Burgers betrekken bij het beleid: waarom is dat een goed idee?
Met de verkiezingen in aantocht is ‘burgerparticipatie’ een term die steeds vaker opduikt. Maar hoe werkt dat concreet, de burgers bij je beleid betrekken? Op 7 juni 2018 hield Vormingplus Kempen een info-avond voor Kempense kandidaat-gemeenteraadsleden. Thibaut Renson (UGent), Mark Suykens en Jef Van Eyck praatten erover met het publiek.
Met de verkiezingen in aantocht is ‘burgerparticipatie’ een term die steeds vaker opduikt. Maar hoe werkt dat concreet, de burgers bij je beleid betrekken?
Op 7 juni 2018 hield Vormingplus Kempen een info-avond voor Kempense kandidaat-gemeenteraadsleden.
Thibaut Renson (UGent), Mark Suykens en Jef Van Eyck praatten erover met het publiek.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
BURGERS<br />
BETREKKEN<br />
BIJ JE BELEID<br />
Waarom <strong>is</strong> <strong>dat</strong><br />
<strong>een</strong> <strong>goed</strong> <strong>idee</strong>?
<strong>Burgers</strong> <strong>betrekken</strong><br />
<strong>bij</strong> je <strong>beleid</strong><br />
Burgerparticipatie <strong>is</strong> één van de<br />
meest actuele thema’s in de lokale<br />
politiek.<br />
Als <strong>beleid</strong>smaker kan je er niet om<br />
h<strong>een</strong> en de verwachting <strong>is</strong> <strong>dat</strong> de<br />
stem van de burger enkel maar<br />
luider zal klinken in de toekomst.<br />
Veel politici staan daar wat aarzelend<br />
tegenover. Je hoeft echter g<strong>een</strong><br />
schrik te hebben van burgerparticipatie.<br />
Er zijn veel <strong>goed</strong>e redenen<br />
om participatie hoog op de politieke<br />
agenda te zetten. We praten je even<br />
<strong>bij</strong> en geven aan hoe je als gem<strong>een</strong>te<br />
helemaal mee kan zijn.
Participatie:<br />
<strong>een</strong> <strong>goed</strong> <strong>idee</strong>!<br />
Het jurid<strong>is</strong>che argument<br />
Burgerparticipatie <strong>is</strong> wettelijk verplicht. Alle gem<strong>een</strong>ten<br />
moeten hun burgers <strong>bij</strong> <strong>het</strong> <strong>beleid</strong> <strong>betrekken</strong>.<br />
In <strong>het</strong> Gem<strong>een</strong>tedecreet stelt artikel 199: “De<br />
gem<strong>een</strong>teraad dient initiatieven te nemen om de<br />
betrokkenheid en de inspraak van de burgers of van<br />
de doelgroepen te verzekeren <strong>bij</strong> de <strong>beleid</strong>svoorbereiding,<br />
<strong>bij</strong> de uitwerking van de gem<strong>een</strong>telijke<br />
dienstverlening en <strong>bij</strong> de evaluatie ervan.”<br />
Meer democratie<br />
Je moet niet all<strong>een</strong> inzetten op participatie om<strong>dat</strong><br />
<strong>het</strong> moet. Ook om<strong>dat</strong> <strong>het</strong> hoort. Democratie <strong>is</strong><br />
<strong>een</strong> mager beestje als <strong>het</strong> all<strong>een</strong> maar bestaat uit<br />
zesjaarlijkse verkiezingen. <strong>Burgers</strong> <strong>betrekken</strong> <strong>is</strong><br />
belangrijk om de democratie vitaal en veerkrachtig<br />
te houden. Politici hebben immers g<strong>een</strong> monopolie<br />
op <strong>het</strong> aanpakken van maatschappelijke problemen
en uitdagingen. De lokale samenleving <strong>is</strong> van ons<br />
allemaal. Ook burgers hebben <strong>het</strong> recht (en de<br />
plicht) om mee naar oplossingen te zoeken en hun<br />
omgeving vorm te geven. Dat engagement maakt<br />
hen pas echt tot burgers. De VVSG vat <strong>het</strong> mooi<br />
samen: g<strong>een</strong> <strong>goed</strong> <strong>beleid</strong> zonder burgerschap en<br />
g<strong>een</strong> burgerschap zonder participatief <strong>beleid</strong>.<br />
Hogere kwaliteit<br />
Participatie leidt tot betere besl<strong>is</strong>singen. Als <strong>beleid</strong>smaker<br />
heb je nooit voldoende zicht op specifieke<br />
problemen in <strong>een</strong> bepaalde wijk of straat.<br />
De inwoners wel, zo<strong>dat</strong> je tot kwalitatief sterkere<br />
oplossingen kan komen. <strong>Burgers</strong> kunnen verder<br />
<strong>een</strong> alternatieve, fr<strong>is</strong>se kijk op veel zaken bieden.<br />
Daardoor verruimt de d<strong>is</strong>cussie. Het kan ook leiden<br />
naar vernieuwende <strong>idee</strong>ën en oplossingen. Het zou<br />
zonde zijn om deze kenn<strong>is</strong> en expert<strong>is</strong>e niet in te<br />
schakelen.<br />
Breder draagvlak<br />
Participatie creëert betrokkenheid. Door burgers<br />
te raadplegen verminder je de kans op weerstand
tegen je plannen en je besl<strong>is</strong>singen. Positiever<br />
geformuleerd: je vergroot <strong>het</strong> draagvlak en de<br />
legitimiteit. Draagvlak kan je niet opleggen, <strong>het</strong><br />
moet verworven worden en participatie <strong>is</strong> hier<strong>bij</strong><br />
essentieel.<br />
Wijzere deelnemers<br />
Participeren <strong>is</strong> praten, lu<strong>is</strong>teren, overleggen en d<strong>is</strong>cussiëren.<br />
Dat <strong>is</strong> <strong>een</strong> belangrijk leerproces: je ontdekt<br />
andere meningen en nieuwe gezichtspunten,<br />
krijgt zicht op de complexiteit van bepaalde zaken,<br />
doet nieuwe ervaringen op, leert nuances kennen,<br />
… Kortom, door samen in gesprek te gaan, leer je<br />
van elkaars inzichten en ervaringen. In de literatuur<br />
noemt men dit sociaal leren. Sociaal leren versterkt<br />
de deelnemers als mens en als burger.
Participatie: zeker nu<br />
Oude modellen onder druk<br />
Participatie <strong>is</strong> niet nieuw. Sinds de jaren ’70 van<br />
vorige eeuw werd de betrokkenheid van burgers<br />
georgan<strong>is</strong>eerd via decretaal verplichte adviesraden.<br />
Toen zagen de cultuur- en jeugdraad <strong>het</strong><br />
licht, naast allerlei andere raden. De kern ervan <strong>is</strong><br />
inspraak: de burger mag zijn mening geven, maar<br />
<strong>het</strong> initiatief ligt <strong>bij</strong> de overheid.<br />
Twintig jaar later was er al wat sleet te vinden op<br />
dit overlegmodel. De overheid startte daarom met<br />
de zogenaamde ‘interactieve <strong>beleid</strong>svorming’,<br />
waar<strong>bij</strong> burgers de kans kregen om mee te denken<br />
over <strong>het</strong> <strong>beleid</strong>. Hieruit vloeiden cultuur<strong>beleid</strong>splannen<br />
en andere documenten uit voort. De burger<br />
werd nauwer betrokken, maar <strong>het</strong> initiatief bleef <strong>bij</strong><br />
de overheid liggen. We zijn ondertussen weer 20<br />
jaar verder en wat zien we?<br />
De klassieke adviesraden bestaan nog altijd, maar<br />
hebben <strong>het</strong> vaak moeilijk.
Zo geeft in <strong>een</strong> onderzoek van de Verenigde Verenigingen<br />
<strong>bij</strong>na de helft van hen aan <strong>dat</strong> er sleet zit<br />
op hun werking. Ze blijven zinvol, maar moeten<br />
dringend gedynam<strong>is</strong>eerd en vernieuwd worden. En<br />
sinds 2016 werkt de Vlaamse overheid niet langer<br />
met sectorale <strong>beleid</strong>splannen zoals <strong>het</strong> cultuur<strong>beleid</strong>splan.<br />
De oude overlegmodellen vertonen dus<br />
barsten.<br />
De nieuwe burger<br />
G<strong>een</strong> wonder, want de samenleving en haar bewoners<br />
zijn veranderd. De individual<strong>is</strong>ering heeft<br />
verder terrein gewonnen. Mensen willen zo weinig<br />
mogelijk inmenging in hun levensloop.<br />
Ze engageren zich ook anders. Als ze zich verenigen,<br />
doen ze <strong>dat</strong> liefst tijdelijk of op <strong>een</strong> heel<br />
andere manier dan via de klassieke organ<strong>is</strong>aties.<br />
Van jonge mama’s die samen breien tot burgers die<br />
energiecoöperatieven oprichten: we kennen <strong>een</strong><br />
explosie van allerlei burgerinitiatieven in de eigen<br />
straat, buurt, crèche, school of op de werkplek.<br />
Rond allerlei thema’s.<br />
Zo <strong>is</strong> er <strong>een</strong> nieuw middenveld ontstaan, <strong>dat</strong> grilliger<br />
<strong>is</strong>, autonomer, creatiever, …
Deze burgers van de 21ste eeuw hebben <strong>een</strong><br />
andere relatie met hun overheid dan vroeger. Ze<br />
nemen <strong>bij</strong>voorbeeld zelf initiatief. De Vlaming<br />
wacht niet meer op de overheid, de zuil of de markt<br />
om ‘<strong>het</strong>’ voor hen te regelen. In tal van domeinen<br />
(mobiliteit, energie, voeding, wonen, …) gaan ze zelf<br />
aan de slag en formuleren voorstellen.<br />
Politici en ambtenaren komen door dit alles in <strong>een</strong><br />
andere positie te zitten. Zaken die vroeger vanzelfsprekend<br />
waren, werken plots niet meer.<br />
Pure macht <strong>is</strong> passé; gezag moet je verdienen. Dat<br />
<strong>is</strong> niet gemakkelijk. Zeker niet nu de maatschappelijke<br />
uitdagingen alsmaar complexer lijken te<br />
worden en de budgetten krapper.<br />
M<strong>is</strong> de maatschappelijke boot niet<br />
Participatie kan <strong>een</strong> oplossing bieden. Niet zozeer<br />
via de oude, vertrouwde participatie-instrumenten,<br />
want die zijn wat ge<strong>dat</strong>eerd. Je hebt nieuwe<br />
vormen nodig die beter aansluiten <strong>bij</strong> de huidige<br />
maatschappelijke realiteit.
Door de dialoog tussen burger en bestuur terug te<br />
verstevigen, door samenwerking terug actief op te<br />
nemen, kunnen er grote stappen vooruit gezet worden.<br />
Niet all<strong>een</strong> om<strong>dat</strong> participatie zoveel voordelen<br />
heeft, maar ook om<strong>dat</strong> participatie nu meer dan<br />
ooit past in de tijdsgeest.<br />
Aan de slag<br />
Hoog tijd om van de theorie naar de praktijk over te<br />
stappen. Hoe doe je <strong>dat</strong> concreet: burgers op <strong>een</strong><br />
<strong>goed</strong>e manier <strong>betrekken</strong> <strong>bij</strong> <strong>het</strong> <strong>beleid</strong>? We verzamelden<br />
via <strong>het</strong> participatietraject Mijn 2040 alvast<br />
<strong>een</strong> hele reeks aanbevelingen en concrete tips om<br />
aan de slag te gaan. Je vindt ze in onze Participatiewaaier.<br />
We deelden ze in drie groepen in:<br />
• Vind je <strong>beleid</strong> opnieuw uit<br />
• Ga actief met je burgers om<br />
• Zet <strong>goed</strong>e participatietrajecten op<br />
Daarmee ken je met<strong>een</strong> de 3 vu<strong>is</strong>tregels die nodig<br />
zijn om burgerparticipatie de plaats te geven die<br />
<strong>het</strong> verdient.<br />
Jef Van Eyck & Jan Van Hout. Met dank aan VVSG en Thibaut Renson<br />
(UGent)
“Ik denk <strong>dat</strong> <strong>het</strong> organ<strong>is</strong>eren van<br />
betrokkenheid van burgers de<br />
kerntaak wordt van de overheid.<br />
Politici hebben daar <strong>een</strong> heel<br />
belangrijke rol in.<br />
We moeten naar leiders die<br />
inspireren en die de vaardigheid<br />
hebben om met participatie van<br />
burgers om te gaan.”<br />
(prof. Filip De Rynck)
juni 2018<br />
VER. UITG. MARTINE COPPIETERS, P/A PRINS BOUDEWIJNLAAN 9 BUS 2, 2300 TURNHOUT
Change language