Bijenplanten_web

composietenfamilie 493
Groot hoefblad (Petasites hybridus)
Het geslacht Hoefblad (Petasites) behoort tot de Composietenfamilie
(Asteraceae) en telt ongeveer 17 soorten. Groot hoefblad
is tweehuizig: de mannelijke en vrouwelijke bloemen
staan in hoofdjes op afzonderlijke planten. Aanvankelijk
dacht men dat het twee verschillende soorten waren, vandaar
de huidige soortnaam hybridus.
Vroege bloeier
Groot hoefblad is een van de vroegst bloeiende bijenplanten
en voorziet zo de groeiende bijenvolken van het broodnodige
stuifmeel. Direct na de bloei komen de bladeren tot ontwikkeling.
Ze zijn niervormig en kunnen bijna een meter
groot worden.
Ze bedekken grote delen van de bodem, waardoor andere
planten daar niet tot ontwikkeling kunnen komen. De soort
houdt van een vochtige bodem en gedijt goed langs sloten.
Het wortelstelsel is sterk ontwikkeld.
Mannelijke bloemen
De mannelijke bloemhoofdjes staan in een trosvormige bloeiwijze,
die direct na afloop van de bloei verwelkt. De bloeiwijzestengel
is bezet met schubben. De hoofdjes staan in de
oksels van driehoekige schutblaadjes en zijn kort gesteeld.
De steeltjes zijn bezet met driehoekige steelblaadjes.
Het groenrode omwindsel van de hoofdjes is bekervormig.
De bloemen zijn aan hun basis buisvormig. Naar boven verbreedt
de bloemkroon zich bekervormig. Langs van de rand
draagt de kroonbuis driehoekige rozerode slippen. De vijf
meeldraden staan in de kroon ingeplant. De helmknoppen
zijn zijdelings met elkaar verbonden en vormen zo een kokertje.
De helmhokken openen aan de binnenzijde.
Bij het begin van de bloei strijkt de steriele knotsvormige
stempel langs de geopende helmhokken. Als een mannelijke
bloem in volle bloei staat is de stempel geheel bepoederd met
wit stuifmeel. De mannelijke bloemen produceren ook nectar.
Het nectarium ligt op een discus onder in de bloem.
Door capillaire werking verzamelt de nectar zich in het verbrede
deel van de kroonbuis, waar de bijen en andere insecten
er makkelijk bij kunnen. Tegelijkertijd wordt door de bijen
stuifmeel verzameld. De stuifmeelklompjes zijn wit.
Vrouwelijke bloemen
Ook de vrouwelijke bloemen staan in een trosvormige bloeiwijze.
De stengel is bezet met purperkleurige schubben.
De lichtgroene bloemen hebben een slanke vorm. De kroon
omsluit de stijl van de stamper. De rand van de bloemkroon is
veelal purper gekleurd. Op de rand van het vruchtbeginsel
staan dunne witte pappusharen. De vrouwelijke bloemen
produceren geen nectar. Na de bloei groeit de stengel verder
uit en als de bladeren zich voor een deel hebben ontwikkeld,
reiken de inmiddels gevormde vruchthoofdjes daar ver
boven uit.
Nectarbloemen
In het midden van elk vrouwelijk hoofdje staan enkele bloemen
die veel lijken op mannelijke bloemen. Ze hebben wel een
stamper en meeldraden maar die zijn niet functioneel.
Onderin deze bloemen ligt een nectarium dat rijkelijk nectar
afscheidt. De gehele bloembuis staat veelal tot de rand vol met
nectar. Door de aanwezigheid van de nectarbloemen is er ook
regelmatig insectenbezoek op de hoofdjes van de vrouwelijke
bloemen en kan eventueel bestuiving plaatsvinden.
Vermeerdering
Groot hoefblad vermeerdert zich door zaad en vegetatief door
worteluitlopers. De vrucht is een nootje dat door de aanwezigheid
van een pappus door de wind wordt verspreid. Door de
vegetatieve vermeerdering kunnen grote groepen van mannelijke
of vrouwelijke planten ontstaan.
plaat 234. Groot hoefblad
A mannelijke bloeiwijze; B vrouwelijke bloeiwijze; C blad; D mannelijke
bloem; E opengeslagen meeldradenkokertje; F stuifmeelkorrel
(tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; G vrouwelijke
bloem; H vruchthoofdje; I nootje met pappus; J nootje; K nectarbloem
uit vrouwelijk hoofdje.