Bijenplanten_web

klokjesfamilie 441
Zandblauwtje (Jasione montana)
Het Zandblauwtje behoort tot de Klokjesfamilie
(Campanulaceae). Het geslacht Jasione telt 12 soorten,
die inheems zijn in Europa, West-Azië en het Middellandse-
Zeegebied. Het Zandblauwtje is de meest verspreide soort in
Europa. In ons land komt het veel voor op de kalkarme zandgronden
in het oosten en zuiden en in de duinen.
Droogtebestendig
Zandblauwtje is goed bestand tegen langdurige droogte.
Dat heeft de plant te danken aan zijn wortelstelsel, dat bestaat
uit een penwortel en een grote hoeveelheid zijwortels, die tot
een halve meter diep kunnen reiken. De plant is tweejarig,
soms meerjarig. Nadat het zaad in de herfst is ontkiemd,
vormt zich eerst een stevig wortelstelsel en een bladrozet,
waarmee hij overwintert. Afhankelijk van de omstandigheden
varieert de hoogte van 5 tot 50 centimeter. In het volgende
seizoen ontwikkelen zich de stengels, die zich veelal direct
boven de bladrozet vertakken. Aan de basis zijn ze bezet
met zittende lancetvormige bladeren met een gave rand.
Het bebladerde deel van de stengel en ook de bladeren zelf
zijn behaard; verder is de plant kaal.
Hemelsblauwe bloemen
Van juni tot augustus tooit het Zandblauwtje zich met hemelsblauwe
bloemen. Een heel enkele keer kunnen we een plant
met witte bloemen aantreffen. De bloemen staan in hoofdjes
op de hoofd- en zijstengels. De hoofdjes op de zijstengels
bevatten aanmerkelijk minder bloemen. Onderaan een hoofdje
staan een of meer kransen van omwindselbladen, de buitenste
vierkant van vorm, de binnenste langwerpig. De bloemen in
het hoofdje zijn kortgesteeld. De kelk is klokvormig en heeft
langs de rand vijf lange, smalle slippen. Het klokvormige deel
is met het onderstandige vruchtbeginsel vergroeid.
De kroon bestaat uit vijf smalle slippen, die in de knop nog
met elkaar vergroeid zijn. Bij het opengaan van de bloem
wijken ze van onder naar boven uit elkaar. Afwisselend met de
kroonslippen staan vijf meeldraden. De helmknoppen zijn aan
hun bases met elkaar verkleefd. In het knopstadium vormen
ze een kokertje. Tussen de helmknoppen staat de nog niet
uitgegroeide stijl, waarvan het uiteinde harig en knotsvormig
verdikt is.
De bloemen zijn proterandrisch. Al in het knopstadium gaan
de helmhokken aan de naar binnen gerichte zijde open en
komt al het stuifmeel in de beharing van de stijl terecht.
Als een bloem open gaat, zijn de meeldraden al gedeeltelijk
verdord en is de stijl uitgegroeid. Het harige uiteinde is dik
bepoederd met stuifmeel, zodat dit makkelijk door bezoekende
insecten kan worden meegenomen. In een later stadium
worden de stempels rijp om stuifmeel te ontvangen. Ze blijven
tegen elkaar staan en wijken niet uiteen zoals bij andere soorten
van de familie.
Bijenbezoek
Honingbijen weten verspreid staande zandblauwtjes moeiteloos
te vinden. Dat het Zandblauwtje langdurige droge perioden
kan doorstaan is ook aan het bijenbezoek af te lezen. In droge
zomers, als andere bijenplanten het laten afweten, is er op de
bloemen van het Zandblauwtje nog nectar te halen. Die wordt
afgescheiden aan de bovenzijde van het vruchtbeginsel.
De bloemkroon is diep gespleten, zodat het nectar puren geen
probleem is voor de bijen. De bloemen zijn prima stuifmeelleveranciers.
In een honing van de Boschplaat op Terschelling
trof ik 30% stuifmeel van het Zandblauwtje aan. De stuifmeelklompjes
zijn roodachtig paars.
Verspreiding
In het vruchtbeginsel wordt een groot aantal kleine glanzendbruine
zaden gevormd. De doosvrucht gaat aan de bovenzijde
met twee kleppen open. Het zaad wordt uit de vruchten weggeslingerd
als het vruchthoofdje in beweging wordt gebracht.
plaat 208. Zandblauwtje
A deel van bloeiende plant; B bloemknop; C doorsnede bloemknop
met meeldraden en stijl; D bloem; E doorsnede bloem in vrouwelijk
stadium; F stuifmeelkorrel (triporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal
aanzicht; G rijpende doosvrucht; H zaad.