IN 1, februari 2008 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

of the best books I have read in years.” Tegen de tijd dat zij het einde van haar
toespraak heeft bereikt, staat ze erbij te stampvoeten. “Please, please read this
book”, roept ze het publiek toe. “You must read this book. Vertel het aan je
vrienden, doe ze het cadeau! You’re in for a treat!”’ en meer van dat soort superlatieven
waar de Amerikanen zo goed in zijn. In Amerika, vertelt Renate Dorrestein
verder, worden boeken al in literaire vakbladen besproken ver voordat ze
in de boekhandel verschijnen, dit om boekhandelaren al voortijdig te enthousiasmeren
en tot inkopen te verleiden, wat natuurlijk weer een gunstige invloed
op de oplage bij de uitgever heeft. Het resultaat van die promotietour, schrijft
Dorrestein aan het eind, was een uitgeefplan bij Viking tot en met 2006, een
aanbod waar de schrijfster naar eigen zeggen meteen een ‘massief writer’s
block’ van voelde komen opzetten. Uiteindelijk werd in Amerika alleen nog
Without Mercy verkocht. Toen ik Renate Dorrestein kort geleden nog eens naar
het succes van die promotietour vroeg, schreef ze mij terug: ‘Ik kwam daar als
compleet onbekend auteur, dus het liep nergens storm. Zulke dingen vragen
om een langzame, geduldige opbouw […] met ieder nieuw boek win je een heel
klein beetje terrein, in de hoop uiteindelijk een kritieke massa te bereiken die
zichzelf parabolisch vergroot. In de vs, met maar twee boeken, is dat punt
domweg nooit bereikt.’ Ik denk dat daarmee de situatie een stuk realistischer
wordt bekeken. Er zijn weliswaar verschillende schrijvers te noemen die inmiddels
een vaste Amerikaanse uitgever hebben, waaruit het succes van voorgaand
werk afgeleid mag worden, ook verschijnen er zoals eerder al vermeld af en toe
herdrukken van bestaande titels, maar succesnummers zoals de vertaling van
De arkvaarders van Anne Provoost zijn wellicht een uitzondering.
Het Amerikaanse perspectief
Hoe kijkt men er nu van de Amerikaanse kant tegenaan? Volgens een artikel in
de New York Times van 26 juli 2003 met de veelzeggende titel ‘Amerika Yawns
at Foreign Fiction’ 8 ziet de toekomst van vertaalde literatuur in Amerika er niet
bepaald rooskleurig uit. Toen de Hongaarse schrijver Imre Kertesz in 2002 de
Nobelprijs voor literatuur won, vertelt de auteur Stephen Kinzer, zeiden veel
Amerikanen: ‘Wie?’. Het werk van Kertesz was nagenoeg onbekend in de vs, en
hoewel de Nobelprijs de verkoop van zijn boek Fateless kortstondig opkrikte,
besloot de uitgever, Northwestern University Press, uiteindelijk toch hun
afdeling vertaalde literatuur drastisch te verkleinen, omdat er zo weinig van
werd verkocht. Volgens Kinzer is dit een ontwikkeling waar niet alleen de grote
universiteiten, maar ook andere uitgeverijen mee te kampen hebben. ‘Writers,
publishers and cultural critics have long lamented the difficulty of interesting
American readers in translated literature, and now some say the market for
these books is smaller than it has been in generations.’ Terwijl Europese landen
heel veel vertalingen van Amerikaanse literatuur op de markt brengen, koopt
Amerika erg weinig rechten van Europa. Een voorbeeld: In 2002 kocht
Duitsland vertaalrechten voor 3.782 Amerikaanse boeken, terwijl Amerikaanse
uitgevers rechten voor maar 150 Duitse titels kochten. Dit schijnt in het
9