroei van nepstudies, het<br />
inzetten op zorgpreventie, de mentaliteitsomslag<br />
bij schulden, solidariteit tussen generaties,<br />
studiefinanciering, volle treinen, vrijheid<br />
van meningsuiting en vrijheid van onderwijs.<br />
Met een beetje fantasie relevant voor deze<br />
problematiek, maar wat ontbreekt is een duidelijk<br />
standpunt. En dat is jammer, want juist met<br />
onze vier kernwaarden en het centraal stellen<br />
van de mens is dit een thema waarvoor we op<br />
de bres kunnen (en zouden moeten) staan.<br />
De ChristenUnie jongeren, PerspectieF, hebben<br />
een standpunt over prestatiedruk op hun website<br />
staan en een projectgroep over dit onderwerp.<br />
Deze heeft ten doel zowel bewustwording<br />
te creëren als met concrete acties het politieke<br />
debat te beïnvloeden. Bij de overige politieke<br />
jongerenorganisaties (PJO’s) ontbreekt een<br />
duidelijke visie. Laten we als <strong>CDJA</strong> de handschoen<br />
oppakken en aan de slag gaan met<br />
deze problematiek. Als PJO die gelieerd aan<br />
een coalitiepartij is, moeten wij deze situatie<br />
toch kunnen verbeteren?<br />
OPINIE<br />
—<br />
24
OPINIE<br />
—<br />
25
<strong>CDJA</strong> Inside<br />
Politieke terugblik<br />
Tekst Mark van de Fliert (DB’er Politiek & Internationaal) Beeld Dirk Hol<br />
<strong>CDJA</strong> INSIDE<br />
—<br />
26<br />
Tussen maart en juni, heeft het Algemeen<br />
Bestuur (AB) een visiestuk en twee resoluties<br />
aangenomen. Ook heeft het <strong>CDJA</strong> vijf resoluties<br />
bij het CDA-congres verdedigd, waarvan er<br />
vier zijn aangenomen. Hieronder lees je in<br />
het kort waar alle resoluties over gingen.<br />
Algemeen Bestuursvergaderingen<br />
Integraal Visiestuk Duurzaamheid<br />
Het afgelopen half jaar heeft de werkgroep<br />
Milieu, Infrastructuur en Landbouw (MIL) zich<br />
sterk ingezet om de <strong>CDJA</strong>-visie op duurzaamheid<br />
en klimaatverandering te updaten en uit te<br />
bouwen. Het resultaat was een groot integraal<br />
visiestuk, verdeeld in vier onderwerpen met elk<br />
een eigen visiestuk: energietransitie, circulaire<br />
economie, mobiliteit, en voedselzekerheid.<br />
Het deelonderwerp energietransitie is door de<br />
ALV van 19 mei <strong>2018</strong> behandeld. Het Algemeen<br />
Bestuur heeft op 20 juni <strong>2018</strong> de deelonderwerpen<br />
circulaire economie, mobiliteit en voedselzekerheid<br />
behandeld.<br />
Resolutie: Betere Fundamentele Samenwerking<br />
EU-onderwijsbeurzen<br />
Jeugdwerkloosheid blijft een groot probleem<br />
voor bijna alle lidstaten van de Europese Unie,<br />
ondanks de groeiende economie. In deze resolutie<br />
roept het <strong>CDJA</strong> daarom op tot een uitbreiding<br />
van Europese fondsen om vakonderwijs,<br />
bijscholing en training voor jongeren mogelijk<br />
te maken. Bijvoorbeeld door een beurs aan te<br />
bieden aan jongeren met een diploma jonger<br />
dan 35 jaar die willen omscholen en een technische<br />
of ICT-studie willen starten. Ook wil het<br />
<strong>CDJA</strong>, samen met YEPP, dat het makkelijker<br />
wordt om als oudere MKB-werknemer mentor<br />
te zijn voor nieuwe vakmensen.<br />
Resolutie: Vaderschapsverlof voor niet-vaders<br />
Deze resolutie wil dat het CDA zich hard gaat<br />
maken voor maatregelen die de solidariteit tussen<br />
de generaties versterken en waardoor wordt<br />
gebouwd aan een land dat we écht door willen<br />
geven; − Het CDA in dat licht dit jaar komt met<br />
voorstellen om de economische positie van<br />
millennials en de zero’s te verbeteren, middels<br />
onder andere de volgende plannen: − Het CDA<br />
zich hard gaat maken voor het breed invoeren<br />
van startersfondsen om jongeren een eerlijke<br />
kans te geven op de woningmarkt; − Het verbreden<br />
van de aanvullende beurs om jongeren<br />
die dankzij het leenstelsel tussen wal en schip<br />
vallen, gelijke kansen te kunnen geven op<br />
onderwijs; − Op de arbeidsmarkt een gelijke<br />
minimumvergoeding wordt ingevoerd voor<br />
stagiair(e)s uit het beroepsonderwijs, hoger<br />
beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs.<br />
En gaat over tot de orde van de dag.<br />
CDA voorjaarscongres<br />
Resolutie: CDA staat op voor mensenrechten<br />
voor mensen met een beperking<br />
Het CDA-congres heeft een initiatief van het<br />
<strong>CDJA</strong> voor mensen met een beperking overgenomen.<br />
In deze resolutie wordt de Tweede<br />
Kamerfractie expliciet opgeroepen om het loon<br />
van arbeidsbeperkten te beschermen, de nieuwe<br />
regeling voor arbeidsbeperkten te laten aansluiten<br />
bij de Wajong-systematiek, en arbeidsbeperkten<br />
niet door de regeling tot complexe<br />
regelgeving of administratieve lasten te<br />
dwingen. De inzet van deze resolutie was<br />
een duidelijke uitspraak tegen de plannen<br />
van staatssecretaris van Ark – dat is met<br />
de overname door het congres ook gelukt!<br />
Resolutie: Meer waardering voor<br />
onze burgemeesters<br />
Het <strong>CDJA</strong> heeft stelling genomen tegen rechtstreekse<br />
verkiezingen voor burgemeestersfuncties.<br />
In het regeerakkoord is afgesproken<br />
dat de burgemeestersbenoeming niet langer in<br />
de Grondwet wordt geregeld (wat tot nu toe wel<br />
het geval was). In deze resolutie, stellen wij dat<br />
het CDA het voortouw moet nemen bij het<br />
schrijven van een nieuwe wet voor de burgemeestersbenoeming<br />
en tegelijkertijd niet moet<br />
meewerken aan het invoeren van een direct<br />
gekozen burgemeester. Ongeacht of het in de<br />
grondwet of in de normale wet is geregeld,<br />
wij zijn tegen de gekozen burgemeester!<br />
Resolutie: Meerouderschap<br />
Ook is de <strong>CDJA</strong> resolutie meerouderschap in<br />
gewijzigde vorm door het partijbestuur overgenomen.<br />
In deze resolutie stelt het CDA dat<br />
zij pal staat voor het gezin in al haar verschijningsvormen,<br />
en dat de Tweede Kamerfractie<br />
de positie van het kind doorslaggevend zal<br />
laten zijn bij de beoordeling van juridisch<br />
meerouderschap en –gezag.
Resolutie: Solidariteit tussen Generaties<br />
Als laatste, heeft het CDA-congres het partijbestuur<br />
opgeroepen om zich hard te maken<br />
voor maatregelen die de solidariteit tussen<br />
generaties versterken. Het CDA zal dit jaar nog<br />
met voorstellen komen om de economische<br />
positie van jongeren te versterken, om hen een<br />
eerlijke kans te geven op de woningmarkt, en<br />
om de toegang van minder bedeelde jongeren<br />
tot het onderwijs te garanderen. Ook zal het<br />
CDA zich inzetten om op de arbeidsmarkt een<br />
gelijke minimumvergoeding voor stagiairs in te<br />
voeren – ongeacht of zij in het beroepsonderwijs,<br />
hoger beroepsonderwijs of wetenschappelijk<br />
onderwijs studeren.<br />
“Het CDA-congres<br />
heeft een intiatief<br />
van het <strong>CDJA</strong><br />
voor mensen met<br />
een beperking<br />
overgenomen.”<br />
De werkgroepen komen elke vierde woensdag<br />
van de maand samen in de Jacobikerk in<br />
Utrecht. De eerstvolgende vergaderingen<br />
zijn op 24 september en 28 oktober. Naast<br />
de maandelijkse vergaderingen zullen<br />
de werkgroepen ook op werkbezoek gaan bij<br />
de Tweede Kamer, het Europees Parlement<br />
en door heel Nederland heen. De meeste<br />
evenementen staan inmiddels online, en<br />
kun je vinden via: www.cdja.nl/activiteiten<br />
Mocht je zelf een idee hebben of willen<br />
behandelen, dan kan dat altijd! Schrijf je<br />
e-mail en stuur hem naar politiek@cdja.nl!<br />
CDA <strong>CDJA</strong> GEDACHTEGOED<br />
INSIDE<br />
—<br />
27<br />
27
Opinie<br />
Het CD(J)A: brede<br />
volkspartij of confessionele<br />
getuigenispartij?<br />
Tekst Robert Klaassen Beeld Dirk Hol<br />
OPINIE<br />
—<br />
28<br />
In 1981 fuseerden de jongerenorganisaties van<br />
de voormalige Katholieke Volkspartij (KVP), de<br />
Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Christelijk-Historische<br />
Unie (CHU) en vormden het <strong>CDJA</strong>.<br />
Sinds dat moment is het nooit meer rustig<br />
geworden in onze geliefde vereniging. Waar de<br />
klassieke bloedgroepenstrijd tussen katholieken,<br />
gereformeerden en hervormden formeel gezien<br />
al snel verdween (alhoewel deze op informele<br />
wijze en na een drankje of twee nog regelmatig<br />
wordt voortgezet) kwamen andere politieke<br />
conflicten al snel om het hoekje kijken. Het<br />
meest fundamentele en meest gevoelige van<br />
deze conflicten is geworteld in de eerste letter<br />
van de afkorting van onze partij: de C. Telkens<br />
weer komt de discussie over de C terug,<br />
vaak zonder uiteindelijke overeenstemming.<br />
We agree to disagree. Hoe moeten we hier<br />
anno <strong>2018</strong> mee omgaan?<br />
Niet de letter of het streepje<br />
Zoals uit de vorige editie van <strong>Interruptie</strong> bleek<br />
kunnen verschillende visies over de C klaarblijkelijk<br />
gewoon naast elkaar bestaan. De één<br />
doet een pleidooi voor het loslaten van die vermaledijde<br />
letter (ingezonden brieven, pagina 7),<br />
terwijl deze verderop door een ander vanuit<br />
historisch perspectief wordt verdedigd (‘Het<br />
fresco van Sienna’, pagina 24-25). Dit wringt<br />
natuurlijk. Nog een voorbeeld: soms herken je<br />
aanhangers van een bepaald idee over de C<br />
aan de manier waarop zij het woord ‘christendemocratisch’<br />
spellen. Aanhangers van de C<br />
als uiting van een expliciet christelijk CD(J)A<br />
schrijven dit woord vaak als ‘christen-democratisch.’<br />
Volgens mij moet de discussie rondom de<br />
C echter niet gaan over het al dan niet weglaten<br />
van een letter of een streepje. Veel meer zou<br />
deze moeten gaan over wat die C nou<br />
eigenlijk betekent.<br />
Mijn stelling is dat de C niet los kan worden<br />
gezien van de overige letters in de afkorting<br />
CD(J)A. Wie precies wil weten hoe de verbinding<br />
van de letters in de afkorting geïnterpreteerd<br />
kan worden kan het drieluik over de letters C,<br />
D en A nalezen in de afgelopen drie edities van<br />
<strong>Interruptie</strong>. Samengevat: de fundamentele<br />
verbinding tussen deze letters geeft uiting aan<br />
de kern van de christendemocratische ideologie:<br />
vanuit ideeën vanuit het christendom en de<br />
democratische filosofische traditie wordt een<br />
oproep (appèl) gedaan om naar de principes<br />
van deze ideeën politiek te bedrijven. Volgens<br />
mij hebben de meeste lezers geen fundamentele<br />
problemen met deze interpretatie. Toch vermoed<br />
ik dat sommigen hun wenkbrauwen zullen<br />
fronsen bij het woord ‘christendom.’ Om hen<br />
tegemoet te kunnen komen is een korte<br />
terugblik nodig op de belangrijkste bron<br />
van de christendemocratie.<br />
Het christendom als inspiratie<br />
voor de christendemocratie<br />
In de statuten van het <strong>CDJA</strong> staat dat het<br />
<strong>CDJA</strong> de Bijbel als richtsnoer voor het politiek<br />
handelen aanvaardt. De Bijbel, in het bijzonder<br />
het Evangelie, is de belangrijkste inspiratiebron<br />
voor de christendemocratie. In de kern roept<br />
het Evangelie haar lezers op om God lief te<br />
hebben met heel hun hart, ziel en verstand en<br />
hun naasten lief te hebben als zichzelf. Je kunt<br />
er niet omheen draaien: de inspiratiebron voor<br />
de christendemocratie ligt in deze tekst. Groen<br />
van Prinsterer, De Savornin Lohman, Kuyper en<br />
andere christendemocratische giganten raadpleegden<br />
niet de Joodse Kabbala, de Koran of<br />
de wijsheden van Boeddha in het formuleren<br />
van hun ideologie. Dat wil echter niet zeggen<br />
dat de christendemocratie exclusief voor christenen<br />
bedoeld is of dat andere religies geen<br />
waarden delen met het christendom. Ook nietof<br />
andersgelovigen zijn welkom om mee te<br />
bouwen aan de ideologie en deze handen en<br />
voeten te geven in de politiek. Je kunt volgens<br />
mij echter niet zeggen dat de christendemocratie<br />
ontdaan moet worden van haar christelijke<br />
inspiratiebron. Daarmee haal je de hele filosofie<br />
onderuit. Zonder wortels kan een plant immers<br />
niet groeien.<br />
Tegelijkertijd zijn er toch mensen die pleiten<br />
voor het loslaten van de C vanwege de ‘afschrikwekkende’<br />
werking die deze letter zou kunnen<br />
hebben op potentiële leden die niet- of andersgelovig<br />
zijn. De laatste tijd hoor ik dit argument
steeds vaker en dat vind ik frappant en tot op<br />
zekere hoogte zelfs zorgelijk.<br />
Is het christendom dan zo afschrikwekkend?<br />
Natuurlijk, het christendom staat in sommige<br />
gevallen haaks op de heersende individualistische<br />
mentaliteit in politiek en samenleving.<br />
Velen zien het christendom en uitingen daarvan<br />
zelfs als achterhaald. Toch roep ik mensen die<br />
problemen met het christendom hebben op<br />
om die godsdienst niet over één kam te scheren<br />
met naïviteit, onwetendheid of reactionair<br />
denken. Sta open voor de waardevolle principes<br />
van het Evangelie: de nadruk op genade,<br />
bekering, naastenliefde, hoop en trouw.<br />
Aan de andere kant zie ik ook christenen die<br />
andersdenkenden uit angst voor verandering<br />
geen ruimte willen geven om de C ter discussie<br />
te stellen. Ook hen roep ik op om opener te zijn.<br />
Vaak is het zo dat je als andersdenkenden<br />
dichter bij elkaar staat dan je denkt!<br />
Niet pacificeren, maar discussiëren<br />
Uit een recent ledenonderzoek bleek dat een<br />
ruime meerderheid van de <strong>CDJA</strong>-leden zichzelf<br />
identificeert als ‘christelijk’, ook al is die term<br />
aan veel interpretatieverschillen onderhevig.<br />
Toch is er een significant deel van het ledenbestand<br />
dat zich niet zo identificeert. Uit gesprekken<br />
op de Kaderdag van afgelopen april<br />
bleek daarnaast dat er zo’n zeven verschillende<br />
‘scholen’ bestaan binnen onze vereniging over<br />
de interpretatie van de C. De tegen stelling<br />
tussen het <strong>CDJA</strong> als ‘volkspartij’ of ‘getuigenispartij’<br />
(wat die termen ook mogen betekenen)<br />
snijdt dus geen hout. Toch denk ik dat het niet<br />
goed is om de discussie met elkaar over dit<br />
onderwerp te vermijden. Om te weten waar je<br />
vandaan komt én om te weten waar je naartoe<br />
wilt, moet je het nou eenmaal over de C hebben,<br />
mits deze niet uit haar context wordt gerukt.<br />
Of je dat nou ziet als vloek of zegen, feit is dat<br />
het gesprek over de C zal bestaan zolang het<br />
<strong>CDJA</strong> bestaat. Het is niet nodig daarover te<br />
ruziën. Als laatste noem ik een goed principe<br />
voor een goed debat: onderzoek alles, behoud<br />
het goede en vermijd elk kwaad.<br />
“De discussie<br />
zou moeten<br />
gaan over<br />
wat die C<br />
nou eigenlijk<br />
betekent.”<br />
OPINIE<br />
—<br />
29
Voorzitterscolumn<br />
Schipper steekt<br />
van wal<br />
Tekst Lotte Schipper Beeld Dirk Hol<br />
Een aantal weken geleden werd ik gevraagd om in het televisieprogramma<br />
Buitenhof in gesprek te gaan over ‘de millennial’. Millennial ben je wanneer<br />
je geboren bent tussen 1980 en 2000, grote kans dat jij ertoe behoort.<br />
Wat de generatie bindt: sociaal-economische onzekerheid. Uiteraard<br />
wilde ik dat wel, in gesprek gaan. Met een achterblijvende economische<br />
groei voor onze jonge generatie ten opzichte van alle andere leeftijdsgroepen,<br />
vind ik het belangrijk ons te vertegenwoordigen. Iets wat in<br />
de Tweede Kamer met een gemiddelde leeftijd van 46 jaar veel te<br />
weinig gebeurt.<br />
Tegenover mij zaten twee journalisten, waarvan één vooral actief op<br />
maatschappelijke platforms. De politiek, daar had ze niet zoveel mee.<br />
Dat zou niet de plek zijn waar zij dingen zou willen veranderen. En dat<br />
baart mij zorgen: juist in de politiek worden de keuzes voor onze toekomst<br />
gemaakt. Mijn andere gesprekspartner had een zelfde soort houding: op<br />
sociale media zouden jongeren invloedrijker zijn dan in de Tweede Kamer.<br />
Maar dat vind ik veel te makkelijk: je kunt je mening ventileren op het<br />
internet, maar daarmee ben je er nog lang niet.<br />
Zelf ben ik de politiek ingegaan omdat ik vond dat ik ook mijn stem moest<br />
laten horen en verantwoordelijkheid moest nemen. Omdat ik vind dat<br />
we als toekomst van dit land mee moeten (kunnen) praten over de<br />
toekomst van dit land. Zelf woon ik in Amsterdam en het verbaast me<br />
enorm hoe mijn vrienden van geluk spreken als ze een kamer van 10m 2<br />
voor bijna 650 euro in de maand hebben gevonden. Dat is niet normaal<br />
en we moeten ons daar ook niet te makkelijk bij neerleggen.<br />
Ik ben er trots op dat <strong>CDJA</strong>’ers dat niet doen en tijdens het afgelopen<br />
CDA-congres pal voor de jongeren zijn gaan staan. Daar haalden we<br />
concrete maatregelen binnen om de economische positie van jongeren<br />
te verbeteren, met startersfondsen op de woningmarkt, het verbreden<br />
van de aanvullende beurs en een wettelijk verbod op onbetaalde stages.<br />
Er zijn veel jongeren die niet geloven dat de politiek hun problemen kan<br />
oplossen. Niet allemaal, nee. Maar wat nu als er meer politici uit ‘hun<br />
generatie’ zouden zijn die hun weten aan te spreken en kunnen vertegenwoordigen?<br />
Dan moeten de jongeren toch wel naar de stembussen<br />
komen? En actiever worden? Onze generatie maakt andere keuzes<br />
en heeft andere prioriteiten dan de oudere generaties in de politiek.<br />
Maar daar is nu te weinig gehoor voor, en dat is jammer.<br />
VOORZITTERSCOLUMN<br />
Met enige jaloezie kijk ik dan naar landen als Oostenrijk en Noorwegen<br />
waar binnen één partij tal van twintigers hun generatie vertegenwoordigen.<br />
Als wij nog meer generatiegenoten weten te overtuigen voor de politiek<br />
staan we steeds sterker. Met de gemeenteraadsverkiezingen lieten we al<br />
zien dat het kan en nu moeten we doorpakken. Wij kunnen samen laten<br />
zien hoe belangrijk het is dat jongeren meedoen in de politiek. Dat is iets<br />
waarom ik ruim een jaar geleden hoopte gekozen te worden als voorzitter<br />
en dat is iets waar ik mij ook dit tweede jaar van mijn voorzitterschap<br />
hard voor zal inzetten. Ik wens jullie een fantastische zomer en voor alle<br />
afdelingen in ons land: heel veel succes tijdens de introductiedagen!<br />
—<br />
30
Colofon<br />
<strong>Interruptie</strong> is een uitgave van het <strong>CDJA</strong><br />
en verschijnt drie keer per jaar onder<br />
ver antwoordelijkheid van de <strong>CDJA</strong>redactie<br />
commissie, bestaande uit:<br />
Hoofdredacteur Abel van de Sluis<br />
Redactie Jacob van de Beeten, Bas Bots<br />
Fedde van der Herberg, Carina van Os<br />
Simon Remijn en Roeland Spruyt<br />
Adviserend lid<br />
Monica Breur (DB)<br />
Mitchell van Waaij<br />
Aan deze editie werkten mee<br />
Maurits Potappel, Diederick van Wijk, Lisanne<br />
Spanbroek, Robert Klaassen, Mark van de Fliert<br />
& Lotte Schipper<br />
Druk Senefelder Misset B.V. - Doetinchem<br />
Foto’s Dirk Hol, Diversen<br />
Ontwerp en lay-out<br />
Studio Piraat (bno) - Den Haag<br />
Contactgegevens<br />
hoofdredacteur<br />
Abel van de Sluis<br />
tel. +31 (0)6 21 44 82 49<br />
hoofdredacteur@cdja.nl<br />
<strong>CDJA</strong> Secretariaat<br />
Bezoekadres<br />
Buitenom 18<br />
2512 XA Den Haag<br />
Postadres<br />
Postbus 30453<br />
2500 GL Den Haag<br />
tel. +31 (0)70 34 24 851<br />
secretariaat@cdja.nl<br />
www.cdja.nl<br />
www.twitter.com/<strong>CDJA</strong><br />
www.twitter.com/<strong>CDJA</strong><strong>Interruptie</strong><br />
Party & Politics<br />
Het <strong>CDJA</strong>,<br />
voor een unieke ervaring<br />
naast je studie!<br />
Lokale activiteiten - werkbezoeken<br />
congressen <strong>CDJA</strong> academie - werkgroepen<br />
& commissies debat (wedstrijden) - borrels<br />
kortom: nieuwe vriendschappen,<br />
inspiratie en verdieping!<br />
Doe mee voor 5 euro<br />
Het <strong>CDJA</strong> is de politieke<br />
jongerenorganisatie van het<br />
CDA, ga naar www.<strong>CDJA</strong>.nl<br />
en meld je aan!<br />
Dagelijks bestuur<br />
Voorzitter Lotte Schipper<br />
+31 (0)6 83 94 58 09<br />
voorzitter@cdja.nl<br />
Secretaris Monica Breur<br />
+31 (0)6 14 64 81 04<br />
secretaris@cdja.nl<br />
Penningmeester Marc Dorst<br />
+31 (0)6 53 88 88 19<br />
penningmeester@cdja.nl<br />
Communicatie & Campagne<br />
Klaas Valkering<br />
+31 (0)6 17 36 48 17<br />
communicatie@cdja.nl<br />
Politiek<br />
Mark van de Fliert<br />
+31 (0)6 21 60 57 42<br />
politiek@cdja.nl<br />
HRM & Afdelingen<br />
Job van den Broek<br />
+31 (0)6 39 62 58 44<br />
j.vdbroek@cdja.nl<br />
Ledenwerving & Ledenbinding<br />
Renate Wijmenga<br />
+31 (0)6 19 45 85 35<br />
r.wijmenga@cdja.nl<br />
Algeneen bestuur<br />
Drenthe Danny Smit<br />
dannysmitemmen@gmail.com<br />
Flevoland<br />
Marijn Malotaux-Jongman<br />
msdjongman@hotmail.com<br />
Fryslân Vacant<br />
Gelderland Robert Klaassen<br />
robert_klaassen@kpnmail.nl<br />
Groningen Hielke Onnink<br />
hielkeonnink@gmail.com<br />
Limburg Jan Willem Nass<br />
janwillemnass@hotmail.com<br />
Noord-Brabant Joep van Oss<br />
jgvanoss@gmail.com<br />
Noord-Holland Roel Kroese<br />
roel_kroese@live.nl<br />
Overijssel Wim Duitman<br />
wpduitman@gmail.com<br />
Utrecht Berj Khassab<br />
b.s.khassab@gmail.com<br />
Zeeland Esther Francke<br />
esther.francke@gmail.com<br />
Zuid-Holland Arjen Veerman<br />
veermanarjen@gmail.com<br />
Vrijgekozen<br />
Izaäk van Jaarsveld<br />
ijvanjaarsveld@hotmail.com<br />
Filipe Duijf<br />
filipeduijf@gmail.com<br />
Hugo Westerlaken<br />
hugowesterlaken@hotmail.com<br />
Werkgroepen<br />
OCW Mart de Koning<br />
ocw@cdja.nl<br />
JBB Giel Wind<br />
jbb@cdja.nl<br />
BZD Tom Scheepstra<br />
bzd@cdja.nl<br />
Europa Lisa Laumen<br />
europa@cdja.nl<br />
SEF Diederick van Wijk<br />
sef@cdja.nl<br />
VWS vacant<br />
vws@cdja.nl<br />
MIL Dirk Otten<br />
mil@cdja.nl<br />
Commissies<br />
Vormingscommissie<br />
Willem-Rutger van Dijk<br />
vocie@cdja.nl<br />
Redactiecommissie<br />
Abel van de Sluis<br />
hoofdredacteur@cdja.nl<br />
Organisatiecommissie<br />
Emma van der Heijden<br />
oc@cdja.nl<br />
HRM-commissie Vacant<br />
hrm@cdja.nl<br />
Audit-commissie<br />
Mathijs Remijn<br />
mathijsremijn@gmail.com<br />
CVB Joram Verstoep<br />
joramverstoep@gmail.com<br />
Vertrouwenspersonen<br />
Sanne Schipper<br />
sannemschipper@gmail.com<br />
Luc van Dijk-Wijmenga<br />
luc@lucvandijk.com<br />
Internationaal Secretaris<br />
Carlo de Witte<br />
c.dewitte@cdja.nl<br />
Adjunct Internationaal<br />
Secretaris Peter Buiting<br />
COLOFON<br />
—<br />
31
Volgende<br />
<strong>Interruptie</strong><br />
> November <strong>2018</strong><br />
> Digitalisering