Bijenplanten_web

anonkelfamilie 65
Gewoon speenkruid (Ficaria verna)
Begin december beginnen de eerste blaadjes van Gewoon
speenkruid al weer boven de grond te komen. Het zijn de
lage temperaturen, die volledige ontwikkeling van de plant
nog afremmen. Zodra de temperatuur weer wat milder
wordt zorgen de in de wortelknollen opgeslagen voedingsstoffen
voor een snelle ontwikkeling.
Koudebehandeling
Als de plant in het voorjaar na de bloei afsterft, treedt een rustperiode
in, die tot in de herfst duurt. Pas nadat de temperatuur
lager wordt, waardoor de wortelknollen een ‘koudebehandeling’
ondergaan, gaat de plant zich opnieuw ontwikkelen en
worden bladeren gevormd. In oktober zijn de knollen het
meest gevoelig voor lage temperaturen.
Bijenpurper
Vanaf eind februari tot begin maart verschijnen de eerste
bloemen. Omstreeks die tijd beginnen de honingbijen de
eerste vluchten in het nieuwe seizoen. De bloemen verschaffen
ze zowel stuifmeel als nectar. De nectariën bevinden zich in
een komvormige verdikking aan de basis van de kroonbladen.
Door de open vorm van de bloemen is de nectar gemakkelijk
bereikbaar voor insecten met een korte tong. Voor ons oog
zijn de bloemen helder geel van kleur. De kroonbladen glanzen
aan de binnenzijde. Met uitzondering van een deel aan de
basis kaatst het oppervlak van de kroonbladen ook het voor
ons oog onzichtbare ultraviolet terug. Een mengsel van ultraviolet
en geel geeft de mengkleur bijenpurper.
De bijen zien daarom geen gele bloemen maar bijenpurperen
bloemen met een geel hartje. De plaats van de nectariën en de
meeldraden wordt voor de bijen, behalve door de kleur, nog
geaccentueerd door de geur, die aan de basis van de kroonbladen
het sterkst is. Bij het verzamelen van de nectar komt de
onderzijde van de bij geheel in aanraking met de meeldraden
en de stampers. Het stuifmeel wordt in oranjegekleurde
klompjes verzameld.
Variabele plant
Gewoon speenkruid behoort tot de Ranonkelfamilie
(Ranunculaceae) en is een zeer variabele soort. Het aantal
kroonbladen varieert van 6 tot 12, soms meer, en ook de
bladvorm is niet bij elke plant dezelfde. Ook het aantal meeldraden
en stampers kan sterk wisselen.
Wanneer insectenbezoek uitblijft, vindt zelfbestuiving plaats
doordat meeldraden zich over de stampers buigen. Er zijn
twee ondersoorten van Speenkruid bekend. In ons land is
alleen Gewoon speenkruid (subsp. verna) inheems, die na de
bloei knolletjes in de oksels van de bladstelen vormt. Als de
okselknolletjes volgroeid zijn sterft de plant af. Nadat in
oktober de temperatuur weer flink is gedaald gaan zich uit
deze knolletjes weer nieuwe planten vormen. Ze komen eerst
in de tweede lente in bloei. In ons land brengt Gewoon speenkruid
praktisch geen zaad voort. De plant vermenigvuldigt
zich hier vegetatief door wortelknollen en okselknolletjes.
De andere ondersoort, Vreemd speenkruid (subsp. grandiflora)
ontwikkelt wel zaad.
Het komt eerst in het volgende voorjaar tot ontkieming.
De kiemplanten hebben maar één kiemblad.
Onder bomen en struiken
We vinden Gewoon speenkruid veel op open plaatsen onder
bomen en struiken. In de tuin doet de soort het goed als
ondergroei. Als de bladeren aan bomen en struiken verschijnen
is Gewoon speenkruid bijna uitgebloeid en sterft spoedig af.
In mijn tuin heb ik een stukje grond vrijgehouden voor
Gewoon speenkruid, dat elk jaar trouw op deze plaats in bloei
staat. Het is wel geen specifieke tuinplant maar hij geeft wel
vroeg in het voorjaar kleur aan de tuin.
plaat 20. Gewoon speenkruid
A plant bij begin van groeistadium met wortelknollen; B ‘kiemplantjes’
van okselknolletjes; C deel van plant met bloeiwijze;
D onderzijde bloem; E basis kroonblad met nectarium; F stampers
en meeldraden; G meeldraad; H stuifmeelkorrel (tricolpaat), polair
aanzicht; I stamper.