Bijenplanten_web

composietenfamilie 465
Spaanse ruiter (Cirsium dissectum)
De Spaanse ruiter behoort tot het geslacht Vederdistel van
de Composietenfamilie (Asteraceae). In tegenstelling tot de
Akkerdistel (Cirsium arvense), waarvoor een verordening
nodig was om hem te kunnen bestrijden, staat de Spaanse
ruiter op de lijst van beschermde planten.
Vochtige biotoop een noodzaak
De Spaanse ruiter is een karakteristieke soort van blauwgrasland
(voedselarm vochtig hooiland). Hij groeit ook op natte
plaatsen in de duinen en op de heidevelden. Als gevolg van
bemesting met kunstmest is blauwgrasland in oppervlakte
sterk achteruit gegaan. Er is nog maar 1% over van het vroegere
areaal, met als gevolg een even sterke achteruitgang van de
voor die terreinen zo kenmerkende planten. Door de ontwatering
van een deel van de duinen zijn ook daar veel groeiplaatsen
van de Spaanse ruiter verloren gegaan.
Allemaal buisbloemen
De Spaanse ruiter is een overblijvende plant met een korte
wortelstok. De meeste bladeren bevinden zich aan de voet van
de plant. De lange, rechtopstaande en behaarde bloeistengels
zijn spaarzaam met bladeren bezet. Bovenaan de stengel zijn ze
relatief klein. Aan de bovenzijde zijn de bladeren enigszins
behaard. Aan de onderzijde zijn ze lichter van kleur door een
viltige beharing. Langs de bladrand zitten rechte en naar de
bladpunt omgebogen stekels. De vorm van de bladrand
varieert van gaaf tot gelobd.
De tweeslachtige purperrode bloemen zijn allemaal buisbloemen.
De kroon van de randbloemen in het bloemhoofdje
is in het buisvormige onderste deel sterk gebogen. Het hoofdje
wordt daardoor wel groter en dus beter zichtbaar voor insecten,
maar de gebogen vorm van de bloem kroon bemoeilijkt het
zoeken en opnemen van de nectar.
Veel nectar
Het nectarium rond de stijl op het vruchtbeginsel scheidt
rijkelijk nectar af, zoveel, dat de nectar in de nauwe bloembuis
omhoog stijgt. Insecten met een korte tong kunnen daardoor
ook op de Spaanse ruiter nectar puren. In de nectar zijn de
drie suikersoorten saccharose, fructose en glucose aanwezig.
De hoeveelheid saccharose domineert.
Honingbijen verzamelen ook het stuifmeel. Dicht onder de
stempels zit een krans van korte haren, die de stuifmeelkorrels
tijdens het uitgroeien van de stijl uit de geopende helm knoppen
vegen. De stuifmeelklompjes zijn donker van kleur, bijna zwart.
Zaadverspreiding door de wind
Op het vruchtbeginsel staat rond de bloemkroon een krans
van haren, de pappus. Als de zaden rijp zijn, gaan de haren
wijd uiteen staan, waardoor de zaden makkelijk door de wind
kunnen worden meegenomen.
Sint-Jansvlinder
Behalve van de Honingbij is er ook veel bezoek van de Sint-
Jansvlinder (Zygaena filipendulae) op de bloemen van de
Spaanse ruiter. Soms verdringen meerdere exemplaren zich
op hetzelfde bloemhoofdje. Opvallend is dat ze er lang op
blijven zitten. Het bezoek van de Sint-Jansvlinder is niet zo
verwonderlijk, want deze soort houdt zich bij voorkeur op in
vochtige biotopen. De rupsen zijn op de Gewone rolklaver
(Lotus corniculatus) te vinden.
plaat 220. Spaanse ruiter
A bloeistengels met bloemhoofdjes; B verschillende bladvormen van
de voet van de plant; C stengelblad; D omwindselbladen van bloemhoofdje;
E bloem waarvan de pappus gedeeltelijk is verwijderd;
F stuifmeelkorrel (tricolporaat), polair aanzicht; G nootje met
pappus; H nootje.