Bijenplanten_web

papaverfamilie 73
Vingerhelmbloem (Corydalis solida)
De Vingerhelmbloem behoort tot de Papaverfamilie
(Papaveraceae). Deze soort komt in bijna heel Europa voor.
De noordelijke grens van het natuurlijk verspreidingsgebied
loopt door het midden van ons land. Ze is ook te vinden op
buitenplaatsen, en behoort daarom tot de stinsenplanten.
Dat zijn planten die speciaal bij stinsen, states of andere
buitenplaatsen worden aangetroffen.
Vroege bloeier
De Vingerhelmbloem is een vaste plant.
De bloei valt in maart en april. De plant heeft een knol, waarin
voedingsstoffen zijn opgeslagen. In het vroege voorjaar kan de
plant daardoor snel tot ontwikkeling komen.
Uit de knol ontstaan één of twee stengels. Aan het begin van
de stengel staan twee schubvormige bladeren. Bovengronds
ontwikkelen zich eveneens twee bladeren. Ze zijn symmetrisch
gevormd en hebben zich tweemaal in drieën gedeeld. De paarsrode
bloemen staan aan het eind van de stengel in een trosvormige
bloeiwijze. Ze verspreiden een zwakke maar heerlijke
geur. Bij het ontluiken draait een bloem zich 90° om zijn lengteas.
De bloemkroon is tweezijdig symmetrisch en bestaat uit
vier kroonbladen. De buitenste twee kroonbladen zijn groter
dan de andere twee. Het bovenste heeft een spoor en een naar
boven gerichte lip. Het onderste heeft een naar voren gerichte
lip, die een geschikte landingsplaats vormt voor insecten.
De binnenste twee kroonbladen zijn bolvormig en gelijk van
vorm. Ze zijn met elkaar verkleefd en omsluiten als twee
handen de stamper en de meeldraden. De stijl is met een knik
aan het vruchtbeginsel verbonden.
Opmerkelijke meeldraden
Elke bloem heeft vier meeldraden, maar de twee aan weerszijden
van de stamper staande meeldraden zijn in tweeën
gespleten, waarbij dan van elk een helft vergroeid is met elk
van de twee andere meeldraden. Al voordat een bloem zich
opent, gaan de helmknoppen open. Het stuifmeel wordt
tussen de zijdelingse kroonbladen vastgehouden. De polaire
aanzichten van de korrels zien er verschillend uit.
Bestuiving door insecten nodig
Om bij de nectar te komen moet een doorgang gemaakt
worden tussen de bovenlip en de zijdelingse kroonbladen.
Het nectarium ligt namelijk achter in de spoor, op het uiteinde
van een aanhangsel van de bovenste meeldraad, dat tot achter
in het spoor reikt. Bij insectenbezoek worden de zijdelingse
kroonbladen en de onderlip naar beneden gedrukt. Daarbij
komt het stuifmeel via een smalle spleet tussen de zijdelingse
bladen naar buiten en in de beharing aan de onderzijde van
het insect. Ook de stempel komt naar buiten. Voor zaadvorming
zijn de bloemen op bestuiving door insecten aangewezen,
want ze zijn zelfsteriel (door zelfbestuiving wordt geen
zaad gevormd). Hoewel honingbijen via de bloemopening
niet bij de nectar kunnen komen, zullen ze wellicht toch een
bijdrage leveren aan de nodige kruisbestuiving. Ze verzamelen
namelijk het stuifmeel door de kop tussen bovenlip en zijdelingse
kroonbladen te drukken. Hangend aan de bloem valt
het stuifmeel op de buikzijde. De stuifmeelklompjes zijn lichtbruin.
Door sommige insecten worden ter hoogte van het
nectarium gaatjes in de spoor gemaakt. Door deze inbraak is
de nectar ook voor bijen toegankelijk geworden, maar van
bestuiving is dan geen sprake meer.
Vermeerdering
De vrucht is een doosvrucht, die op een peul lijkt. Hij springt
met twee kleppen open, waardoor de zaden worden weggeslingerd.
Ze worden verder verspreid door mieren, die verzot zijn
op het witte aanhangsel (mierenbroodje) dat aan de glanzende
zwarte zaden zit. Behalve door zaad vindt vermeerdering plaats
door knolvorming. Die begint al in de herfst. In de oksel van de
onderste bladeren vormen zich één of twee nieuwe knollen, die
door het midden van de oude knol naar beneden groeien en
wortels vormen. De oude knol verdwijnt in het vroege voorjaar.
plaat 24. Vingerhelmbloem
A bloeiende plant; B doorgesneden knol in de herfst; C bloem;
D onderlip en zijdelingse kroonbladen van boven gezien; E doorsnede
bloem; F stamper; G stempel; H meeldraad met daarmee vergroeide
helften van de twee zijdelingse meeldraden; I stuifmeelkorrel
(pericolpaat): 1 en 2 polaire aanzichten, 3 korreloppervlak (focus
boven en in tectum); J vruchten; K zaad.