Magazine Hart en Vaten

Hart&Vaat
Magazine
“Ik heb geen seconde
spijt gehad van de keuze
voor de biohartkleppen”
37 onderzoekers, patiënten,
studenten en zorgverleners vertellen:
hoe is de hart- en vaatzorg te verbeteren

16
12
20 42
28
44
14
46
22
43
26

Inhoud
06 Hoopvol onderzoek
naar bloeddrukdaling door
implantaat
07 Reportage polikliniek
gecompliceerde hypertensie
10 Heart-on-a-chip
12 Het steunhartteam:
wie vervult welke rol?
14 “Wie weet val ik nog
eens in de prijzen”
16 Patiënten zijn partner
in zorg, onderzoek en onderwijs
18 Feiten & Cijfers
20 Schat aan data
in Utrecht Cardiovasculair Cohort
22 Alle informatie paraat in de
spreekkamer
23 “Niet alleen voor mij
maar voor iedereen”
24 Nieuwsberichten
26 “Ik heb het gevoel dat ik
een tijdbommetje meedraag”
30 Hartfalen door stijve hartspier
32 Big Data @ Heart:
Data delen en trends zien
35 “Samen de krachten bundelen”
36 Joyce Browne onderzoekt hoge
bloeddruk bij zwangere vrouwen
37 Global Health:
Wereldwijd inzicht in hart- en
vaatziekten
38 Klokkijken in het hart
40 Multidisciplinaire polikliniek
Hart- en vaatcentrum
42 “Deze dagelijkse
check-up geeft me rust”
43 Een pleister tegen een beroerte?
44 Aspirine:
méér dan een pijnstiller
46 U-Prevent:
slimme website over
medicijnen op maat
49 Beter beeld van hartfalen
Tim Leiner
28 “Veelbelovende studenten
in het vizier”
Hart&Vaat 3

4 Hart&Vaat

Onze hartenwens is…
...al onze patiënten goede zorg te geven, of zij nu
last hebben van dichtgeslibde aderen of hartfalen
...innovaties te ontwikkelen die
onze patiënten verder helpen
…dokters op te leiden die oog hebben voor de
hele patiënt en niet alleen voor de aandoening
...methoden te bedenken die het individueel
risico op hart- en vaatziekten voorspellen
…patiënten te helpen hun leefstijl te veranderen
…wereldwijd mensen op te leiden die
patiënten met hart- en vaatziekten
helpen, ook in ontwikkelingslanden
…onderzoek te doen waar in de
maatschappij echt behoefte aan is
In het speerpunt Circulatory Health van het
UMC Utrecht werken we er iedere dag aan om
deze hartenwens stap voor stap te vervullen.
Hart&Vaat 5

Hoopvol onderzoek naar
bloeddrukdaling door implantaat
Hevig ontroerd bezocht een patiënt het
spreekuur. Van blijdschap. Omdat zijn
torenhoge bloeddruk weer normaal was.
En hij daardoor weer een baan had.
Deze patiënt was behandeld met het
Mobius implantaat, een behandeling waar
internist-vasculair geneeskundige
Wilko Spiering onderzoek naar doet.
Als je ondanks medicijnen toch een hoge bloeddruk
houdt, kom je in aanmerking voor een Mobius implantaat.
“En als er geen onderliggende oorzaak aanwezig is, zoals
een bijnierprobleem of nierfalen”, voegt Wilko toe.
“Een Mobius is een stentachtig implantaat dat in de
halsslagader wordt geplaatst. Het versterkt de signalen van
de zogenaamde baroreceptoren, waardoor de bloeddruk
daalt, direct na de implantatie. Tot nu toe zien we een
gemiddelde én aanhoudende bloeddrukdaling van
24 punten (bovendruk) en 12 punten (onderdruk), naast
een vermindering van de medicijnen. Ik ben hoopvol over
deze nieuwe behandeling. Maar hopen is niet genoeg,
we moeten het zeker weten.”
Een hoge bloeddruk
verhoogt het risico op
hart- en vaatziekten. In het
speerpunt Circulatory Health
is hoog risico (hoge bloeddruk)
één van de vier focusgebieden.
We besteden speciale aandacht
aan patiënten met hoge
bloeddruk die moeilijk te
behandelen is of die verband
houdt met zwangerschap.
Met Wilko als leider is vorig jaar een internationaal
onderzoek gestart dat niets overlaat aan willekeur of
subjectiviteit. “Zo verrichten we dit onderzoek dubbelblind.
Dat betekent dat zowel de onderzoeker als de patiënt niet
weet of een Mobius implantaat is ingebracht. Hiervoor is
dan in de angiokamer een hele ‘set’ in werking gezet,
zodat patiënten die het implantaat níet krijgen, het op de
operatietafel wél als een volwaardige implantatie ervaren.
Zij krijgen een lijn, ze voelen warmte in de hals, net echt.
Een hoge bloeddruk is immers geen gebroken been, het
gemoed heeft vaak invloed. En wat zien we tot nu toe: bij
degenen mét het implantaat daalde de bloeddruk meteen,
bij degenen zónder daalde die niet. Ik ben enthousiast
over deze innovatie, want ik wil mijn patiënten de beste
behandeling kunnen geven. Om diezelfde reden trap ik
tegelijkertijd op de rem: ben ik niet te enthousiast? Want
alleen op grond van systematisch, objectief onderzoek kun
je in de zorg de beste resultaten boeken.”
6 Hart&Vaat

Nicolasa volgt het
uitgebreide
screeningsprogramma
vanwege haar hoge
bloeddruk
Eerst een kwartier
aan de wandel
“Mooi, dat ze me hier echt kunnen helpen”, stelt Nicolasa Alejandro.
Al jaren heeft ze een veel te hoge bloeddruk, met verschillende
onderzoeken en steeds aangepaste medicatie. Maar de hoge
bloeddruk is gebleven. Nu is Nicolasa patiënt bij de polikliniek
gecompliceerde hypertensie van het Hart- en vaatcentrum. >
Hart&Vaat 7

Het is dinsdagmorgen, 7.45 uur. Nicolasa komt binnen bij de draaideur van het
UMC Utrecht, samen met haar schoondochter Sharine. Ze is te laat, een kwartier.
“File”, zegt ze, “alles stond vast”, en ondanks haar kruk loopt ze gehaast naar de
dagbehandeling interne geneeskunde. Soms vertrekt haar mond van pijn want ze
heeft al 24 uur een bloeddrukmeter om haar arm, die zich nog steeds flink aanspant.
“Ik heb hierdoor nauwelijks geslapen. Fijn, dat die dadelijk af mag.”
“Het begon met iedere dag hoofdpijn en pijn
in mijn nek”, vertelt Nicolasa. “Door een
hoge bloeddruk, zei mijn huisarts. Ik kreeg
medicijnen, maar mijn bloeddruk bleef rond
de 170/100. Veel te hoog. Na het ongeluk
dat ik heb gehad, werd die nog veel hoger.
Ik had zes medicijnen. Uiteindelijk ben ik
doorverwezen naar de polikliniek
gecompliceerde hypertensie.”
Omdat Nicolasa er in aanmerking kwam
voor het uitgebreide screeningsprogramma,
moest zij eerst haar medicijnen afbouwen,
voor zuivere onderzoeksresultaten.
Nicolasa: “Op 10 april had ik het eerste grote
onderzoek, naar de risicofactoren. SMART
heet dit. Bloed en urine zijn getest, mijn
taille- en heupomvang gemeten, er is een
buikecho gedaan en een hartfilmpje.
Vandaag is het tweede grote onderzoek.
Hiervoor moest ik gisteren beginnen met
de 24-uurs bloeddrukmeting en heb ik
24 uur urine verzameld.”
Aangekomen op de dagbehandeling wordt
ze begroet door verpleegkundige Marieke
Pol, die haar naar haar bed begeleidt.
“Dit onderzoek bekijkt of er mogelijk sprake
is van een hormoonafwijking in de bijnieren”,
legt Marieke uit aan Nicolasa. “Of uw
bijnieren te veel van het hormoon
Aldosteron aanmaken. Dit hormoon regelt
de zout- en waterhuishouding in het
lichaam, en daarmee de bloeddruk. Om dit
te meten krijgt u in totaal twee liter
zoutoplossing via een infuus. Op gezette
tijden nemen we bloed af en meten wij uw
bloeddruk. Omdat tijdens bewegen sowieso
Aldosteron wordt aangemaakt, moeten wij
meten vanuit een ruststand. Dit betekent dat
u hiervoor vier uur in bed blijft.”
Maar eerst moet Nicolasa een kwartier aan
de wandel. “Dan kunnen we erna meteen
bloed afnemen en de bloeddruk meten na
deze lichte inspanning”, zegt Marieke.
8 Hart&Vaat

De 24-uurs bloeddrukmeter mag eindelijk af en er
wordt alvast een infuusnaald ingebracht. Nicolasa
wandelt naar het polilaboratorium waar ze haar
urinemonster inlevert en vervolgt haar weg naar de
poli vasculaire geneeskunde om de 24-uurs
bloeddrukmeter af te geven. Plus haar logboek van
gisteren, zodat alle gemeten bloeddrukken kunnen
worden gekoppeld aan de activiteiten.
Terug op de dagbehandeling mag Nicolasa op de
rand van het bed gaan zitten. Eerst wordt haar
bloeddruk in de rechterarm gemeten: 181/107.
Marieke vraagt Nicolasa of ze deze uitslag herkent.
“Ja, dat is wel normaal”, zegt ze zacht. Het meten
aan de andere arm is pijnlijk. En de band blijft zich
maar oppompen. “Dan is bloeddruk erg hoog, en
wordt er automatisch nogmaals gemeten”, zegt
Marieke. Het klopt, hier bereikt de bloeddruk een
piek van 228/138. Marieke wil bloed afnemen via
de infuusnaald, maar dat lukt niet. “We gaan apart
bloed prikken.” Dit gaat niet gemakkelijk. “Dat zien
we vaak”, aldus Marieke, “vaten van mensen met
een hoge bloeddruk zijn wat taaier en daardoor
minder goed toegankelijk.” Maar Marieke is vaardig
en al snel is het gedaan, waarna Nicolasa
opgelucht lacht. Na deze eerste bloeddrukmeting
en bloedafname wordt de zoutoplossing in het
infuus van Nicolasa ingebracht. Ze gaat liggen voor
de komende vier uur. Na enkele weken worden alle
uitslagen met haar besproken.
Hart&Vaat 9

10 Hart&Vaat

Heart-on-a-chip
Willem Suyker, afdelingshoofd cardiothoracale chirurgie en
voorzitter divisie Hart & Longen
Het is al mogelijk: het hart zoveel mogelijk repareren
met respect voor het lichaam. Willem Suyker herstelt
hartkleppen met een robot, een minimaal invasieve
techniek die hij als eerste in Nederland toepaste.
Regeneratie is moeilijker, maar ook dat
onderzoeksgebied is volop in ontwikkeling. Het
nieuwste van het nieuwste is het heart-on-a-chip.
“Regeneratieve geneeskunde en chirurgie vind ik
bijzonder interessant. Het zou geweldig zijn als we het
zelfherstellend vermogen van een lichaam kunnen
activeren. Bijvoorbeeld door afgestorven hartspierweefsel
te laten aangroeien. Er zijn aanwijzingen dat
dit mogelijk moet zijn, maar er is veel onderzoek
nodig om te ontdekken hoe precies.
Geprinte hartspiercellen
Het nieuwste in de regeneratieve research is het
organ-on-a-chip. Ik ben natuurlijk vooral geïnteresseerd
in het heart-on-a-chip. Dat is een chip van een
paar vierkante millimeter, waarop hartspiercellen van
een patiënt zijn geprint: een piepklein driedimensionaal
stukje hartweefsel. Op die manier kun je veel
experimenten uitvoeren, want de chips zijn relatief
gemakkelijk te maken. Een vloeistof in de chip zorgt
ervoor dat de stoffen die wij toevoegen het kweekweefsel
bereiken. Wat gebeurt er, als we welk
lichaamseigen – potentieel zelfherstellend – stofje
op het hartweefsel loslaten? Uiteindelijk willen we de
lichaams eigen stofjes vinden die een hart kunnen
repareren.
Minder dierproeven
Het heart-on-a-chip is een middel om de complexe
menselijke regeneratieve processen te ontrafelen.
Van daaruit kunnen we dan hopelijk therapieën
ontwikkelen. Het zou bijvoorbeeld ideaal zijn als
mensen met een steunhart deze uiteindelijk niet meer
nodig hebben, omdat de geregenereerde of nieuw
aangegroeide hartspiercellen hun hartfunctie voldoende
verbeteren. Maar dat is nog toekomstmuziek.
Voorlopig werken we hard aan het noodzakelijke
onderzoek. Ook heel mooi: bij deze onderzoeksmethode
hoef je veel minder dierproeven te doen.
Dat is niet alleen humaner, maar ook sneller en
goedkoper.”
Hart&Vaat 11

Het steunhartteam:
wie vervult welke rol?
Cardioloog
De cardioloog en de patiënt bespreken samen de mogelijkheden
bij ernstig hartfalen. Als behandeling met medicijnen en leefregels
niet helpt, kan een steunhart uitkomst bieden als overbrugging
naar een harttransplantatie. De cardioloog voert een aantal
onderzoeken uit om te kijken of het hart geschikt is om met
een pomp te worden ondersteund.
Cardiothoracaal chirurg
De cardiothoracaal chirug voert de operatie voor het
steunhart uit. Na de operatie verblijft de patiënt op de intensive
care. Als de patiënt stabiel is en geen beademing meer nodig
heeft, volgt overplaatsing naar de verpleegafdeling. Gemiddeld
duurt een opname op de intensive care één week en op de
verpleegafdeling gemiddeld vier weken.
MCS* verpleegkundig specialist of
gespecialiseerd verpleegkundige
(MCS coördinator)
Vanaf de implantatie tot aan het verwijderen van het steunhart
vervult de verpleegkundige een centrale rol. Samen met de
patiënt bespreekt zij de nieuwe leefregels voor het leven met een
steunhart. Een voorbeeld hiervan is dat de verpleegkundige de
patiënt begeleidt en traint in het verzorgen van de wond waar de
stroomdraad het lichaam uit komt. De verpleegkundige vormt
een hecht team met de steunharttechnicus.
Annette Klinkert heeft de
erfelijke hartspierziekte PLN.
Deze genetische afwijking
veroorzaakt hartspierziekten
waarbij de pompfunctie van de
hartspier aanzienlijk wordt
aangetast. Als overbrugging naar
een harttransplantatie kreeg ze
een steunhart. Het steunhartteam
begeleidde Annette bij de
implantatie van het steunhart.
Wie vormen het steunhartteam,
welke functie hebben zij en
welke rol vervullen zij?
Steunharttechnicus
(technisch MCS coördinator)
De steunharttechnicus geeft de patiënt in vijf tot zes lessen uitleg
over hoe het steunhart werkt. Bijvoorbeeld hoe lang de batterijen
meegaan tijdens het verblijf in het ziekenhuis. De familie en
naasten krijgen ook een training om bekend te raken met de
apparatuur. De steunharttechnicus bezoekt dagelijks de patiënt en
analyseert de data die het steunhart oplevert.
12 Hart&Vaat

Maatschappelijk werker
De maatschappelijk werker komt minimaal een keer langs bij
de patiënt. De maatschappelijk werker kan helpen bij vragen
zoals hoe ga ik om met angstgevoelens, afhankelijkheid en
onzekerheid? Hoe kan ik straks thuis weer goed functioneren?
De patiënt en de maatschappelijk werker gaan hierover samen
in gesprek.
Fysiotherapeut
Als de patiënt wakker is op de intensive care, dan komt de
fysiotherapeut dagelijks langs. De fysiotherapeut zorgt ervoor
dat de patiënt weer spierkracht opbouwt. Dit begint met korte
oefeningen, zoals vinger bewegingen, tot rustig fietsen op bed.
Een patiënt moet 200 meter kunnen lopen, trap kunnen lopen
en zelfstandig de apparatuur van het steunhart bedienen
voordat zij naar huis kan.
Wat is een steunhart?
Een steunhart is een pomp die in het lichaam wordt
geplaatst en een verbinding vormt tussen de linker
hartkamer en de grote lichaams slagader. Het steunhart
zorgt ervoor dat het lichaam weer voldoende
doorstroming van het bloed krijgt. De pomp werkt op
elektriciteit en is verbonden met een kabel die door de
buikwand naar buiten komt. De kabel is aangesloten
op een controller die weer in verbinding staat met
batterijen (en ’s nachts op de netstroom).
Het UMC Utrecht implanteerde in 1993 het
eerste steunhart. Jaarlijks krijgen 30 tot 35
personen een steunhart. In Nederland hebben
200 personen een steunhart en meer dan de
helft zijn in het UMC Utrecht behandeld. Hartfalen
is één van de focusgebieden van het speerpunt
Circulatory Health.
*MCS: Mechanical Circulatory Support is een verzamelnaam voor
lang of kortdurende ondersteuning van de bloedcirculatie.
Hart&Vaat 13

“Wie weet val ik nog
eens in de prijzen”
In het leven van Kiki (27) draait alles
om de paardensport. Toen zij
plotseling ziek werd, wist ze niet of
ze ooit nog een wedstrijd zou
winnen. Kiki: “Negen maanden
geleden kreeg ik een nieuw type
biologische hartklep geplaatst via
een openhartoperatie. Na de
operatie heb ik nog een tijdje
bloedverdunners geslikt. Toen dat
stopte, zat ik binnen twee dagen
weer op m’n paard. Mijn dokter is
heel enthousiast. Op mijn vorige
controleafspraak zei hij: ‘Ga maar
lekker je ding doen, ik wil je pas
over een jaar weer zien’.”
14 Hart&Vaat

Griep?
“Vijf jaar geleden liep ik een bacteriële infectie op.
Toen ik 40 graden koorts kreeg, dacht ik eerst nog
dat het griep was. Maar een maand later kreeg ik
veel last van mijn gewrichten. Ik bleek
streptokokken te hebben, ook op mijn hartkleppen.
Wij wonen op een paardenhouderij, hebben 45
paarden staan. Die moeten full time verzorgd en
bereden worden. Als ik op één paard had gereden,
dan wilde ik daarna alleen nog maar op de bank en
slapen. Mijn lichaam was gewoon op.
Nieuwe hartkleppen
Ik moest een hartoperatie ondergaan. Dat is echt
een domper, ik was pas 26. In overleg met de
thoraxchirurg is gekozen voor een nieuw type
biologische hartklep. Die keuze had te maken met
mijn kinderwens en vooral met de paardensport.
Als je mechanische hartkleppen krijgt, moet je de
rest van je leven bloedverdunners slikken.
Dat maakt paardrijden lastiger. Met een bioklep ben
je daar vrij snel van af. Bovendien verwachten ze dat
dit nieuwe type langer mee kan gaan. Ik wist dat ik
ervoor wilde gaan.
Alles voor de paardensport
Toen ik op de ic mijn ogen weer open deed, was ik
zo blij. Ik had het doorstaan, kon weer gaan
bouwen. Mijn studie voor docent paardensport was
aardig vertraagd. Die heb ik weer opgepakt, één dag
naar school en twee dagen stage lopen. Na de
operatie wou ik weer vol voor het rijden gaan, liefst
zes paarden per dag. Dat heb ik nu wel een beetje
bijgesteld. Ik voel het aan mijn lichaam als het rust
nodig heeft. In mijn agenda houd ik nu één dag in de
week vrij. Het geeft een goed gevoel dat die ruimte
er is.
Geen seconde spijt
Geen seconde heb ik spijt gehad van de keuze voor
de nieuwe biokleppen. Die koos ik vanwege de
paardensport. En zo heeft het ook uitgepakt.
De dokter zei nog: ‘Je bent zo positief, dat steekt
aan!’ Dat gaat eigenlijk vanzelf. Zo’n operatie is heel
heftig. Maar het gaat slijten en bij je horen. Mijn
leven is weer normaal geworden. Echt fijn.”
Hart&Vaat 15

Patiënten zijn partner in zorg,
onderzoek en onderwijs
“Niet meer alleen kijken naar dat ene probleem
van de patiënt, maar naar het hele hart- en
vaatstelsel, naar de hele mens. Dat is de kern van
het Hart- en vaatcentrum. Iedere week
behandelen we een toenemend aantal patiënten
in het Hart- en vaatcentrum en daar leren we
veel van.” Het leveren van state-of-the-art zorg
is één van de doelen van het speerpunt
Circulatory Health. Een gesprek met raad van
bestuur vice-voorzitter Frank Miedema en
speerpuntvoorzitter Rick Grobbee.
Rick: “Stel je de positie voor van een patiënt met een beroerte, die ook
naar de halsslagaders moet laten kijken bij de vaatchirurg, langs moet bij
de cardioloog voor een ritmestoornis, en ‘eventjes’ naar de internist voor
diabetes. Voordat je het weet, ben je zo vier maanden verder om al deze
dokters te bezoeken. Dat doen we anders in het Hart- en vaatcentrum.
Wat is er effectiever dan dat de neuroloog, vaatchirurg en cardioloog,
direct al meekijken? En dat deze specialisten intensief met elkaar
overleggen over deze patiënten.” Op het nieuw ingerichte Hart- en
vaatcentrum van het speerpunt Circulatory Health is dat mogelijk
omdat al deze specialisten op één locatie werken.
In deze opzet wordt vooral gedacht vanuit het perspectief van de
patiënten. En die focus geldt niet alleen voor zorg, ook voor onderzoek.
Dat stelt Frank heel duidelijk. “Patiënten worden meer en meer partner in
ons onderzoek. Hun stem is – samen met die van hun patiëntenorganisaties
– van belang voor de keuze welk onderzoek we doen.
Dat voelt echt anders. Let wel, we hebben het hier over een groot
maatschappelijk debat. Iedereen is aan het nadenken: hoe kunnen we
meer uit de wetenschap halen, voor meer impact zorgen. Dat heeft het
logische gevolg dat onderzoekers en dokters zich altijd moeten afvragen
of ze ook de patiënten en hun familie aan boord hebben.”
Nieuwe talenten kennen, boeien en binden
“Wil je echt voor veranderingen en innovatie in de zorg zorgen,
dan kun je dat niet vanuit maar één specialisme doen. Daarom zijn de
speerpunten belangrijk,” vervolgt Frank. ”Die maken het mogelijk om
meer dokters van divers pluimage samen te brengen, over verschillende
afdelingen heen, maar ook om heel diverse onderzoekers in het team te
hebben, zoals epidemiologen, genetici en onderzoekers op imaging. Als
die elkaar begrijpen, kun je pas echte veranderingen tot stand brengen.”
16 Hart&Vaat

Op steeds meer plaatsen in het ziekenhuis
zijn deze multidisciplinaire samenwerkingen
te zien. De Jacob Jongbloed
Talent Society is daar een mooi voorbeeld
van. Dit succesvolle talentenprogramma is
voor jonge postdocs, genoemd naar de
professor die in het UMC Utrecht het
kunsthart heeft ontwikkeld. Rick: “Als
speerpunt hebben we een bedrag
beschikbaar gesteld voor de deelnemers
aan dit programma om hen samen een
onderzoeksvoorstel te laten maken.
De gemene deler is hun talent.
De deelnemers zijn werkzaam op
verschillende afdelingen, van heel basaal
tot heel toegepast onderzoek.
Dat inspireert en helpt ze om weer verdere
stappen te maken.” Rick benadrukt dat
ieder speerpunt wat hem betreft veel
aandacht voor onderwijs en
talentontwikkeling moet hebben. “Je wilt
deze nieuwe talenten kennen, boeien en
aan je binden.”
“Wat is er
effectiever dan
dat de neuroloog,
vaatchirurg en
cardioloog, direct
al meekijken?”
Frank Miedema en Rick Grobbee
Onze missie: wereldwijd een toonaangevende rol
spelen in het verminderen van de ziektelast bij harten
vaatziekten. Onze visie om dat te realiseren is:
het leveren van state-of-the-art en patiëntgerichte zorg,
onderzoek en onderwijs om hart- en vaatziekten te
voorkomen, te behandelen en de kwaliteit van leven
van patiënten met zo’n aandoening te vergroten.
Menselijke kant
Het speerpunt is een belangrijke verbinder
binnen en buiten het ziekenhuis om het
gezamenlijke doel te bereiken: gezondheid
van mensen verbeteren en de zorg van
morgen creëren. Frank besluit dat de
insteek vanuit de patiënten extreem
belangrijk is. “Dat waren we soms wat uit
het oog verloren. Maar met
maatschappelijke impact als doel hebben
we onze speerpunten zo ingericht dat we
juist die menselijke kant benadrukken.
In zorg, onderzoek en onderwijs.”
Hart&Vaat 17

Feiten & Cijfers
Het hart
Er zijn zo’n 1,4 miljoen hart- en vaatpatiënten in Nederland.
Hartfalen
Bij hartfalen kan het
hart het bloed niet
goed meer rondpompen.
Ieder jaar
krijgen ongeveer
40.000 mensen voor
het eerst de diagnose
hartfalen. 53% is vrouw
47% is man.
Beroerte is een
verzamelnaam voor
TIA, herseninfarct en
hersenbloeding. Elk jaar
krijgen zo’n 41.000
mensen een beroerte.
Dat zijn ongeveer
113 personen
per dag.
Gewicht
Meer dan de helft van de
Nederlandse bevolking
heeft overgewicht.
Ruim 10% heeft ernstig
overgewicht. Een gezond
gewicht vermindert het
risico op hart- en
vaatziekten.
Aneurysma
Ongeveer 300.000 mensen
in Nederland hebben een
hersen aneurysma, een
verwijding van de slagader
in het hoofd.
Hoog risico:
vrouwspecifiek
1 op de 4 vrouwen in
Nederland overlijdt aan
een hart- of vaatziekte.
Elke dag worden 306
vrouwen in het ziekenhuis
opgenomen vanwege een
hart- of vaatziekte.
In Nederland leven naar
schatting 670.000
vrouwen met een hart- of
vaatziekte.
In Nederland sterven er
dagelijks 57 vrouwen aan
hart- of vaatziekten.
Dat zijn méér dan twee
vrouwen per uur.
Het hart is een
pomp die 4 tot
5 liter bloed per
minuut rondpompt.
Het bloed
bevat zuurstof en
voedingsstoffen
voor alle spieren
en organen.
Bewegen vermindert het
risico op hart- en
vaatziekten. Beweeg
minstens 2,5 uur per
week matig intensief:
ga bijvoorbeeld meerdere
dagen per week wandelen
of fietsen. Doe minstens
2 keer per week
activiteiten die je spieren
en botten versterken.
18 Hart&Vaat

De vaten
Een volwassen mens heeft 5 tot
6 liter bloed in zijn lichaam. Dit
wordt rondgepompt door het
hart in een bloedvatensysteem.
Wereldwijd sterven jaarlijks
20 miljoen mensen aan
hart- en vaatziekten.
Tussen 1990 en 2015 is
deze sterfte met ongeveer
50% toegenomen.
Bloedvaten verdelen het bloed vanuit het hart over het lichaam.
De totale lengte van al deze bloedvaten is 100.000 kilometer.
Hoog risico: diabetes
Ruim 830.000 mensen in Nederland weten dat ze diabetes
type 1 of 2 hebben. Naar schatting hebben daarnaast nog
eens 200.000 mensen diabetes type 2 zonder het te weten.
Diabetespatiënten hebben een hoger risico op het krijgen
van een hart- of vaatziekte, zoals een hartinfarct, hartfalen
of een beroerte. Bij vrouwen met diabetes is die kans iets
groter dan bij mannen.
Hoog risico: hoge bloeddruk
1 op de 3 Nederlanders heeft
een hoge bloeddruk; boven
de 60 jaar is dit 2 op de 3.
Een te hoge bloeddruk vergroot
het risico op het ontstaan van harten
vaatziekten en nierschade.
Ruim 100 hoofdonderzoekers zijn actief in het speerpunt
Circulatory Health dat al ruim 9000 publicaties
opleverde en waarin jaarlijks zo’n 50 promoties zijn.
Ongeveer
1 op de
6 patiënten
in het
UMC Utrecht
heeft een hart- of
vaataandoening.
1 op de
4 patiënten
met hart- en
vaatziekten krijgt zorg
bij meer dan één
specialist
(cardioloog,
vaatchirurg, internist,
vasculair geneeskundige,
neuroloog).
Hart&Vaat 19

20 Hart&Vaat
Baukje van Dinther en Katrien Groenhof

Schat aan data in
Utrecht Cardiovasculair Cohort
In de zorg verzamelen we veel gegevens van patiënten die we niet of
nauwelijks gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Dat verandert met
het Utrecht Cardiovasculair Cohort (UCC). Baukje van Dinther (manager UCC)
en Katrien Groenhof (promovendus UCC) vertellen er over.
Baukje, wat is het UCC?
“Een samenwerking van alle afdelingen
in het UMC Utrecht waar patiënten met
een hart- en vaatziekte of een risicofactor
daarvoor gezien worden.
We combineren zorg en wetenschappelijk
onderzoek. Voor UCC verzamelen
we van alle patiënten hetzelfde,
ongeacht het specialisme. We volgen
de bestaande Nederlandse richtlijnen
voor cardiovasculair risicomanagement.
Door UCC hebben we van elke
patiënt een risicoprofiel voor hart- en
vaatziekten dat kan worden gebruikt in
de zorg. Als een patiënt instemt,
verzamelen we extra bloed voor
(toekomstig) wetenschappelijk onderzoek.
En dan kunnen we deze patiënt
volgen in de tijd. Het UCC gaat over
verbetering van de zorg voor hart- en
vaatziekten in de breedste zin. Het
wordt gesteund door de deel nemende
divisies in het speerpunt en door
ZonMW.”
Hoe ziet jouw werkdag er
uit Baukje?
“Ik faciliteer het UCC in het
UMC Utrecht. Door UCC centraal te
faciliteren zorgen we voor uniforme
registratie van de verzamelde
gegevens in de zorg en de
toestemmingsverklaring. Daarvoor
spreek ik dagelijks veel verschillende
mensen.” Katrien: “Van de secretaresse
tot de hoogleraar, jij verbindt alles aan
elkaar.”
Het voorkómen en
behandelen van hart- en
vaatziekten kan nog beter
worden als we voor
wetenschappelijk onderzoek
gebruik kunnen maken van
medische gegevens en
metingen uit de patiëntenzorg.
Het UMC Utrecht is daarom het
Utrecht Cardiovasculair Cohort
(UCC) gestart. Een
samenwerking van alle
afdelingen en divisies binnen
het speerpunt Circulatory
Health.
Waar kan UCC antwoord
op geven?
“Zorgmedewerkers vragen patiënten
om een brede toestemmingsverklaring,
geschikt voor uiteenlopende
onderzoeksvragen. Die vragen komen
echt uit de praktijk, zoals nu ook de
vragen waar Katrien mee bezig is.
Het is fijn dat jij bent gekomen, Katrien,
dat geeft UCC een boost. Omdat
Katrien met de data werkt en de
kwaliteit ervan beoordeelt, kan er ook
op organisatorisch niveau een
verbeterslag worden gemaakt. De data
van UCC zijn van alle specialismen.
Iedereen met een goede vraag kan er
mee aan de slag. Dus heb je een
goede onderzoeksvraag: dien hem bij
ons in!” (www.umcutrecht.nl/UCC)
Katrien hoe lang werk jij hier nu?
“Ik ben een jaar geleden aangenomen
als promovendus op het UCC.
Samengevat richt ik me in mijn
proefschrift op het verbeteren van de
zorg aan patiënten met een hart- en
vaatziekte. Deze patiënten komen bij
veel verschillende specialisten: de
cardioloog, endocrinoloog, geriater,
gynaecoloog, nefroloog, neuroloog,
vaatchirurg en de vasculair internist.
En op verschillende momenten in het
leven, van zwangere tot oudere
patiënt. Het UCC zorgt ervoor dat
iedereen op dezelfde manier in kaart
wordt gebracht, waardoor verschillen
tussen en overeenkomsten van
patiënten makkelijker zichtbaar
worden. Met de gegevens die in UCC
verzameld worden, kan ik bijvoorbeeld
kijken hoe goed het LDL cholesterol
(‘slecht cholesterol’) van onze
patiënten behandeld wordt of hoe
belangrijk de familiaire
voorgeschiedenis is voor het
voorspellen van hart- en vaatziekten.”
Wat wil je uit het onderzoek
halen?
“Hart- en vaatziekten stoppen niet op
de drempel van één specialisme en
zelfs niet op de drempel van het
ziekenhuis. Samenwerken is erg
belangrijk, zowel in de dagelijkse zorg
als met wetenschappelijk onderzoek
voor de toekomst. Dit project faciliteert
precies dat. Daarom denk ik dat het
UCC zo mooi is!”
Hart&Vaat 21

Het Utrecht
Cardiovasculair
Cohort (UCC) is
in 2015 gestart en
is een groeimodel
Sinds de start:
Uitgenodigde
kandidaten: 4400
Alle informatie
paraat in de
spreekkamer
Aantal mensen
gezien: 3100
Toestemmingsverklaring:
1700
Geen toestemmingsverklaring:
1400
“Het risico dat u binnen tien jaar een hartaandoening krijgt, is zoveel procent. Kijk, en
met dit medicijn gecombineerd met stoppen met roken, daalt uw risico flink.” Zo kan
het gesprek straks gaan in de spreekkamer terwijl patiënt en arts samen naar een
dashboard kijken. Daarop is direct te zien wat een behandeling, plus aanpassing in de
leefstijl, een patiënt kan opleveren voor zijn gezondheid.
EDEN heet de applicatie die onder leiding van cardioloog
Folkert Asselbergs tot stand is gekomen. De applicatie geeft
per patiënt in één overzicht alle risicofactoren weer,
gekoppeld aan een persoonlijke risicoscore op een hart- of
vaataandoening in de komende tien jaar.
“Samen met patiënten tot de beste behandeling en leefstijl
komen, dat is wat ik voor ogen heb”, zegt Folkert. “Hierbij is
digitale ondersteuning handig. Weinig bewegen, leeftijd,
roken en een te hoge bloeddruk zijn voorbeelden van
risicofactoren.” Voor alle risicofactoren zijn talloze
richtlijnen. Verder gelden voor iedere richtlijn weer
verschillende studies en nieuwe inzichten. Artsen weten
hiervan, maar hebben niet alles onmiddellijk paraat in de
spreekkamer. Deze applicatie – die nu in HiX (elektronisch
patiëntendossier) zit – bevat alle actuele richtlijnen
gekoppeld aan de situatie per patiënt, aan zijn gewicht,
leeftijd, cholesterolwaarden, enzovoort. EDEN laat patiënten
in één overzichtsdashboard zien waarover je het hebt,
met daarbij een persoonlijke risicoscore.”
22 Hart&Vaat

“Niet alleen
voor mij
maar voor
iedereen”
Anja ter Avest, 62 jaar, is vanwege een te
hoog cholesterolgehalte en een
afwijkend hartfilmpje sinds een jaar in
behandeling bij het UMC Utrecht. Sinds
die tijd deed ze al aan drie wetenschappelijke
studies mee, waaronder het
Utrecht Cardiovasculair Cohort (UCC).
Dat doet ze graag, omdat ze vanuit haar
opleiding en werk uit de medischbiologische
hoek komt. “Ik weet dat het
belangrijk is dat er biologische materialen
zijn om verder te komen in de wetenschap.
Bovendien ben ik heel nieuwsgierig
naar het functioneren van het
lichaam, en mogelijke oplossingen die
worden gevonden voor medische
problemen. Niet alleen voor mij,
voor iedereen.”
“Ik vind het gemakkelijk om aan de
onderzoeken naar risicofactoren van
hart- en vaatziekten mee te doen. Ik kijk
altijd zelf in het UMC Portaal om te zien
welke uitslagen er zijn. Ik ben iemand die
wél alles wil weten, en liefst een beetje
meer dan de artsen uit zichzelf willen
vertellen. Als ik zie dat de vragenlijst van
het UCC online is in het portaal, vul ik
hem direct in.”
Hart&Vaat 23

Nieuwsberichten
Talentvolle onderzoekers
ontvangen beurzen
Wetenschappers Leo Timmers en Jesper Hjortnaes
ontvangen een onderzoeksbeurs, de zogenaamde
Dekkerbeurs, uit handen van de Hartstichting. In
totaal krijgen dertien talentvolle wetenschappers,
verbonden aan Nederlandse kennisinstellingen,
een persoonlijke onderzoeksbeurs. Met deze
beurzen kunnen jonge wetenschappers de
komende jaren vernieuwend onderzoek uitvoeren
naar hart- en vaatziekten.
Maarten-Jan Cramer is
Vriend van het jaar
Stichting Vrienden UMC Utrecht heeft vijf
medewerkers genomineerd die zich ieder op hun
eigen manier hebben ingezet voor het goede doel,
verbonden aan het ziekenhuis. Volgens de
medewerkers van het UMC Utrecht verdient
cardioloog Maarten-Jan Cramer de titel Vriend van
2017. Hij stapt al jaren samen met patiënten op de
tandem voor onderzoek naar hartfalen. Een
voorbeeld voor anderen. Proficiat!
Stoppen met roken na hart- of
vaatziekte verlengt leven met vijf jaar
Twee nieuwe
expertisecentra
In het UMC Utrecht zijn er
twee nieuwe expertisecentra:
het Centrum voor
erfelijke hart- en vaatziekten
en het Landelijk Expertisecentrum
Pseudoxanthoma
elasticum (PXE). Bij deze
erkende expertisecentra
voor zeldzame aandoeningen
kunnen patiënten
terecht voor diagnostiek,
indien mogelijk behandeling,
multidisciplinaire zorg
en begeleiding. In Nederland
heeft zes tot acht
procent van de bevolking
een zeldzame aandoening.
Rokers met een hart- of vaatziekte die stoppen
met roken, leven gemiddeld vijf jaar langer dan
niet-stoppers. En de kans op een volgende
hart- of vaatziekte wordt met gemiddeld 10 jaar
uitgesteld. Dit blijkt uit het promotie onderzoek
van Johanneke van den Berg. Zij deed onderzoek
onder bijna 5.000 patiënten met hart- of
vaatziekten, van wie een derde bleef roken na
bijvoorbeeld een eerste hartaanval, herseninfarct
of dotter behandeling.
Vrouwen na zwangerschapsvergiftiging
eerder testen op
hart- en vaatziekten
Vrouwen die een zwangerschapsvergiftiging
hebben opgelopen, moeten eerder worden
getest op hart- en vaatziekten. Nu wordt
vrouwen aangeraden op hun vijftigste naar
de huisarts te gaan voor controle. Maar uit
onderzoek van UMC Utrecht-arts Gerbrand
Zoet blijkt dat deze vrouwen op jongere
leeftijd al een grotere kans hebben op
bijvoorbeeld een hartinfarct of beroerte.
Hij onderzocht de afgelopen drie jaar ruim
160 vrouwen die zwangerschaps -
vergiftiging opliepen.
24 Hart&Vaat

UMC Utrecht ontdekt behandeling voor PXE-patiënten
Het UMC Utrecht heeft een effectieve behandeling ontdekt voor de zeldzame, erfelijke ziekte PXE.
Patiënten met deze ziekte hebben last van verkalkingen in de huid, de bloedvaten en het netvlies.
Daardoor kunnen zij te maken krijgen met huidaantastingen, vaatziekten en ernstige slechtziendheid.
Onderzoekers van het UMC Utrecht hebben nu ontdekt dat een bestaand medicijn, etidronaat,
ervoor zorgt dat de verkalking wordt geremd.
Samenwerking met de huisartsen
Het UMC Utrecht overlegt regelmatig met huisartsen over de
opzet en werkwijze van het Hart- en vaatcentrum.
De specialisten en huisartsen bepalen gezamenlijk wie welke
zorg levert en overleggen regelmatig met elkaar. Door deze
samenwerking kunnen zij mooie innovaties en goede ideeën
realiseren. Hiermee verbeteren ze de zorg voor de patiënten:
‘de juiste zorg op de juiste plaats’.
Groot Europees onderzoek naar
beste dialysetherapie bij nierfalen
Onder leiding van het UMC Utrecht wordt
de komende vier jaar bij 1800 nierpatiënten
onderzoek gedaan naar de beste
dialysetherapie. De Europese Commissie
heeft daarvoor in het kader van het
Horizon 2020-programma ruim
6,4 miljoen euro subsidie beschikbaar
gesteld aan een internationaal consortium
onder leiding van UMC-arts Peter
Blankestijn. De onderzoekers willen
aantonen dat door een relatief nieuwe
dialysemethode, hemodiafiltratie, niet
alleen de kans op ziekte en sterfte afneemt
maar met name ook de kwaliteit van leven
voor nier patiënten verbetert.
Interactieve
e-module
‘Leven na een
hartinfarct’
In Nederland worden jaarlijks 30.000 mensen
opgenomen vanwege een hartinfarct. Patiënten
krijgen hierna te maken met leefregels over
voeding, beweging en medicatie, die het risico op
een nieuw hartinfarct verkleinen. Deze informatie
is nu gebundeld in een e-module ‘Leven na een
hartinfarct’ zodat patiënten op een geschikt
moment, in het ziekenhuis of thuis, de informatie
kunnen lezen. Het UMC Utrecht en Stichting
Vrienden UMC Utrecht realiseerden de e-module
samen met patiëntenvereniging Harteraad.
Nieuwe man/vrouw-verschillen gevonden
bij opsporen hartziekten
Als je onderzoeksresultaten bij mannen en vrouwen op één hoop
gooit, mis je relevante informatie om hartziekten eerder op te
sporen. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Aisha Gohar,
gesteund door de Hartstichting. Ze ontdekte nieuwe verschillen
tussen mannen en vrouwen met slagaderverkalking en hartfalen.
Bovendien laat ze zien dat er vaak nog geen aandacht is voor
man/vrouw-verschillen in hartonderzoek.
Hart&Vaat 25

“Ik heb het gevoel dat ik een
tijdbommetje meedraag”
Ellen Pauëlsen heeft verwijde halsslagaders. Vorige week werd er een
scan gemaakt om te zien of de aneurysma’s zijn gegroeid of juist
gekrompen. Hoogleraar vaatchirurgie Gert Jan de Borst is specialist.
26 Hart&Vaat

“Hoe gaat het met u?”, vraagt Gert Jan.
Ellen Pauëlsen (64) uit Hollandse Rading is bij hem in
behandeling vanwege een verwijding (aneurysma) van
de halsslagaders aan beide zijden. Vorige week is de
jaarlijkse CT-scan gemaakt om te controleren of de
aneurysmata in een jaar tijd zijn gegroeid of
gekrompen. “Het gaat goed”, antwoordt ze. “Ik ben blij
met de uitslag; alles is stabiel gebleven. Toch visualiseer
ik af en toe hoe het er van binnen uitziet. Dan heb ik
het gevoel dat ik een tijdbommetje met me meedraag.”
Een aneurysma,
een verwijding
van de slagader, is
een veel
voorkomende
aandoening.
In het speerpunt
Circulatory Health is
een aneurysma één
van de vier
focusgebieden. We
geven patiënten
behandelingen op
maat en verrichten
onderzoek naar
hersen-, halsslagaderen
aorta-aneurysma’s.
Expertisecentrum
Sinds 2014 is het UMC Utrecht een
expertise centrum. In een database
worden onderzoeksgegevens verzameld
van patiënten wereldwijd. Gert
Jan stelt zijn patiënt gerust: “Een
hals- aneurysma groeit meestal niet en
de kans dat hij scheurt, is verwaarloosbaar
klein. Tenzij er een genetische
aanleg voor bindweefselproblemen is.
Dat is bij u niet het geval.” Ellen vraagt
zich af in hoeverre er bloedstolsels
kunnen ontstaan. “In halsslagaderaneurysmata
zien we vrijwel nooit
stolsels”, antwoordt Gert Jan.
“Bovendien zijn de verwijdingen
bij u relatief klein.”
Oorsuizen
Vaak wordt de aandoening bij toeval
ontdekt. Zo ook bij Ellen. Ze had last
van tinnitus, oftewel oorsuizen. De
KNO-arts maakte een scan om de
oorzaak te achterhalen. “Ik was
natuurlijk blij dat ik geen tumor had”,
zegt ze. “Maar wel kwamen de
aneurysmata aan het licht.” Ze vraagt
zich af of een aneurysma de oorzaak
van oorsuizen kan zijn. “Het lijkt soms
of ik het bloed hoor stromen op het
ritme van mijn hartslag.” Gert Jan
vertelt dat dit ooit is onderzocht bij een
patiënt die ook last had van oorsuizen.
Toen is met een ballonnetje heel even
de halsslagader afgesloten. “De patiënt
hoorde het suizen nog steeds”, zegt hij.
“Het aneurysma is dus niet de
oorzaak.”
Afgeleid
“Hoeveel last heeft u van uw tinnitus?”,
vraagt Gert Jan. “Het belemmert me
regelmatig”, zegt Ellen. “Ik word er
soms ook moe en narrig van.”
De KNO-arts heeft gezegd dat een
gehoorapparaatje kan helpen.
Maar die beslissing stelt ze nog even
uit. Volgens Ellen is er óók een
psychische component. Ze vertelt:
“Gisteren scheen de zon en ging ik
snoeien in de tuin. Ik ben echt een
buitenmens. Als de vogels fluiten en
de bijen zoemen, heb ik er minder last
van. Dan ben ik op een fijne manier
afgeleid.”
Stents
Ellen vindt het een geruststellende
gedachte dat ze eens per jaar wordt
gescand. Ze vraagt zich af wat er
gebeurt als de verwijding toeneemt.
Gert Jan: “We kunnen met een
operatie in de hals het aneurysma
weghalen óf een stent plaatsen. We
doen onderzoek om die stents steeds
beter te maken. Daarvoor maken we
een driedimensionaal beeld van de
hals van een geanonimiseerde patiënt.
Vervolgens printen we een levensechte
mal en gaan we experimenteren. Is de
nieuw ontwikkelde stent voldoende
buigzaam en stevig? Blijft ie op z’n
plek? Ontstaan er geen bloedpropjes
tijdens de plaatsing?”
Bloedverdunners
Ellen komt nog even terug op het
gevaar van stolling bij een halsverwijding.
“Zou ik voor de zekerheid
geen bloedverdunners moeten slikken?
Want als er toch een stolsel ontstaat,
dan is het misschien te laat.” Gert Jan
legt uit dat bloedverdunners ook
nadelen hebben. “Ze kunnen een
bloeding veroorzaken. In uw geval
nemen we dat risico niet.” “Ik voel mij
in goede handen”, zegt Ellen. “Maar het
blijft een beetje eng. Tegelijkertijd leer
je ermee omgaan. Ik denk steeds
vaker: ach, er zijn veel ergere dingen
in het leven.”
Hart&Vaat 27

Sanne de Jong – Universitair docent afdeling Medische Fysiologie
Caroline Pham, eerstejaars masterstudent Biology of Disease
“Veelbelovende studenten in het vizier”
“Ik mag mijn eigen onderzoek uitvoeren!”
Sanne de Jong geeft onderwijs aan studenten biomedische
wetenschappen en geneeskunde met een interesse in hart en vaten.
Regelmatig zitten daar mensen tussen die het UMC Utrecht graag
opleidt tot én behoudt als cardiovasculair onderzoeker of arts.
Hoe doe je dat?
“We onderwijzen niet alleen basiskennis over het hart- en vaatstelsel,
maar leggen vanaf de bachelorfase meteen een link naar
wetenschappelijk onderzoek. Voor de bachelorstudenten zijn
bijvoorbeeld de keuzecursussen ‘Cardiac pathophysiology’ en ‘Vascular
biology’ ontwikkeld. Daaraan werken hart- en vaatonderzoekers mee
die allemaal betrokken zijn bij actueel wetenschappelijk
speerpuntonderzoek. Ze geven colleges en begeleiden studenten bij
het schrijven van hun scriptie. Op deze manier laten we studenten al
vroeg kennismaken met wat er hier allemaal gebeurt, op het gebied van
hart en vaten. Dat kan heel fundamenteel zijn; op celniveau, maar ook
translationeel – zoals onderzoek met diermodellen – of een klinisch
onderzoek met patiënten.
In de bachelorfase volgen studenten vooral colleges. Tijdens de
masteronderzoeksstage zijn zij echt verantwoordelijk voor een gedeelte
van het onderzoek. Zo leren ze in de praktijk hoe je onderzoek doet en
wat daar allemaal bij komt kijken. Deze directe betrokkenheid bij
hoogstaand, innovatief wetenschappelijk onderzoek is natuurlijk super
interessant voor deze studenten. Maar het is ook goed voor het
UMC Utrecht: we krijgen zo snel veelbelovende studenten in het vizier.
Belangrijk, want die mensen zien we hier straks graag terug als
onderzoeker of arts. Daarom bieden we hen een aantrekkelijk pad in het
UMC Utrecht, vanaf de bachelorfase tot in hun verdere carrière. Ik vind
het geweldig om mijn passie voor het vak over te brengen op studenten.
Mooi, als je ziet wat voor uitstekende cardiovasculaire artsen en
onderzoekers het UMC Utrecht voortbrengt én behoudt.”
“Als masterstudent heb ik veel vrijheid me te
ontwikkelen tot onderzoeker in het vakgebied
hart en vaten. Tijdens mijn bachelor
Biomedische Wetenschappen heb ik een
onderzoek naar hartritmestoornissen
geschreven en opgezet. Nu, tijdens mijn
masterstage, mag ik mijn onderzoek ook
daadwerkelijk uitvoeren. Dat is natuurlijk
geweldig! Mijn begeleider is Marc Vos,
hoogleraar Medische Fysiologie. Dankzij
zijn kennis en ervaring in het hart- en
vaat onderzoek word ik heel goed opgeleid
tot onderzoeker. Ik leer verschillende
onderzoekstechnieken en daarnaast is er veel
aandacht voor wetenschappelijk denken,
schrijven en presenteren. Ook belangrijke
vaardigheden voor een wetenschapper.
Heel leuk: je wordt binnen het hart- en vaatonderwijs
gestimuleerd om onderzoek in het
buitenland te doen. Natuurlijk laat ik die kans
niet schieten! In januari 2019 ga ik naar
Melbourne, om daar verder te werken aan mijn
hartritmestoornissen-expertise. Dus, wat ik van
dit onderwijs vind? Veelzijdig, diepgaand en
gericht op actuele onderzoeken. De docenten
zijn gespecialiseerd in hun vakgebied en vaak
zelf betrokken bij wetenschappelijk onderzoek.
Als student kom je zo direct in contact met
hart- en vaatexperts. Dit zorgt voor een hoge
kwaliteit van het onderwijs én het is goed voor
je wetenschappelijke netwerk.”
28 Hart&Vaat

Keuzeonderwijs
studenten
Julius de Poel, derdejaars bachelorstudent Biomedische Wetenschappen
“Met deze basiskennis ben ik goed voorbereid”
“Afgelopen jaar heb ik twee keuzecursussen
over hart- en vaatziekten gevolgd. Allebei zó
interessant dat het me hielp beseffen dat dit de
richting is die ik in wil gaan. De colleges worden
gegeven door enthousiaste sprekers met veel
kennis over hart- en vaatonderzoek en de
docenten zijn altijd bereid je te woord te staan.
Ook is het heel fijn dat je als student zelf mag
kiezen over welk onderwerp je een
onderzoeksvoorstel of essay wilt schrijven.
Dan kun je dus voor je voorkeursonderwerp
gaan. In mijn geval is dat de cardiomyopathie,
wat letterlijk ‘hartspierziekte’ betekent.
We weten nog maar weinig over de
onderliggende biologische mechanismen en
genetica hiervan. Heel interessant om erover na
te denken welk onderzoek de diagnose en
behandeling zou kunnen verbeteren. Ik denk
dat dit bacheloronderwijs je goed voorbereidt
op je onderzoeksstage tijdens je master.
Dan ga je minstens één keer stagelopen bij een
onderzoeksgroep. Daar heb je natuurlijk een
gedegen basiskennis voor nodig, omdat je dan
veel beter begrijpt wat je aan het doen bent.
En misschien zelf ideeën kunt inbrengen.
Het lijkt me geweldig om na – of misschien
wel tijdens – mijn master er samen achter te
komen wat de oorzaken van cardiomyopathie
kunnen zijn.”
Voor studenten Geneeskunde en
Biomedisch wetenschappen
ondersteunt het speerpunt
Circulatory Health drie
keuzecursussen. De cursus
‘Hartziekten: van oorzaak tot
behandeling’ richt zich specifiek
op de hartspier en daaraan
gerelateerde aandoeningen
(hartfalen, ritmestoornissen).
In de cursus ‘De rol van vaatwand
en bloedstroom’ staan de
normale bloedcirculatie en het
effect van aandoeningen op deze
circulatie centraal. De cursus
‘Cardiac pathophysiology’ richt
zich op de moleculaire basis,
preventie, diagnose en
behandeling van hartafwijkingen.
In het speerpunt Circulatory Health
is talentontwikkeling een belangrijk
thema. Jaarlijks brengt het speerpunt een
onderwijsbrochure uit voor studenten
Geneeskunde, SUMMA en Biomedische
Wetenschappen.
www.umcutrechthartenvaatcentrum-onderwijs.nl/
Hart&Vaat 29

Hartfalen
door stijve
hartspier
De signalen bij vrouwen
Hart- en vaatonderzoeker Hester den Ruijter
onderzoekt hartfalen bij vrouwen. “Ik richt
me bijvoorbeeld op de vraag waarom bij
vrouwen eerder een verstijving van de
hartspier ontstaat dan bij mannen.”
“Hartfalen door een stijve hartspier is een zeer
ernstige ziekte”, vertelt Hester. “Mensen kunnen niet
of nauwelijks meer traplopen, fietsen en zijn heel snel
benauwd. Deze vorm van hartfalen, die we aanduiden
als diastolisch hartfalen, komt vaker voor bij vrouwen
dan bij mannen. Op moleculair niveau snappen we –
nog – helemaal niet wat er aan de hand is. We weten
veel te weinig, daarom is het heel belangrijk om te
voorkomen dat de hartspier zo stijf wordt.”
Inzicht in risico’s
Hester wil achterhalen wie een verhoogd risico loopt
op een stijve hartspier. “Inmiddels hebben we een
grondig literatuuronderzoek gedaan. Hieruit blijkt dat
in geen enkele bestaande studie naar de voorstadia
van hartfalen onderscheid is gemaakt tussen vrouwen
en mannen. Verder analyseren we de gegevens van
patiënten die door hun huisarts naar een cardiologiecentrum
zijn verwezen. We bekijken echobeelden, we
houden bij wie in het ziekenhuis wordt opgenomen
voor hartziekten en wie komt te overlijden. Wanneer
we de risico’s, de ontwikkelingspaden richting
hartfalen van mannen én vrouwen inzichtelijk
hebben, biedt dit een goede basis voor verder
onderzoek naar de behandeling van hartfalen door
een stijve hartspier.”
1
2
3
4
5
6
7
8
9
pijn in de bovenbuik, kaak, rug
of nek
kortademigheid
extreme moeheid
duizeligheid
onrustig gevoel
angst
pijn tussen de schouderbladen
misselijkheid
braken
“Tuurlijk ben ik als onderzoeker nieuwsgierig”, besluit
Hester, “en wil ik weten hoe dit precies in elkaar
steekt. Maar ons onderzoek is ook urgent. Deze vorm
van hartfalen heeft immers een zeer slechte
prognose. Er zijn geen goede medicijnen. Minder dan
de helft van de patiënten is na vijf jaar nog in leven.
Ons doel is dat we straks voor deze patiënten echt het
verschil kunnen maken.”
Er zijn verschillen tussen vrouwen en mannen
in het ontstaan van hart- en vaatziekten. In het
speerpunt Circulatory Health is hoog risico
(vrouw-specifieke factoren) één van de vier
focusgebieden. Met onderzoek willen we hart- en
vaatziekten bij vrouwen sneller ontdekken, beter
behandelen en waar mogelijk voorkomen.
30 Hart&Vaat

Vier vrouwen over hun hart
“Borstkanker heb ik overwonnen,
maar door de chemo heb ik hartfalen
ontwikkeld. Ik kreeg een steunhart en
nu heb ik gelukkig een donorhart.
Ik hoop dat door onderzoek hart -
schade na chemo in de toekomst
kan worden voorkomen.”
Hilda van der Veen
“Ik kreeg dezelfde hartproblemen als
mijn broer. Door een erfelijkheidstest
is ontdekt dat ik de erfelijke hartspierziekte
PLN heb. Ik snap dat een test
eng is, maar daarmee kun je ernstige
gevolgen zoals die van mij voorkomen.”
Annette Klinkert
“Ik spoor vrouwen in mijn omgeving aan om naar
de huisarts te gaan als ze een verhoogd risico
hebben op hartproblemen. Ga naar het ziekenhuis,
laat je controleren en laat je niet afwimpelen als de
leeftijd of symptomen er niet precies inpassen.”
Loes van der Veen
“Jarenlang had ik een hoge bloeddruk,
maar geen medicijn of behandeling hielp.
De kans op hartfalen werd steeds groter.
Ik kreeg een nieuw bloeddrukverlagend
implantaat in mijn halsslagader geplaatst.
Mijn bloeddruk is enorm gedaald en mijn
leven kreeg echt een nieuwe impuls.”
Claire Labberté
“Hart- en vaatziekten
zijn een van de
belangrijkste
doodsoorzaken bij
vrouwen. Ik vind het
essentieel dat er
meer onderzoek
komt naar het
vrouwenhart.
Daarom steun ik het
onderzoek van harte
om hart- en
vaatziekten bij
vrouwen sneller te
ontdekken, beter te
behandelen en waar
mogelijk te
voorkomen.”
Neelie Kroes
Ambassadeur onderzoek
vrouwenhart
Hart&Vaat 31

Big Data @ Heart:
Data delen en trends zien
De explosief groeiende hoeveelheid
digitale gegevens in onze samenleving is
de ‘nieuwe olie’ van innovatie. Zo ook in
Big Data @ Heart. “We leven in een
wereld vol van gefragmenteerde
databestanden, maar deel ze en je
plaveit de weg om in korte tijd klinische
vragen te kunnen beantwoorden.”
Met zijn huidige onderzoek probeert
Stefan Koudstaal, cardioloog in
opleiding en klinisch epidemioloog, te
ontrafelen welke patronen er zijn in de
jaren voordat duidelijk wordt dat
patiënten aan hartfalen leiden. Met welk
type klachten gaan ze naar de huisarts?
Of welke medicijnen hebben ze in die
jaren gehad? Stefan: “Het antwoord
daarop hopen we de komende jaren bij
Big Data @ Heart te geven.”
Waar hebben we het eigenlijk over bij
big data? Stefan: “Voor ons betekent dit
grote aantallen data die niet netjes
gestandaardiseerd zijn opgeslagen.
Eigenlijk zijn het heel globale data van
heel veel patiënten. Je kunt er niet mee
de diepte in duiken, maar we kunnen
wel goed kijken naar bepaalde patronen
die ons op het spoor zetten om ziekten
eerder te signaleren en beter te
behandelen. Bij Big Data @ Heart kijken
we naar deze patronen met gegevens
uit Engeland, Zweden, Spanje en
Nederland. Zo zijn Zweden en Engeland
bijvoorbeeld al vergeleken op de
overlevingskans na een acuut
hartinfarct. Gecorrigeerd voor hoe ziek
patiënten waren bij binnenkomst in het
32 Hart&Vaat

Veertig kilometer op de
tandem voor onderzoek
ziekenhuis zagen we dat hun overleving
in Engeland veel minder goed was dan
in Zweden. Dat alleen al tussen twee
landen met big data zo’n verschil is te
meten, laat zien dat ze heel geschikt
zijn als onderzoeksmethode.”
Steeds hetzelfde rugnummer
“Hoe we dat doen? Waar wij mee
werken zijn elektronische
patiëntendossiers. Hierin staan data die
zijn gestandaardiseerd voor onderzoek
van alle patiënten die hieraan willen
meewerken.” Hij noemt een voorbeeld
van de patiëntendossiers die door
>
Stefan merkt op dat patiënten steeds meer betrokken
worden bij onderzoek, zowel vanuit hun zorgen en
vragen, als ook bij crowdfunding. “Op speciale
congressen voor patiënten vertellen we in begrijpelijke
taal wat we hebben onderzocht. Het maakt je ervan
bewust of je vraag in het onderzoek ook de echte
vraag is vanuit de patiëntengroep. Een voorbeeld van
een studie die samen met patiënten is bedacht, is het
onderzoek om de ziekte hartfalen eerder te herkennen
en in een vroeger stadium te kunnen afremmen.
Onze UMC Utrecht tandemtocht is ook een uitgelezen
moment om met patiënten in gesprek te gaan over het
onderzoek terwijl er wordt gefietst. Tijdens deze
traditie in juni zitten arts en patiënt samen op de
tandem om geld voor hartfalenonderzoek op te halen.
Zo combineren we aandacht voor hartfalen en aandacht
voor bewegen. Bezoekers van de tandemtocht
krijgen de primeur voor de eerste resultaten van de
studie die zij samen met Stefans onderzoeksgroep
hebben bedacht.”
Meer informatie over het onderzoek van Stefan:
https://www.bigdata-heart.eu/
Hart&Vaat 33

huisartsen in Engeland worden
bijgehouden. De Engelsen zijn een stap
verder dan in Nederland: de
diagnostische codes die huisartsen
hierin zetten zijn direct bruikbaar voor
onderzoek. “Heel veel is vanuit de
Engelse overheid geregeld en vergoed.
Zo heeft iedere patiënt daar een
identifier, steeds hetzelfde
‘rugnummer’, dat in ieder
onderzoekscohort wordt gebruikt.”
Hoewel Stefan en zijn collega’s meestal
niet de beschikking hebben over zeer
precieze gegevens, zoals een echo of
bepaalde bloeduitslagen, is er wel altijd
informatie over bloeddruk en
medicijngebruik voor handen in de
patiëntendossiers. “Daarop richten we
ons nu binnen Big Data @ Heart.
Eigenlijk moet je ons zien als een groot
internationaal consortium waarin
meerdere onderzoeksgroepen met
elkaar samenwerken. De ict-bedrijven
bij het consortium zorgen ervoor dat
we de data kunnen vergelijken. Met
elkaar plaveien we de weg om in korte
tijd de juiste klinische vragen te kunnen
beantwoorden. Als we dat binnen de
projectlooptijd van 5 jaar bereiken,
ben ik wel heel trots!”
..
“We hebben echt werelddata. Patientgegevens
van al die huisartsen en cardiologen staan
allemaal in zo’n onderzoekbestand.”
Rick Grobbee
“Als je meer lagen bekijkt, ga je de verschillen zien”
Rick Grobbee, speerpuntvoorzitter Circulatory Health:
“We proberen met een serie onderzoeken zoals
Big Data @ Heart de verschillen tussen patiënten beter te
begrijpen. We hebben een redelijk effectief, maar tevens
wat simpel beeld van een patiënt met hart- en
vaatziekten. Zo spreken we over zes grote categorieën
waarvoor we pakweg tien belangrijke geneesmiddelen
hebben. Maar als we beter kijken, zien we toch
verschillen: bijvoorbeeld in de reactie op therapie, in de
prognose en of we een duidelijke risicofactor vinden. Het
mogen dan allemaal patiënten met hart- en vaatziekten
zijn, overal schuilt toch iets anders achter. Wij denken dat
het gebruik van grote gegevensbestanden zoals bij Big
Data @ Heart ons de mogelijkheid geeft om kleine
groepen toch scherp in beeld brengen. Het is de weg
voorwaarts, mede mogelijk door nieuwe data
analysetechnieken.”
“Het is de kracht van die 24 miljoen data in Big data @
Heart en onderlinge diversiteit in die data waardoor we
vanuit verschillende invalshoeken naar een patiënt
kunnen kijken. Zo krijgen we een 360 graden beeld naar
aanleiding van de genetische informatie van patiënten,
de interactie tussen de genen en de omgeving en de
invloed op stofwisseling en moleculen. Pas als je meer
lagen gaat bekijken, ga je de verschillen zien.”
34 Hart&Vaat

‘Samen de
krachten bundelen’
“De ambitie van het speerpunt is
maatschappelijk relevant zijn voor
mensen met hart- en vaatziekten.
Impact bereiken we met nieuwe
kennis door wetenschappelijk
onderzoek, specialistische
opleidingen en een duidelijk
zorgprofiel. Samen met
zorgverleners willen we onze zorg
servicegericht aanbieden en met
een hoge patiënttevredenheid.
Om dat te bereiken, is de
samenwerking met zorgverleners
in en buiten de regio een
belangrijke focus”, stelt Marco
Houterman, programmamanager
speerpunt Circulatory Health.
De rol van het programmabureau is om speerpuntbeleid
te ontwikkelen en faciliteren op onderzoek, zorg en
onderwijs. “We werken als een linking pin in het
ziekenhuis. Bij goede onderlinge samenwerking kunnen
we hoogwaardige zorg leveren, bijvoorbeeld voor
patiënten met meerdere hart- en vaataandoeningen.
Onderzoekers werken gezamenlijk aan een
onderzoeksstrategie op basis van de vier focusgebieden:
hartfalen, aneurysma, beroerte en hoog risico. En kunnen
studenten al vroeg kennis maken met het vakgebied hart
en vaten.”
Team
“Met een betrokken team werken we dagelijks aan deze
rol. Wendy Gouw-Ellenbroek is adviseur zorg en richt
zich op de uitbreiding van de multidisciplinaire polikliniek
Hart- en vaatcentrum. Baukje van Dinther is manager van
het Utrecht Cardiovasculair Cohort. Coördinator
onderzoek/onderwijs is Marti Bierhuizen en hij focust zich
op keuzecursussen voor studenten en ondersteuning van
de onderzoeksgroepen van de focusgebieden. Heleen
Romeijn, adviseur Marketing & Communicatie, zet zich in
voor de positionering en profilering van het UMC Utrecht
Hart- en vaatcentrum en internationaal Center for
Circulatory Health. Als programmamanager ben ik
verantwoordelijk voor projecten die bij het
programmabureau zijn ondergebracht en ik draag bij
aan de strategieontwikkeling van ons speerpunt.”
Hart- en vaatziekten verminderen
“Met ons team zijn we zowel aanjager, facilitator als
probleemoplosser om op onze manier een bijdrage te
leveren in het verminderen van de ziektelast bij hart- en
vaatziekten. Daarvoor komen we iedere dag naar het
UMC Utrecht.”
Hart&Vaat 35

Joyce Browne onderzoekt hoge
bloeddruk bij zwangere vrouwen
Wereldwijd sterven jaarlijks zo’n driehonderdvijftigduizend vrouwen tijdens de
zwangerschap, bevalling of in de kraamtijd. Een belangrijke oorzaak daarvoor is
een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Arts-onderzoeker Joyce Browne
wil de kans daarop minimaliseren.
Een gevolg van een te hoge bloeddruk is zwangerschapsvergiftiging
waarbij moeder én kind gevaar
lopen. Joyce doet onderzoek bij achthonderd
vrouwen die tussen de 26 en 34 weken in
verwachting zijn. Ze wil weten of te voorspellen is
welke vrouwen baat hebben bij een zo snel
mogelijke bevalling als zij of het kind ziek zijn en bij
wie kan worden gewacht. Iedere dag extra in de
baarmoeder geeft het kind een betere start.
Gezondheid moeder en kind
Haar tweede onderzoek is een jaar na de bevalling,
onder vierhonderd vrouwen. Ze gaat hierin na
hoeveel van hen een hoge bloeddruk houden en
hoe het met de algehele gezondheid van moeder
en kind gesteld is.
De resultaten zet ze af tegen die van honderd
vrouwen die een gewone bevalling hebben gehad.
Het eerste onderzoek voert Joyce in Ghana uit, het
tweede in Nigeria. Niet dat er in Nederland geen
zwangere vrouwen aan de gevolgen van hoge
bloeddruk overlijden, alleen zijn dat er een stuk
minder dan in de Afrikaanse landen: 7 op de
100.000 levend geboren kinderen, tegen 340 in
Ghana en 814 in Nigeria.
Goede gezondheidsstructuur
De tweede reden om voor deze landen te kiezen,
is dat ze een goede gezondheidsstructuur hebben.
De meeste vrouwen gaan minstens één keer naar
een verloskundige. Bovendien zijn de ziekenhuizen
redelijk georganiseerd zodat Joyce daar haar
onderzoeken goed kan uitvoeren en verbeteringen
in de zorg ook kunnen worden doorgevoerd.
Joyce werkt samen met lokale artsen en onderzoekers.
Dat die een andere culturele achtergrond
hebben, daaraan moet ze zich aanpassen, maar
tegelijkertijd vindt ze het ook erg leerzaam.
“Er is daar meer hiërarchie en mensen zijn minder
direct. Dat maakt dat ik voorzichtiger ben
geworden. Je hoort mij niet meer zeggen: ‘Ik stel
voor dat we dit of dat doen’. Dat is geworden:
‘Zou het een idee zijn dat we dit of dat doen?’
Joyce verwacht dat ze in 2020 de resultaten van
beide onderzoeken kan presenteren. Wat ze daarna
gaat doen, weet ze nog niet precies: “Het wordt in
ieder geval een baan waarin ik een zinvolle bijdrage
kan blijven leveren aan het verbeteren van de
gezondheidssituatie van vrouwen. Op dit moment
matcht dit uitstekend met onderzoek doen.”
36 Hart&Vaat

Universitair hoofddocent Kerstin Klipstein-Grobusch
Global Health:
wereldwijd inzicht in
hart- en vaatziekten
Bijdragen aan wereldwijde gezondheid voor iedereen. Aan die
missie werken de onderzoekers van Julius Global Health. Hoe?
Door klinisch epidemiologisch onderzoek te doen.
Door innovatieve oplossingen in gezondheidszorgtechnologie
te bedenken. En door nieuwe generaties professionals in de
gezondheidszorg op te leiden. Dat zegt universitair hoofddocent
Kerstin Klipstein-Grobusch. “Global Health zoekt nieuwe
oplossingen in de preventie en behandeling van onder andere
hart- en vaatziekten.”
De gezondheid van hart en vaten is een belangrijk thema in het Julius
Global Health-onderzoek. Heeft de ontwikkeling van baby’s en kinderen
invloed op de gezondheid van hun hart en vaten als volwassenen?
Wat leren we als we diabetes en hart- en vaatziekten en hun risicofactoren
internationaal vergelijken? En kunnen we nieuwe manieren vinden om
hart- en vaatziekten en diabetes bij hoge en lage inkomensgroepen te
voorkomen? Om die drie vragen draait het hart- en vaatonderzoek van
Global Health. De onderzoekers gaan daarbij altijd uit van het levensloopperspectief,
de ontwikkeling van foetus, baby en kind tot volwassene.
In het speerpunt
Circulatory Health
is de gezondheid van hart
en vaten een belangrijk
thema. We richten ons
wereldwijd op onderzoek
en onderwijs op gebied
van diabetes en hart- en
vaatziekten. Global
Health-onderzoekers
werken hierin samen met
lokale en internationale
partners.
Kerstin vertelt dat er in de hele wereld projecten lopen, gericht op het
voorkomen van hart- en vaatziekten en diabetes. “Zo zijn Global Healthonderzoekers
betrokken bij onderzoek in Azië, Oceanië en Afrika, waarbij
ze samenwerken met lokale en internationale partners. In Oxford, Sydney
en andere wereldsteden doen ze bijvoorbeeld onderzoek naar de effecten
van sekseverschillen op veel voorkomende risicofactoren voor hart- en
vaatziekten. Of naar de relatie tussen etniciteit en preventie van hart- en
vaatziekten. In het RODAM-onderzoek naar obesitas en diabetes onder
Afrikaanse migranten vergelijken onderzoekers Ghanezen met hun
landgenoten in Amsterdam, Londen en Berlijn. Zo willen ze inzicht krijgen
in de complexe wisselwerking tussen milieu en genetica, die bij de
ontwikkeling van type II diabetes en obesitas een rol speelt. In Azië vinden
onderzoeksprojecten plaats om de kwaliteit van de beroertezorg te
verbeteren in een omgeving met ontoereikende middelen. En onderzoek in
Zuid-Afrika richt zich op veranderingen in het riscio van te hoge bloeddruk
op lange termijn in landelijke en stedelijke bevolkingsgroepen.”
Hart&Vaat 37

Klokkijken
in het hart
38 Hart&Vaat

Wist je dat de cellen in ons lichaam een 24-uursritme hebben?
En dat die interne klok van invloed is op, onder andere, het
herstellend vermogen van cellen? Het is dit gegeven, en alle
implicaties er omheen, waarnaar cardioloog Linda van Laake
onderzoek doet. “Er zijn indicaties dat hartcellen ’s middags
beter tegen zuurstoftekort kunnen dan in de vroege ochtend.”
Aan dit 24-uursritme lijken naast mensen ook
dieren, planten, en individuele cellen in ons
lichaam, zelfs wanneer ze eenzaam in een
kweekschaal liggen, zich te houden. Wanneer
dat ritme beter begrepen wordt, zijn potentiële
gevolgen voor de medische wereld groot.
Linda: “Hartcellen blijken een vast dag- en
nachtritme te hebben. Je kunt, simpel gesteld,
zeggen dat ze ’s avonds rusten en overdag actief
zijn. Ook het herstellend vermogen van cellen,
na een operatie bijvoorbeeld, zou dus wel eens
tijdsafhankelijk kunnen variëren.”
Interne klok
Veel is nog onbekend over deze ‘interne klok’,
maar onderzoekers vermoeden dat het lichaam
bepaalde taken, zoals het repareren van cellen,
bij voorkeur uitvoert op momenten dat het niet
stand-by hoeft te staan voor plotselinge actie.
Bijvoorbeeld voor een sprintje naar de trein.
Bij sommige ziekten raakt het 24-uursritme
uit balans. Dat lijkt ook het geval bij hartfalen,
waarbij de pompkracht van het hart is
Hartfalen is een
chronische
aandoening waarbij de
pompfunctie van het
hart langzaam afneemt.
In het speerpunt
Circulatory Health
is hartfalen één van de
vier focusgebieden.
Door middel van
onderzoek willen we de
herkenning, prognose
en behandeling van
hartfalen verbeteren.
afgenomen. Bijvoorbeeld na een hartinfarct.
Linda: “Wij onderzoeken nu of de behandeling
van hartfalen verbetert als je rekening houdt met
de fase waarin hartcellen zich bevinden. Hier
ligt ook een kans om een ander probleem op
te lossen: mogelijk verklaart het 24-uursritme
en de daaruit voortvloeiende verschillen in
cel-activiteit deels waarom de genezing van
hartfalen met stamcellen nog niet lukt.”
Stamcellen zijn de oercellen van ons lichaam:
ze kunnen zich nog ontwikkelen tot bijvoorbeeld
bloed-, huid- of hartcel. Wetenschappers
proberen al jaren om met deze stamcellen
het stuk hartspier dat is afgestorven na een
infarct te herstellen. Dat blijkt in de praktijk
toch heel moeilijk te zijn. “Ik zoek het dan ook
in verbetering van de uit stamcel gekweekte
hartspiercellen dankzij het 24-uursritme.
Dus de cellen transplanteren als ze in
hun ‘optimale fase’ zijn wat betreft hun
therapeutische eigenschappen. Ofwel ze
zo manipuleren dat je deze optimale fase
continu houdt.”
Kinderschoenen
Het onderzoek staat nog in de kinderschoenen,
maar is veelbelovend. Linda benadrukt:
“Het is belangrijk dat we ons realiseren dat
24-uursritmes bestaan. Als we ze kunnen
doorgronden en medische behandelingen erop
kunnen aanpassen, kunnen we er een groot
voordeel mee behalen.”
Hart&Vaat 39

Pieter Doevendans
> Linda van Tellingen
Multidisciplinaire polikliniek
Hart- en vaatcentrum
> Esther de Haan
> Suzanne Elstgeest-Grootenboer
40 Hart&Vaat

“Dit is de zorg
van de
toekomst”
Verpleegkundig
specialist: voor de
beste zorg én
service
“Mijn collega’s en ik
zijn de spil in de
patiëntlogistiek”
Pieter Doevendans Linda van Tellingen & Esther de Haan Suzanne Elstgeest-Grootenboer
“Wij zijn er voor de patiënt”, stelt
Pieter Doevendans, hoogleraar
cardiologie en verantwoordelijk
voor de zorg binnen het
speerpunt. “Naast de beste zorg
draait het hier om de beleving van
onze patiënten. Zij moeten in een
halve dag door de verschillende
specialismen en disciplines zijn
gezien én zich er prettig bij
voelen.”
Een prettige patiëntbeleving en
vergroten van de kwaliteit van
zorg, dat zijn de voornaamste
doelen van de Hart- en vaatpolikliniek,
aldus Pieter. “Hier
werken we met verschillende
specialisten van onder meer de
interne geneeskunde, vaatchirurgie,
neurologie en cardiologie.
Essentieel hierbij is dat we
uniforme richtlijnen hanteren.
Deze kunnen per specialisme nog
al eens verschillen. Met de polikliniek
is dat verleden tijd, wat ook
weer ten goede komt aan de
wetenschap. Zoveel zorg in een
compact tijdsbestek staat of valt
met de logistiek. Die moet perfect
zijn, zodat we effectief alle
gegevens in kaart hebben en
samen tot een behandelvoorstel
kunnen komen. Daarnaast moeten
patiënten meteen zijn geïncludeerd
voor de wetenschap, zodat
bijvoorbeeld hun DNA kan worden
gebruikt voor onder andere
genetisch hart- en vaatonderzoek.
De tijd dat een patiënt van wachtkamer
naar wachtkamer gaat en
specialisten bepalen wat er
gebeurt, is voorbij. De patiënt staat
centraal in de multidisciplinaire
polikliniek: dit is de zorg van de
toekomst.”
Al zien patiënten op de polikliniek
van het Hart- en vaatcentrum
meerdere zorgverleners, altijd is
er de verpleegkundig specialist
als vast aanspreekpunt.
“Wij hebben per patiënt het
totaaloverzicht”, zegt Linda van
Tellingen. “Zij komen voor de
meeste vragen over zorg en
behandeling allereerst bij ons
terecht.”
“Vóór een patiënt naar de specialist
gaat, verrichten wij het nodige
voorwerk”, vertelt Linda. “Ik werk
de status bij en vul de
voorgeschiedenis aan. Is een
patiënt bijvoorbeeld eerder
opgenomen geweest en voor wat?
Ik neem labuitslagen door en
breng risicofactoren in kaart. Is er
sprake van overgewicht, hoge
bloeddruk, roken? Kortom,
wij richten ons enerzijds op het
risicomanagement. Want alle
patiënten die hier binnenkomen
hebben één gemeenschappelijke
deler: of ze hebben al last van
hart- en vaatziekten óf ze lopen
een hoog risico. Naast curatief
behandelen, is hier dus ook veel
aandacht voor preventie.”
Anderzijds houden de
verpleegkundig specialisten de
multidisciplinaire samenwerking in
de gaten. Linda: “Als ik tijdens de
triage merk dat bijvoorbeeld naast
de vaatchirurg ook een cardioloog
nodig is, dan zorg ik ervoor dat dit
meteen dezelfde ochtend mogelijk
is. Het gaat erom dat de patiënten
hier de beste zorg én service
ontvangen.”
Van aneurysma’s en hartfalen tot
etalagebenen: op de polikliniek
van het Hart- en vaatcentrum
komen verschillende patiëntengroepen
langs voor een combinatie
van specialismen. Het team
van doktersassistenten zorgt
hierin voor een goed geoliede
patiëntlogistiek. “Als in een vlotte
trein moet een patiënt alle
benodigde onderzoeken en
gesprekken binnen één dagdeel
kunnen doorlopen”, zegt
dokters assistent Suzanne
Elstgeest-Grootenboer.
“Het proces begint bij de
aanmelding van de patiënt door de
huisarts”, vertelt Suzanne.
“Of door een specialist in huis of
uit een ander ziekenhuis.
De verwijzing wordt beoordeeld
door de aanwezige arts.
Die bepaalt de benodigde
onderzoeken en eventuele
afspraken bij andere specialismen.
Mijn collega’s en ik zijn de spil in
het proces rondom het polibezoek
van de patiënt. Hierbij is goed
teamwerk van belang. Wij
ontvangen de patiënten en
beantwoorden eventuele vragen.
Maar ook meten wij – wanneer
nodig – de bloeddruk plus die in
zowel enkel en arm, de zogeheten
enkel-arm-index, ter voorbereiding
op het consult bij de arts. Verder
regelen wij alles rondom de
wondzorg, van A tot Z. En na het
consult zorgen wij voor de
afronding van het polibezoek en
plannen wij een vervolgafspraak in.
Kortom, de doktersassistenten zijn
betrokken bij het gehele
politraject.”
Hart&Vaat 41

“Deze dagelijkse
check-up geeft
me rust”
Iedere ochtend ligt patiënt Alfred Hagedoorn met
zijn bovenlichaam op een speciaal kussen dat
verbinding maakt met de bij hem geïmplanteerde
sensor in de longslagader. Die sensor meet de
druk, waarna meteen draadloos de resultaten naar
zijn cardioloog in het UMC Utrecht gaan.
“Dat ik dagelijks thuis word gecontroleerd en
vanuit het ziekenhuis bericht terug krijg, voelt
veilig. Het geeft mij rust.”
In de lente van vorig jaar was Alfred al een tijdje
kortademig. Ook had hij last van duizeligheid.
“Iedere week zwom ik intensief. Tot het in september
mis ging: ik dacht dat ik stikte. Ik had een astma
cardiale, wat betekent dat door lekkende
hartkleppen de linkerhelft van mijn hart zo verzwakt
was, dat het niet voldoende vocht kon verwerken.
Mijn longen liepen daardoor vol. Met grote spoed
vertrok ik met de ambulance naar het UMC Utrecht.
Na enkele zeer beangstigende benauwdheden heb
ik via de lies mitraclips gekregen. Die verminderen
het lekken van de hartkleppen. Het ging beter, maar
nog niet echt optimaal. In december was het weer
foute boel. Opnieuw astma cardiale en opnieuw met
spoed naar het UMC Utrecht. Het bleek dat door de
hartkleplekkage de beide harthelften niet meer
synchroon liepen. Om dit te verhelpen, is besloten
een CRT-D-pacemaker te plaatsen zodat mijn twee
hartkamers weer tegelijk samentrekken. Ik voel me
nu echt een stuk beter.”
Computer in een kussen
Ook is bij Alfred het zogeheten CardioMEMS
HF-systeem ingebracht. Dit is een minisensor in de
longslagader die direct de druk meet. Bij verergering
van hartfalen neemt de longslagaderdruk toe. Alfred:
“Thuis staat een mooie trolley, met een computer in
een kussen. Iedere dag ga ik hierop liggen; een stem
vertelt mij of ik goed lig. Via de geïmplanteerde
minisensor gaat dan informatie over mijn
longslagaderdruk naar de cardioloog. Ik hoef
hierdoor minder vaak naar het ziekenhuis, terwijl
mijn dokter wél snel kan reageren. Je wordt alleen
teruggebeld als bijsturing nodig is. Het systeem heb
ik nu zo’n twee maanden, eens in de twee weken
krijg ik een telefoontje. Dan blijkt de druk toch te
hoog en wordt mijn medicatie aangepast.
Verergering van mijn hartfalen wordt hierdoor
meteen voorkomen. Na al die aanvallen die ik achter
de rug heb, geeft deze dagelijkse check-up mij rust,
en niet te vergeten ook mijn familie.”
42 Hart&Vaat

Een pleister
tegen een beroerte?
Ieder jaar krijgen in Nederland zo’n
41.000 mensen een beroerte. Dit kan
een herseni nfarct of een hersen bloeding
zijn. Een herseninfarct wordt veroorzaakt
door een stolsel dat een bloedvat afsluit
en een hersen bloeding doordat een
bloedvat knapt. Neuroloog Bart van der
Worp: “Voor een herseninfarct is de
prognose dankzij nieuwe behandelingen
de afgelopen jaren sterk verbeterd. Als je
binnen vier en een half uur een bloedverdunnend
middel inspuit, kun je veel
hersenschade voorkomen. Ook is het
stolsel soms met een katheter via de lies
te verwijderen. Hoe sneller je ingrijpt,
hoe beter de prognose.”
Beroerte is een verzamelnaam
voor TIA, herseninfarct en hersenbloeding.
In het speerpunt Circulatory Health is
beroerte één van de vier focusgebieden. We
onderzoeken hoe we behandelmethoden
kunnen verbeteren om de gevolgen van een
beroerte te verminderen of weg te nemen.
Pleister
Helaas bereikt slechts een klein deel van alle patiënten op tijd
het ziekenhuis voor het bloedverdunnende middel en kan
slechts bij 10% van de patiënten het stolsel verwijderd
worden. “We zoeken naar een aanvullende behandeling”,
zegt Bart. Een van de opties is een nitroglycerinepleister die
door het ambulancepersoneel wordt aangebracht.
We startten in april een trial: MR ASAP.
Nitroglycerine werkt bloedvatverwijdend. Bart hoopt dat
patiënten met een herseninfarct hierdoor in een betere
conditie het ziekenhuis bereiken. Daarnaast verlaagt het de
bloeddruk. Dat is hopelijk gunstig bij een hersenbloeding.
Goedkoop en veilig
Eén middel bij twee verschillende oorzaken van een beroerte.
Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Dat vindt Bart ook.
“In twee kleine Britse studies lijken de resultaten gunstig”,
zegt hij. “Wij hopen dat in deze grotere studie te bevestigen.”
Nitroglycerine is al meer dan 100 jaar bekend als medicijn.
Bij een dreigend hartinfarct zet het de kransslagaders open.
Van der Worp: “De stof wordt ook gebruikt in de mijnbouw,
om rotsgesteente te laten ontploffen. Het gaat dan om kilo’s,
in plaats van de milligrammen die in ons onderzoek worden
gebruikt. In de kliniek is nitroglycerine goedkoop en veilig.
Vaak is de schade na een beroerte heel invaliderend.
We hopen dat de pleister de schade beperkt.”
Hart&Vaat 43

Neuroloog in opleiding Annemijn Algra
Aspirine: méér dan een pijnstiller
Patiënten met een herseninfarct of een voorbode
hiervan, moeten meteen aspirine slikken, zegt
klinisch epidemioloog Ale Algra. Hij doet zijn
leven lang onderzoek naar het middel.
De belangstelling is overgesprongen op
dochter Annemijn.
Een van de bestanddelen van aspirine is salicine, een
stofje dat van oorsprong uit de wilg komt. Het werkt
koortsverlagend en pijnstillend. De Griekse arts
Hippocrates (± 400 v.Chr.) schreef bij pijn al brouwsels
van de wilgenbast voor. Maar het smaakte bitter
en patiënten kregen last van hun maag. In 1897 werd
de stof salicine voor het eerst synthetisch vervaardigd
en verwerkt tot het medicijn ‘aspirine’. “Een wonderlijk
middel”, zegt Ale. “Want het werkt niet alleen pijnstillend,
maar is óók een plaatjesaggregatieremmer;
het voorkomt dat bloedplaatjes samenkleven en
stolsels in de bloedbaan vormen.”
Bloedstolsel
Een bloedstolsel kan bijvoorbeeld ontstaan bij
atherosclerose, in de volksmond aderverkalking
genoemd. Om de beschadigde vaatwand te
repareren, stuurt het lichaam er bloedplaatjes op af.
Ze klonteren daar samen. “Soms laat zo’n stukje
stolsel los”, zegt Ale. “Als dat in de halsslagader
gebeurt, belandt het in de bloedvaten van de
hersenen. Hoe langer de toevoer is gestremd, hoe
groter de kans op ernstige schade in het brein.”
Een klein stolsel leidt tot een TIA (transient ischemic
attack) en de symptomen van uitval zijn tijdelijk. “Een
TIA is vaak een waarschuwing voor een veel ernstiger
infarct”, zegt Ale. “In de eerste dagen na een TIA of
herseninfarct is de kans op een ernstige herhaling het
grootst.”
Niet morgen, maar nu
Patiënten met een verhoogde kans op stolsels krijgen
levenslang aspirine voorgeschreven. Maar Ale ontdekte
dat aspirine meteen na een TIA of herseninfarct het
meest effectief is. In een lage dosering: bij voorkeur
75 mg. Samen met zijn collega uit Oxford –
prof. Rothwell – publiceerde hij dat onlangs in het
wetenschappelijk tijdschrift The Lancet. Ale: “Hoe
sneller je aspirine neemt, hoe meer kans dat je een
44 Hart&Vaat

Klinisch epidemioloog Ale Algra
volgend infarct voorkomt. Niet wachten op de dokter.
Nee. Meteen aspirine innemen.” Het advies is vorig
jaar opgenomen in het protocol voor een beroerte.
Het geldt overigens al veel langer voor mensen met
een hartinfarct. Ale: “Bij ons thuis ligt er dus altijd een
doosje aspirine in de keukenkast.”
Bezwaren
Aspirine heeft ook bezwaren. Omdat het medicijn
bloedplaatjes minder ‘kleverig’ maakt, kan er gemakkelijker
een inwendige bloeding ontstaan. Vooral
maag en darmen zijn daar gevoelig voor. Wie het
middel dus dagelijks slikt en een verhoogde kans op
bloedingen heeft, krijgt maagbescherming. Bovendien
kunnen de symptomen van een herseninfarct
– bijvoorbeeld een afhangende mond, spraakproblemen,
verlamde arm – óók het gevolg zijn van
een hersenbloeding; je hebt bij ‘een beroerte’ pas
zekerheid na een scan. Bij een hersenbloeding werkt
aspirine averechts. Ale: “De kans op een hersenbloeding
is veel kleiner dan de kans op een herseninfarct.
Bovendien kan één aspirine weinig kwaad bij
een hersenbloeding.”
Kankerpreventie
De passie voor aspirine is overgegaan van vader op
dochter: Annemijn Algra is neuroloog in opleiding en
deed een literatuuronderzoek naar de werking van
aspirine. Annemijn: “Uit onderzoek bij professor
Rothwell blijkt dat aspirinegebruikers minder tumoren
ontwikkelen en hier ook minder vaak aan overlijden.
Ik heb daar ook in de literatuur bewijs voor gevonden.
Aspirine reduceert het risico op alle kankers met bijna
20%, voor darmkanker met bijna 50%. Voor een
verklarende theorie is het nog te vroeg, maar een
mogelijk mechanisme is dat aspirine uitzaaiingen
voorkomt. In sommige richtlijnen wordt al
geadviseerd om vijftigers dagelijks preventief een lage
dosering aspirine te laten slikken.”
Twee-bij-twee
Een vader en dochter in het UMC Utrecht Julius
Centrum met beiden bovengemiddelde belang stelling
voor aspirine leidt soms tot verwarring in huis.
Annemijn: “Dan krijg ik een mail met als aanhef
‘Geachte professor Algra’ of wordt hij gevraagd om
spreekuur te draaien.” De liefde voor wetenschap
heeft Annemijn van haar vader. “Hij had vroeger
overal metertjes voor, bijvoorbeeld voor regenval in
de tuin. En hij rekende ons voor hoeveel we tijdens
een bergwandeling per minuut in hoogte waren
gestegen. Ale heeft mij zijn twee favoriete motto’s
meegegeven: Keep it Stupidly Simple en Think
two-by-two. Je kunt al je vragen terugbrengen
tot een tabel.”
Hart&Vaat 45

Een gezonde leefstijl is doorgaans de beste manier
om zonder al te veel kleerscheuren oud te worden.
Voor sommige mensen horen naast zo’n leefstijl ook
medicijnen ter preventie van hart- en vaatziekten.
Maar voor wie zijn ze zinvol?
46 Hart&Vaat

U-Prevent
Slimme
website over
medicijnen
op maat
internist in opleiding
Jannick Dorresteijn
en hoogleraar
vasculaire
geneeskunde
Frank Visseren
Bij hart- en vaatziekten of bij het risico daarop worden behalve een gezonde leefstijl,
ook bloedverdunners, bloeddruk- en cholesterolverlagers ingezet. Internist en
hoogleraar vasculaire geneeskunde Frank Visseren en internist in opleiding Jannick
Dorresteijn behandelen de patiënten op de poli. “We weten uit grote onderzoeken
dat het heel effectieve en veilige medicijnen zijn”, zegt Jannick. “Maar de medicatie is
afgestemd op de gemiddelde patiënt. De medicijnen werken dus niet voor iedereen
even goed.”
Ouderwets
Volgens Frank bedrijven we anno 2018 dan ook eigenlijk nog heel ouderwetse
geneeskunde. “Stel je voor”, zegt hij. “Uit een groot wetenschappelijk onderzoek blijkt
dat een patiëntengroep dankzij een bepaald medicijn dertig procent minder hart- en
vaatziekten krijgt. Dat is een gemiddeld cijfer, gebaseerd op resultaten van
tienduizenden patiënten. Vervolgens schrijven we het medicijn voor aan de hele
patiëntencategorie. Want we kunnen van te voren nog niet goed onderscheiden wie
er veel en wie er minder baat bij heeft. Evenmin herkennen we nu nog de patiënten
voor wie het zinvol is om bloeddruk en cholesterol te verlagen tot zelfs ónder de
streefwaarden. Jammer, want je zou bij die groep de behandeling graag
intensiveren.”
U-Prevent
“Dit moet beter kunnen”, dachten Frank en Jannick zo’n negen jaar geleden. Het
resultaat is U-Prevent, een slimme website die precies berekent hoeveel baat een
individuele patiënt heeft bij medicijnen om hart- en vaatziekten te voorkomen.
Om de website te maken, hebben ze de gegevens geanalyseerd van verschillende
grote internationale onderzoekscohorten en trials. Frank: “We maken gebruik van ons
Utrechtse SMART-cohort en werken samen met onderzoekers uit binnen- en
buitenland. We hebben inmiddels toegang tot data van meer dan een miljoen
patiënten, bij wie voor die onderzoeken allerlei metingen zijn verricht. Ook weten we
hoe het hen gedurende vijf of tien jaar tijd is vergaan. Dat is natuurlijk een schat aan
informatie.”
Rekenmodellen
Samen met professor Yolanda van der Graaf van het UMC Utrecht Julius Centrum
hebben ze van die gigantische hoeveelheden individuele gegevens met behulp van
zware computers een aantal algoritmes gemaakt: rekenkundige modellen,
toepasbaar in de praktijk. Jannick: “Die hebben we omgevormd tot een
aantrekkelijke, handzame applicatie, die zorgverleners kunnen gebruiken zodra zij >
Hart&Vaat 47

preventieve medicatie overwegen voor te schrijven. Zij kunnen ermee voorspellen
én laten zien wat voor deze individuele patiënt het effect is van het medicijn: “Als u
het middel neemt, stelt u daarmee een hartinfarct of beroerte gemiddeld drie jaar
uit. Als u dit combineert met een tweede medicijn, is de verwachte winst zelfs vijf
jaar.”
Revolutie
Volgens Frank brengt de beschikbaarheid van deze ‘big data’ een revolutie teweeg in
de geneeskunde. “We kunnen hiermee het effect van medicijnen bij individuele
patiënten heel nauwkeurig voorspellen”, zegt hij. “We kunnen zelfs life-time
voorspellingen doen: dit is het effect als u dit medicijn gebruikt tot u 85 bent.’’
Volgens de twee internisten is het steeds belangrijker om betere individuele
afwegingen te maken bij het voorschrijven van medicijnen. Jannick: “Er zijn
bijvoorbeeld nieuwe cholesterolverlagers en bloedverdunners die beter werken,
maar met soms ook meer risico’s en hogere kosten. Je wil ze voorschrijven aan de
juiste patiënten.”
Gezonde leefstijl
Is U-Prevent ook bruikbaar om het effect te meten van een gezonde leefstijl? “Nee”,
zegt Frank. “Want een gezonde leefstijl is natuurlijk voor iedereen goed. Een gezond
gewicht, meer bewegen en niet roken. Dat is de eerste stap. Vooral roken is een
factor van groot belang. Pas als op leefstijlgebied het maximale is bereikt, komt
U-Prevent in beeld. Overigens zijn er ook mensen die heel gezond leven, maar die
desondanks veel baat hebben bij medicijnen, die het risico op hart- en vaatziekte
verlagen. Dat effect kunnen we nu inzichtelijk maken. Voor patiënten met of zonder
hart- en vaatziekten, met of zonder diabetes en voor jong en oud.”
Hét verschil
Het valt Jannick op dat veel artsen hun patiënten op de poli uitgebreid inlichten over
mogelijk nadelige bijeffecten van medicijnen. “Maar ze praten nooit zo uitvoerig
over de voordelen”, zegt hij. “Misschien omdat daar tot nu toe weinig met zekerheid
over te zeggen viel.” Kiezen voor een medicijn betekent soms een leven lang pillen
slikken en af en toe naar de specialist voor controle. Jannick: “Daarom is het
goed dat we patiënten inzicht geven in behandeleffecten. Veel mensen realiseren
zich niet dat de medicatie de kans vergroot om gezond oud te worden.”
Voor iedereen wereldwijd
U-Prevent is naar verwachting vanaf juli 2018 beschikbaar. In verschillende
talen via internet en vrij toegankelijk voor iedereen wereldwijd. Frank:
“We hebben de website gemaakt met steun van de Hartstichting en ZonMw.
Wij willen er maatschappelijke meerwaarde mee genereren. Dat past goed bij
de filosofie van science in transition.” De ontwikkelaars zijn vol vertrouwen
over de toekomst van U-prevent. Jannick: “Hij is bruikbaar voor huisartsen,
verpleegkundig specialisten, cardiologen, internisten en noem maar op.
En voor patiënten zelf. Als ze thuis, in alle rust, nog eens willen bekijken wat
de dokter heeft gezegd.”
In Nederland zijn er 1,4 miljoen hart- en vaatpatiënten.
Het speerpunt Circulatory Health besteedt veel aandacht aan
preventie van hart- en vaatziekten en verricht onderzoek naar
risicofactoren en gezonde leefstijl. Hiermee willen we het risico
op een hart- of vaatziekte nog beter voorspellen.
48 Hart&Vaat

Beter beeld
van hartfalen
Sneller, gedetailleerder en patiëntvriendelijker MRIhartonderzoek.
Dat is wat hoogleraar cardiovasculaire
radiologie Tim Leiner wil met zijn onderzoek naar
nieuwe technieken voor optimale beeldvorming van
hart- en bloedvaten. “Zodat we hartfalen – nu helaas
nog een slecht begrepen ziektebeeld – goed
inzichtelijk krijgen en patiënten beter kunnen
behandelen.”
Wanneer een patiënt is doorverwezen naar de
cardioloog dan volgt meestal een echo van het hart.
“Hierop is al veel te zien van het hart en de bloedvaten”,
vertelt Tim. “Maar soms is dit niet genoeg om
tot een diagnose te komen. Dan wil de cardioloog
beter beeld en vraagt hij bij de radiologie een cardiale
MRI aan. ”Voor een MRI van het hart krijgt een patiënt
contrastvloeistof geïnjecteerd en ligt hij ongeveer een
uur op de MRI-tafel, zodat de radioloog alle opnames
kan maken die nodig zijn voor beantwoording van de
klinische vraag. Tim: “Het kan dan bijvoorbeeld gaan
om een aandoening van de hartkleppen, kransslagaderlijden
of een genetische aandoening. Of om
diastolisch hartfalen. Hierbij ontspant de hartspier zich
niet goed tijdens de rustfase van de hartslag. Dit treft
met name vrouwen.”
Nieuwe MRI-technologie
In het UMC Utrecht werken we met de allerlaatste
state of the art MRI-apparatuur, stelt Tim. “Beter kan
– nog – niet. Wat we met ons onderzoek dus voor
ogen hebben, moet nog worden gebouwd. Hiervoor
werken we nauw samen met cardiologen – ook uit
andere UMC’s – en technologische bedrijven. Samen
willen we tot een nieuwe MRI-technologie komen
waarmee we zónder gebruik van contrastvloeistof in
dat ene uur sneller en meer opnames van het hart en
de bloedvaten kunnen maken. En ook meer
gedetailleerde opnames, bijvoorbeeld opnames die de
hartspiervezels in beeld brengen. Daardoor kunnen we
de voorstadia van diastolisch hartfalen eerder
herkennen en beter behandelen. MRI van het hart
speelt een steeds belangrijkere rol bij het opsporen en
vaststellen van de ernst van hartfalen en daaruit
voortvloeiend bij de behandeling ervan.”
Hart&Vaat 49

Hij heeft een hart van goud Dat meen ik uit de
grond van mijn hart Iets met hart en
ziel doen Het breekt mijn hart Een hart onder
de riem steken Ik heb alles wat mijn
hartje begeert Met je hand over je hart strijken
Hart voor de zaak hebben Maak van je hart geen moordkuil
Ik heb zin om mijn hart eens goed te luchten
Uit het oog, uit het hart Waar het hart vol van is,
loopt de mond van over Hij (of zij) heeft een
speciaal plekje in mijn hart Je hart aan
iemand verliezen Dat is een pak van mijn hart
Iemand een warm hart toedragen Hij heeft
een grote mond, maar een klein hartje Mijn hart
stond even stil Ik houd mijn hart vast
50 Hart&Vaat

Colofon
Uitgave 2018
UITGEVER
Speerpunt Circulatory Health, UMC Utrecht
REDACTIE
Rick Grobbee, Marco Houterman, Bas Kooman,
Elke Lautenbag, Heleen Romeijn
ONTWERP
Barbara Hagoort,
marketing & communicatie, UMC Utrecht
BEELDCOÖRDINATIE
Jelle Westerhoff,
marketing & communicatie, UMC Utrecht
TEKSTEN
Sigrid Dekker, Riëtte Duynstee, Karin Fleuren,
Sandra Genet, Lonneke Homfeld, Elke Lautenbag,
Heleen Romeijn, Marjon Waller
FOTOGRAFIE
UMC Utrecht, marketing & communicatie:
Erik Kottier, Thirza Luijten, Ivar Pel,
Ed van Rijswijk, Rogier Veldman
ILLUSTRATIES
Thinkstockphotos.com
DRUK
De Bondt grafimedia communicatie, Barendrecht
PROGRAMMACOMMISSIE CIRCULATORY HEALTH
Rick Grobbee, Gert Jan de Borst, Pieter Doevendans,
Tim Leiner, Folkert Asselbergs, Yvonne van der Schouw,
Frank Visseren en Bart van der Worp
CONTACT
Marco Houterman, programmamanager
Speerpunt Circulatory Health
Kamernummer Str. 5.109, Huispostnummer Str. 6.131
T +31 88 75 593 84
E hartenvaten@umcutrecht.nl
www.umcutrecht.nl

Steun ons
onderzoek
Hart- en vaatziekten zijn een van de belangrijkste
doodsoorzaken bij vrouwen. Wij willen hartfalen
bij vrouwen eerder opsporen en beter
behandelen. Helpt u mee?
Steunhetvrouwenhart.nl